POSTANOWIENIE SĄDU PIERWSZEJ INSTANCJI (druga izba)
z dnia 25 września 2008 r.(*)
Skarga o stwierdzenie nieważności – EFRR – Cofnięcie pomocy finansowej – Odzyskanie wypłaconych już kwot – Żądanie zapłaty odsetek za zwłokę – Potrącenie – Podmiot regionalny czy lokalny – Brak bezpośredniego oddziaływania – Niedopuszczalność
W sprawach połączonych T‑392/03, T‑408/03, T‑414/03 i T‑435/03
Regione Siciliana (Włochy), reprezentowany przez G. Aiella oraz A. Cingola, avvocati dello Stato,
strona skarżąca,
przeciwko
Komisji Wspólnot Europejskich, reprezentowanej przez E. de Marcha, L. Flynna oraz G. Wilmsa, działających w charakterze pełnomocników, wspieranych przez adwokata A. Dal Ferra,
strona pozwana,
w sprawie T‑392/03 w przedmiocie wniosku o stwierdzenie nieważności pisma Komisji z dnia 6 października 2003 r. w zakresie, w jakim dotyczy ono warunków odzyskania kwot wypłaconych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) dla realizacji projektu infrastrukturalnego pod nazwą „zapora na rzece Gibbesi”, jak również aktów poprzedzających to pismo i wydanych na jego podstawie; w sprawie T‑408/03 w przedmiocie wniosku o stwierdzenie nieważności pisma z dnia 6 października 2003 r. w zakresie, w jakim dotyczy ono warunków odzyskania kwot wypłaconych z EFRR dla realizacji projektów pod nazwami „Aragona Favara” i „Nizina Katańska”, jak również aktów poprzedzających to pismo i wydanych na jego podstawie, w szczególności zaś pism komisji z dnia 13 sierpnia 2003 r. i 14 sierpnia 2003 r.; w sprawie T‑414/03 w przedmiocie wniosku o stwierdzenie nieważności pisma z dnia 6 października 2003 r. w zakresie, w jakim dotyczy ono warunków odzyskania kwot wypłaconych z EFRR dla realizacji projektu infrastrukturalnego pod nazwą „autostrada Mesyna-Palermo”, jak również aktów poprzedzających to pismo i wydanych na jego podstawie, w szczególności zaś noty obciążeniowej Komisji nr 3240406591 z dnia 25 września 2002 r., oraz w sprawie T‑435/03 w przedmiocie wniosku o stwierdzenie nieważności pisma Komisji z dnia 24 października 2003 r. dotyczącego wzajemnego potrącenia wierzytelności i długów Komisji związanych z wypłacaną z EFRR pomocą przeznaczoną na realizację projektów „Porto Empedocle”, „zapora na rzece Gibbesi”, „autostrada Mesyna-Palermo”, „Aragona Favara” oraz „Nizina Katańska”, jak również aktów poprzedzających to pismo i wydanych na jego podstawie,
SĄD PIERWSZEJ INSTANCJI WSPÓLNOT EUROPEJSKICH (druga izba),
w składzie: I. Pelikánová, prezes, K. Jürimäe i S. Soldevila Fragoso (sprawozdawca), sędziowie,
sekretarz: E. Coulon,
wydaje następujące
Postanowienie
Okoliczności faktyczne leżące u podstaw sporu
1 Decyzją C (87) 2090 026 z dnia 17 grudnia 1987 r. Komisja przyznała Republice Włoskiej pomoc z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) w kwocie 94 940 620 056 lirów włoskich (ITL), przeznaczoną na realizację zapory na rzece Gibbesi (zwaną dalej „pomocą dla projektu »zapora na rzece Gibbesi«”). Władzą odpowiedzialną za realizację projektu była Ente minerario siciliano (sycylijska administracja ds. górnictwa). Pismem z dnia 28 grudnia 1996 r. władze włoskie wniosły o przedłużenie ustalonego na 31 marca 1995 r. terminu przedstawienia wniosku o płatność końcową. W rezultacie Komisja postanowiła wszcząć procedurę przewidzianą w art. 24 rozporządzenia Rady (EWG) nr 4253/88 z dnia 19 grudnia 1988 r. ustanawiającego przepisy wykonawcze do rozporządzenia (EWG) nr 2052/88 w zakresie koordynacji działań pomiędzy różnymi funduszami strukturalnymi, a także pomiędzy tymi funduszami a Europejskim Bankiem Inwestycyjnym i innymi istniejącymi instrumentami finansowymi (Dz.U. L 374, s. 1), zmienionego rozporządzeniem Rady (EWG) nr 2082/93 z dnia 20 lipca 1993 r. (Dz.U. L 193, s. 20), w celu weryfikacji ewentualnych nieprawidłowości. Po zapoznaniu się z uwagami przedstawionymi w tym względzie przez stronę skarżącą i władze włoskie, w dniu 11 grudnia 2002 r. Komisja wydała decyzję C (2002) 4905 skierowaną do Republiki Włoskiej, dotyczącą cofnięcia pomocy dla projektu „zapora na rzece Gibbesi”, nakazującą zwrot wypłaconej już zaliczki w kwocie 75 592 496 044 ITL (39 040 266,10 EUR) i uchylającą zobowiązanie do zapłaty kwoty 18 898 124 012 ITL (9 760 066,53 EUR) tytułem pozostałej części należności.
2 Decyzją C (93) 3961 z dnia 22 grudnia 1993 r. Komisja przyznała Republice Włoskiej pomoc z EFRR na inwestycję infrastrukturalną polegającą na budowie autostrady łączącej Mesynę i Palermo (zwaną dalej „pomocą dla projektu autostrada »Mesyna-Palermo«”). Organem administracji odpowiedzialnym za realizację projektu był Assessorato dei lavori publici (regionalna dyrekcja ds. robót publicznych) Regione Siciliana, a wykonawcą było konsorcjum powołane do realizacji autostrady łączącej Mesynę i Palermo. Pismem z dnia 5 września 2002 r. Komisja zaprzestała udzielania pomocy ze względu na opóźnienia w realizacji prac, określając saldo pomocy, którą należy wycofać, na 26 378 246 EUR, a kwotę podlegającą zwrotowi na 58 036 177 EUR.
3 W dniu 3 sierpnia 2001 r. Komisja wystawiła notę obciążeniową nr 3240304871 wobec wycofania pomocy ze środków EFRR przeznaczonej na ukończenie strefy przemysłowej Aragona Favara (zwanej dalej „pomocą dla projektu »Aragona Favara«”). Nota ta określała przysługującą Komisji wierzytelność na kwotę 5 614 002 097 ITL (tj. 2 899 390,11 EUR) oraz wskazywała datę 30 września 2001 r. jako datę wymagalności tej płatności, a także stanowiła, że w przypadku niezachowania tego terminu naliczane będą odsetki za zwłokę. Pismem z dnia 21 lutego 2002 r. Komisja ponownie wezwała włoskie ministerstwo gospodarki i finansów do zapłaty tej sumy. Zapłata kwoty wskazanej w nocie obciążeniowej nr 3240304871 nastąpiła w dniu 1 kwietnia 2003 r. Pismem z dnia 14 sierpnia 2003 r. Komisja przesłała władzom włoskim, przekazując kopię do wiadomości stronie skarżącej, tabelę zawierającą szczegółowe wyliczenie odsetek za zwłokę naliczonych wobec przekroczenia terminu płatności określonego w nocie obciążeniowej nr 3240304871. W piśmie tym wskazano także, że na dzień 29 sierpnia 2003 r. pozostała do zapłaty kwota wynosiła 284 702,81 EUR i że ulegała ona powiększeniu o 60,41 EUR za każdy dodatkowy dzień zwłoki.
4 W dniu 27 czerwca 2001 r. Komisja wystawiła notę obciążeniową nr 3240303927, ze względu na wycofanie pomocy ze środków EFRR przeznaczonej na budowę na obszarach wiejskich wodociągu mającego zapewnić zaopatrzenie Niziny Katańskiej w wodę pitną (zwaną dalej „pomocą dla projektu »Nizina Katańska«”). Komisja zażądała w niej zwrotu wypłaconej już zaliczki w kwocie 1 857 500 000 ITL (tj. 959 318,69 EUR). Nota wskazywała datę 31 sierpnia 2001 r. jako datę wymagalności tej płatności, a także stanowiła, że w przypadku niezachowania tego terminu naliczane będą odsetki za zwłokę. Zapłata kwoty wskazanej w nocie obciążeniowej nr 3240303927 nastąpiła w dniu 25 lipca 2003 r. W piśmie z dnia 13 sierpnia 2003 r. adresowanym do władz włoskich, z kopią przekazaną do wiadomości strony skarżącej, Komisja dokonała wyliczenia pozostającej do zapłaty kwoty, z uwzględnieniem odsetek za zwłokę naliczonych wobec przekroczenia terminu płatności wskazanego w rzeczonej nocie obciążeniowej. Na dzień 28 sierpnia 2003 r. kwota ta wynosiła więc 121 007,04 EUR i ulegała powiększeniu o 26,33 EUR za każdy dodatkowy dzień zwłoki.
5 W dniu 25 września 2002 r., wobec wycofania pomocy dla realizacji projektu „autostrada Mesyna-Palermo” (zob. pkt 2 powyżej), Komisja wystawiła notę obciążeniową nr 3240406591 adresowaną do włoskiego ministerstwa gospodarki i finansów. Nota ta określała przysługującą Komisji wierzytelność na kwotę 58 036 177 EUR oraz wskazywała datę 30 listopada 2002 r. jako datę wymagalności tej płatności, a także stanowiła, że w przypadku niezachowania tego terminu naliczane będą odsetki za zwłokę. Zapłata kwoty wskazanej w nocie obciążeniowej nr 3240406591 nastąpiła w dniu 1 sierpnia 2003 r. W kolejnym piśmie z dnia 14 sierpnia 2003 r. skierowanym do strony skarżącej, z kopią przeznaczoną dla władz włoskich, Komisja dokonała wyliczenia pozostałej do zapłaty należności, uwzględniając odsetki za zwłokę naliczone wobec przekroczenia terminu płatności wskazanego w rzeczonej nocie obciążeniowej. Na dzień 29 sierpnia 2003 r. należność ta wynosiła zatem 2 548 927,80 EUR i ulegała powiększeniu o 471,71 EUR za każdy dodatkowy dzień zwłoki.
6 Wobec podjęcia decyzji o wycofaniu pomocy dla projektu „zapora na rzece Gibbesi”, w dniu 19 grudnia 2002 r. Komisja wystawiła notę obciążeniową nr 3240409358 skierowaną do Republiki Włoskiej. Nota ta określała przysługującą Komisji wierzytelność na kwotę 39 040 266,10 EUR, wskazywała datę 31 stycznia 2003 r. jako datę wymagalności tej płatności oraz przewidywała, że w przypadku niezachowania tego terminu naliczane będą odsetki za zwłokę. Pismem z dnia 4 sierpnia 2003 r. Komisja przesłała stronie skarżącej, na prośbę tejże, zestawienie odsetek za zwłokę należnych na tym etapie.
7 W pismach z dnia 4 i 22 sierpnia 2003 r. skierowanych do Komisji Regione Siciliana zakwestionował wyliczenia kwot odsetek za zwłokę w odniesieniu do czterech wyżej wymienionych not obciążeniowych oraz stwierdził, że Komisja powinna była z urzędu dokonać potrącenia tych należności z kwotami wskazanymi we wnioskach o dokonanie płatności okresowej ze środków EFRR dotyczących regionalnego programu operacyjnego „Sycylia 2000–2006” (zwanego dalej „RPO Sycylia”), co w jego ocenie pozwoliłoby na zaprzestanie naliczania rzeczonych odsetek za zwłokę.
8 W piśmie z dnia 6 października 2003 r. skierowanym do Regione Siciliana, z kopią dla władz włoskich, księgowy Komisji odniósł się do kwestii podniesionych przez Regione Siciliana. Zwrócił on zatem uwagę, że w odniesieniu do okresu między datami wymagalności wskazanymi w odpowiednich notach obciążeniowych a dniem 1 stycznia 2003 r. – datą wejścia w życie rozporządzenia Rady (WE, Euratom) nr 1605/2002 z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie rozporządzenia finansowego mającego zastosowanie do budżetu ogólnego Wspólnot Europejskich (Dz.U. L 248, s. 1) – obowiązujące wówczas rozporządzenie [a w szczególności art. 49 rozporządzenia finansowego z dnia 21 grudnia 1977 r. mającego zastosowanie do budżetu ogólnego Wspólnot Europejskich (Dz.U. L 356, s. 1), zmienionego ostatnio rozporządzeniem (WE, EWWiS, Euratom) nr 762/2001 (Dz.U. L 111, s. 1), w odniesieniu do kwestii rozdzielenia funkcji audytu wewnętrznego oraz kontroli finansowej ex ante] nakładało już na beneficjentów pomocy wspólnotowej obowiązek zapłaty odsetek za zwłokę w przypadku zwrotu nienależnej płatności na rzecz Komisji. Ponadto księgowy Komisji wyjaśnił, że potrącenie, którego domaga się strona skarżąca, zostało wprost przewidziane jako sposób odzyskania wierzytelności dopiero wraz z wejściem w życie rozporządzenia nr 1605/2002 oraz że w celu umożliwienia uwzględnienia odsetek naliczonych w stosownych notach obciążeniowych przy planowanych na rzecz Republiki Włoskiej przelewach interesujących stronę skarżącą płatności należało udzielić instrukcji w tym zakresie.
9 W piśmie z dnia 24 października 2003 r. wysłanym do Regione Siciliana, z kopią przeznaczoną dla władz włoskich, księgowy Komisji wyjaśnił, iż zamierza dokonać potrącenia niektórych wierzytelności i długów Komisji. Wierzytelności te obejmowały kwotę wskazaną w nocie obciążeniowej nr 3240504102 z dnia 24 października 2003 r. dotyczącej realizowanej ze środków EFRR pomocy dla realizacji prac w zakresie rozwoju infrastruktury oraz budowli z tym związanych w strefie przemysłowej Porto Empedocle (zwanej dalej „pomocą dla projektu »Porto Empedocle«”), tj. 7 704 723 EUR, oraz kwotę wskazaną w nocie obciążeniowej nr 3240409358 z dnia 19 grudnia 2002 r. (pomoc dla projektu „zapora na rzece Gibbesi”), tj. 39 040 266,10 EUR, jak również odsetki za zwłokę dotyczące noty obciążeniowej nr 3240406591 z dnia 25 września 2002 r. (pomoc dla projektu „autostrada Mesyna-Palermo”), tj. 2 581 947,74 EUR, noty obciążeniowej nr 3240304871 z dnia 3 sierpnia 2001 r. (pomoc dla projektu „Aragona Favara”), tj. 288 931,82 EUR oraz noty obciążeniowej nr 3240303927 z dnia 27 czerwca 2001 r. (pomoc dla projektu „Nizina Katańska”), tj. 122 876,18 EUR. Przedstawione do potrącenia długi dotyczyły z kolei wniosku o płatność na podstawie decyzji Komisji C (2000) 2346 z dnia 8 sierpnia 2000 r. przyznającej pomoc ze środków EFRR w ramach RPO Sycylia, w łącznej kwocie 50 335 454,98 EUR.
10 Zgodnie z zapowiedzią przedstawioną w piśmie z dnia 24 października 2003 r. w dniu 7 listopada 2003 r. Komisja dokonała potrącenia wymienionych wyżej wierzytelności i długów. Podobnie w piśmie z dnia 20 listopada 2003 r. Komisja zakomunikowała władzom włoskim, że zamierza dokonać potrącenia w odniesieniu do należnej jej od Republiki Włoskiej kwoty odsetek dotyczących noty obciążeniowej nr 3240409358 (pomoc dla projektu „zapora na rzece Gibbesi”), tj. 1 880 126,91 EUR. Potrącenie to nastąpiło w dniu 3 grudnia 2003 r.
Przebieg postępowania i żądania stron
11 Pismami złożonymi w sekretariacie Sądu w dniach 4, 11, 12 i 24 grudnia 2003 r. strona skarżąca wniosła niniejsze skargi.
12 Postanowieniem przewodniczącego piątej izby Sądu z dnia 9 lipca 2004 r. niniejsze sprawy zostały połączone do łącznego rozpoznania w procedurze ustnej oraz do wydania wyroku, zgodnie z art. 50 regulaminu postępowania Sądu.
13 Postanowieniem z dnia 12 stycznia 2006 r. Sąd zawiesił postępowanie w niniejszych sprawach połączonych do czasu ogłoszenia przez Trybunał wyroku w sprawie C‑417/04 P Regione Siciliana przeciwko Komisji, na podstawie art. 54 akapit trzeci statutu Trybunału Sprawiedliwości, art. 77 lit. a) i art. 78 regulaminu Sądu. Postanowieniem z dnia 11 września 2006 r. Sąd ponownie zawiesił postępowanie, na tej samej podstawie, do czasu ogłoszenia przez Trybunał wyroku w sprawie C‑15/06 P Regione Siciliana przeciwko Komisji.
14 W ramach środków organizacji postępowania przewidzianych w art. 64 § 3 lit. a) i b) regulaminu strony zostały w szczególności wezwane do przedstawienia Sądowi swych uwag pisemnych w odniesieniu do niniejszych spraw, wyroku Trybunału z dnia 2 maja 2006 r. w sprawie C‑417/04 P Regione Siciliana przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑3881, oraz wyroku Trybunału z dnia 22 marca 2007 r. w sprawie C‑15/06 P Regione Siciliana przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑2591. Strony zadośćuczyniły temu żądaniu.
15 Strona skarżąca wnosi do Sądu o:
– stwierdzenie nieważności pisma Komisji z dnia 6 października 2003 r. w zakresie, w jakim dotyczy ono warunków odzyskania kwot wypłaconych z EFRR dla realizacji projektu „zapora na rzece Gibbesi”, jak również aktów poprzedzających to pismo i wydanych na jego podstawie (sprawa T‑392/03);
– stwierdzenie nieważności pisma Komisji z dnia 6 października 2003 r. w zakresie, w jakim dotyczy ono warunków odzyskania kwot wypłaconych z EFRR dla realizacji projektów „Aragona Favara” i „Nizina Katańska”, jak również aktów poprzedzających to pismo i wydanych na jego podstawie, w szczególności zaś pisma Komisji z dnia 13 sierpnia 2003 r. i pisma Komisji z dnia 14 sierpnia 2003 r. (zwanego dalej „pismem z dnia 14 sierpnia 2003 r.”) (sprawa T‑408/03);
– stwierdzenie nieważności pisma Komisji z dnia 6 października 2003 r. w zakresie, w jakim dotyczy ono warunków odzyskania kwot wypłaconych z EFRR dla realizacji projektu „autostrada Mesyna-Palermo”, jak również aktów poprzedzających to pismo i wydanych na jego podstawie, w szczególności zaś noty obciążeniowej Komisji nr 3240406591 z dnia 25 września 2002 r. (sprawa T‑414/03);
– stwierdzenie nieważności pisma Komisji z dnia 24 października 2003 r. dotyczącego wzajemnego potrącenia wierzytelności i długów Komisji związanych z wypłacaną z EFRR pomocą przeznaczoną na realizację projektów „Porto Empedocle”, „zapora na rzece Gibbesi”, „autostrada Mesyna-Palermo”, „Aragona Favara” oraz „Nizina Katańska”, jak również aktów poprzedzających to pismo i wydanych na jego podstawie (sprawa T‑435/03);
– obciążenie Komisji kosztami postępowania.
16 Komisja wnosi do Sądu o:
– odrzucenie skarg jako niedopuszczalnych;
– w drugiej kolejności oddalenie skarg jako bezpodstawnych;
– obciążenie strony skarżącej kosztami postępowania.
Co do prawa
17 Zgodnie z art. 113 regulaminu Sąd może w każdym czasie, po wysłuchaniu stron, stwierdzić również z urzędu, że zachodzi niedopuszczalność skargi z powodu braku przesłanek procesowych, i orzec w tym przedmiocie, z uwzględnieniem wymogów przewidzianych w art. 114 § 3 i 4 regulaminu.
18 Zgodnie z art. 114 § 3 regulaminu, jeżeli Sąd nie zadecyduje inaczej, pozostała część postępowania odbywa się ustnie.
19 W niniejszej sprawie Sąd stwierdza, że w wyniku zbadania akt sprawy jest wystarczająco poinformowany co do kwestii dopuszczalności skarg, i postanawia, że nie ma potrzeby wysłuchiwania w tym zakresie ustnych wyjaśnień stron. Nie zachodzi także potrzeba uwzględniania wniosku strony skarżącej o otwarcie procedury ustnej ze względu na doniosłe znaczenie gospodarcze sprawy i podniesionych w niej zasadniczych kwestii, gdyż wniosek ten odnosi się jedynie do istoty sporów.
W przedmiocie noty obciążeniowej z dnia 25 września 2002 r. oraz pism z dnia 13 i 14 sierpnia 2003 r. (sprawy T‑408/03 i T‑414/03)
Argumenty stron
20 Komisja podnosi, że kwestionowane dokumenty były formalnie skierowane do właściwego włoskiego ministerstwa, a stronie skarżącej wysłano je wyłącznie w celu informacyjnym. Komisja utrzymuje, że pisma te nie dotyczą strony skarżącej bezpośrednio i że o stwierdzenie ich nieważności wnieść może jedynie Republika Włoska.
21 Komisja podnosi nadto, że w skargach nie wskazano żadnych podstaw, na których strona skarżąca opiera zarzut niezgodności z prawem rzeczonych dokumentów, co stanowi naruszenie art. 21 statutu Trybunału mającego zastosowanie do Sądu na mocy art. 53 tego statutu, jak również art. 44 § 1 lit. c) regulaminu Sądu. Komisja odrzuca wreszcie sformułowaną przez stronę skarżącą tezę, zgodnie z którą pisma z dnia 13 i 14 sierpnia 2003 r. nie stanowiły czynności autonomicznych względem pisma z dnia 6 października 2003 r., oraz utrzymuje, iż rzeczone pisma są jedynie logicznym następstwem okoliczności, że Republika Włoska nie zapłaciła w wyznaczonym terminie kwot wskazanych w notach obciążeniowych nr 3240304871 z dnia 3 sierpnia 2001 r. oraz nr 3240303927 z dnia 27 czerwca 2001 r.
22 Komisja utrzymuje wreszcie, że wnioski o stwierdzenie nieważności pism z dnia 25 września 2002 r. oraz z dnia 13 i 14 sierpnia 2003 r. należy uznać za niedopuszczalne, gdyż złożono je po upływie przewidzianego w tym celu terminu dwóch miesięcy i dziesięciu dni. W odniesieniu do tych dwóch ostatnich pism, jak wynika z pieczęci odciśniętej przez kierownictwo Regione Siciliana, strona skarżąca otrzymała je w dniu 22 lub 26 sierpnia 2003 r., podczas gdy skarga w sprawie T‑408/03 została wniesiona dopiero w dniu 12 grudnia 2003 r.
23 Strona skarżąca zwraca uwagę, iż rzeczone pisma nie mogą być traktowane jako czynności, od których przysługiwałby odrębny środek odwoławczy. Strona skarżąca podnosi, że tak czy inaczej pisma te nie zawierały żadnego uzasadnienia i że Komisja sprecyzowała swe stanowisko dopiero w piśmie z dnia 6 października 2003 r. Dlatego pierwszą czynnością, która mogła zostać skutecznie zaskarżona, było właśnie pismo z dnia 6 października 2006 r. Ponadto brak uzasadnienia wniosków o stwierdzenie nieważności rzeczonych pism był oczywistą i logiczną konsekwencją okoliczności, że nie były one w pełni autonomicznymi czynnościami i że mogły one zostać zaskarżone jedynie w związku z pismem z dnia 6 października 2003 r., które wyjaśniało ich treść i podstawę prawną.
Ocena Sądu
24 Na wstępie należy zauważyć, iż z uwag przedstawionych przez stronę skarżącą w sprawie T‑408/03 nie można jasno wywnioskować, czy przedmiotem skargi jest tylko nota obciążeniowa nr 3240304871 z dnia 3 sierpnia 2001 r. dotycząca pomocy dla projektu „Aragona Favara” i nota obciążeniowa nr 3240303927 z dnia 27 czerwca 2001 r. dotycząca pomocy dla projektu „Nizina Katańska”, czy także pisma z dnia 13 i 14 sierpnia 2003 r. dotyczące odsetek za zwłokę naliczonych w związku z niedokonaniem w wyznaczonym terminie płatności kwot wskazanych w tychże notach. Okoliczność ta nie ma jednak znaczenia dla kwestii dopuszczalności niniejszych skarg.
25 Z analizy tych czterech dokumentów, jak również noty obciążeniowej nr 3240406591 z dnia 25 września 2002 r. dotyczącej pomocy dla projektu „autostrada Mesyna-Palermo”, a także pisma z dnia 14 sierpnia 2003 r. dotyczącego naliczenia odsetek za zwłokę ze względu na uiszczenie po terminie kwoty żądanej w nocie obciążeniowej nr 3240304871 z dnia 3 sierpnia 2001 r. w odniesieniu do pomocy dla projektu „Aragona Favara” i pisma z dnia 13 sierpnia 2003 r. dotyczącego naliczenia odsetek za zwłokę ze względu na uiszczenie po terminie kwoty żądanej w nocie obciążeniowej nr 3240303927 z dnia 27 czerwca 2001 r. w odniesieniu do pomocy dla projektu „Nizina Katańska”, skierowanych do Republiki Włoskiej i przesłanych stronie skarżącej jedynie w celu informacyjnym, wynika, że ograniczają się one do wykonania wcześniejszych decyzji Komisji dotyczących cofnięcia lub zaprzestania udzielania rzeczonej pomocy. Decyzje w przedmiocie cofnięcia i odzyskania pomocy przewidywały bowiem, że sposób zwrotu nienależnie pobranych zaliczek zostanie wskazany w notach obciążeniowych, które zostaną skierowane do władz włoskich przez księgowego Komisji, a sama strona skarżąca przyznaje, że noty te nie miały charakteru decyzji i że były one bezpośrednim następstwem decyzji w przedmiocie cofnięcia pomocy.
26 Z jednej strony zatem noty obciążeniowe: nr 3240304871 z dnia 3 sierpnia 2001 r. dotycząca pomocy dla projektu „Aragone Favara”, nr 3240303927 z dnia 27 czerwca 2001 r. dotycząca pomocy dla projektu „Nizina Katańska” i nr 3240406591 z dnia 25 września 2002 r. dotycząca pomocy dla projektu „autostrada Mesyna-Palermo” nie zawierają żadnej dyspozycji, która zobowiązywałaby Republikę Włoską do podjęcia działań zmierzających do odzyskania od strony skarżącej nienależnie wypłaconych kwot. Nic nie pozwala więc na sformułowanie wniosku, że Republika Włoska nie mogła postanowić, że sama poniesie koszty zwrotu pomocy na rzecz EFRR (zob. podobnie ww. w pkt 26 wyrok z dnia 2 maja 2006 r. w sprawie Regione Siciliana przeciwko Komisji).
27 Z drugiej strony pisma z dnia 13 i 14 sierpnia 2003 r. nie dotyczyły bezpośrednio strony skarżącej. Były one w istocie skierowane do Republiki Włoskiej, z kopią dla strony skarżącej, i formułowały żądanie zapłaty odsetek za zwłokę wobec przekroczenia terminów płatności wskazanych w odpowiednich notach obciążeniowych. Pisma te były więc jedynie logiczną konsekwencją niedokonania przez Republikę Włoską w określonych terminach płatności kwot wymienionych w notach obciążeniowych nr 3240304871 z dnia 3 sierpnia 2001 r. i nr 3240303927 z dnia 27 czerwca 2001 r.
28 Wobec powyższego należy uznać, że skargi wniesione w sprawach T‑408/03 i T‑414/03 są niedopuszczalne w zakresie sformułowanych w nich wniosków o stwierdzenie nieważności not obciążeniowych z dnia 25 września 2002 r. i pism z dnia 13 i 14 sierpnia 2003 r., przy czym nie istnieje konieczność orzekania w przedmiocie innych przesłanek niedopuszczalności podniesionych przez Komisję.
W przedmiocie pisma z dnia 6 października 2003 r. dotyczącego wyliczenia odsetek za zwłokę oraz braku odszkodowania z urzędu (sprawy T‑392/03, T‑408/03 i T‑414/03)
Argumenty uczestników
29 Komisja uważa, że wniosek o stwierdzenie nieważności pisma z dnia 6 października 2003 r. jest niedopuszczalny, gdyż mimo iż pismo to zostało skierowane do strony skarżącej, nie miało ono bezpośredniego wpływu na jej sytuację prawną, a więc nie dotyczyło jej bezpośrednio. Pismo to dotyczyło bowiem kwestii takich jak wyliczenie odsetek za zwłokę wynikających z not obciążeniowych Komisji oraz potrącenia wierzytelności przysługujących z jednej strony Komisji, a z drugiej strony Republice Włoskiej. Jedynym skutkiem prawnym, jaki zaskarżona decyzja wywoływała w odniesieniu do sytuacji strony skarżącej, było zobowiązanie jej do rzeczywistego zwrotu wskazanej kwoty.
30 Według Komisji zatem ewentualne niekorzystne skutki pisma z dnia 6 października 2003 r. dotyczyły Republiki Włoskiej, a nie strony skarżącej, której pismo to mogło zaszkodzić wyłącznie wówczas, gdyby władze tego państwa, w drodze szczególnej i autonomicznej interwencji, nałożyły na nią obowiązek zwrotu kwot, które winno ono było uiścić na rzecz Komisji. Okoliczność, że pismo z dnia 6 października 2003 r. zostało formalnie skierowane do strony skarżącej, świadczy także o stosowaniu przez wspólnotowe służby księgowe przejrzystych, otwartych i uproszczonych praktyk administracyjnych; strona skarżąca uczestniczyła też w licznych spotkaniach dotyczących kwestii pomocy. Ostatecznie więc jedynie Republika Włoska byłaby uprawniona do wystąpienia z wnioskiem o stwierdzenie nieważności pisma z dnia 6 października 2003 r., nie zaś strona skarżąca, która nie jest beneficjentem wierzytelności, których najwyraźniej próbuje dochodzić.
31 Komisja utrzymuje nadto, że pismo z dnia 6 października 2003 r. nie stanowi aktu podlegającego zaskarżeniu na podstawie art. 230 WE. Przypomina ona, że aby dany akt mógł stanowić przedmiot skargi o stwierdzenie nieważności, winien obiektywnie rodzić skutki prawne względem osób trzecich i tym samym dotyczyć bezpośrednio ich interesów, zmieniając w istotny sposób ich sytuację prawną. Przesłanki te nie są spełnione w przypadku aktu, w którym Komisja ogranicza się do przedstawienia wykładni, jaką zamierza się posłużyć przy stosowaniu przepisu prawa – w tym przypadku w odniesieniu do obowiązku zapłaty odsetek za zwłokę wynikających z not obciążeniowych oraz potrącenia jako metody odzyskania należności. Interesy osób trzecich mogą zostać faktycznie naruszone tylko poprzez rzeczywiste podjęcie działań w wykonaniu wyrażonej uprzednio w takim akcie dyspozycji, takiej jak żądanie zapłaty odsetek za zwłokę wynikających z not obciążeniowych lub skuteczna odmowa skorzystania z potrącenia w celu umorzenia wzajemnych wierzytelności, w oparciu o kryteria sformułowane w piśmie z dnia 6 października 2003 r. (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 27 września 1988 r. w sprawie 114/86 Zjednoczone Królestwo przeciwko Komisji, Rec. s. 5289, pkt 12, 13).
32 Wreszcie w odniesieniu do sprawy T‑392/03 Komisja także podnosi, że skarga jest niedopuszczalna ze względu na brak po stronie skarżącej interesu w stwierdzeniu nieważności pisma z dnia 6 października 2003 r. Komisja zwraca uwagę, że pismo to nie dotyczy w żaden sposób pomocy dla projektu „zapora na rzece Gibbesi”, zaś skarga wniesiona w sprawie T‑392/03 odnosiła się jedynie do warunków płatności określonych w nocie obciążeniowej dotyczącej tejże pomocy. Nie istnieje zatem żaden związek między przedmiotem skargi a pismem z dnia 6 października 2003 r. Komisja powołuje się w tym zakresie na wyrok Trybunału z dnia 31 marca 1977 r. w sprawie 88/76 Société pour l’exportation des sucres przeciwko Komisji, Rec. s. 709; postanowienie Trybunału z dnia 28 stycznia 2004 r. w sprawie C‑164/02 Niderlandy przeciwko Komisji, Rec. s. I‑1177, pkt 18, 24; postanowienie Sądu z dnia 29 kwietnia 1999 r. w sprawie T‑78/98 Unione provinciale degli agricoltori di Firenze i in. przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1377.
33 Strona skarżąca podnosi, że nie działa jako podmiot odrębny od Republiki Włoskiej, lecz jako jednostka terytorialna tego państwa, będąca konkretnym adresatem omawianej pomocy. Podnosi ona także, że pismo z dnia 6 października 2003 r. zostało do niej formalnie skierowane oraz że dotyczy jej ono bezpośrednio i indywidualnie, gdyż istnieje oczywisty związek przyczynowy między jej indywidualną sytuacją a wydanym aktem. Pismo to stanowiło także odpowiedź na pismo strony skarżącej z dnia 22 września 2003 r. skierowane do Komisji, w którym zakwestionowała ona sposób, w jaki obliczone zostały odsetki za zwłokę. Strona skarżąca powołuje się również na art. 8 rozporządzenia Rady (WE) nr 1260/1999 z dnia 21 czerwca 1999 r. ustanawiającego przepisy ogólne w sprawie funduszy strukturalnych (Dz.U. L 161, s. 1), które wyraża zasadę „partnerstwa” między Komisją a władzami krajowymi i regionalnymi. Zwraca też uwagę na odniesienia do jej sytuacji zawarte w rozporządzeniu Rady (EWG) nr 2052/88 z dnia 24 czerwca 1988 r. w sprawie zadań funduszy strukturalnych i ich skuteczności oraz w sprawie koordynacji działań funduszy między sobą i z operacjami Europejskiego Banku Inwestycyjnego i innymi istniejącymi instrumentami finansowymi (Dz.U. L 185, s. 9), zmienionym rozporządzeniem Rady (EWG) nr 2081/93 z dnia 20 lipca 1993 r. (Dz.U. L 193, s. 5), jak również w decyzjach w przedmiocie przyznania pomocy oraz w jej oficjalnej korespondencji z Komisją. Strona skarżąca utrzymuje także, iż Republika Włoska nie dysponuje żadnymi uprawnieniami dyskrecjonalnymi w odniesieniu do decyzji dotyczących finansowania rzeczonych projektów.
34 Ponadto strona skarżąca utrzymuje, że pismo z dnia 6 października 2003 r. nie wyraża jedynie ogólnego stanowiska Komisji w odniesieniu do pewnego rodzaju problemów, ale uzupełnia uzasadnienie wydanych wcześniej not obciążeniowych. Omawiane pismo jest zatem dokumentem wyjaśniającym mającym kształt aktu prawnego, w którym Komisja przedstawiła po raz pierwszy uzasadnienie faktyczne i prawne wydania poszczególnych not obciążeniowych. Pismo to mogło zatem potencjalnie stanowić czynność wyrządzającą szkodę, gdyż stwierdzało w sposób definitywny wysokość należności i wykluczało ewentualność, że są one wynikiem błędów lub omyłek proceduralnych.
Ocena Sądu
35 Pismo z dnia 6 października 2003 r. odnosi się do dwóch kwestii podniesionych przez stronę skarżącą na posiedzeniu w dniu 12 września 2003 r. oraz w piśmie z dnia 22 września 2003 r., dotyczących naliczenia odsetek za zwłokę wynikających z not obciążeniowych: nr 3240303927 z dnia 27 czerwca 2001 r. (pomoc dla projektu „Nizina Katańska”), nr 3240304871 z dnia 31 sierpnia 2008 r. (pomoc dla projektu „Aragona Favara”) oraz nr 32404006591 z dnia 25 września 2002 r. (pomoc dla projektu „autostrada Mesyna-Palermo”).
36 W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem aktami lub decyzjami mogącymi być przedmiotem skargi o stwierdzenie nieważności na podstawie art. 230 WE są przepisy wywołujące wiążące skutki prawne, które mogą naruszać interesy skarżących poprzez istotną zmianę ich sytuacji prawnej (zob. w szczególności wyrok Trybunału z dnia 11 listopada 1981 r. w sprawie IBM przeciwko Komisji, Rec. s. 2639, pkt 9; wyrok Sądu z dnia 18 grudnia 1992 r. w sprawach połączonych od T‑10/92 do T‑12/92 i T‑15/92 Cimenteries CBR i in. przeciwko Komisji, pkt 28).
37 W niniejszej sprawie pismo z dnia 6 października 2003 r. nie wywołało takich wiążących skutków prawnych naruszających interesy strony skarżącej. Jeżeli chodzi bowiem o pierwszą z kwestii podniesionych przez stronę skarżącą, Komisja ograniczyła się do wskazania obowiązujących reguł wspólnotowych dotyczących obliczania odsetek za zwłokę w odniesieniu do okresu pomiędzy datami wymagalności wynikającymi z właściwych not obciążeniowych a dniem 1 stycznia 2003 r., tj. dniem wejścia w życie rozporządzenia nr 1605/2002 – nowego rozporządzenia finansowego Wspólnoty. Pismo z dnia 6 października 2003 r. nie stanowi więc samo w sobie wezwania do zapłaty odsetek za zwłokę ani nie przedstawia ich konkretnego wyliczenia.
38 W piśmie z dnia 6 października 2003 r. Komisja wyjaśnia, dlaczego nie dokonała z urzędu potrącenia wierzytelności wskazanych w stosownych notach obciążeniowych z płatnościami przeznaczonymi dla Republiki Włoskiej, których ostatecznym odbiorcą była strona skarżąca. Komisja podnosi także, że po pierwsze potrącenie takie zostało wprost przewidziane jako sposób odzyskania wierzytelności dopiero w nowym rozporządzeniu finansowym Wspólnoty. Po drugie zwraca ona uwagę, że jeśli chodzi o płatności przypadające po dacie wejścia w życie tego rozporządzenia, źródłem powstania odsetek za zwłokę po stronie Republiki Włoskiej nie był brak potrącenia przy płatnościach dokonanych w 2003 r., lecz spłata należnych kwot po terminie ich płatności. W piśmie z dnia 6 października 2003 r. Komisja nie zawarła zatem decyzji, ale ograniczyła się do wskazania przyczyn, dla których nie dokonała wcześniej potrącenia, które mogłoby skutkować uniknięciem powstania obowiązku zapłaty odsetek za zwłokę lub przerwaniem ich naliczania.
39 Ponadto należy zwrócić uwagę, iż z pisma z dnia 6 października 2003 r. wynika, że odnośne odsetki za zwłokę obciążały Republikę Włoską, do której skierowane zostały odpowiednie noty obciążeniowe. Podobnie wierzytelności, które mogły zostać objęte potrąceniem, były płatnościami przeznaczonymi dla Republiki Włoskiej, chociaż ich ostatecznym odbiorcą była strona skarżąca. Republika Włoska mogła zatem zdecydować o poniesieniu przez siebie samą ciężaru zwrotu na rzecz EFRR należności głównej i odsetek, z własnych środków i bez obciążania tym obowiązkiem strony skarżącej (zob. podobnie ww. wyrok z dnia 2 maja 2006 r. w sprawie Regione Siciliana przeciwko Komisji, pkt 26). W każdym więc razie pismo z dnia 6 października 2003 r. nie dotyczy strony skarżącej bezpośrednio.
40 Wobec powyższego należy uznać, że skargi wniesione w sprawach T‑392/03, T‑408/03 i T‑414/03 są niedopuszczalne w zakresie sformułowanych w nich wniosków o stwierdzenie nieważności pisma z dnia 6 października 2003 r.
W przedmiocie pisma z dnia 24 października 2003 r. dotyczącego kwestii potrącenia (sprawa T‑435/03)
Argumenty uczestników
41 Komisja podnosi, że wniosek o stwierdzenie nieważności pisma z dnia 24 października 2003 r. jest niedopuszczalny, powołując zasadniczo takie same argumenty, jak te, które przedstawiła na poparcie swego stanowiska odnoszącego się do wniosków o stwierdzenie nieważności pisma z dnia 6 października 2003 r. (zob. pkt 29 i nast. powyżej). Utrzymuje ona w szczególności, że mimo iż pismo z dnia 24 października 2003 r. zostało skierowane do strony skarżącej, nie miało ono żadnego wpływu na jej sytuację prawną, a więc nie mogło dotyczyć jej bezpośrednio. Komisja zwraca nadto uwagę, że jedynie Republika Włoska była dłużnikiem z tytułu należności dotyczących pomocy dla projektów „autostrada Mesyna‑Palermo”, „zapora na rzece Gibbesi”, „Porto Empedocle”, „Aragona Favara” i „Nizina Katańska”. Stronie skarżącej pismo to mogło zaszkodzić wyłącznie wówczas, gdyby władze włoskie, w drodze szczególnej i autonomicznej interwencji, nałożyły na nią obowiązek zwrotu kwot, które państwo to winno było uiścić na rzecz Komisji.
42 Strona skarżąca kwestionuje zarzucany jej brak legitymacji czynnej, podnosząc argumenty identyczne jak te, które przedstawiła dla wykazania dopuszczalności wniosków o stwierdzenie nieważności pisma z dnia 6 października 2003 r. (zob. pkt 33, 34 powyżej).
Ocena Sądu
43 Należy zwrócić uwagę, że mimo iż pismo z dnia 24 października 2003 r. zostało skierowane do strony skarżącej i przekazane do wiadomości włoskiego ministerstwa gospodarki i finansów, dotyczyło ono szeregu wierzytelności Komisji wobec Republiki Włoskiej związanych z cofnięciem pomocy ze środków EFRR dla pięciu wskazanych wyżej projektów.
44 W ramach środków organizacji postępowania Trybunał zwrócił się do stron o wskazanie dłużników i wierzycieli stosownych należności, a w przypadku gdyby jednym z takich dłużników lub wierzycieli była Republika Włoska, o wskazanie, czy rzeczone kwoty były przeznaczone dla strony skarżącej bez względu na okoliczności, czy też państwo to mogło przeznaczyć je na finansowanie dowolnego innego projektu dotyczącego tego regionu. W uwagach przedstawionych w odpowiedzi na pytania Trybunału Komisja wyjaśniła, że należności, które mogły zostać objęte potrąceniem, wynikały z wniosku o płatność dotyczącego decyzji Komisji C (2000) 2346 z dnia 8 sierpnia 2000 r. przyznającej pomoc z EFRR w ramach RPO Sycylia, której odbiorcą była Republika Włoska. Komisja wskazała także, że właścicielem rachunku, na którym dokonano operacji potrącenia wskazanych w piśmie z dnia 24 października 2003 r., było włoskie ministerstwo gospodarki i finansów. To ostatnie ustalenie potwierdza najwyraźniej strona skarżąca, podnosząc jednak, że rola Republiki Włoskiej sprowadzała się wyłącznie do pośrednictwa, nadzoru i kontroli oraz że stosowne kwoty były „przeznaczone dla regionów”, a więc przysługiwały stronie skarżącej.
45 Należy także przypomnieć, że Republika Włoska dysponowała uprawnieniami dyskrecjonalnymi, a więc mogła zrezygnować z dochodzenia od strony skarżącej zwrotu całości lub części kwot wskazanych w piśmie z dnia 24 października 2003 r., zarówno w odniesieniu do należności głównych, jak i do odsetek za zwłokę (zob. podobnie ww. wyrok z dnia 2 maja 2006 r. w sprawie Regione Siciliana przeciwko Komisji, pkt 26).
46 Wynika stąd, że chociaż pismo z dnia 24 października 2003 r. zostało formalnie skierowane do strony skarżącej, rzeczywistym adresatem decyzji w przedmiocie potrącenia była w istocie Republika Włoska. Zgodnie bowiem z cytowanym wyżej orzecznictwem Trybunału (wyroki z dnia 2 maja 2006 r. i z dnia 22 marca 2007 r. w sprawach Regione Siciliana przeciwko Komisji) decyzja ta nie dotyczy bezpośrednio strony skarżącej.
47 Wobec powyższego skargę wniesioną w sprawie T‑435/03 należy odrzucić jako niedopuszczalną.
W przedmiocie skarg o stwierdzenie nieważności aktów poprzedzających pisma i wydanych na ich podstawie (sprawy T‑392/03, T‑408/03, T‑414/03 i T‑435/03)
48 Ponieważ przedmiotowi skarg o stwierdzenie nieważności wszystkich „aktów poprzedzających pisma i wydanych na ich podstawie” brakuje wystarczającej dokładności, skargi te należy uznać za niedopuszczalne na podstawie art. 44 § 1 lit. c) regulaminu (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 23 listopada 2004 r. w sprawie T‑166/98 Cantina sociale di Dolianova i in. przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑3991, pkt 79).
49 Z powyższych rozważań wynika, że niniejsze skargi należy oddalić w całości jako niedopuszczalne.
W przedmiocie kosztów
50 Zgodnie z art. 87 § 2 regulaminu Sądu kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ strona skarżąca przegrała sprawę, należy obciążyć ją kosztami, zgodnie z żądaniem Komisji.
Z powyższych względów
SĄD (druga izba)
postanawia, co następuje:
1) Skargi zostają odrzucone jako niedopuszczalne.
2) Regione Siciliana zostaje obciążony kosztami postępowania.
Sporządzono w Luksemburgu w dniu 25 września 2008 r.