Sprawa T‑39/21

PP i in.

przeciwko

Parlamentowi Europejskiemu

 Wyrok Sądu (siódma izba w składzie powiększonym) z dnia 19 kwietnia 2023 r.

Służba publiczna – Urzędnicy – Kryzys sanitarny związany z pandemią COVID-19 – Decyzja zezwalająca na wykonywanie pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy celem sprawowania opieki nad krewnymi zamieszkującymi poza miejscem zatrudnienia – Brak możliwości wykonywania pracy zdalnej poza miejscem zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy – Nieprawidłowość postępowania poprzedzającego wniesienie skargi – Decyzja uwzględniająca wniosek o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy – Brak interesu prawnego – Niedopuszczalność – Wynagrodzenie – Zawieszenie wypłaty dodatku zagranicznego – Artykuły 62 i 69 regulaminu pracowniczego – Naruszenie art. 4 załącznika VII do regulaminu pracowniczego

1.      Postępowanie sądowe – Pismo wszczynające postępowanie – Wymogi formalne – Określenie przedmiotu sporu – Określenie zarzutów według ich istoty a nie formalnej kwalifikacji

[statut Trybunału, art. 21; regulamin postępowania przed Sądem, art. 76 lit. d)]

(zob. pkt 57, 58)

2.      Skargi urzędników – Zarzut niezgodności z prawem – Zarzut podniesiony w sposób dorozumiany – Dopuszczalność – Przesłanki

(art. 277 TFUE; regulamin pracowniczy, art. 91)

(zob. pkt 58)

3.      Skargi urzędników – Interes prawny – Skarga mogąca przynieść korzyść skarżącemu – Skarga skierowana przeciwko aktowi uwzględniającemu żądanie skarżącego – Niedopuszczalność – Wniosek złożony w następstwie presji psychologicznej – Zachowanie instytucji niemające charakteru decyzyjnego – Skarga odszkodowawcza – Dopuszczalność – Przesłanki

(regulamin pracowniczy, art. 90 ust. 1)

(zob. pkt 67–71)

4.      Parlament Europejski – Kompetencje – Wewnętrzna organizacja – Uprawnienia sekretarza generalnego Parlamentu do kierowania Sekretariatem – Zakres – Uprawnienie do przyjęcia dyrektywy wewnętrznej stanowiącej odstępstwo od przepisów regulaminu pracowniczego – Wyłączenie

(regulamin pracowniczy, załącznik VII, art. 4 ust. 1; regulamin Parlamentu, art. 234 ust. 2)

(zob. pkt 93)

5.      Urzędnicy – Wynagrodzenie – Dodatek zagraniczny – Przedmiot – Zwykłe miejsce zamieszkania w państwie członkowskim zatrudnienia w trakcie okresu odniesienia – Możliwość zawieszenia wypłaty przez administrację w przypadku okresowej pracy zdalnej poza miejscem zatrudnienia w kontekście kryzysu sanitarnego – Wyłączenie

(regulamin pracowniczy, art. 20, 69, załącznik VII, art. 4 ust. 1)

(zob. pkt 94–108)

Streszczenie

W marcu 2020 r. ze względu na szybki rozwój pandemii COVID-19 sekretarz generalny Parlamentu Europejskiego (zwany dalej „sekretarzem generalnym”) wydał kilka decyzji wewnętrznych dotyczących warunków pracy urzędników i pracowników Parlamentu. Członkowie personelu, których fizyczna obecność w pomieszczeniach Parlamentu nie była absolutnie niezbędna zostali objęci systemem obowiązkowej pracy zdalnej w wymiarze maksymalnie do 70 % czasu pracy, podwyższonym następnie do 100 %.

W tym kontekście w dniu 31 marca 2020 r. sekretarz generalny wydał decyzję dotyczącą okresowej pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy wykonywanej poza miejscem zatrudnienia ze względów rodzinnych w odpowiedzi na pandemię COVID-19 (zwaną dalej „decyzją sekretarza generalnego”). Wynikało z niej, że za okres objęty zezwoleniem na wykonywanie pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy na podstawie tej decyzji dany członek personelu Parlamentu miał nie pobierać dodatku zagranicznego przewidzianego w art. 4 załącznika VII do regulaminu pracowniczego urzędników Unii Europejskiej (zwanego dalej „regulaminem pracowniczym”), do którego normalnie był uprawniony.

Niektórzy urzędnicy Parlamentu, którzy zwrócili się o zezwolenie na pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy poza miejscem zatrudnienia na podstawie decyzji sekretarza generalnego i którzy uznali, że zostali do tego zmuszeni, wnieśli skargę mającą zasadniczo na celu stwierdzenie nieważności decyzji przyznających im to zezwolenie oraz decyzji zawieszających wypłatę dodatku zagranicznego w rozpatrywanym okresie.

Sąd w składzie powiększonym uwzględnił skargę w części i stwierdził nieważność decyzji o zawieszeniu wypłaty dodatku zagranicznego ze względu na to, że są one pozbawione podstawy prawnej. W swoim wyroku Sąd po raz pierwszy wypowiedział się w przedmiocie możliwości zawieszenia wypłaty dodatku zagranicznego dla urzędników i pracowników, którzy tymczasowo nie zamieszkują w miejscu zatrudnienia w wyjątkowych okolicznościach związanych z pandemią COVID-19, i dokonał w tym kontekście po raz pierwszy wykładni art. 20 regulaminu pracowniczego, przewidującego obowiązek posiadania takiego miejsca zamieszkania.

Ocena Sądu

W pierwszej kolejności, co się tyczy dopuszczalności żądań stwierdzenia nieważności decyzji zezwalających na pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy, Sąd zbadał interes prawny skarżących w świetle swojego orzecznictwa, zgodnie z którym stwierdzenie nieważności zaskarżonego aktu powinno móc przysporzyć korzyści osobie, która wnosi skargę.

W niniejszej sprawie rozpatrywane decyzje zostały wydane na wniosek skarżących, aby mogli oni dotrzeć do swoich krewnych poza miejscem zatrudnienia. Ponieważ Parlament przychylił się do wniosków zainteresowanych skarżących, nie mają oni żadnego interesu w żądaniu stwierdzenia nieważności decyzji zezwalających na pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy, a zatem ich żądania w tym zakresie należy odrzucić jako niedopuszczalne.

W tym względzie o ile jest prawdą, że nie istniała żadna decyzja sekretarza generalnego Parlamentu oferująca urzędnikom możliwość złożenia wniosku o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy poza miejscem zatrudnienia, o tyle faktem pozostaje, że skarżący mogli zwrócić się do organu powołującego z wyraźnym wnioskiem w tym zakresie na podstawie art. 90 ust. 1 regulaminu pracowniczego, przedstawiając jednocześnie szczególne powody tego wniosku.

O ile skarżący zamierzają zarzucać Parlamentowi, że wywierał na nich presję psychologiczną, aby zwrócili się o zastosowanie decyzji sekretarza generalnego z dnia 31 marca 2020 r., o tyle taka presja stanowi zachowanie pozbawione charakteru decyzyjnego Parlamentu, które to zachowanie skarżący mogą zakwestionować w ramach skargi o odszkodowanie z poszanowaniem postępowania poprzedzającego wniesienie skargi, o którym mowa w art. 90 regulaminu pracowniczego.

W drugiej kolejności, w odniesieniu do żądania stwierdzenia nieważności decyzji o zawieszeniu wypłaty dodatku zagranicznego Sąd stwierdził, że zawieszenie tego dodatku przewidziane w decyzji sekretarza generalnego jest sprzeczne z art. 4 ust. 1 załącznika VII do regulaminu pracowniczego.

Celem dodatku zagranicznego przewidzianego w art. 69 regulaminu pracowniczego, którego zasady przyznawania są sprecyzowane w art. 4 ust. 1 załącznika VII do tego regulaminu, jest bowiem zrekompensowanie szczególnych obciążeń i niedogodności wynikających z podjęcia służby w Unii urzędnikom, którzy z tego powodu są zmuszeni do przeniesienia miejsca zamieszkania z państwa ich miejsca zamieszkania do państwa zatrudnienia i do zintegrowania się w nowym środowisku. Jest on przyznawany tytułem rekompensaty kosztów materialnych i niedogodności o charakterze moralnym wynikających z faktu, że urzędnik przebywa z dala od miejsca pochodzenia i że utrzymuje ogólne relacje rodzinne łączące go z regionem, z którego pochodzi. W tym względzie wypłata dodatku zagranicznego nie traci racji bytu, gdy w wyjątkowych okolicznościach związanych z pandemią COVID-19 urzędnik pracuje poza miejscem zatrudnienia przez krótki okres, w którym nadal ponosi koszty związane ze swoim miejscem zamieszkania w tym miejscu zatrudnienia, takie jak czynsz lub zwrot kredytu, rachunki za energię, wodę lub utrzymanie wspólnoty mieszkaniowej. W takich okolicznościach koszty te obciążają go ze względu na tymczasowy charakter wyjątkowego zezwolenia na pracę poza miejscem zatrudnienia, którego czas trwania nie może przewidzieć nikt.

Prawdą jest, że przyznanie dodatku zagranicznego zgodnie z art. 4 ust. 1 załącznika VII do regulaminu pracowniczego jest nierozerwalnie związane z przewidzianym w art. 20 regulaminu pracowniczego obowiązkiem w zakresie miejsca zamieszkania urzędników Unii, zgodnie z którym, po pierwsze, urzędnik ma miejsce zamieszkania w miejscowości, w której jest zatrudniony, lub w takiej odległości od niej, by nie utrudniało to wykonywania jego obowiązków, a po drugie, informuje organ powołujący o swoim adresie i niezwłocznie powiadamia go o wszelkich zmianach w tym zakresie.

Niemniej art. 20 regulaminu pracowniczego należy interpretować w związku z art. 55 ust. 1 regulaminu pracowniczego, zgodnie z którym urzędnicy aktywnie zatrudnieni pozostają zawsze w dyspozycji swojej instytucji. Wynika z tego, że urzędnik, który nie zamieszkuje w miejscu swego zatrudnienia, musi jednak być w stanie udać się do miejsca pracy w każdym momencie, zgodnie z przepisami dotyczącymi organizacji pracy mającymi do niego zastosowanie, w celu wykonania zadań powierzonych mu w interesie służby. Tymczasem w wyjątkowych okolicznościach związanych z pandemią COVID-19, w których przepisy wewnętrzne dotyczące pracy zdalnej i fizycznej obecności członków personelu w pomieszczeniach danej instytucji nie mają już tymczasowo zastosowania, a wszyscy pracownicy, których obecność nie jest uważana za niezbędną, obowiązkowo pracują w reżimie pracy zdalnej w pełnym wymiarze czasu pracy, nieprzestrzeganie obowiązku zamieszkania w miejscu zatrudnienia nie może uzasadniać zawieszenia wypłaty dodatku zagranicznego.

Ponadto, regulamin pracowniczy nie zawiera żadnego postanowienia umożliwiającego instytucji, organowi lub jednostce organizacyjnej Unii zawieszenie wypłaty dodatku zagranicznego, nawet w wyjątkowych okolicznościach, takich jak te związane z pandemią COVID-19. Z tych względów Sąd stwierdził, że takie zawieszenie przewidziane decyzją sekretarza generalnego jest niezgodne z prawem.