WYROK SĄDU (szósta izba w składzie powiększonym)
z dnia 16 czerwca 2011 r.(*)
Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Nadtlenek wodoru i nadboran sodu – Decyzja stwierdzająca naruszenie art. 81 WE – Grzywny – Przedawnienie – Zróżnicowane traktowanie – Czas trwania naruszenia – Okoliczności łagodzące
W sprawie T‑192/06
Caffaro Srl, z siedzibą w Mediolanie (Włochy), reprezentowana przez adwokatów A. Santę Marię oraz C. Biscarettiego di Ruffię,
strona skarżąca,
przeciwko
Komisji Europejskiej, reprezentowanej początkowo przez V. Di Bucciego oraz F. Amata, a następnie przez V. Di Bucciego oraz V. Bottkę, działających w charakterze pełnomocników,
strona pozwana,
mającej za przedmiot, tytułem żądania głównego, wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji Komisji C (2006) 1766 wersja ostateczna z dnia 3 maja 2006 r. dotyczącej postępowania na mocy art. 81 [WE] i art. 53 porozumienia o EOG (sprawa COMP/F/38.620 – Nadtlenek wodoru i nadboran sodu) w zakresie, w jakim Komisja nałożyła w niej grzywnę solidarnie na skarżącą i na SNIA SpA., oraz – tytułem ewentualnym – wniosek o obniżenie kwoty tej grzywny,
SĄD (szósta izba w składzie powiększonym),
w składzie: V. Vadapalas (sprawozdawca), pełniący funkcję prezesa, A. Dittrich i L. Truchot, sędziowie,
sekretarz: K. Pocheć, administrator,
uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 4 marca 2010 r.,
wydaje następujący
Wyrok
Okoliczności faktyczne leżące u podstaw sporu
1 Skarżąca, Caffaro Srl, dawniej Industrie Chimiche Caffaro SpA, następnie Caffaro SpA, jest spółką prawa włoskiego, która do 1999 r. wprowadzała do obrotu nadboran sodu (zwany dalej „NBS”). W okresie zaistnienia okoliczności faktycznych niniejszej sprawy była ona w 100% spółką zależną Caffaro SpA, obecnie, od 2000 r., SNIA SpA.
2 W listopadzie 2002 r. Degussa AG powiadomiła Komisję Wspólnot Europejskich o istnieniu kartelu na rynkach nadtlenku wodoru (zwanego dalej „NW”) i NBS oraz wystąpiła o zastosowanie komunikatu Komisji w sprawie zwolnienia z grzywien oraz zmniejszania grzywien w przypadkach karteli (Dz.U. 2002, C 45, s. 3).
3 Degussa przedstawiła Komisji konkretne dowody, które umożliwiły tej ostatniej przeprowadzenie w dniach 25 i 26 marca 2003 r. kontroli w lokalach trzech przedsiębiorstw.
4 W dniu 26 stycznia 2005 r. Komisja wysłała pismo w sprawie przedstawienia zarzutów do skarżącej i do pozostałych przedsiębiorstw, których ono dotyczyło.
5 W następstwie przesłuchania odnośnych przedsiębiorstw Komisja wydała decyzję C (2006) 1766 wersja ostateczna z dnia 3 maja 2006 r. dotyczącą postępowania na mocy art. 81 [WE] i art. 53 porozumienia o EOG w sprawie przeciwko Akzo Nobel NV, Akzo Nobel Chemicals Holding AB, EKA Chemicals AB, Degussa, Edison, FMC Corp., FMC Foret SA, Kemira Oyj, Air Liquide SA, Chemoxal SA, SNIA SpA, Caffaro Srl, skarżącej, Solvay Solexis SpA, Total SA, Elf Aquitaine SA i Arkema SA (sprawa COMP/F/38.620 – Nadtlenek wodoru i nadboran sodu) (zwaną dalej „zaskarżoną decyzją”), której streszczenie zostało opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej z dnia 13 grudnia 2006 r. (Dz.U. L 353, s. 54). Decyzja ta została doręczona skarżącej pismem z dnia 8 maja 2006 r.
Zaskarżona decyzja
6 W zaskarżonej decyzji Komisja wskazała, że jej adresaci uczestniczyli w jednolitym i ciągłym naruszeniu art. 81 WE i art. 53 porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG), mającym za przedmiot NW i produkowany przy jego wykorzystaniu NBS (motyw 2 zaskarżonej decyzji).
7 Stwierdzone naruszenie, które dotyczyło okresu od dnia 31 stycznia 1994 r. do dnia 31 grudnia 2000 r., polegało głównie na wymianie między konkurentami informacji istotnych z handlowego punktu widzenia oraz poufnych informacji dotyczących rynku i przedsiębiorstw, na ograniczaniu i kontrolowaniu produkcji oraz potencjalnych i faktycznych zdolności produkcyjnych, na podziale udziałów w rynku i podziale klientów, a także na ustalaniu i monitorowaniu przestrzegania docelowych cen.
8 Skarżąca została uznana za odpowiedzialną za naruszenie solidarnie ze SNIA (motywy 407–412 zaskarżonej decyzji).
9 W celu obliczenia kwoty grzywien Komisja zastosowała metodę określoną w wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 oraz art. 65 ust. 5 [EWWiS] (Dz.U. 1998, C 9, s. 3, zwanych dalej „wytycznymi”).
10 Kwotę podstawową grzywien Komisja określiła na podstawie wagi i czasu trwania naruszenia (motyw 452 zaskarżonej decyzji), które zostało uznane za bardzo poważne (motyw 457 zaskarżonej decyzji).
11 W ramach zróżnicowanego traktowania skarżąca została zaliczona do czwartej i ostatniej kategorii, w odniesieniu do której ustanowiono kwotę wyjściową w wysokości 1,875 mln EUR. Określając tę kwotę, Komisja zastosowała też zmniejszenie o 25% ze względu na okoliczność, iż nie zostało ustalone, że skarżąca wiedziała lub niewątpliwie powinna była wiedzieć o istnieniu ogólnego systemu antykonkurencyjnych uzgodnień (motywy 460–462 zaskarżonej decyzji).
12 Ponieważ według Komisji skarżąca uczestniczyła w naruszeniu od dnia 29 maja 1997 r. do dnia 31 grudnia 1998 r., to znaczy przez okres jednego roku i siedmiu miesięcy, kwota wyjściowa nałożonej na nią grzywny została powiększona o 15% (motyw 467 zaskarżonej decyzji).
13 Komisja uznała, że skarżąca odegrała w naruszeniu bierną i pomniejszą rolę, i ze względu na tę okoliczność łagodzącą zmniejszyła kwotę grzywny o 50% (motywy 476 i 477 zaskarżonej decyzji).
14 Artykuł 1 lit. l) zaskarżonej decyzji stanowi, że skarżąca naruszyła art. 81 ust. 1 WE i art. 53 porozumienia EOG, uczestnicząc w naruszeniu w okresie od dnia 29 maja 1997 r. do dnia 31 grudnia 1998 r.
15 W art. 2 lit. g) zaskarżonej decyzji Komisja nałożyła na skarżącą, solidarnie ze SNIA, grzywnę w wysokości 1,078 mln EUR.
Przebieg postępowania i żądania stron
16 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 18 lipca 2006 r. skarżąca wniosła skargę w niniejszej sprawie.
17 Ponieważ skład izb Sądu został zmieniony, sędzia sprawozdawca został przydzielony do szóstej izby i po wysłuchaniu stron niniejszą sprawę przydzielono szóstej izbie w składzie powiększonym.
18 W ramach środków organizacji postępowania w dniu 22 grudnia 2009 r. Sąd zadał Komisji pytanie na piśmie, na które Komisja odpowiedziała w wyznaczonym terminie.
19 Na podstawie sprawozdania sędziego sprawozdawcy Sąd postanowił wszcząć procedurę ustną. Wystąpień stron i ich odpowiedzi na pytania Sądu wysłuchano na rozprawie, która miała miejsce w dniu 4 marca 2010 r.
20 Jako że dwóch członków izby nie mogło uczestniczyć w obradach, zgodnie z art. 32 regulaminu obrady Sądu były kontynuowane przez trzech sędziów, których podpisy widnieją pod niniejszym wyrokiem.
21 Skarżąca wnosi do Sądu o:
– stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim Komisja nałożyła na nią, solidarnie ze SNIA, grzywnę;
– tytułem żądania ewentualnego − obniżenie grzywny do symbolicznej kwoty;
– tytułem dalszego żądania ewentualnego − obniżenie tej kwoty „w istotny sposób” ze względu na krótki czas trwania uczestnictwa skarżącej w naruszeniu i istnienie okoliczności łagodzących;
– obciążenie Komisji kosztami postępowania.
22 Komisja wnosi do Sądu o:
– oddalenie skargi;
– obciążenie strony skarżącej kosztami postępowania.
Co do prawa
23 Na poparcie skargi mającej na celu stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim Komisja nałożyła w niej na skarżącą, solidarnie ze SNIA, grzywnę, lub zmniejszenie kwoty grzywny skarżąca podnosi pięć zarzutów, opartych na naruszeniach prawa i błędach w ocenie, które odnoszą się, po pierwsze, do okoliczności, że skarżąca jest jakoby „ofiarą, nie zaś członkiem kartelu dotyczącego [NW]”, po drugie, do rzekomo błędnego wyboru roku odniesienia w ramach zróżnicowanego traktowania, po trzecie, do oceny czasu trwania jej uczestnictwa w naruszeniu, po czwarte, do zastosowania terminu przedawnienia przewidzianego w art. 25 ust. 2 rozporządzenia Rady (WE) nr 1/2003 z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 81 [WE] i 82 [WE], i po piąte, oceny okoliczności łagodzących.
W przedmiocie rzekomego statusu „ofiary, nie zaś członka kartelu dotyczącego NW”, na który powołuje się skarżąca
Argumenty stron
24 Skarżąca podnosi, że jest „ofiarą kartelu”, ponieważ w 1999 r. wycofała się z rynku NBS właśnie wskutek niezgodnych z prawem porozumień na rynku NW. Była bowiem zmuszona zaopatrywać się w NW – unikatowy surowiec niezbędny do produkcji NBS – u producentów uczestniczących w kartelu, będących jej bezpośrednimi konkurentami na rynku NBS. Podwyższenie cen NW, o którym zadecydowali uczestnicy kartelu, wypchnęło skarżącą z rynku.
25 Skarżąca twierdzi, że znajdowała się w sytuacji całkowitej zależności ekonomicznej wobec producentów NW, ponieważ nie mogła dostosowywać własnej strategii handlowej na rynku NBS stosownie do cen ustalonych na rynku NW. Wskazuje ona, że sama Komisja stwierdziła, iż „nie ustalono, że [skarżąca] wiedziała lub niewątpliwie powinna była wiedzieć o istnieniu ogólnego systemu antykonkurencyjnych uzgodnień” (motyw 461 zaskarżonej decyzji) [tłumaczenie nieoficjalne jej pełnej wersji, podobnie jak innych jej przedstawionych poniżej fragmentów].
26 Skarżąca podnosi, że w szeregu wcześniejszych decyzji Komisja postanowiła nie nakładać grzywny na uczestników nielegalnych porozumień, w sytuacji gdy działali oni wbrew własnym interesom lub byli gospodarczo zależni od innych przedsiębiorstw uczestniczących w danym porozumieniu. W innych podobnych przypadkach Komisja nałożyła jedynie symboliczną grzywnę. Ponadto możliwość nałożenia przez Komisję symbolicznej grzywny jest wyraźnie przewidziana w pkt 5 lit. d) wytycznych.
27 Według skarżącej Komisja jest związana wcześniejszymi decyzjami, które są liczne i dotyczą spraw podobnych do niniejszej sprawy. Ich wspólny mianownik stanowi okoliczność, że podobnie jak skarżąca, podmioty, których decyzje te dotyczyły, uczestniczyły w porozumieniu zawartym wbrew ich interesom lub w każdym razie były ekonomicznie zależne od innych stron porozumienia. Sytuację skarżącej można porównać do sytuacji dystrybutora w przypadku porozumienia wertykalnego zawartego z producentem, ponieważ w obu wypadkach chodzi o przedsiębiorstwo ekonomicznie zależne.
28 W szczególności sytuacja skarżącej przedstawia silne podobieństwo z sytuacją Compagnie maritime zaïroise (CMZ), której dotyczy decyzja Komisji 93/82/EWG z dnia 23 grudnia 1992 r. w sprawie postępowania na podstawie art. [81 WE] (IV/32.448 i IV/32.450 – Cewal, Cowac, Ukwal) i art. [82 WE] (IV/32.448 i IV/32.450 – Cewal) (Dz.U. 1993, L 34, s. 20), na którą to spółkę Komisja postanowiła nie nakładać grzywny, ponieważ nie odniosła ona żadnych korzyści ze stwierdzonego naruszenia.
29 Poprzez nieuwzględnienie tych samych okoliczności w odniesieniu do skarżącej Komisja naruszyła art. 81 ust. 1 WE, art. 23 ust. 2 i 3 rozporządzenia nr 1/2003, wytyczne oraz spoczywający na niej obowiązek uzasadnienia. Zdaniem skarżącej rozpatrywana ocena obarczona jest oczywistym błędem w ocenie i nadużyciem władzy. Ponadto skarżąca uważa, że Komisja niesłusznie utożsamiła jej status ze statusem Atochem SA, Kemiry i Chemoxalu, producentów NW [motyw 332 lit. b) zaskarżonej decyzji].
30 W szczególności Komisja nie uwzględniła faktu, że producenci NW stworzyli system, który doprowadził do podwojenia cen w ciągu niecałego półtora roku, że skarżąca nie produkowała NW i znajdowała się wobec tych przedsiębiorstw w sytuacji całkowitej zależności, że nie wiedziała ona o ogólnym systemie kartelu, że została dotknięta istotnym podniesieniem ceny NW, które stało się decydującym powodem jej wycofania się z rynku NBS w czasie trwania kartelu, że nawet zmiana dostawcy nie przyniosła jej żadnej korzyści, ponieważ wyrównanie cen dotyczyło wszystkich producentów NW, i że nie była ona w stanie dostosować swojej strategii handlowej na rynku NBS, ponieważ nigdy nie uczestniczyła w spotkaniach dotyczących NW. Nieuwzględnienie tych okoliczności i brak uzasadnienia takiej decyzji sprawiają, że nałożenie na skarżącą grzywny jest niezgodne z prawem.
31 Wreszcie grzywna nałożona na skarżącą jest jej zdaniem bezcelowa, zarówno jeśli chodzi o zwalczanie naruszeń, jak i o skutek odstraszający, ponieważ skarżąca wycofała się z odnośnego rynku właśnie w następstwie rozpatrywanego kartelu, wobec czego poniosła już karę i nie będzie w stanie ponownie popełnić naruszenia.
32 Komisja kwestionuje argumenty skarżącej.
Ocena Sądu
33 Tytułem wstępu należy zauważyć, że jak wynika z argumentacji przedstawionej w skardze, skarżąca, choć powołuje się na swój rzekomy status „ofiary, nie zaś członka kartelu dotyczącego [NW]”, w rzeczywistości nie kwestionuje ani swojego uczestnictwa w naruszeniu, ani jego jednolitego charakteru.
34 W szczególności skarżąca nie zaprzecza swojemu uczestnictwu w spotkaniach, które miały miejsce w dniu 29 maja 1997 r. w Sewilli i w dniu 14 maja 1998 r. w Évian‑les‑Bains, ani nie podważa niezgodnego z prawem przedmiotu tych spotkań stwierdzonego przez Komisję w motywach 162–164 i 226–229 zaskarżonej decyzji, lecz ogranicza się do zakwestionowania, w ramach zarzutu trzeciego, który zostanie zbadany poniżej, czasu trwania swojego uczestnictwa w rozpatrywanym naruszeniu.
35 W tych okolicznościach niniejszy zarzut, którego podstawą jest okoliczność, iż skarżąca „jest ofiarą, nie zaś członkiem kartelu dotyczącego [NW]”, należy rozumieć jako zmierzający w rzeczywistości do zakwestionowania poziomu grzywny ze względu na szczególną sytuację skarżącej w ramach kartelu.
36 Skarżąca poprzestaje bowiem na przywołaniu kilku okoliczności, które według niej powinny prowadzić do nienakładania na nią grzywny lub co najwyżej do nałożenia symbolicznej grzywny w wysokości 1000 EUR przewidzianej w pkt 5 lit. d) wytycznych. W szczególności powołuje się ona na swoją wyjątkową sytuację jako producenta NBS – produktu wytwarzanego przy użyciu NW – twierdząc, że była gospodarczo zależna od innych stron porozumienia, producentów NW lub obu omawianych produktów, oraz że uczestniczyła w uzgodnieniach o charakterze zmowy wbrew własnym interesom, nie czerpiąc z nich żadnych korzyści, ponieważ musiała wycofać się z rynku NBS w połowie 1999 r.
37 Należy w tym względzie przypomnieć, że uprawnienie Komisji do nakładania grzywien na przedsiębiorstwa, które rozmyślnie lub przez zaniedbanie dopuściły się naruszenia postanowień art. 81 ust. 1 WE, stanowi jeden z instrumentów przyznanych Komisji, aby umożliwić spełnienie misji nadzorczej nadanej jej przez prawo Unii. Misja ta obejmuje obowiązek realizacji ogólnej polityki, mającej na celu stosowanie w dziedzinie konkurencji reguł ustalonych w traktacie i doprowadzenie do tego, ażeby zachowania przedsiębiorstw były z nimi zgodne (wyrok Trybunału z dnia 7 czerwca 1983 r. w sprawach połączonych od 100/80 do 103/80 Musique Diffusion française i in. przeciwko Komisji, Rec. s. 1825, pkt 105).
38 Komisja dysponuje swobodą uznania w zakresie ustalania wysokości grzywien celem doprowadzenia do tego, ażeby zachowania przedsiębiorstw były zgodne z regułami konkurencji. W szczególności fakt, iż Komisja wymierzała już w przeszłości grzywny w określonej wysokości za określone rodzaje naruszeń, nie może więc pozbawić jej możliwości podwyższenia w każdym momencie tej wysokości, aby zapewnić realizację polityki Unii w dziedzinie konkurencji (ww. w pkt 37 wyrok w sprawach połączonych Musique Diffusion française i in. przeciwko Komisji, pkt 109).
39 Istnienie tej swobody uznania jest tym bardziej uzasadnione w ramach prawa do nakładania, w pewnych przypadkach, grzywny określanej jako „symboliczna”, które to prawo Komisja zastrzegła sobie w pkt 5 lit. b) wytycznych, lub do nienakładania grzywny.
40 W niniejszym przypadku, aby zakwestionować zgodność z prawem nałożonej na nią grzywny, skarżąca w pierwszej kolejności powołuje się na swoją sytuację zależności wobec innych uczestników kartelu.
41 Należy wskazać, że działanie w sytuacji gospodarczej zależności nie stanowi jako takie okoliczności mogącej wyłączyć odpowiedzialność strony kartelu. Taka okoliczność nie musi też koniecznie zostać uwzględniona przy określeniu kwoty grzywny.
42 Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem przedsiębiorstwo uczestniczące w spotkaniach mających cel antykonkurencyjny, nawet jeśli czyni to pod przymusem innych uczestników mających większą władzę ekonomiczną, ma zawsze możliwość złożenia skargi do Komisji w celu ujawnienia tych działań antykonkurencyjnych, zamiast w dalszym ciągu uczestniczyć w tych spotkaniach (wyroki Sądu: z dnia 20 marca 2002 r. w sprawie T‑9/99 HFB i in. przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1487, pkt 178; z dnia 25 października 2005 r. w sprawie T‑38/02 Groupe Danone przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑4407, pkt 423). Nawet bowiem przy założeniu, że na przedsiębiorstwo wywierana była presja przystąpienia do kartelu, mogło ono poinformować o tym właściwe władze, zamiast przyłączać się do kartelu (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawach połączonych T‑236/01, T‑239/01, od T‑244/01 do T‑246/01, T‑251/01, T‑252/01 Tokai Carbon i in. przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1181, pkt 344).
43 W świetle tych okoliczności ani rzekoma sytuacja zależności wobec innej strony kartelu, ani zagrażająca pozycja rzekomo przyjęta przez tę ostatnią nie są sytuacjami, które mogłyby być uwzględnione przez Komisję jako okoliczność łagodząca (ww. w pkt 42 wyrok w sprawie Groupe Danone przeciwko Komisji, pkt 424).
44 Zatem a fortiori Komisja nie może być zobowiązana do uwzględnienia tych okoliczności, aby postanowić o nienałożeniu grzywny lub o nałożeniu jedynie grzywny symbolicznej.
45 Z powyższych względów argument skarżącej oparty na nieuwzględnieniu jej sytuacji gospodarczej zależności wobec innych uczestników kartelu nie może zostać uwzględniony.
46 Następnie, jeśli chodzi o powołanie się przez skarżącą na wcześniejsze decyzje Komisji, w których nie nałożyła ona grzywny lub nałożyła jedynie grzywnę symboliczną, należy przypomnieć, że praktyka decyzyjna Komisji nie stanowi ram prawnych dla grzywien w dziedzinie konkurencji i że decyzje dotyczące innych spraw mają jedynie charakter informacyjny, jeżeli chodzi o ewentualne istnienie naruszenia zasady równego traktowania, zważywszy, że jest mało prawdopodobne, iż okoliczności charakteryzujące te sprawy, takie jak rynki, produkty, zainteresowane przedsiębiorstwa i brane pod uwagę okresy, są identyczne (wyroki Trybunału: z dnia 21 września 2006 r. w sprawie C‑167/04 P JCB Service przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑8935, pkt 201, 205; z dnia 7 czerwca 2007 r. w sprawie C‑76/06 P Britannia Alloys & Chemicals przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑4405, pkt 60).
47 Niemniej jednak również w tym kontekście Komisja zobowiązana jest przestrzegać zasady równego traktowania i nie może traktować porównywalnych sytuacji w różny sposób lub różnych sytuacji w ten sam sposób, chyba że takie traktowanie jest obiektywnie uzasadnione.
48 Należy jednak zauważyć, że okoliczności w sprawach, których dotyczyły przytoczone przez skarżącą wcześniejsze decyzje Komisji, znacząco różniły się od okoliczności niniejszej sprawy.
49 Po pierwsze, skarżąca przytacza liczne decyzje dotyczące porozumień i uzgodnionych praktyk między producentami i dystrybutorami, zawierających postanowienia sprzeciwiające się równoległym importowi i eksportowi.
50 Z decyzji tych wynika, że w niektórych sprawach dotyczących ograniczeń wertykalnych Komisja uwzględniła fakt, iż dystrybutorzy – przedsiębiorstwa co do zasady słabsze z ekonomicznego punktu widzenia – działali pod przymusem producenta i wbrew własnym interesom gospodarczym z obawy przed odebraniem im wyłącznego prawa dystrybucji. W odniesieniu do konkretnych przypadków Komisja postanowiła zatem nie obciążać odpowiedzialnością dystrybutorów, nie nakładać na nich grzywny lub nałożyć ją w niewielkiej wysokości.
51 Należy jednak wskazać, że nie można dokonać bezpośredniego przeniesienia tego rozumowania na porozumienia horyzontalne, takie jak będące przedmiotem niniejszej sprawy: kartel cenowy i podział rynku, które z samej swojej istoty stanowią bardzo poważne naruszenia i na ogół mają miejsce między przedsiębiorstwami o podobnym znaczeniu gospodarczym, z których to przedsiębiorstw wszystkie są producentami odnośnego produktu lub odnośnych produktów.
52 W niniejszej sprawie skarżąca uczestniczyła bowiem w jednolitym naruszeniu dotyczącym rynków NW i NBS. Okoliczność, że produkowała wyłącznie NBS, że musiała zaopatrywać się w NW u innych uczestników kartelu i że w związku z tym była poddana presji cenowej na rynku NW, będącym rynkiem wyższego szczebla, nie świadczy o tym, że była ona zmuszona działać w sposób niezgodny z prawem na rynku NBS. W każdym razie skarżąca nie przytacza żadnej konkretnej poszlaki świadczącej o tym, że pozostali uczestnicy kartelu wywierali na nią presję, na przykład grożąc jej wycofaniem zaopatrzenia w NW w przypadku nieprzestrzegania przez nią dyscypliny o charakterze zmowy narzuconej na rynku NBS.
53 Po drugie, co się tyczy ograniczeń horyzontalnych, skarżąca przytacza decyzję Komisji 94/210/WE z dnia 29 marca 1994 r. dotyczącą postępowania na mocy art. [81 WE] i [82 WE] (sprawa 33.941 – HOV‑SVZ/MCN) (Dz.U. L 104, s. 34) oraz decyzję Komisji C (2004) 4030 z dnia 20 października 2004 r. dotyczącą postępowania na mocy art. 81 ust. 1 [WE] (sprawa 38.238 − Surowiec tytoniowy – Hiszpania), której streszczenie zostało opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej z dnia 19 kwietnia 2007 r. (Dz.U. L 102, s. 14).
54 Należy zauważyć, że decyzja 94/210 dotyczyła przedsiębiorstw kolejowych uczestniczących w „kartelu defensywnym”, mającym stanowić odpowiedź na skutki praktyk cenowych przedsiębiorstwa dominującego, w tej samej decyzji badanych pod kątem art. 82 WE. W motywach 109–112 omawianej decyzji Komisja stwierdziła w szczególności, iż „co do zasady […] defensywny charakter kartelu nie może zwalniać przedsiębiorstw z nałożenia grzywny”, zanim postanowiła, że „ze względu na […] specyfikę niniejszej sprawy […] nie zachodzi potrzeba nałożenia grzywien za naruszenie art. [81 WE]” [tłumaczenie nieoficjalne].
55 Co się tyczy decyzji C (2004) 4030 w sprawie dwóch karteli, odpowiednio, między przedsiębiorstwami przetwarzającymi surowiec tytoniowy i między przedstawicielami producentów, w odniesieniu do drugiego kartelu Komisja doszła do wniosku, że należało nałożyć jedynie symboliczną grzywnę w wysokości 1000 EUR na każdego przedstawiciela producentów, ze względu na to, że krajowe ramy prawne mogły stwarzać pewne wątpliwości dotyczące zgodności ich postępowania z prawem. Komisja ustaliła bowiem, że władze hiszpańskie co najmniej zachęcały producentów do kontynuowania negocjacji w przedmiocie cen, a Ministerio de Agricultura (hiszpańskie ministerstwo rolnictwa) zaakceptowało nawet wynegocjowane cenniki, które zostały dołączone do wzoru umowy opublikowanego w Boletín Oficial del Estado (hiszpańskim dzienniku urzędowym) [motywy 425–431 decyzji C (2004) 4030].
56 Z powyższego wynika, że obie decyzje przytoczone przez skarżącą stanowią pojedyncze rozstrzygnięcia oparte na szczególnych okolicznościach, bynajmniej niedających się porównać z okolicznościami, na które powołuje się skarżąca.
57 Wobec tego argument skarżącej oparty na rzekomej „dyskryminacji” w świetle praktyki decyzyjnej Komisji, dotyczącej uwzględniania sytuacji zależności gospodarczej wobec innych uczestników kartelu, nie może zostać uwzględniony.
58 W drugiej kolejności skarżąca powołuje się na okoliczność, że nie uzyskała żadnej korzyści z kartelu, a wręcz poniosła stratę.
59 Należy przypomnieć, iż zgodnie z utrwalonym orzecznictwem fakt, że przedsiębiorstwo nie osiągnęło korzyści z naruszenia, nie może stanowić przeszkody w nałożeniu na nie grzywny, która nie powinna zostać pozbawiona elementu odstraszającego. Z powyższego wynika, że w celu ustalenia wysokości grzywny Komisja nie jest zobowiązana do określenia, czy naruszenie zapewniło zainteresowanym przedsiębiorstwom niedozwoloną korzyść, ani do uwzględnienia w danym przypadku braku korzyści uzyskanych z danego naruszenia (wyroki Sądu: z dnia 15 marca 2000 r. w sprawach połączonych T‑25/95, T‑26/95, od T‑30/95– T‑32/95, od T‑34/95 do T‑39/95, od T‑42/95 do T‑46/95, T‑48/95, od T‑50/95 do T‑65/95, od T‑68/95 do T‑71/95, T‑87/95, T‑88/95, T‑103/95, T‑104/95 Cimenteries CBR i in. przeciwko Komisji, Rec. s. II‑491, pkt 4881; z dnia 26 kwietnia 2007 r. w sprawach połączonych T‑109/02, T‑118/02, T‑122/02, T‑125/02, T‑126/02, T‑128/02, T‑129/02, T‑132/02, T‑136/02 Bolloré i in. przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑947, pkt 671).
60 Brak takiej korzyści nie może zostać uznany za okoliczność łagodzącą, która może być brana pod uwagę przy określaniu kwoty grzywny (wyroki Sądu: z dnia 29 listopada 2005 r. w sprawie T‑52/02 SNCZ przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑5005, pkt 91; z dnia 8 lipca 2008 r. w sprawie T‑53/03 BPB przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑1333, pkt 442), a zatem nie uzasadnia nałożenia symbolicznej grzywny.
61 Co do zasady uwagi te dotyczą również rzekomego uczestniczenia przez skarżącą w zmowie wbrew jej własnym interesom gospodarczym i w konsekwencji poniesienia przez nią niekorzystnych skutków tej zmowy, ponieważ nawet przy założeniu, że okoliczność ta zostałaby ustalona, również ona nie stanowiłaby elementu, który musiałby zostać uwzględniony jako okoliczność łagodząca i – a fortiori – jako okoliczność uzasadniająca nałożenie symbolicznej grzywny.
62 Zgodnie z orzecznictwem nie można uznać, że przedsiębiorstwo, które pomimo rzekomo ponoszonej straty nadal kontaktowało się ze swoimi konkurentami w przedmiocie cen, popełniło naruszenie mniej poważne niż inne przedsiębiorstwa uczestniczące w tej zmowie (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 14 maja 1998 r. w sprawie T‑304/94 Europa Carton przeciwko Komisji, Rec. s. II‑869, pkt 141).
63 W tym kontekście, jeśli chodzi o argument skarżącej odnoszący się do sytuacji CMZ, której dotyczy decyzja 93/82, należy zauważyć, że z motywów 111 i 112 tej decyzji, zawartych w punkcie zatytułowanym „Stopień uczestnictwa”, wynika, iż Komisja postanowiła nie nakładać grzywny na CMZ ze względów związanych głównie z jej uczestnictwem w naruszeniu, a w szczególności z brakiem jej aktywnej obecności na odnośnym rynku, zaś nieuzyskanie korzyści z naruszenia zostało wspomniane jedynie dodatkowo. Ponadto należy wskazać, że Sąd potwierdził, iż Komisja miała prawo nie nałożyć grzywny na tę spółkę ze względu na to, że jej sytuacja handlowa i finansowa różniła się w tamtym okresie od sytuacji innych uczestników naruszenia (wyrok Sądu z dnia 1 lipca 2008 r. w sprawie T‑276/04 Compagnie maritime belge przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑1277, pkt 96).
64 Zatem ponieważ chodzi o pojedynczą decyzję, wydaną w sprawie, która ponadto nie przypomina niniejszej, decyzja ta nie może służyć poparciu argumentu skarżącej dotyczącego konieczności uwzględnienia braku korzyści uzyskanych z naruszenia.
65 Wobec tego skarżąca nie może skutecznie podnosić, że Komisja była zobowiązana zrezygnować z nałożenia na nią grzywny lub nałożyć na nią jedynie symboliczną grzywnę ze względu na to, że nie uzyskała ona żadnej korzyści z kartelu, a nawet poniosła jego negatywne konsekwencje.
66 W końcu w trzeciej kolejności, jeśli chodzi o argument skarżącej dotyczący rzekomej bezcelowości grzywny, zarówno jeśli chodzi o zwalczanie naruszeń, jak i o skutek odstraszający, należy przypomnieć, że czynnik odstraszający jest określany przy uwzględnieniu szeregu elementów, a nie tylko szczególnej sytuacji zainteresowanego przedsiębiorstwa (wyrok Trybunału z dnia 29 czerwca 2006 r. w sprawie C‑289/04 P Showa Denko przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑5859, pkt 23; wyrok Sądu z dnia 30 kwietnia 2009 r. w sprawie T‑13/03 Nintendo i Nintendo of Europe przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑947, pkt 71).
67 Ponadto określenie to obejmuje nie tylko ocenę prawdopodobieństwa powrotu do naruszenia przez dane przedsiębiorstwo. Dążenie do zapewnienia skutku odstraszającego jest bowiem wymierzone nie tylko przeciwko przedsiębiorstwom, których dotyczy konkretnie decyzja nakładająca grzywny, ponieważ należy również skłonić przedsiębiorstwa podobnej wielkości dysponujące analogicznymi zasobami do powstrzymywania się od udziału w podobnych naruszeniach reguł konkurencji (zob. podobnie ww. w pkt 66 wyrok w sprawie Nintendo i Nintendo of Europe przeciwko Komisji, pkt 72, 73).
68 W każdym razie ze względu na to, że skarżąca nie zaprzestała wszelkiej działalności gospodarczej, okoliczność, iż nie prowadzi ona już działalności na danym rynku, bynajmniej nie podważa konieczności zapewnienia odstraszającego charakteru nałożonej na nią kary.
69 Jeśli chodzi o cel polegający na zwalczaniu naruszeń, wystarczy stwierdzić, że sprzeczna z tym celem byłaby sytuacja, w której zaprzestania działalności handlowej na danym rynku powodowałoby zwolnienie odnośnego przedsiębiorstwa z nałożenia na nie grzywny za popełnione naruszenie.
70 W konsekwencji grzywny nałożonej na skarżącą nie można uznać za bezcelową.
71 Należy wreszcie zauważyć, że powyższe okoliczności, rozpatrywane jako całość, nie świadczą o przekroczeniu przez Komisję swobody uznania w ramach wykonywania jej uprawnień w zakresie stosowania sankcji wobec skarżącej.
72 W tym względzie należy wskazać, że Komisja uwzględniła elementy charakteryzujące uczestnictwo skarżącej w naruszeniu poprzez zastosowanie zmniejszenia o 25% kwoty wyjściowej jej grzywny, ponieważ nie zostało ustalone, że skarżąca wiedziała o istnieniu ogólnego systemu antykonkurencyjnych uzgodnień (motyw 461 zaskarżonej decyzji), a także poprzez zastosowanie zmniejszenia o 50% z tytułu okoliczności łagodzącej, jaką jest bierna i pomniejsza rola skarżącej, której uczestnictwo w naruszeniu nie było porównywalne do uczestnictwa innych, aktywnych członków (motywy 476 i 477 zaskarżonej decyzji).
73 Ponadto argument skarżącej dotyczący porównania rzekomo dokonanego przez Komisję między sytuacją skarżącej i sytuacją producentów NW ogranicza się do odesłania do motywu 332 lit. b) zaskarżonej decyzji, zgodnie z którym okoliczność, że niektóre przedsiębiorstwa produkują jeden lub drugi z odnośnych produktów, nie podważa stwierdzenia jednolitego charakteru naruszenia. Ponieważ zaś skarżąca nie kwestionuje jednolitego charakteru rozpatrywanego naruszenia, jej argument jest pozbawiony znaczenia.
74 W świetle tych rozważań należy oddalić argument skarżącej dotyczący nadużycia władzy. Jak bowiem wynika w szczególności z pkt 66–70 powyżej, nałożona na nią kara bynajmniej nie mija się ze swoim celem, zarówno jeśli chodzi o zwalczanie naruszeń, jak i o skutek odstraszający.
75 Ponadto należy oddalić zastrzeżenie skarżącej dotyczące rzekomego naruszenia obowiązku uzasadnienia, które zostało wspomniane w skardze jedynie w tytule niniejszego zarzutu, lecz nie zostało rozwinięte ani w pismach, ani w uwagach ustnych przedstawionych przez skarżącą na rozprawie.
76 Przy założeniu, iż poprzez to zastrzeżenie skarżąca zarzuca Komisji, że ta nie ustosunkowała się do jej szczególnej sytuacji w kartelu, należy bowiem zauważyć, po pierwsze, że Komisja przedstawiła powody uzasadniające zmniejszenie kwoty grzywny ze względu na szczególną sytuację skarżącej w motywach 461 i 474–477 zaskarżonej decyzji, a po drugie, że nie była ona zobowiązana ustosunkować się do ewentualnego nałożenia symbolicznej grzywny, ponieważ chodzi jedynie o możliwość przewidzianą jako wyjątek w pkt 5 lit. d) wytycznych.
77 W związku z tym pierwszy zarzut należy oddalić jako bezzasadny.
W przedmiocie roku odniesienia uwzględnionego w ramach zróżnicowanego traktowania
Argumenty stron
78 Skarżąca twierdzi, że Komisja popełniła błąd, uwzględniając w ramach zróżnicowanego traktowania jej udział w rynku dotyczący 1998 r., podczas gdy w przypadku wszystkich innych adresatów zaskarżonej decyzji wzięła pod uwagę udziały w rynku w 1999 r., który był ostatnim pełnym rokiem naruszenia. W tym względzie zdaniem skarżącej Komisja naruszyła też zasadę równego traktowania, art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 oraz wytyczne.
79 Według skarżącej Komisja była zobowiązana wybrać jako rok odniesienia ostatni pełny rok okresu trwania naruszenia. Jej zdaniem z wyroku Trybunału z dnia 2 października 2003 r. w sprawie C‑196/99 P Aristrain przeciwko Komisji, Rec. s. I‑11005, pkt 129, wynika ponadto, że jedynie posłużenie się rokiem odniesienia wspólnym dla wszystkich przedsiębiorstw, które uczestniczyły w tym samym naruszeniu, zapewnia równe traktowanie. Skarżąca twierdzi, że we wcześniejszych decyzjach Komisja posłużyła się jednym rokiem odniesienia, choć różne przedsiębiorstwa uczestniczyły w naruszeniu w różnych okresach.
80 Wybierając w odniesieniu do skarżącej rok 1998, Komisja według skarżącej chciała zwiększyć kwotę jej grzywny. Obrót osiągnięty przez skarżącą w 1999 r. oraz odpowiadający mu udział w rynku były znacznie mniejsze od tych w 1998 r., ponieważ jej światowy obrót w zakresie NBS zmalał z 12,9 mln EUR w 1998 r. do 9,1 mln EUR w 1999 r.
81 Komisja nie zgadza się z argumentami skarżącej.
Ocena Sądu
82 Zgodnie z pkt 1 A akapit szósty wytycznych w przypadku naruszeń, w których uczestniczy szereg przedsiębiorstw, może wystąpić potrzeba ważenia kwot wyjściowych w celu uwzględnienia określonej wagi naruszenia i tym samym rzeczywistego wpływu zachowania o znamionach naruszenia każdego z przedsiębiorstw na konkurencję − w szczególności tam, gdzie istnieje znaczna dysproporcja między wielkością przedsiębiorstw popełniających naruszenie tego samego typu − i dostosowania w związku z tym punktu wyjścia kwoty podstawowej w zależności od swoistych cech każdego przedsiębiorstwa.
83 Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem podział członków kartelu na kategorie w celu zastosowania zróżnicowanego traktowania na etapie ustalania kwot wyjściowych grzywien musi przestrzegać zasady równego traktowania, zgodnie z którą zakazane jest traktowanie porównywalnych sytuacji w różny sposób oraz różnych sytuacji w ten sam sposób, chyba że takie traktowanie jest obiektywnie uzasadnione. Ponadto kwota grzywien powinna być co najmniej proporcjonalna do elementów wziętych pod uwagę w celu dokonania oceny wagi naruszenia (zob. ww. w pkt 42 wyrok w sprawie Tokai Carbon i in. przeciwko Komisji, pkt 219 i przytoczone tam orzecznictwo).
84 Aby sprawdzić, czy podział członków kartelu na kategorie jest zgodny z zasadami równego traktowania oraz proporcjonalności, Sąd – w ramach kontroli korzystania przez Komisję z przysługującego jej w tej dziedzinie swobodnego uznania – powinien jednak ograniczyć się do sprawdzenia, czy podział ten jest spójny i obiektywnie uzasadniony (wyrok Sądu z dnia 19 marca 2003 r. w sprawie T‑213/00 CMA CGM i in. przeciwko Komisji, Rec. s. II‑913, pkt 416; ww. w pkt 42 wyrok w sprawie Tokai Carbon i in. przeciwko Komisji, pkt 220).
85 W niniejszej sprawie, w celu określenia indywidualnej wagi każdego uczestnika naruszenia z wyjątkiem skarżącej, Komisja wzięła pod uwagę udziały w rynku będące wynikiem łącznej sprzedaży obu rozpatrywanych produktów na rynku światowym w 1999 r., ostatnim pełnym roku, podczas którego naruszenie dotyczyło obu produktów. W odniesieniu do skarżącej Komisja wzięła pod uwagę jej udział w rynku w 1998 r., który był ostatnim rokiem jej uczestnictwa w naruszeniu (motyw 460 zaskarżonej decyzji).
86 Ponadto kwotę wyjściową grzywny nałożonej na skarżącą Komisja zmniejszyła o 25% ze względu na okoliczność, iż nie zostało ustalone, że skarżąca wiedziała lub niewątpliwie powinna była wiedzieć o istnieniu ogólnego systemu antykonkurencyjnych uzgodnień (motyw 461 zaskarżonej decyzji).
87 W tym względzie należy wskazać, że przyjęcie w ramach zróżnicowanego traktowania innego roku odniesienia dla jednego członka kartelu samo w sobie nie prowadzi do naruszenia zasady równego traktowania.
88 Trybunał orzekł wprawdzie, po pierwsze, że posłużenie się rokiem odniesienia wspólnym dla wszystkich przedsiębiorstw, które uczestniczyły w tym samym naruszeniu, daje każdemu przedsiębiorstwu pewność zostania potraktowanym w taki sam sposób jak inne, ponieważ sankcje zostają określone w jednakowy sposób, a po drugie, że wybór roku odniesienia stanowiącego część okresu trwania naruszenia pozwala ocenić rozmiar popełnionego naruszenia w stosunku do rzeczywistej sytuacji gospodarczej istniejącej w tamtym okresie (ww. w pkt 79 wyrok w sprawie Aristrain przeciwko Komisji, pkt 129).
89 Natomiast wbrew twierdzeniom skarżącej nie wynika z tego, że wybór wspólnego roku stanowi jedyny środek określenia sankcji w sposób zgodny z zasadą równego traktowania.
90 W szczególności Komisja może zgodnie z prawem uwzględnić okoliczność, że dla danego przedsiębiorstwa wspólny rok odniesienia wykracza poza przyjęty w jego przypadku okres trwania naruszenia i w związku z tym nie stanowi użytecznego wskaźnika jego indywidualnej wagi w okresie trwania naruszenia. Wobec tego Komisja może wziąć pod uwagę jego obrót dotyczący roku innego niż wspólny rok odniesienia, pod warunkiem że podział członków kartelu na kategorie pozostaje spójny i obiektywnie uzasadniony.
91 W istocie analogiczne względy należy wziąć pod uwagę przy wyborze innego roku obrotowego jako roku odniesienia przy stosowaniu przewidzianej w art.23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 górnej granicy 10% obrotu, w przypadku kiedy chodzi o przedsiębiorstwo nieprowadzące już działalności na rynku w trakcie roku obrotowego przyjętego dla innych uczestników kartelu, który to rok nie stanowi zatem wiarygodnego wskaźnika rzeczywistej sytuacji gospodarczej tego przedsiębiorstwa (zob. podobnie ww. w pkt 46 wyrok Trybunału z dnia 7 czerwca 2007 r. w sprawie Britannia Alloys & Chemicals przeciwko Komisji, pkt 28–30, 43; wyrok Sądu z dnia 29 listopada 2005 r. w sprawie T‑33/02 Britannia Alloys & Chemicals przeciwko Komisji, Zb.Orz. s II‑4973, pkt 74).
92 Zatem w niniejszej sprawie, po dokonaniu stwierdzenia, że sprzedaż dokonana przez skarżącą w trakcie wspólnego roku odniesienia przyjętego wobec innych przedsiębiorstw, które uczestniczyły w kartelu, nie stanowiła wiarygodnego wskaźnika jej rzeczywistej sytuacji gospodarczej w okresie trwania naruszenia właśnie z powodu zaprzestania przez nią działalności gospodarczej, Komisja mogła zgodnie z prawem odnieść się do jej sprzedaży w 1998 r., będącym ostatnim rokiem jej uczestnictwa w kartelu.
93 Należy zresztą zauważyć, że kryterium to zostało zastosowane w sposób obiektywny w odniesieniu do wszystkich członków kartelu, ponieważ wszystkie zainteresowane przedsiębiorstwa, z wyjątkiem skarżącej, uczestniczyły w kartelu w 1999 r., będącym zatem ostatnim rokiem ich uczestnictwa w naruszeniu dotyczącym obu odnośnych produktów.
94 Ponadto skarżąca nie wykazała, że wybór w jej przypadku innego roku odniesienia spowodował brak spójności przy podziale na kategorie.
95 Należy bowiem zauważyć, że skarżąca jest jedynym przedsiębiorstwem zaliczonym do kategorii czwartej i ostatniej, z kwotą wyjściową grzywny w wysokości 1,875 mln EUR (lub 2,5 mln EUR przed zmniejszeniem zastosowanym w motywie 461 zaskarżonej decyzji), która jest zatem znacznie niższa niż kwota odpowiadająca kategorii trzeciej, to znaczy 20 mln EUR. Ponadto różnica między udziałami skarżącej w rynku w 1998 r. i w 1999 r. jest stosunkowo mało istotna, w szczególności w porównaniu z różnicą istniejącą między udziałami w rynku różnych przedsiębiorstw, z których wszystkie zostały zaliczone do kategorii trzeciej, która to różnica jest całkowicie uzasadniona zryczałtowaniem wziętych pod uwagę kwot.
96 W tym względzie należy przypomnieć, że fakt, iż kwoty wyjściowe odnoszące się do każdej z kategorii nie są ściśle proporcjonalne do poszczególnych udziałów w rynku, nie może być ujemnie oceniany, ponieważ jest on jedynie następstwem ryczałtowego ustalenia kwot (ww. w pkt 84 wyrok w sprawie CMA CGM i in. przeciwko Komisji, pkt 411).
97 Natomiast przywołana przez skarżącą różnica między jej udziałem w rynku w 1998 r. i w 1999 r. nie jest na tyle duża, by metoda przyjęta przez Komisję mogła doprowadzić do poważnego zniekształcenia obrazu odnośnych rynków (zob. podobnie wyroki Sądu: z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie T‑15/02 BASF przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑497, pkt 159; z dnia 8 października 2008 r. w sprawie T‑68/04 SGL Carbon przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑2511, pkt 70).
98 W świetle powyższych rozważań niniejszy zarzut w całości należy oddalić jako bezzasadny.
W przedmiocie oceny czasu trwania uczestnictwa skarżącej w naruszeniu
Argumenty stron
99 Skarżąca kwestionuje czas trwania jej uczestnictwa w naruszeniu stwierdzony przez Komisję przy ustalaniu kwoty grzywny. W tym względzie podnosi ona przeinaczenie okoliczności faktycznych, nadużycie władzy, naruszenie prawa do obrony, niewystarczający charakter uzasadnienia, a także naruszenie art. 23 ust. 2 i 3 rozporządzenia nr 1/2003 oraz wytycznych.
100 W istocie kwestionuje ona swój udział w spotkaniu, które odbyło się w dniu 26 listopada 1998 r. w Brukseli przy okazji zgromadzenia Europejskiej Rady Przemysłu Chemicznego (CEFIC) (motyw 258 zaskarżonej decyzji), i utrzymuje, że podczas tego zgromadzenia jej przedstawiciel uczestniczył wyłącznie w dyskusjach zgodnych z prawem. Stwierdzając jego uczestnictwo w niezgodnych z prawem kontaktach w czasie przerw podczas zgromadzenia, Komisja oparła się zdaniem skarżącej na oświadczeniach Degussy, zawierających jedynie listę uczestników zgromadzenia CEFIC. Według skarżącej z tego oświadczenia nie możne zostać wywiedzione twierdzenie Komisji, jakoby wszystkie osoby, które wzięły udział w zgromadzeniu, uczestniczyły „bez wyjątku” w niezgodnych z prawem kontaktach. Okoliczność, iż w swojej odpowiedzi na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów Degussa „nie wycofała się” z tych oświadczeń ani też ich nie skorygowała (motyw 258 zaskarżonej decyzji), zdaniem skarżącej niczego nie dowodzi, ponieważ już początkowe oświadczenie Degussy było wystarczająco dokładne.
101 Ponadto zdaniem skarżącej w motywie 258 zaskarżonej decyzji Komisja użyła na poparcie zarzutu dotyczącego obecności skarżącej na spotkaniu w Brukseli informacji pochodzących z odpowiedzi Degussy na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów, do której skarżąca nie miała dostępu. Według niej stanowi to naruszenie prawa do obrony.
102 W każdym razie oświadczenie Degussy nie może zdaniem skarżącej zostać uznane za dowód obciążający, ponieważ zostało zakwestionowane przez skarżącą i nie jest poparte innymi dowodami. Skarżąca twierdzi, iż Komisja w sposób dorozumiany uznała zresztą jej nieobecność w Brukseli, ponieważ stwierdziła, że jej udział w naruszeniu ograniczył się do dwóch spotkań (motyw 476 zaskarżonej decyzji), którymi mogły być tylko spotkania w Sewilli i w Évian‑les‑Bains.
103 Według skarżącej, ze względu na to, że jej udział w spotkaniu w Brukseli nie został ustalony, jako datę zakończenia jej uczestnictwa w naruszeniu Komisja powinna była przyjąć dzień 14 maja 1998 r., kiedy miało miejsce spotkanie w Évian‑les‑Bains. Skarżąca nie stosowała bowiem porozumień w sprawie ceny NBS uzgodnionych podczas spotkania w Évian‑les‑Bains. Potwierdzeniem tego jest jej nieobecność na pięciu kolejnych spotkaniach w 1998 r., których przedmiotem było wykonanie porozumienia uzgodnionego w Évian‑les‑Bains, oraz jej decyzja o wycofaniu się z rynku NBS podjęta w ostatnich miesiącach 1998 r.
104 Komisja zatem niesłusznie określiła czas trwania uczestnictwa skarżącej w naruszeniu jako jeden rok i siedem miesięcy zamiast jako jeden rok – od dnia 29 maja 1997 r. do 14 maja 1998 r. – i z tego tytułu zastosowała nienależne zwiększenie kwoty grzywny.
105 Komisja nie zgadza się z argumentami skarżącej.
Ocena Sądu
106 Z akt sprawy wynika, że w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów Komisja zarzuciła skarżącej uczestnictwo w niezgodnych z prawem zachowaniach między dniem 24 maja 1996 r. i 30 czerwca 1999 r. Ten czas trwania naruszenia został w istotnym stopniu skrócony w zaskarżonej decyzji, w której Komisja stwierdziła, że skarżąca uczestniczyła w naruszeniu między dniem 29 maja 1997 r. i dniem 31 grudnia 1998 r. [art. 1 lit. l) zaskarżonej decyzji].
107 W niniejszym zarzucie skarżąca kwestionuje swoje uczestnictwo w naruszeniu w odniesieniu do części okresu trwania naruszenia, to znaczy do okresu od dnia 14 maja do dnia 31 grudnia 1998 r., ponieważ uwzględnienie tego okresu spowodowało zwiększenie kwoty jej grzywny.
108 Na wstępie należy zauważyć, że – jak wskazuje Komisja – w odpowiedzi na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów skarżąca przyznała, iż uczestniczyła w niezgodnych z prawem kontaktach co najwyżej w okresie od dnia 29 maja 1997 r. do dnia 31 grudnia 1998 r.
109 W tym względzie Sąd orzekł wprawdzie, że w razie wyraźnego, jasnego i dokładnego uznania przez odnośne przedsiębiorstwo okoliczności faktycznych zarzucanych przez Komisję w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów okoliczności te powinny być uważane za ustalone, a przedsiębiorstwo co do zasady nie może już zakwestionować ich w przed Sądem (zob. wyrok Sądu z dnia 8 października 2008 r. w sprawie T‑69/04 Schunk i Schunk Kohlenstoff‑Technik przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑2567, pkt 84 i przytoczone tam orzecznictwo).
110 Jednak w niniejszej sprawie, choć w ramach zaprzeczenia zarzutom Komisji dotyczącym okresu od dnia 24 maja 1996 r. do dnia 30 czerwca 1999 r. skarżąca rzeczywiście stwierdziła, że „czas trwania naruszenia, który może jej zostać przypisany, odpowiada co najwyżej okresowi między dniem 29 maja 1997 r. i dniem 31 grudnia 1998 r.”, w tej samej odpowiedzi zakwestionowała ona swoje uczestnictwo w niezgodnych z prawem kontaktach, które miały miejsce w tym okresie, to znaczy w spotkaniach w dniach 19 września i 26 listopada 1998 r.
111 Zatem ze względu na kontekst, w jakim wyrażone zostało rozpatrywane stwierdzenie, nie można uważać, że skarżąca w sposób wyraźny, jasny i dokładny uznała swoje uczestnictwo w naruszeniu w spornym okresie.
112 W konsekwencji zarzut ten należy uznać za dopuszczalny.
113 Co się tyczy zasadności tego zarzutu, należy przede wszystkim wskazać, że skarżąca nie kwestionuje ani swojego uczestnictwa w spotkaniu w sprawie NBS w dniu 14 maja 1998 r. w Évian‑les‑Bains, ani niezgodnej z prawem treści rozmów, które miały miejsce podczas tego spotkania, przedstawionych w motywach 226–230 zaskarżonej decyzji.
114 Bezsporne jest również, że skarżąca nie uczestniczyła w czterech innych spotkaniach kartelu dotyczących NBS, które miały miejsce pomiędzy spotkaniami CEFIC w maju i listopadzie 1998 r., to znaczy w dwóch trójstronnych spotkaniach dotyczących zamknięcia zakładu Atochem (motywy 233 i 234 zaskarżonej decyzji), w wielostronnym spotkaniu „wysokiego szczebla” i w dwustronnym spotkaniu między Solvay i Degussą (motywy 237 i 239 zaskarżonej decyzji).
115 Skarżąca zaprzecza jednak swojemu uczestnictwu w niezgodnych z prawem kontaktach przy okazji spotkania CEFIC w dniu 26 listopada 1998 r. w Brukseli, tym samym twierdząc, że jej uczestnictwo w naruszeniu zakończyło się wraz ze spotkaniem w dniu 14 maja 1998 r. w Évian‑les‑Bains. Podnosi ona, że w odniesieniu do tych kontaktów Komisja niesłusznie oparła się na samym tylko oświadczeniu Degussy, niedokładnym i niepopartym innymi dowodami.
116 Należy przypomnieć w tym względzie, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem oświadczenie złożone przez przedsiębiorstwo, któremu stawiane są zarzuty, nie może być uważane za stanowiące wystarczający dowód istnienia naruszenia popełnionego przez inne przedsiębiorstwa, przez które zostało zakwestionowane, jeżeli nie jest poparte innymi dowodami (zob. ww. w pkt 42 wyrok w sprawie Groupe Danone przeciwko Komisji, pkt 285 i przytoczone tam orzecznictwo).
117 Jeśli chodzi o uczestnictwo skarżącej w niezgodnych z prawem kontaktach w dniu 26 listopada 1998 r., z motywu 257 zaskarżonej decyzji wynika, że „producenci PBS (według Degussy obecni byli przedstawiciele Ausimont, [skarżącej], Degussy, Atochem, FMC Foret i Solvay) uczestniczyli w dwustronnych i wielostronnych kontaktach podczas przerwy w zgromadzeniu CEFIC w celu wymiany opinii na temat wprowadzenia podniesienia cen NBS, o którym to podniesieniu postanowiono w maju podczas spotkania w Évian”.
118 Ponadto Komisja nie uwzględniła zakwestionowania przez skarżącą tych kontaktów, wskazując, co następuje (motyw 258 zaskarżonej decyzji):
„Degussa stwierdziła wyraźnie, że pewni przedstawiciele wzięli udział w oficjalnym spotkaniu w sprawie NBS i że podczas tego spotkania osoby te uczestniczyły w niezgodnych z prawem kontaktach (nikogo nie wykluczając; w odpowiedzi na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów Degussa nie wycofała się z tych oświadczeń ani też ich nie skorygowała). Atofina przedstawiła te kontakty w tym samym kontekście, nie znając wcześniej oświadczeń Degussy, wobec czego Komisja jest zdania, że rozmowy te rzeczywiście miały miejsce i że osoby wymienione przez Degussę faktycznie w nich uczestniczyły”.
119 Z uzasadnienia tego wynika, że aby stwierdzić uczestnictwo skarżącej w omawianych niezgodnych z prawem kontaktach, Komisja oparła się wyłącznie na informacji pochodzącej z oświadczenia Degussy złożonego w ramach współpracy z Komisją.
120 Choć bowiem Komisja wskazała, że Degussa „nie wycofała się” ze swoich twierdzeń i że jej oświadczenie było zgodne z pewnymi informacjami od Atofiny, poszlaki te nie dostarczają żadnego dodatkowego dowodu, jeśli chodzi o uczestnictwo skarżącej. W szczególności, jak wynika z akt sprawy, informacje od Atofiny dotyczą wyłącznie spotkania w sprawie NW, które miało miejsce w dniu 25 listopada 1998 r., i nie zawierają żadnej wzmianki na temat skarżącej.
121 Należy również wskazać, że w swoim oświadczeniu Degussa nie wspomina wyraźnie o uczestnictwie skarżącej w kontaktach o charakterze zmowy, lecz ogranicza się do podania listy uczestników oficjalnego zgromadzenia CEFIC, wśród nich przedstawiciela skarżącej, oraz do poinformowania w sposób ogólny o istnieniu niezgodnych z prawem dwustronnych kontaktów przy okazji oficjalnych spotkań.
122 Wobec tego należy stwierdzić, że informacje wynikające z oświadczeń Degussy nie potwierdzają w sposób niebudzący wątpliwości uczestnictwa skarżącej w niezgodnych z prawem kontaktach w Brukseli i, w braku potwierdzenia, nie stanowią wystarczającego dowodu, aby ustalić, że skarżąca uczestniczyła w tych kontaktach.
123 Wynika z tego, że Komisja niesłusznie stwierdziła uczestnictwo skarżącej w niezgodnych z prawem kontaktach z dnia 26 listopada 1998 r.
124 Co się tyczy konsekwencji tego błędu, należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, w przypadku gdy niektóre części uzasadnienia decyzji mogą same w sobie uzasadniać ją w sposób wymagany prawem, wady, którymi mogłyby być dotknięte inne części uzasadnienia aktu prawnego, w żadnym razie nie mają wpływu na jego sentencję (wyroki Sądu: z dnia 21 września 2005 r. w sprawie T‑87/05 EDP przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑3745, pkt 144; z dnia 14 grudnia 2005 r. w sprawie T‑210/01 General Electric przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑5575, pkt 42; zob. podobnie także wyrok Trybunału z dnia 12 lipca 2001 r. w sprawach połączonych C‑302/99 P i C‑308/99 P Komisja i Francja przeciwko TF1, Rec. s. I‑5603, pkt 26–29).
125 W niniejszej sprawie, jak wynika z motywu 362 zaskarżonej decyzji, stwierdzenie faktu, że skarżąca uczestniczyła w naruszeniu do dnia 31 grudnia 1998 r., nie opiera się wyłącznie na informacji dotyczącej jej uczestnictwa w niezgodnych z prawem kontaktach w dniu 26 listopada 1998 r., lecz jest uzasadnione również tym, że skarżąca „stosowała się do uzgodnień o charakterze zmowy co najmniej do dnia 31 grudnia 1998 r.”, do kiedy obowiązywały uzgodnienia o charakterze zmowy ustalone podczas spotkania w dniu 14 maja 1998 r. w Évian‑les‑Bains.
126 Zważywszy, że skarżąca nie kwestionuje ani swojego uczestnictwa w spotkaniu w Évian‑les‑Bains, ani treści porozumień zawartych podczas tego spotkania (motywy 226–230 zaskarżonej decyzji), stwierdzenie dotyczące jej uczestnictwa w uzgodnieniach ustalonych w Évian‑les‑Bains w odniesieniu do okresu do dnia 31 grudnia 1998 r. nie może zostać podważone przez jej argumentację opartą na rzekomym niestosowaniu się do omawianych uzgodnień, którą rzekomo potwierdza jej nieobecność na innych spotkaniach o charakterze zmowy w 1998 r. oraz jej decyzja o wycofaniu się z rynku NBS podjęta pod koniec 1998 r.
127 Po pierwsze, okoliczność, że przedsiębiorstwo nie stosuje w praktyce rezultatów spotkania, które miało antykonkurencyjny cel, nie może bowiem uwolnić go od odpowiedzialności, chyba że zdystansowało się ono otwarcie do niezgodnej z prawem treści rozmów (zob. wyrok Trybunału z dnia 7 stycznia 2004 r. w sprawach połączonych C‑204/00 P, C‑205/00 P, C‑211/00 P, C‑213/00 P, C‑217/00 P i C‑219/00 P Aalborg Portland i in. przeciwko Komisji, Rec. s. I‑123, pkt 85 i przytoczone tam orzecznictwo).
128 Po drugie, można słusznie uznać, że skutki kartelu trwają do daty końcowej wyraźnie przewidzianej w ramach uzgodnień o charakterze zmowy, niezależnie od ich rzeczywistego wpływu na rynek (zob. podobnie ww. w pkt 59 wyrok w sprawie Bolloré i in. przeciwko Komisji, pkt 186).
129 Wobec tego w niniejszej sprawie, ponieważ zostało ustalone, że skarżąca przystąpiła do uzgodnień przyjętych w Évian‑les‑Bains, obejmujących w szczególności ustalenie cen NBS stosowanych w drugiej połowie 1998 r. (motywy 229 i 362 zaskarżonej decyzji), sama okoliczność, że skarżąca wyłamała się z ich stosowania − nawet przy założeniu, że okoliczność ta zostałaby udowodniona − nie może mieć wpływu na odpowiedzialność skarżącej za uczestnictwo w kartelu w okresie, którego dotyczyły uzgodnienia.
130 W tym względzie należy wskazać, że argument skarżącej dotyczący jej nieuczestniczenia w spotkaniach w drugiej połowie 1998 r. nie może dowodzić, że publicznie zdystansowała się ona od treści niezgodnych z prawem porozumień zawartych w dniu 14 maja 1998 r. w Évian-les-Bains. Ponadto bezsporne jest, że skarżąca prowadziła działalność na rynku NBS do połowy 1999 r.
131 Zatem należy uznać, że stwierdzenie Komisji dotyczące uczestniczenia skarżącej w naruszeniu do dnia 31 grudnia 1998 r. opiera się, w wymagany prawem sposób, na okoliczności, iż skarżąca przystąpiła do uzgodnień o charakterze zmowy dotyczących drugiej połowy 1998 r., które zostały ustalone podczas spotkania w dniu 14 maja 1998 r. w Évian‑les‑Bains.
132 W konsekwencji fakt, iż Komisja nie ustaliła uczestnictwa skarżącej w niezgodnych z prawem kontaktach w dniu 26 listopada 1998 r., nie wpływa na uwzględniony w odniesieniu do niej czas trwania naruszenia.
133 Co się tyczy rzekomego naruszenia obowiązku uzasadnienia, należy wskazać, że – jak wynika z pkt 125 i 129 powyżej – Komisja w motywach 226–230 i 362 zaskarżonej decyzji przedstawiła zarówno względy prawne, jak i okoliczności faktyczne, na których oparła stwierdzenie dotyczące daty zakończenia uczestnictwa skarżącej w naruszeniu.
134 W motywach 226–230 zaskarżonej decyzji Komisja przedstawiła bowiem rozumowanie potwierdzające jej twierdzenie, zgodnie z którym skarżąca przystąpiła do uzgodnień o charakterze zmowy ustalonych podczas spotkania w dniu 14 maja 1998 r. w Évian‑les‑Bains. Ponadto w motywie 362 zaskarżonej decyzji Komisja wskazała, że „ceny ustalone w [Évian‑les‑Bains] były stosowane do dnia 31 grudnia 1998 r.” oraz że „ze względu na to, iż co najmniej do dnia 31 grudnia 1998 r. [skarżąca] stosowała się do uzgodnień o charakterze zmowy, Komisja przyjmie [wspomnianą datę] jako datę końcową, na podstawie której zostanie określony czas trwania naruszenia w przypadku [skarżącej]”.
135 Wreszcie, ze względu na to, iż twierdzenie Komisji odnoszące się do uczestnictwa skarżącej w niezgodnych z prawem kontaktach w dniu 26 listopada 1998 r. zostało obalone, nie ma potrzeby orzekania w przedmiocie argumentu skarżącej dotyczącego związanego z tym twierdzeniem rzekomego naruszenia prawa do obrony, wynikającego z faktu, że aby ustalić jej uczestnictwo w spotkaniu w Brukseli, Komisja oparła się na nieujawnionej informacji pochodzącej z odpowiedzi Degussy na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów.
136 W każdym razie ten argument skarżącej ogranicza się do wskazania, że w motywie 258 zaskarżonej decyzji Komisja odnosi się do okoliczności, iż „w odpowiedzi na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów Degussa nie wycofała się z tych oświadczeń [dotyczących niezgodnych z prawem kontaktów, które miały miejsce w dniu 26 listopada 1998 r. w Brukseli] ani też ich nie skorygowała”. Tymczasem z tego odniesienia w żadnym wypadku nie wynika, że Komisja wykorzystała dodatkowy środek dowodowy, którego nie przedstawiła skarżącej, mogący prowadzić do naruszenia jej prawa do obrony.
137 Mając na względzie powyższe rozważania, niniejszy zarzut należy oddalić jako bezzasadny.
W przedmiocie pięcioletniego okresu przedawnienia
Argumenty stron
138 Skarżąca twierdzi, że poprzez odmowę stwierdzenia, iż jej uczestnictwo w naruszeniu uległo przedawnieniu, Komisja naruszyła art. 25 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003, jej prawo do obrony oraz obowiązek uzasadnienia.
139 Podnosi ona, że pomiędzy zaprzestaniem przez nią uczestnictwa w naruszeniu w dniu 31 grudnia 1998 r. i żądaniem udzielenia informacji, które zostało do niej skierowane w dniu 18 marca 2004 r., upłynęło pięć lat.
140 Skarżąca przyznaje, że zgodnie z art. 25 ust. 3 rozporządzenia nr 1/2003 bieg przedawnienia uznaje się za przerwany w dniu, w którym co najmniej jedno przedsiębiorstwo, które uczestniczyło w naruszeniu, zostanie powiadomione o podjętych działaniach. Wskazuje ona jednak, że w niniejszej sprawie jest ona zmuszona „płacić za skutki inercji Komisji”. Do marca 2004 r. skarżąca nie wiedziała bowiem o istnieniu dochodzenia i nie mogła o nim wiedzieć, ponieważ pięć lat wcześniej została zmuszona do wycofania się z rynku.
141 Według skarżącej, która powołuje się na ww. w pkt 84 wyrok w sprawie CMA CGM i in. przeciwko Komisji, pkt 484, przerwanie biegu przedawnienia stanowi wyjątek od zasady pięcioletniego okresu przedawnienia, która powinna być interpretowana zawężająco. Uważa ona, że w niniejszej sprawie Komisja ograniczyła się do dokonania „formalistycznej wykładni” art. 25 rozporządzenia nr 1/2003 i nie wyjaśniła, z jakich powodów nie skierowała do skarżącej żądania udzielenia informacji na początku dochodzenia. W ten sposób Komisja pominęła rację uzasadniającą przerwanie biegu przedawnienia – to znaczy skuteczności administracji – i działała z pominięciem wymogu szybkości postępowania i interesów skarżącej.
142 Zatem zaskarżona decyzja jest według skarżącej niezgodna z prawem, ponieważ Komisja nałożyła w niej grzywnę na skarżącą, chociaż ta ostatnia zaprzestała uczestnictwa w naruszeniu ponad pięć lat przed rozpoczęciem dochodzenia wobec niej. Tezę tę potwierdza podejście przyjęte przez Komisję w niniejszej sprawie w odniesieniu do Chemoxal i Air Liquide (motyw 448 zaskarżonej decyzji) oraz we wcześniejszych decyzjach, w których Komisja nie nałożyła grzywien na producentów, którzy zaprzestali uczestnictwa w kartelu ponad pięć lat przed rozpoczęciem dochodzenia [decyzja Komisji 2005/566/WE z dnia 9 grudnia 2004 r. dotycząca postępowania na podstawie art. [81 WE] i art. 53 porozumienia EOG (sprawa C.37.533 – Chlorek choliny) (Dz.U. 2005, L 190, s. 22)].
143 Podejście Komisji jest zdaniem skarżącej niezgodne z prawem, ponieważ powołując się na art. 25 rozporządzenia nr 1/2003, przez ponad rok zaniechała ona poinformowania skarżącej o istnieniu dochodzenia i nie uzasadniła tego zaniechania. Dochodzenie Komisji dotknięte jest „nadużyciem władzy” polegającym na wypaczeniu celu tego przepisu i braku uzasadnienia. Wskutek tego błędu proceduralnego zaskarżona decyzja jest według skarżącej niezgodna z prawem w zakresie, w jakim Komisja nałożyła w niej na skarżącą grzywnę.
144 Inercja Komisji wobec skarżącej, to znaczy opóźnione wysłanie do niej żądania udzielenia informacji, które może zostać przypisane niedbalstwu ze strony instytucji, powoduje zdaniem skarżącej niezgodność z prawem zaskarżonej decyzji ze względu na naruszenie zasad pewności prawa i ochrony uzasadnionych oczekiwań.
145 Komisja uchybiła spoczywającemu na niej obowiązkowi uzasadnienia, ponieważ nie wskazała powodów, dla których powiadomienie skarżącej dokonane zostało z opóźnieniem. Opóźnienie działania Komisji w niesłuszny sposób ograniczyło prawo do obrony skarżącej, która miała mniej czasu na przygotowanie obrony i zapoznanie się ze spornymi faktami.
146 Komisja nie zgadza się z argumentami skarżącej.
Ocena Sądu
147 Zgodnie z art. 25 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 1/2003 uprawnienia Komisji w zakresie nakładania sankcji przewidziane w art. 23 i 24 tego rozporządzenia podlegają pięcioletniemu terminowi przedawnienia.
148 Na mocy art. 25 ust. 2 tego rozporządzenia bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym popełniono naruszenie, lub – w przypadku ciągłych lub powtarzających się naruszeń – od dnia zaprzestania naruszenia.
149 Zgodnie z art. 25 ust. 3 rozporządzenia nr 1/2003 wszelkie działania podjęte przez Komisję w celu przeprowadzenia dochodzenia lub postępowania w odniesieniu do naruszeń przerywają bieg przedawnienia. Przerwanie następuje w dniu, w którym co najmniej jedno przedsiębiorstwo lub związek przedsiębiorstw, które uczestniczyły w naruszeniu, zostanie powiadomione o podjętych działaniach, i na mocy art. 25 ust. 4 tego rozporządzenia wywiera skutek w stosunku do wszystkich przedsiębiorstw lub związków przedsiębiorstw, które uczestniczyły w naruszeniu.
150 Takie same zasady wynikają z art. 1 i 2 rozporządzenia Rady (EWG) nr 2988/74 z dnia 26 listopada 1974 r. dotyczącego okresów przedawnień w postępowaniach i wykonywaniu sankcji zgodnie z regułami Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej dotyczącymi transportu i konkurencji (Dz.U. L 319, s. 1).
151 W niniejszej sprawie, jak wykazało badanie zarzutu trzeciego (zob. pkt 131 powyżej), Komisja zgodnie z prawem stwierdziła, że skarżąca uczestniczyła w naruszeniu do dnia 31 grudnia 1998 r.
152 Bezsporne jest, że pierwszym działaniem podjętym przez Komisję w ramach dochodzenia dotyczącego naruszenia będącego przedmiotem niniejszej sprawy były kontrole w lokalach określonych przedsiębiorstw przeprowadzone w dniach 25 i 26 marca 2003 r. (zob. pkt 3 powyżej), czyli przed upływem w stosunku do skarżącej pięcioletniego terminu przedawnienia, w związku z czym w momencie wydania zaskarżonej decyzji przedawnienie nie nastąpiło.
153 Wynika z tego, że ściganie naruszenia wobec skarżącej nie uległo przedawnieniu.
154 W tym względzie argument skarżącej dotyczący faktu, że pomiędzy zaprzestaniem naruszenia i żądaniem udzielenia informacji, które zostało do niej skierowane przez Komisję, upłynęło pięć lat, oparty jest na niewłaściwej interpretacji postanowień art. 25 ust. 3 i 4 rozporządzenia nr 1/2003 oraz art. 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia nr 2988/74, z których jasno wynika, że bieg przedawnienia uznaje się za przerwany w dniu, w którym co najmniej jedno przedsiębiorstwo uczestniczące w naruszeniu zostało powiadomione o podjętych działaniach, i wywiera skutek w stosunku do wszystkich przedsiębiorstw, które uczestniczyły w naruszeniu.
155 Twierdzeń tych, wynikających bezpośrednio z przytoczonych wyżej przepisów, nie może również podważyć argumentacja skarżącej, u której podstaw leżą: konieczność ścisłej wykładni zasad dotyczących przedawnienia, „nadużycie władzy” polegające na wypaczeniu celu tego przepisu i brak uzasadnienia.
156 Ponadto skarżąca niesłuszne powołuje się również na rzekomą „dyskryminację”, odnosząc się do nienałożenia na przedsiębiorstwa grzywien we wcześniejszych decyzjach, ponieważ sytuacja tamtych przedsiębiorstw w oczywisty sposób różniła się od sytuacji skarżącej ze względu na to, iż w momencie podjęcia przez Komisję pierwszych działań w celu przeprowadzenia dochodzenia dotyczącego naruszenia upłynął już pięcioletni termin przedawnienia (motyw 448 zaskarżonej decyzji i motyw 184 decyzji 2005/566).
157 Co się tyczy argumentu skarżącej opartego na orzecznictwie, zgodnie z którym dla skutecznego przerwania biegu pięcioletniego przedawnienia wymagane jest, aby żądanie udzielenia informacji mogło być w uzasadniony sposób uważane za pozostające w związku z zarzucanym naruszeniem (ww. w pkt 84 wyrok w sprawie CMA CGM i in. przeciwko Komisji, pkt 484–488), wystarczy zauważyć, że skarżąca nie przedstawia żadnej argumentacji zmierzającej do wykazania, iż działania, które spowodowały przerwanie biegu przedawnienia w niniejszej sprawie, to znaczy kontrole przeprowadzone w dniach 25 i 26 marca 2003 r. (zob. pkt 3 powyżej), nie były uzasadnione w odniesieniu do celów dochodzenia lub że ich jedynym celem było sztuczne przedłużenie terminu przedawnienia.
158 Wobec tego argumentacja skarżącej oparta na rzekomo niewłaściwym zastosowaniu zasad dotyczących przedawnienia pozbawiona jest podstaw.
159 W ramach niniejszego zarzutu skarżąca podnosi również, że rzekome niedbalstwo ze strony Komisji, która wysłała do skarżącej żądanie udzielenia informacji prawie rok po rozpoczęciu dochodzenia, stanowi naruszenie zasad pewności prawa i ochrony uzasadnionych oczekiwań, a także prawa do obrony. Skarżąca wskazuje w szczególności, że nie miała w stosownym czasie świadomości istnienia dochodzenia ani nie mogła o nim wiedzieć, ponieważ nie była już obecna na odnośnym rynku.
160 Co się tyczy rzekomego naruszenia zasad pewności prawa i ochrony uzasadnionych oczekiwań w zakresie, w jakim skarżąca przytacza orzecznictwo, zgodnie z którym w sytuacji braku aktu prawnego określającego termin przedawnienia podstawowy wymóg pewności prawa stoi na przeszkodzie temu, by Komisja mogła opóźniać bez końca wykonywanie swoich uprawnień (wyrok Sądu z dnia 6 października 2005 r. w sprawach połączonych T‑22/02 i T‑23/02 Sumitomo Chemical i Sumika Fine Chemicals przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑4065, pkt 87–89), wystarczy zauważyć, że sytuacja, której dotyczy to orzecznictwo, nie występuje w przypadku niniejszej sprawy, gdyż wykonanie uprawnień Komisji w zakresie nakładania sankcji wobec skarżącej podlegało przedawnieniu w terminie określonym w art. 25 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 1/2003 oraz w art. 1 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 2988/74.
161 Ze względu na to, że w niniejszej sprawie wspomniany termin przedawnienia nie został przekroczony, nałożenie grzywny na skarżącą nie mogło naruszyć zasad pewności prawa i ochrony uzasadnionych oczekiwań.
162 Co się tyczy rzekomego naruszenia prawa skarżącej do obrony, wynikającego z rzekomo opóźnionego powiadomienia jej o istnieniu dochodzenia, należy przypomnieć, że choć Komisja jest zobowiązana przekazać zainteresowanemu przedsiębiorstwu określone informacje, począwszy od wstępnego etapu dochodzenia, obowiązek ten dotyczy informacji, która jest udzielana zainteresowanemu przedsiębiorstwu na etapie pierwszego działania podjętego w stosunku do niego (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 8 lipca 2008 r. w sprawie T‑99/04 AC‑Treuhand przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑1501, pkt 52–56).
163 Natomiast w niniejszej sprawie skarżąca nie zaprzecza, że o toczącym się dochodzeniu została poinformowana w stosowny sposób na etapie pierwszego działania podjętego w stosunku do niej, to znaczy w ramach żądania udzielenia informacji z dnia 18 marca 2004 r.
164 Ponadto nawet przy założeniu, że okoliczność, iż skarżąca nie została poinformowana o dochodzeniu, począwszy od pierwszych czynności dochodzeniowych, mogłaby sama w sobie zostać wzięta pod uwagę przy badaniu rzekomego naruszenia jej prawa do obrony, należy wskazać, że tak czy inaczej skarżąca nie wskazuje żadnego konkretnego elementu na poparcie swojej tezy, jakoby rzekome opóźnienie tej informacji naruszyło skuteczność jej obrony.
165 W świetle całości powyższych rozważań należy oddalić niniejszy zarzut.
W przedmiocie oceny okoliczności łagodzących
Argumenty stron
166 Skarżąca twierdzi, że odmawiając jej skorzystania z okoliczności łagodzących z tytułu braku wdrożenia porozumień i braku korzyści gospodarczych lub finansowych odniesionych z naruszenia, Komisja dokonała błędnego zastosowania wytycznych, przeinaczyła okoliczności faktyczne i naruszyła obowiązek uzasadnienia.
167 W pierwszej kolejności skarżąca twierdzi, że nie wdrożyła ona porozumień zawartych na spotkaniach, które zostały jej przypisane w zaskarżonej decyzji. Ze względu na to, że w Sewilli w maju 1997 r. (motyw 167 zaskarżonej decyzji) nie zostało zawarte żadne porozumienie, chodzi wyłącznie o wdrożenie porozumień w sprawie NBS uzgodnionych podczas spotkania w Évian-les-Bains w maju 1998 r., dotyczącego podniesienia cen w drugiej połowie 1998 r. (motywy 229 i 230 zaskarżonej decyzji).
168 Tymczasem w rozpatrywanym okresie skarżąca – jak twierdzi – ogólnie rzecz biorąc, obniżyła swoje ceny sprzedaży NBS, z wyjątkiem niewielkiego podniesienia w sierpniu 1998 r., które było wynikiem podniesienia cen podstawowego surowca – NW. Do marca 1999 r. jej ceny NBS pozostawały nieznacznie niższe od poziomu cen w maju 1998 r. Według skarżącej jest zatem oczywiste, że podwyżki cen przewidziane w Évian‑les‑Bains nie zostały przez nią wdrożone.
169 Ze względu na różnicę między cenami stosowanymi przez skarżącą i cenami uzgodnionymi oraz ze względu na jej decyzję o wycofaniu się z rynku NBS podjętą jesienią 1998 r. zdaniem skarżącej niemożliwe jest, aby próbowała ona wykorzystać kartel z pożytkiem dla siebie, jak twierdzi Komisja.
170 W drugiej kolejności skarżąca wskazuje, że jej rzekome uczestnictwo w kartelu nie przyniosło jej żadnych korzyści gospodarczych ani finansowych, lecz przeciwnie, spowodowało jej wycofanie się z rynku NBS. Komisja powinna była uwzględnić ten element jako okoliczność łagodzącą.
171 Komisja nie zgadza się z argumentami skarżącej.
Ocena Sądu
172 Należy przypomnieć, że w zaskarżonej decyzji w ramach oceny okoliczności łagodzących Komisja zmniejszyła kwotę grzywny nałożonej na skarżącą o 50% ze względu na jej bierną i pomniejszą rolę w naruszeniu. Komisja stwierdziła bowiem, że rola skarżącej w kartelu nie była porównywalna do roli pozostałych aktywnych członków, że jej uczestnictwo w kontaktach o charakterze zmowy miało charakter znacznie bardziej sporadyczny i ograniczyło się wyłącznie do dwóch spotkań dotyczących NBS, co świadczy o jej ograniczonym uczestnictwie w całokształcie niezgodnych z prawem uzgodnień (motywy 476 i 477 zaskarżonej decyzji).
173 W tym względzie należy wskazać, że z wytycznych nie wynika, iż Komisja powinna zawsze odrębnie uwzględniać każdą z okoliczności łagodzących wymienionych w pkt 3 tychże wytycznych. Choć okoliczności, które zostały tam wymienione, należą z pewnością do tych, które mogły zostać uwzględnione przez Komisję w danym przypadku, to nie jest ona zobowiązana do automatycznego zastosowania dodatkowej obniżki z tego tytułu, w sytuacji gdy przedsiębiorstwo przedstawia dowody mogące wskazywać na istnienie jednej z tych okoliczności.
174 Tak więc wobec braku obowiązku zawartego w wytycznych, jeśli chodzi o okoliczności łagodzące, które można brać pod uwagę, Komisja zachowała swobodę uznania, aby oceniać w sposób całościowy wielkość ewentualnego obniżenia grzywien przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności łagodzących charakteryzujących daną sprawę (wyroki Sądu z dnia 8 lipca 2004 r.: w sprawie T‑44/00 Mannesmannröhren‑Werke przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑2223, pkt 274 i 275; w sprawie T‑50/00 Dalmine przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑2395, pkt 325 i 326; zob. podobnie także wyrok Sądu z dnia 12 września 2007 r. w sprawie T‑30/05 Prym i Prym Consumer przeciwko Komisji, niepublikowany w Zbiorze, pkt 204).
175 W niniejszej sprawie, ze względu na znaczny poziom zastosowanego w zaskarżonej decyzji zmniejszenia kwoty grzywny, argumentacja skarżącej oparta na istnieniu innych okoliczności łagodzących, nieuwzględnionych przez Komisję, nawet przy założeniu, że byłaby ona zasadna, nie może prowadzić do stwierdzenia niestosowności zmniejszenia przyznanego przez Komisję ze względu na ocenę okoliczności łagodzących.
176 Co więcej, należy stwierdzić, że podnoszone przez skarżącą argumenty tak czy inaczej nie dowodzą istnienia okoliczności łagodzących innych niż te, które zostały uwzględnione przez Komisję.
177 Po pierwsze, jeśli chodzi o rzekomy brak korzyści uzyskanych z tego naruszenia, należy przypomnieć, że w ramach ustalania kwoty grzywny Komisja nie jest zobowiązana do stwierdzenia, czy naruszenie zapewniło zainteresowanym przedsiębiorstwom niedozwoloną korzyść, ani do uwzględnienia, w stosownym przypadku, braku korzyści uzyskanych z naruszenia (zob. ww. w pkt 59 wyrok w sprawie Bolloré i in. przeciwko Komisji, pkt 671 i przytoczone tam orzecznictwo). W szczególności brak korzyści finansowej związanej z naruszeniem nie może być uznany za okoliczność łagodzącą (zob. ww. w pkt 60 wyrok w sprawie BPB przeciwko Komisji, pkt 442 i przytoczone tam orzecznictwo).
178 Po drugie, jeśli chodzi o rzekomy brak rzeczywistego wdrożenia porozumień – okoliczność wymienioną w pkt 3 tiret drugie wytycznych – należy sprawdzić, czy skarżąca podniosła argumenty pozwalające wykazać, że w okresie, w którym przystąpiła ona do stanowiących naruszenie porozumień, rzeczywiście uchylała się od ich stosowania poprzez przyjęcie konkurencyjnej postawy na rynku lub czy przynajmniej wyraźnie i w znaczącym stopniu naruszała zobowiązania mające na celu wprowadzenie tego kartelu w życie, do tego stopnia, iż zakłócała ona samo funkcjonowanie tego kartelu (wyroki Sądu: z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie T‑26/02 Daiichi Pharmaceutical przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑713, pkt 113; z dnia 8 października 2008 r. w sprawie T‑73/04 Carbone‑Lorraine przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑2661, pkt 196).
179 W tym względzie należy przypomnieć, że przypisywane skarżącej naruszenie wynika z jej uczestnictwa, po pierwsze, w niezgodnych z prawem spotkaniach, które miały miejsce w dniu 29 maja 1997 r. w Sewilli i zakończyły się bez zawarcia porozumienia w sprawie uzgodnień o charakterze zmowy (motywy 162–164 zaskarżonej decyzji), oraz po drugie, w spotkaniu w dniu 14 maja 1998 r. w Évian‑les‑Bains, które zakończyło się zawarciem stanowiących naruszenie porozumień w sprawie udziałów w rynku i w sprawie cen NBS mających zastosowanie w drugiej połowie 1998 r. (motywy 226–230 zaskarżonej decyzji).
180 Skarżąca twierdzi w istocie, że ceny stosowane przez nią w okresie, którego dotyczyły porozumienia, nie zostały podniesione w sposób przewidziany w stanowiących naruszenie porozumieniach zawartych w dniu 14 maja 1998 r. w Évian‑les‑Bains. Powołuje się ona w tym względzie na informacje załączone do jej odpowiedzi na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów oraz na dodatkowe informacje przedstawione w replice.
181 Po pierwsze, należy jednak stwierdzić, że tych informacji nie można uznać za wiarygodny dowód w sprawie zachowania skarżącej na rynku. Chodzi bowiem o wykres i tabele skompilowane przez skarżącą w 2005 r., pozbawione jakiegokolwiek wyjaśnienia dotyczącego danych, w oparciu o które dokonała ona tej kompilacji, oraz niepoparte żadnymi dowodami. Ponadto, choć w załączniku do repliki skarżąca przedstawia szereg faktur z 1998 r. wystawionych z tytułu sprzedaży odnośnych produktów, jednak dowody te, ze względu na to, iż po raz pierwszy zostały przedstawione przed Sądem, muszą zostać odrzucone (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 27 września 2006 r. w sprawie T‑330/01 Akzo Nobel przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑3389, pkt 89).
182 Po drugie, należy stwierdzić, że jak wynika z motywów 226–230 zaskarżonej decyzji, zawarte w Évian‑les‑Bains porozumienia stanowiące naruszenie dotyczyły nie tylko cen, lecz również podziału rynku, zaś skarżąca poprzez dostarczenie swoich danych uczestniczyła w określeniu modelu kontroli udziałów w rynku.
183 W tych okolicznościach argumentacja i dowody przedstawione przez skarżącą nie pozwalają, aby wykazać, że uchylała się ona od stosowania całości uzgodnień o charakterze zmowy poprzez przyjęcie konkurencyjnej postawy na rynku lub że przynajmniej wyraźnie i w znaczącym stopniu naruszała zobowiązania mające na celu wprowadzenie tego kartelu w życie, do tego stopnia, iż zakłócała ona samo funkcjonowanie tego kartelu.
184 Z całości powyższych rozważań wynika, że niniejszy zarzut należy oddalić.
185 Zważywszy na całość powyższych rozważań, należy oddalić skargę w całości, bez konieczności orzekania w przedmiocie podniesionego przez Komisję zarzutu niedopuszczalności odnoszącego się do żądań skarżącej dotyczących stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim Komisja nałożyła grzywnę na jej spółkę dominującą SNIA.
W przedmiocie kosztów
186 Zgodnie z art. 87 § 2 regulaminu postępowania przed Sądem kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ skarżąca przegrała sprawę, zgodnie z żądaniem Komisji należy ją obciążyć kosztami postępowania.
Z powyższych względów
SĄD (szósta izba w składzie powiększonym)
orzeka, co następuje:
1) Skarga zostaje oddalona.
2) Caffaro Srl zostaje obciążona kosztami postępowania.
Vadapalas | Dittrich | Truchot |
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 16 czerwca 2011 r.
Podpisy
Spis treści
Okoliczności faktyczne leżące u podstaw sporu
Zaskarżona decyzja
Przebieg postępowania i żądania stron
Co do prawa
W przedmiocie rzekomego statusu „ofiary, nie zaś członka kartelu dotyczącego NW”, na który powołuje się skarżąca
Argumenty stron
Ocena Sądu
W przedmiocie roku odniesienia uwzględnionego w ramach zróżnicowanego traktowania
Argumenty stron
Ocena Sądu
W przedmiocie oceny czasu trwania uczestnictwa skarżącej w naruszeniu
Argumenty stron
Ocena Sądu
W przedmiocie pięcioletniego okresu przedawnienia
Argumenty stron
Ocena Sądu
W przedmiocie oceny okoliczności łagodzących
Argumenty stron
Ocena Sądu
W przedmiocie kosztów