Sprawa T‑304/02

Hoek Loos NV

przeciwko

Komisji Wspólnot Europejskich

Konkurencja − Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki − Niderlandzki rynek gazów przemysłowych i medycznych − Ustalanie cen − Obliczanie kwoty grzywien − Wytyczne w sprawie metody ustalania grzywien − Zasada proporcjonalności i zasada równego traktowania

Streszczenie wyroku

1.      Skarga o stwierdzenie nieważności – Zarzuty

(art. 81 WE i 253 WE)

2.      Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie

(rozporządzenie Rady nr 17, art. 15 ust. 2 i art. 17)

3.      Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie

(rozporządzenie Rady nr 17, art. 15 ust. 2; komunikat Komisji 98/C 9/03)

4.      Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Obrót, jaki należy uwzględnić

(rozporządzenie Rady nr 17, art. 15 ust. 2)

5.      Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Obniżenie kwoty grzywny w zamian za współpracę z Komisją przedsiębiorstwa, któremu zarzucono naruszenie

(rozporządzenie Rady nr 17, art. 15 ust. 2; komunikat Komisji 96/C 207/04)

1.      Decyzja Komisji nakładająca sankcję, skierowana do różnych przedsiębiorstw, które uczestniczyły w niedozwolonym kartelu, choć sporządzona została w formie pojedynczej decyzji, to należy ją analizować jako pakiet indywidualnych decyzji stwierdzających w odniesieniu do każdego z przedsiębiorstw będących adresatami tej decyzji, jakie naruszenie lub naruszenia popełniło, i nakładających grzywnę.

Zatem jeśli jeden z jej adresatów wniesie skargę o stwierdzenie jej nieważności celem zakwestionowania nałożonej na niego grzywny, sędzia wspólnotowy rozpatruje jedynie te elementy decyzji, które dotyczą tego adresata. Natomiast elementy decyzji, które dotyczą innych adresatów i które nie zostały zaskarżone, nie stanowią przedmiotu sporu podlegającego rozstrzygnięciu przez sędziego wspólnotowego.

Dlatego właśnie adresat ten nie może się powołać na to, że brak jest uzasadnienia lub że jest ono niewystarczające, jeśli chodzi o przypisanie naruszenia niektórym innym przedsiębiorstwom będącym adresatami, które nie wniosły skarg, a nie ich spółkom dominującym, które nie zostały ukarane i których sytuacja nie ma nic wspólnego ze sporem rozpatrywanym przez sąd.

(por. pkt 59–62)

2.      Komisja dysponuje pewnym zakresem uznania przy ustalaniu wysokości grzywien nakładanych za naruszenie reguł konkurencji i nie ma obowiązku stosować w tym celu jakiejś określonej formuły arytmetycznej. W każdym razie ocena ta musi być zgodna z prawem wspólnotowym, które obejmuje nie tylko postanowienia traktatowe, lecz również ogólne zasady prawa.

Ocena proporcjonalności nałożonej grzywny do wagi i czasu trwania naruszenia, czyli kryteriów, o których mowa w art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17, podlega nieograniczonemu prawu orzekania, nadanemu Sądowi na mocy art. 17 tego rozporządzenia.

Jeśli chodzi o wzięcie pod uwagę wielkości przedsiębiorstwa na właściwym rynku, Komisja, przy ustalaniu kwoty grzywien w zależności od wagi i czasu trwania spornego naruszenia, nie ma obowiązku zapewnienia, gdy grzywny są nałożone na kilka przedsiębiorstw uczestniczących w tym samym naruszeniu, aby ostateczne kwoty grzywien dla tych przedsiębiorstw wynikające z obliczeń jakkolwiek odzwierciedlały zróżnicowanie pomiędzy nimi ze względu na ich całkowity lub właściwy obrót.

Z założenia ostateczna kwota grzywny nie jest czynnikiem właściwym do ustalenia, czy ewentualnie zachodzi brak proporcjonalności grzywny w aspekcie wagi udziału poszczególnych uczestników kartelu. Kwotę tę ustala się bowiem między innymi w zależności od różnych okoliczności związanych nie z wielkością udziału danego przedsiębiorstwa w rynku lub jego obrotem, a z indywidualnym zachowaniem, na przykład czasem trwania naruszenia, występowaniem okoliczności obciążających lub łagodzących czy stopniem współpracy tego przedsiębiorstwa. Natomiast kwota wyjściowa grzywny może stanowić istotny czynnik pozwalający ocenić ewentualny brak proporcjonalności grzywny w stosunku do wagi udziału poszczególnych uczestników kartelu.

Zatem fakt, że ostateczna kwota grzywny nałożonej na dane przedsiębiorstwo stanowi blisko 50% całości grzywien nałożonych przez Komisję na wszystkie przedsiębiorstwa, które uczestniczyły w kartelu, nie może prowadzić do wniosku, że kwota ta jest nieproporcjonalna, jeśli kwota wyjściowa jej grzywny jest uzasadniona w świetle przyjętego przez Komisję kryterium oceny wielkości każdego z przedsiębiorstw na właściwym rynku.

(por. pkt 68, 69, 84–86, 93)

3.      Jeśli Komisja, stosując wytyczne w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 oraz art. 65 ust. 5 traktatu EWWiS, nie naruszyła przepisów w zakresie wielkości obrotu, jaki należy uwzględnić, to przedsiębiorstwo nie może zarzucać jej, że je dyskryminowała, z tego względu, że – choć znajdowało się ono w takiej samej sytuacji w aspekcie wagi i czasu trwania naruszenia, co inne przedsiębiorstwo, które uczestniczyło w naruszeniu – nałożono na nie grzywnę, która mimo identycznej kwoty początkowej ostatecznie okazała się dużo wyższa, bowiem różnica ta – poza tym, że uwzględnia różny stopień współpracy, który nie był kwestionowany – wynika zasadniczo ze stosowania pułapu 10% właściwego obrotu przewidzianego w ww. art. 15 ust. 2, w zakresie którego Komisja nie ma żadnych uprawnień dyskrecjonalnych.

(por. pkt 100–112)

4.      Zasada indywidualizacji kary, zgodnie z którą przedsiębiorstwo ponosi odpowiedzialność wyłącznie za naruszenie, które mu się zarzuca, znajduje zastosowanie we wszelkich procedurach administracyjnych, które mogą skutkować nałożeniem sankcji na podstawie wspólnotowych uregulowań dotyczących konkurencji. Dlatego właśnie zachowania spółki zależnej można przypisać spółce dominującej tylko wtedy, gdy spółka zależna nie kształtuje w sposób niezależny swego postępowania na rynku, lecz stosuje co do zasady wytyczne, które są jej wydawane przez spółkę dominującą.

Jeśli tak nie jest, to znaczy jeśli tylko samej spółce zależnej należy przypisać naruszenie reguł konkurencji, to w celu ustalenia kwoty grzywny należy wziąć pod uwagę obrót tej ostatniej bez względu na to, że ponieważ spółka zależna przed dniem wydania decyzji nakładającej sankcję zakończyła swój byt prawny, decyzja ta została skierowana do spółki dominującej, która przyjęła odpowiedzialność za swą dawną spółkę zależną, a więc też i karę wynikłą z jej postępowania.

(por. pkt 117, 118, 120–122)

5.      Podejście przyjęte przez Komisję przy określaniu kwoty grzywien w dziedzinie konkurencji – zgodnie z którym czynnik dotyczący współpracy jest uwzględniany po zastosowaniu pułapu 10% obrotu zainteresowanego przedsiębiorstwa, przewidzianego w art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17, a zatem ma bezpośredni wpływ na kwotę grzywny – zapewnia, że komunikat dotyczący nienakładania grzywien lub obniżenia ich kwoty w sprawach dotyczących karteli może wywrzeć swój pełny skutek. W istocie jeśliby kwota podstawowa znacznie przekraczała granicę 10% przed zastosowaniem tego komunikatu i gdyby nie można było od razu zastosować tej granicy, zainteresowane przedsiębiorstwo byłoby o wiele mniej chętne do współpracy z Komisją, skoro ostateczna kwota grzywny zostałaby w każdym razie obniżona do 10% bez względu na to, czy miałaby miejsce współpraca, czy też nie.

(por. pkt 123)