WYROK SĄDU (dziewiąta izba w składzie powiększonym)
z dnia 29 września 2021 r.(*)
Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Rynek aluminiowych i tantalowych kondensatorów elektrolitowych – Decyzja stwierdzająca naruszenie art. 101 TFUE i art. 53 porozumienia EOG – Koordynacja cen w całym EOG – Uzgodniona praktyka – Wymiana szczególnie chronionych informacji handlowych – Właściwość miejscowa Komisji – Prawo do obrony i prawo do bycia wysłuchanym – Nienaruszalność aktu – Jednolite i ciągłe naruszenie – Ograniczenie konkurencji ze względu na cel – Wytyczne w sprawie metody ustalania grzywien z 2006 r. – Wartość sprzedaży – Obowiązek uzasadnienia – Proporcjonalność – Równość traktowania – Waga naruszenia – Okoliczności łagodzące – Punkt 37 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien z 2006 r. – Nieograniczone prawo orzekania
W sprawie T‑363/18
Nippon Chemi-Con Corporation, z siedzibą w Tokio (Japonia), którą reprezentowali adwokaci H.-J. Niemeyer, M. Röhrig, I.-L. Stoicescu i P. Neideck,
strona skarżąca,
przeciwko
Komisji Europejskiej, którą reprezentowali A. Cleenewerck de Crayencour, B. Ernst, T. Franchoo, C. Sjödin i L. Wildpanner, w charakterze pełnomocników,
strona pozwana,
mającej za przedmiot oparte na podstawie art. 263 TFUE żądanie zmierzające przede wszystkim do stwierdzenia nieważności decyzji Komisji C(2018) 1768 z dnia 21 marca 2018 r., dotyczącej postępowania na podstawie art. 101 [TFUE] i art. 53 porozumienia EOG (sprawa AT.40136 – Kondensatory) w zakresie dotyczącym skarżącej i, tytułem żądania ewentualnego, do uchylenia grzywny nałożonej na nią w tej decyzji lub obniżenia jej kwoty,
SĄD (dziewiąta izba w składzie powiększonym),
w składzie: M.J. Costeira (sprawozdawczyni), prezes, D. Gratsias, M. Kancheva, B. Berke i T. Perišin, sędziowie,
sekretarz: C. Kristensen, administratorka,
uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 23 października 2020 r.,
wydaje następujący
Wyrok(1)
I. Okoliczności powstania sporu
A. Skarżąca i sektor, którego dotyczy decyzja
1 Skarżąca, Nippon Chemi-Con Corporation, jest mającą siedzibę w Japonii spółką wytwarzającą aluminiowe kondensatory elektrolitowe. Aż do marca 2005 r. wytwarzała ona również tantalowe kondensatory elektrolitowe i sprzedawała je do stycznia 2011 r., przy czym sprzedaż bezpośrednia w Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG) trwała do lutego 2005 r. Skarżąca posiada 100% udziałów w Europe Chemi-Con (Deutschland) GmbH, spółce prawa niemieckiego, a także 100% udziałów w United Chemi-Con, spółce prawa amerykańskiego (zwanych dalej odpowiednio „Europe Chemi-Con” i „United Chemi-Con” i, wraz ze skarżącą, „grupą Nippon Chemi-Con”).
2 Rozpatrywane naruszenie dotyczy aluminiowych i tantalowych kondensatorów elektrolitowych. Kondensatory to elementy elektryczne, które można naładować elektrostatycznie w polu elektrycznym. Kondensatory elektrolitowe są wykorzystywane praktycznie we wszystkich wyrobach elektronicznych, takich jak komputery osobiste, tablety, telefony, klimatyzatory, lodówki, pralki, samochody i wyroby przemysłowe. Klientela na tym rynku jest więc bardzo zróżnicowana. Kondensatory elektrolitowe, a w szczególności te aluminiowe i tantalowe, są wyrobami, w przypadku których cena stanowi istotny parametr konkurencyjny.
B. Postępowanie administracyjne
3 W dniu 4 października 2013 r. Panasonic i jej spółki zależne złożyły do Komisji wniosek o poświadczenie kolejności złożenia wniosku o zwolnienie z grzywny na podstawie pkt 14 i 15 komunikatu Komisji dotyczącego nienakładania grzywien lub obniżenia ich kwoty w sprawach dotyczących karteli (Dz.U. 2006, C 298, s. 17, zwanego dalej „komunikatem w sprawie współpracy z 2006 r.”), dostarczając informacji o naruszeniu, jakiego miano się dopuścić w sektorze kondensatorów elektrolitowych.
4 W dniu 28 marca 2014 r. Komisja w oparciu o art. 18 rozporządzenia Rady (WE) nr 1/2003 z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. [101 i 102 TFUE] (Dz.U. 2003, L 1, s. 1 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 8, t. 2, s. 205) zwróciła się do szeregu przedsiębiorstw prowadzących działalność w sektorze kondensatorów elektrolitowych, w tym do skarżącej, o udzielenie informacji.
5 Od 3 do 6 marca 2015 r. Komisja przeprowadziła w oparciu o art. 20 ust. 4 rozporządzenia nr 1/2003 kontrole w lokalach Europe Chemi-Con.
6 W dniu 4 listopada 2015 r. instytucja ta przyjęła skierowane między innymi do skarżącej pismo w sprawie przedstawienia zarzutów.
7 Od 12 listopada do 17 grudnia 2015 r. adresaci tego pisma w sprawie przedstawienia zarzutów mieli dostęp do większości akt sprawy za pośrednictwem „DVD dostępu do akt”.
8 W efekcie złożonych przez adresatów pisma w sprawie przedstawienia zarzutów wniosków o udzielenie dostępu dotyczących nazwisk klientów, które zostały usunięte z pisma w sprawie przedstawienia zarzutów z dnia 4 listopada 2015 r., Komisja udostępniła dwie nowe płyty DVD z nazwiskami utajnionych klientów, z którymi skarżąca zapoznała się w dniach 7 marca i 27 kwietnia 2016 r.
9 W dniu 4 maja 2016 r. Komisja wysłała do adresatów pisma w sprawie przedstawienia zarzutów inne pismo, zawierające opis okoliczności faktycznych dotyczący niektórych elementów tego pierwszego pisma (zwane dalej „pismem przedstawiającym okoliczności faktyczne”), do którego załączyła nową wersję pisma w sprawie przedstawienia zarzutów z dnia 4 listopada 2015 r. i załącznika 1 do tego pisma, z których nie usunięto nazwisk klientów, wyznaczając termin dwóch tygodni na ustosunkowanie się, przedłużony do dnia 20 maja 2016 r.
10 W dniu 20 maja 2016 r. skarżąca przedstawiła odpowiedź na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów oraz na pismo przedstawiające okoliczności faktyczne.
11 Adresaci pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, w tym skarżąca, zostali wysłuchani przez Komisję podczas przesłuchania, które odbyło się w dniach 12–14 września 2016 r.
C. Zaskarżona decyzja
12 W dniu 21 marca 2018 r. Komisja wydała decyzję C(2018) 1768 final, dotyczącą postępowania na podstawie art. 101 TFUE i art. 53 porozumienia EOG (sprawa AT.40136 – Kondensatory)(zwaną dalej „zaskarżoną decyzją”).
1. Naruszenie
13 W zaskarżonej decyzji Komisja stwierdziła istnienie jednolitego i ciągłego naruszenia art. 101 TFUE i art. 53 porozumienia EOG w sektorze kondensatorów elektrolitycznych, w którym uczestniczyło dziewięć przedsiębiorstw lub grup przedsiębiorstw, a mianowicie Elna, Hitachi AIC, Holy Stone, Matsuo, NEC Tokin, Nichicon, Rubycon, Sanyo (Sanyo i Panasonic ujęte razem) i skarżąca (zwanych dalej łącznie „uczestnikami kartelu”) (motyw 1 i art. 1 zaskarżonej decyzji).
14 Komisja podniosła w istocie, że rozpatrywane naruszenie miało miejsce w okresie od dnia 26 czerwca 1998 r. do dnia 23 kwietnia 2012 r. na całym terytorium EOG i polegało na porozumieniach lub uzgodnionych praktykach mających na celu koordynację polityki cenowej w odniesieniu do dostaw aluminiowych i tantalowych kondensatorów elektrolitycznych (motyw 1 zaskarżonej decyzji).
15 Kartel ten był organizowany głównie w drodze wielostronnych spotkań, które odbywały się co do zasady w Japonii co miesiąc lub dwa na poziomie kadry wyższego szczebla w zakresie sprzedaży, i co sześć miesięcy na poziomie kadry kierowniczej, w tym również prezesów (motywy 63, 68 i 738 zaskarżonej decyzji).
16 Wielostronne spotkania były najpierw organizowane, w latach 1998–2003, pod nazwą „koło kondensatorów elektrolitycznych” lub też „konferencji kondensatorów elektrolitycznych” (zwanych dalej „spotkaniami KKE”). Następnie były one organizowane, w latach 2003–2005, pod nazwą „konferencji aluminiowo-tantalowych” lub „grupy kondensatorów aluminiowych lub tantalowych” (zwanych dalej „spotkaniami KAT”). Wreszcie, w latach 2005–2012 były one organizowane pod nazwą „grupa badania rynku” lub „grupa ds. marketingu” (zwanych dalej „spotkaniami MK”). Równolegle do spotkań MK i w ich uzupełnieniu organizowano w latach 2006–2008 spotkania dotyczące „podwyżki kosztów” lub „zwiększenia kondensatorów” (zwane dalej „spotkaniami PKZ”) (motyw 69 zaskarżonej decyzji).
17 Poza tymi wielostronnymi spotkaniami uczestnicy kartelu uczestniczyli również, w zależności od potrzeb, w organizowanych ad hoc kontaktach dwustronnych i trójstronnych (motywy 63, 75 i 739 zaskarżonej decyzji) (zwanych dalej łącznie „kontaktami antykonkurencyjnymi”).
18 W ramach tych kontaktów antykonkurencyjnych uczestnicy kartelu w istocie wymieniali informacje na temat stosowanych aktualnie i przyszłych cen, na temat przyszłych obniżek cen i zakresów tych obniżek, podaży i popytu, również w przyszłości, i, w niektórych przypadkach, zawierali i realizowali porozumienia w przedmiocie tych cen (motywy 62, 715, 732 i 741 zaskarżonej decyzji).
19 Komisja uznała, że zachowanie uczestników kartelu miało formę porozumienia lub uzgodnionej praktyki o wspólnym celu polegającym na uniknięciu konkurencji cenowej i koordynacji ich przyszłych zachowań dotyczących sprzedaży kondensatorów elektrolitycznych, w efekcie czego zmniejszano niepewność rynku (motywy 726 i 731 zaskarżonej decyzji).
20 Komisja doszła do wniosku, że to zachowanie ma jednolity cel antykonkurencyjny (motyw 743 zaskarżonej decyzji).
2. Odpowiedzialność skarżącej
21 Komisja przyjęła odpowiedzialność skarżącej ze względu na jej bezpośredni udział w kartelu od dnia 26 czerwca 1998 r. do dnia 23 kwietnia 2012 r. [motyw 959 i art. 1 lit. g) zaskarżonej decyzji].
3. Grzywna nałożona na skarżącą
22 W art. 2 lit. j) zaskarżonej decyzji Komisja nałożyła na skarżącą grzywnę w kwocie 97 921 000 EUR.
4. Obliczanie kwoty grzywien
23 Celem obliczenia kwoty grzywien Komisja zastosowała metodologię przedstawioną w wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia (WE) nr 1/2003 (Dz.U. 2006, C 210, s. 2, zwanych dalej „wytycznymi z 2006 r.”) (motyw 980 zaskarżonej decyzji).
24 W pierwszej kolejności, w celu ustalenia kwoty podstawowej grzywny nałożonej na skarżącą, Komisja uwzględniła wartość sprzedaży w ostatnim pełnym roku ich uczestnictwa w naruszeniu, zgodnie z pkt 13 wytycznych z 2006 r. (motyw 989 zaskarżonej decyzji).
25 Komisja obliczyła tę wartość sprzedaży na podstawie sprzedaży aluminiowych i tantalowych kondensatorów elektrolitycznych klientom mającym siedzibę w EOG (motyw 990 zaskarżonej decyzji).
26 Ponadto Komisja obliczyła właściwą wartość sprzedaży oddzielnie dla obu kategorii produktów, a mianowicie osobno dla kondensatorów elektrolitycznych aluminiowych i tantalowych, i zastosowała wobec nich różne mnożniki w zależności od czasu trwania (motyw 991 zaskarżonej decyzji).
27 W odniesieniu do skarżącej Komisja uznała przede wszystkim, że jako okres referencyjny należało uwzględnić, po pierwsze, w odniesieniu do wartości sprzedaży aluminiowych kondensatorów elektrolitycznych, ostatni pełny rok uczestnictwa w naruszeniu, a mianowicie przełom lat 2011–2012, i, po drugie, ostatni pełny rok, w którym skarżąca sprzedawała tantalowe kondensatory elektrolityczne, a mianowicie lata 2003–2004, gdyż zaprzestała ona ich sprzedaży jeszcze przed końcem jej uczestnictwa w naruszeniu (motywy 34, 989–991 i 1007, tabela 1, i przypis nr 1657 zaskarżonej decyzji).
28 Następnie Komisja uznała, że skarżąca, za pośrednictwem Europe Chemi-Con i United Chemi-Con, dokonywała w EOG bezpośredniej sprzedaży aluminiowych kondensatorów elektrolitycznych przez cały okres jej uczestnictwa w naruszeniu (motywy 990 i 998 zaskarżonej decyzji) oraz, również w EOG, bezpośredniej sprzedaży tantalowych kondensatorów elektrolitycznych do dnia 1 lutego 2005 r. (motywy 34 i 1006 zaskarżonej decyzji).
29 Wreszcie Komisja przyjęła wobec skarżącej mnożnik wynoszący 13,82 (odpowiadający okresowi od 26 czerwca 1998 r. do 23 kwietnia 2012 r.) dla aluminiowych kondensatorów elektrolitycznych oraz 5,26 (odpowiadający okresowi od 29 października 1999 r. do 1 lutego 2005 r.) dla tantalowych kondensatorów elektrolitycznych (motyw 1007, tabela 1 zaskarżonej decyzji).
30 Komisja ustaliła część wartości sprzedaży, którą należy przyjąć z tytułu wagi naruszenia, na 16%. W tym względzie Komisja uznała, że horyzontalne „porozumienia” dotyczące koordynacji cen zaliczają się ze względu na swój charakter do najpoważniejszych naruszeń art. 101 TFUE i art. 53 porozumienia EOG oraz że kartel obejmował całe terytorium EOG (motywy 1001–1003 zaskarżonej decyzji).
31 Komisja zastosowała, na podstawie pkt 25 wytycznych z 2006 r., dodatkową kwotę w wysokości 16% aby zapewnić, że nałożona grzywna ma wystarczająco odstraszający charakter (motyw 1009 zaskarżonej decyzji).
32 Komisja ustaliła zatem kwotę podstawową grzywny, jaką należy nałożyć na skarżącą, na 205 649 000 EUR (motyw 1010 zaskarżonej decyzji).
33 W drugiej kolejności, jeśli chodzi o dostosowania kwoty podstawowej grzywien, Komisja nie przyjęła w odniesieniu do skarżącej żadnej okoliczności obciążającej czy też łagodzącej (motyw 1054 zaskarżonej decyzji).
34 W trzeciej kolejności Komisja zastosowała, na podstawie art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003, pułap 10% całkowitego obrotu uzyskanego w poprzedzającym roku obrotowym (motywy 1057 i 1058 zaskarżonej decyzji).
35 Komisja ustaliła zatem łączną kwotę grzywny, jaką należy nałożyć na skarżącą, na 97 921 000 EUR (motyw 1139, tabela 3 zaskarżonej decyzji).
[…]
II. Postępowanie i żądania stron
37 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 5 czerwca 2018 r. skarżąca wniosła niniejszą skargę.
38 W dniu 19 października 2018 r. Komisja złożyła w sekretariacie Sądu odpowiedź na tę skargę.
39 Replika i duplika zostały złożone w sekretariacie Sądu odpowiednio w dniach 27 lutego i 5 czerwca 2019 r.
40 Na wniosek drugiej izby Sąd w zastosowaniu art. 28 regulaminu postępowania postanowił przekazać sprawę izbie orzekającej w składzie powiększonym.
41 Ze względu na zmianę składu izb Sądu, zgodnie z art. 27 § 5 regulaminu postępowania sędzia sprawozdawczyni została przydzielona do dziewiątej izby w składzie powiększonym, której w konsekwencji została przydzielona niniejsza sprawa.
42 Na wniosek sędzi sprawozdawczyni Sąd (dziewiąta izba w składzie powiększonym) postanowił otworzyć ustny etap postępowania i, w ramach środków organizacji postępowania przewidzianych w art. 89 regulaminu postępowania, zadał stronom pytania na piśmie, wzywając je do udzielenia na nie odpowiedzi podczas rozprawy.
43 Na rozprawie w dniu 23 października 2020 r. wysłuchano wystąpień stron i ich odpowiedzi na pytania Sądu zadane na piśmie i ustnie.
44 W następstwie zgonu sędziego B. Berkego w dniu 1 sierpnia 2021 r. trzej sędziowie, których podpisy figurują pod niniejszym wyrokiem, kontynuowali narady zgodnie z art. 22 i art. 24 § 1 regulaminu postępowania.
45 Strona skarżąca wnosi do Sądu o:
– tytułem żądania głównego – stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim stwierdzono w niej naruszenie art. 101 TFUE;
– tytułem żądania ewentualnego – uchylenie nałożonej na nią grzywny lub, tytułem żądania w dalszej kolejności ewentualnego, obniżenie jej kwoty;
– obciążenie Komisji kosztami postępowania.
46 Komisja wnosi do Sądu o:
– oddalenie skargi;
– obciążenie strony skarżącej kosztami postępowania.
III. Co do prawa
[…]
B. Co do istoty
56 Swą skargę skarżąca opiera na sześciu zarzutach podniesionych na poparcie zarówno żądań głównych, mających na celu stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji, jak i jej żądań ewentualnych, mających na celu uchylenie lub obniżenie kwoty nałożonej na nią grzywny.
57 W pierwszych pięciu zarzutach skarżąca kwestionuje wyciągnięty przez Komisję wniosek dotyczący istnienia jednolitego i ciągłego naruszenia art. 101 TFUE w sektorze kondensatorów elektrolitycznych na całym terytorium EOG przez prawie czternaście lat. Zarzut pierwszy dotyczy naruszenia prawa do bycia wysłuchanym, art. 41 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”), prawa do obrony i zasady nienaruszalności aktu. Zarzut drugi dotyczy braku dowodów naruszenia, błędów w ustaleniach faktycznych i przedawnienia. Zarzut trzeci dotyczy braku jednolitego i ciągłego naruszenia. Zarzut czwarty dotyczy braku naruszenia ze względu na cel. Zarzut piąty dotyczy braku właściwości miejscowej Komisji do zastosowania w niniejszej sprawie art. 101 TFUE i art. 53 porozumienia EOG.
58 W zarzucie szóstym skarżąca kwestionuje nałożoną na nią grzywnę, żądając jej uchylenia lub obniżenia jej kwoty. Zarzut ten został oparty na błędach w obliczeniu kwoty grzywny i naruszeniu wytycznych z 2006 r., a także na naruszeniu zasad równego traktowania i proporcjonalności.
[…]
1. W przedmiocie żądań zmierzających do stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji
[…]
a) W przedmiocie zarzutu piątego, dotyczącego braku właściwości miejscowej Komisji
71 Skarżąca twierdzi w istocie, że Komisja błędnie uznała się w motywie 660 zaskarżonej decyzji za właściwą pod względem miejscowym do zastosowania w niniejszym przypadku art. 101 TFUE i art. 53 porozumienia EOG ze względu na to, że antykonkurencyjne zachowanie zostało wprowadzone w życie na skalę światową, w tym w EOG, choć zachowanie to dotyczyło przede wszystkim Azji i nie zostało wdrożone w EOG ani nie wywarło na tym obszarze znaczącego wpływu.
72 Komisja kwestionuje te argumenty.
73 Co się tyczy możliwości miejscowego zastosowania art. 101 TFUE i art. 53 porozumienia EOG, należy przypomnieć, że mająca zastosowanie w Unii zasada konkurencji ustanowiona w art. 101 TFUE zakazuje porozumień i praktyk, których celem lub skutkiem jest zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji „wewnątrz rynku wewnętrznego”.
74 Należy również zauważyć, że przesłanki możliwości miejscowego zastosowania art. 101 TFUE są spełnione w dwóch przypadkach.
75 W pierwszej kolejności zastosowanie art. 101 TFUE jest uzasadnione, jeśli wskazane w nim praktyki są wdrażane na obszarze rynku wewnętrznego, i to niezależnie od miejsca zawiązania kartelu. Uzależnianie możliwości zastosowania ustanowionych w prawie konkurencji zakazów od miejsca zawiązania kartelu sprowadzałoby się bowiem ewidentnie do ułatwienia przedsiębiorstwom obchodzenia tych zakazów (wyrok z dnia 27 września 1988 r., Ahlström Osakeyhtiö i in./Komisja, 89/85, 104/85, 114/85, 116/85, 117/85 i od 125/85 do 129/85, EU:C:1988:447, pkt 16).
76 Przy ustalaniu, czy miejsce, w którym kartel został wdrożony, znajduje się w EOG, po pierwsze, niewielkie znaczenie ma fakt, czy uczestnicy kartelu wykorzystywali swe mające siedzibę na tym obszarze spółki zależne i filie, aby nawiązać kontakty z mającymi tam siedzibę nabywcami (wyrok z dnia 27 września 1988 r., Ahlström Osakeyhtiö i in./Komisja, 89/85, 104/85, 114/85, 116/85, 117/85 i od 125/85 do 129/85, EU:C:1988:447, pkt 17). Po drugie, to kryterium wprowadzenia kartelu w życie jako element łączący go z terytorium Unii jest spełnione poprzez sam fakt sprzedawania w Unii produktu objętego tym kartelem, niezależnie od tego, gdzie znajdują się źródła zaopatrzenia i zakłady produkcyjne (zob. wyrok z dnia 9 września 2015 r., LG Electronics/Komisja, T‑91/13, niepublikowany, EU:T:2015:609, pkt 149 i przytoczone tam orzecznictwo).
77 W drugiej kolejności zastosowanie art. 101 TFUE jest również uzasadnione w świetle publicznego prawa międzynarodowego, gdy można przewidzieć, że praktyki, o których mowa w tym postanowieniu, wywołają natychmiastowy i istotny skutek na rynku wewnętrznym (zob. podobnie wyrok z dnia 25 listopada 1971 r., Béguelin Import, 22/71, EU:C:1971:113, pkt 11).
78 W niniejszym przypadku Komisja doszła w motywie 660 zaskarżonej decyzji do wniosku, iż była ona pod względem miejscowym właściwa do zastosowania w niniejszym przypadku art. 101 TFUE i art. 53 porozumienia EOG na podstawie art. 56 tego porozumienia, a to ze względu na to, że antykonkurencyjne zachowanie zostało wprowadzone w życie na skalę światową, w tym w EOG.
79 W tym względzie Komisja uznała przede wszystkim, że, choćby uczestnicy kartelu byli przedsiębiorstwami mającymi siedzibę w Japonii i kontakty antykonkurencyjne miały miejsce w tym kraju, to miały one albo zasięg światowy, w związku z czym obejmowały EOG, albo dotyczyły bezpośrednio EOG. W szczególności związek z EOG był uzasadniony okolicznością, że uczestnicy kartelu, w tym skarżąca, dokonywali w okresie trwania naruszenia sprzedaży kondensatorów elektrolitycznych w EOG. Następnie, uczestnicy kartelu, po pierwsze, wymieniali informacje dotyczące klientów mających siedzibę lub zakłady produkcyjne w EOG i, po drugie, koordynowali swoją politykę handlową, w szczególności w zależności od wahań kursów wymiany walut, w tym euro, oraz podwyżek cen surowców, w tym przypadku bez jakichkolwiek ograniczeń geograficznych. Wreszcie wymieniane informacje dotyczyły całokształtu sprzedaży, niezależnie od tego, czy była ona kierowana do Japonii, czy też poza granice tego kraju, jak również niezależnie od tego, czy była ona kierowana do klientów japońskich czy też innych (motywy 665–672 zaskarżonej decyzji).
80 Niewątpliwie skarżąca, po pierwsze, kwestionuje istnienie związku między niektórymi antykonkurencyjnymi kontaktami a EOG, która to kwestia będzie przedmiotem analizy przeprowadzanej przez Sąd w ramach zarzutów drugiego i trzeciego, i, po drugie, utrzymuje, że zaistniały związek między kartelem a EOG był ograniczony, która to kwestia zostanie zbadana w ramach zarzutów drugiego, trzeciego i szóstego.
81 Jednakże skarżąca nie zaprzecza, że uczestnicy kartelu, w tym ona sama, prowadzili, bezpośrednio lub pośrednio, sprzedaż kondensatorów elektrolitycznych na skalę światową, w tym także w Europie, nawet jeśli skarżąca twierdzi, że sprzedaż na tym obszarze geograficznym była bardzo ograniczona i realizowana za pośrednictwem jej spółek zależnych.
82 Wynika z tego, że kryterium wprowadzenia kartelu w życie jako elementu łączącego go z terytorium Unii jest w niniejszej sprawie spełnione i że naruszenie, o którym mowa w zaskarżonej decyzji, jest zatem objęte zakresem stosowania art. 101 ust. 1 TFUE. Komisja słusznie zatem uznała, że jest właściwa do stosowania art. 101 TFUE i art. 53 porozumienia EOG.
83 Zarzut piąty należy więc oddalić.
[…]
d) W przedmiocie zarzutu trzeciego, opartego na braku jednolitego i ciągłego naruszenia
308 W zarzucie trzecim skarżąca podnosi w istocie, że Komisja nie wykazała istnienia jednolitego i ciągłego naruszenia obejmującego wszystkie kondensatory elektrolityczne przez cały okres trwania zarzucanego naruszenia.
309 Ten zarzut dzieli się na trzy części. Pierwsza z nich dotyczy braku wykazania istnienia całościowego planu. Część druga dotyczy braku dowodu na istnienie między kontaktami antykonkurencyjnymi związku komplementarności. Część trzecia dotyczy tego, że Komisja miała nie wziąć pod uwagę faktu zróżnicowania przemysłu wytwarzania kondensatorów, który miał uniemożliwiać dopuszczenie się zarzucanego naruszenia.
[…]
314 W niniejszej sprawie Komisja uznała, że różnego rodzaju antykonkurencyjne kontakty opisane w sekcji 4.3.6 zaskarżonej decyzji wpisywały się w całościowy plan mający jednolity antykonkurencyjny cel. Realizowany przez strony cel, wykraczający poza tę wymianę, polegał na uniknięciu konkurencji cenowej i skoordynowaniu ich przyszłego zachowania dotyczącego sprzedaży kondensatorów elektrolitycznych, a to zmniejszało niepewność na rynku (motywy 730 i 731 zaskarżonej decyzji).
315 Ten jednolity antykonkurencyjny cel był realizowany w drodze prowadzenia dyskusji na temat cen, w tym również tych przyszłych, na temat podaży i popytu, w tym również tych przyszłych (w szczególności na temat wielkości produkcji czy też zwiększenia lub zmniejszenia wysyłek), i, w niektórych przypadkach, na temat zawierania, stosowania i wykonywania porozumień w sprawie cen (motywy 62 i 715 zaskarżonej decyzji).
316 Komisja uznała, że, pomimo iż kartel zmieniał się z upływem czasu, jego cel nie ulegał zmianie, ponieważ 113 opisanych w zaskarżonej decyzji antykonkurencyjnych kontaktów łączyły wspólne cechy dotyczące uczestników, charakteru i przedmiotowego zakresu dyskusji, które się pokrywały. Tak więc w spotkaniach wielostronnych, organizowanych pod różnymi nazwami (spotkania KKE w latach 1998–2003, spotkania KAT w latach 2003–2005, spotkania MK w latach 2005–2012 i spotkania PKZ w latach 2006–2008), brało udział w różnych momentach dziewięciu uczestników kartelu i dotyczyły one jednocześnie aluminiowych i tantalowych kondensatorów elektrolitycznych. Jednocześnie dochodziło do dwustronnych i trójstronnych kontaktów, które odbywały się w zależności od potrzeb i obejmowały konkretne kwestie. W tych kontaktach antykonkurencyjnych uczestniczyły te same podmioty lub, w zależności od przypadku, ich następcy (motywy 70–75, 726, 732, 741, 743 zaskarżonej decyzji).
317 Komisja doszła do wniosku, że naruszenie to trwało nieprzerwanie pomimo zmian, jakie zachodziły w sytuacji gospodarczej i strukturze organizacyjnej niektórych z przedsiębiorstw, których dotyczy postępowanie, oraz zmieniających się pracowników, którzy uczestniczyli w zachowaniu (motywy 76, 729, 742 i 745 zaskarżonej decyzji).
1) W przedmiocie części pierwszej zarzutu trzeciego, opartej na braku całościowego planu
318 Skarżąca twierdzi, że Komisja nie wykazała istnienia całościowego planu ze względu na to iż, w istocie, w pierwszej kolejności, instytucja ta nie wykazała, że każdy z każdy z antykonkurencyjnych kontaktów miał ten sam jednolity cel, choć okoliczność polegająca na tym, iż podczas spotkań PKZ stosowany był „mechanizm” inny niż w przypadku innych spotkań miały inny cel ma świadczyć o tym, że te spotkania miały różne, choć zawsze antykonkurencyjne, cele. W drugiej kolejności, opis całościowego planu, zarówno ten przedstawiony w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów, jak i w zaskarżonej decyzji, była zdaniem skarżącej zbyt niejasny i niedokładny, choć pojęcie całościowego planu odwołuje się do specyficznych towarów, obszaru geograficznego i mechanizmu o znamionach zmowy. W trzeciej kolejności, powołane przez Komisję dowody nie świadczą o tym, że jednolity antykonkurencyjny cel był realizowany przez cały okres naruszenia.
319 Komisja kwestionuje te argumenty.
320 W niniejszej sprawie należy podnieść, że okoliczności przytoczone przez Komisję w zaskarżonej decyzji, a w szczególności te przypomniane w pkt 314–317 powyżej, dotyczące wspólnych cech charakterystycznych kontaktów antykonkurencyjnych, których ostatecznym celem była koordynacja zachowań w zakresie cen, są w świetle wymogów wynikających z orzecznictwa przypomnianego w pkt 150 i 151, 310 i 311 powyżej wystarczające, aby wykazać, że miały one ten sam cel i wpisywały się w realizujący ten jednolity cel całościowy plan.
321 Wniosku tego nie można podważyć za pomocą podnoszonej przez skarżącą argumentacji.
322 W pierwszej kolejności Komisja nie musiała badać, czy każdy z poszczególnych kontaktów antykonkurencyjnych ma stanowić odpowiedź na jedną z konsekwencji normalnej gry rynkowej lub kilka z nich, i czy działania te, poprzez ich wzajemne oddziaływanie, przyczyniają się do realizacji wszystkich antykonkurencyjnych skutków zamierzonych przez ich sprawców w ramach całościowego planu o jednolitym celu. To całokształt zamierzonych przez uczestników kartelu skutków antykonkurencyjnych stanowi całościowy plan, o którym mowa w orzecznictwie przytoczonym w pkt 313 powyżej.
323 Ponadto skarżąca nie przedstawia żadnego konkretnego dowodu pozwalającego przypuszczać, że pewne zachowania miały charakterystyczne cechy świadczące o tym, iż nie miały one tego samego antykonkurencyjnego celu, i, co za tym idzie, że nie wpisywały się w ten sam całościowy plan.
324 W tym względzie skarżąca niesłusznie utrzymuje, że spotkania PKZ miały inny cel, o czym ma świadczyć okoliczność polegająca na tym, że podczas tych spotkań był stosowany „mechanizm” inny niż w przypadku innych spotkań. Niewątpliwie prawdą jest, że Komisja stwierdziła, iż uczestnicy spotkań PKZ zawarli porozumienia w sprawie cen i ustanowili system raportowania działań przedsiębiorstw w celu kontrolowania stosowanych przez nich strategii podwyżek cen (zob. motyw 72 zaskarżonej decyzji). Niemniej jednak, jak wynika z pkt 315 powyżej, ów „mechanizm” nadzoru lub kontroli strategii podwyżek cen był tylko jednym ze sposobów realizacji ostatecznego celu koordynacji zachowań w zakresie cen. Ponadto Komisja stwierdziła również, że ów „mechanizm” kontroli wpisywał się w całościową strategię, w ramach której przedsiębiorstwa nadzorowały nawzajem swe zachowanie w ogólny sposób, a zatem również poza spotkaniami PKZ (zob. motyw 716 zaskarżonej decyzji).
325 Chociaż bowiem podczas spotkań PKZ uczestnicy realizowali porozumienia w zakresie cen i wprowadzali w życie system kontroli strategii cenowej, podczas gdy w ramach innych spotkań wymieniali się informacjami na temat cen lub podaży i popytu, to jednak te spotkania PKZ nie mogą być postrzegane jako realizujące cel inny niż pozostałe kontakty antykonkurencyjne.
326 Z powyższego wynika, że należy oddalić argument skarżącej, zgodnie z którym Komisja nie udowodniła, iż opisane w zaskarżonej decyzji kontakty antykonkurencyjne miały jednolity cel, a to ze względu na rzekomo odmienny cel realizowany w trakcie spotkań PKZ.
327 W drugiej kolejności skarżąca podnosi, że zawarty w zaskarżonej decyzji opis całościowego planu jest „zbyt niejasny i niedokładny” i stanowi jedynie „ogólne odniesienie się do zakłócenia konkurencji na rynku”.
328 Niewątpliwie prawdą jest, że, jak wynika z orzecznictwa przytoczonego w pkt 312 powyżej, pojęcie jednolitego celu nie może zostać zdefiniowane za pomocą ogólnego odniesienia do zakłócenia konkurencji na rynku, którego dotyczy naruszenie.
329 Jednakże w niniejszym przypadku podnoszone przez skarżącą argumenty dotyczące niewystarczającego opisu całościowego planu, który został przedstawiony w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów, są bezskuteczne. Aktem będącym przedmiotem niniejszej skargi jest bowiem zaskarżona decyzja, a nie pismo w sprawie przedstawienia zarzutów, będące zresztą aktem o wyłącznie tymczasowym charakterze. Choć pismo to musi przedstawiać wszystkie istotne okoliczności, na których opiera się Komisja na tym etapie postępowania, to informacja ta może mieć formę skróconą, a decyzja nie musi powielać tego pisma, gdyż jest ono dokumentem roboczym, w którym oceny faktyczna i prawna mają wyłącznie tymczasowy charakter (zob. wyrok z dnia 5 grudnia 2013 r., SNIA/Komisja, C‑448/11 P, niepublikowany, EU:C:2013:801, pkt 41, 42 i przytoczone tam orzecznictwo).
330 Ponadto, wbrew temu, co twierdzi skarżąca, opis całościowego planu nie jest „niejasny” w odniesieniu do towarów, mechanizmów o znamionach zmowy i rynków właściwych. Wszystkie te elementy wynikają bowiem jasno z opisu zawartego w zaskarżonej decyzji, przedstawionego pokrótce w jej art. 1, zgodnie z którym rozpatrywane naruszenie miało miejsce w okresie od 26 czerwca 1998 r. do 23 kwietnia 2012 r. na całym terytorium EOG i polegało na porozumieniach lub uzgodnionych praktykach, których przedmiotem była koordynacja polityk cenowych w zakresie dostaw aluminiowych i tantalowych kondensatorów elektrolitycznych (zob. pkt 14 powyżej).
331 Wreszcie należy stwierdzić, że argumentacja przedstawiona przez skarżącą w przedmiocie „niejasnego” opisu całościowego planu w znacznej mierze opiera się na motywach 767, 769 i 770 zaskarżonej decyzji, które zawierają stanowisko, jakie zajęła Komisja odnośnie do argumentów skarżącej przedstawionych w odpowiedzi na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów i na pismo przedstawiające okoliczności faktyczne (zob. pkt 10 powyżej). Jak podnosi Komisja, skarżąca pomija motywy 730–743 zaskarżonej decyzji, gdzie zostały przedstawione powody, dla których instytucja ta stwierdziła istnienie całościowego planu realizującego wspólny cel.
332 Tymczasem ze wspomnianych motywów 730–743 zaskarżonej decyzji, a także z pozostałych motywów przypomnianych w pkt 314–316 powyżej wynika, że, z jednej strony, Komisja zdefiniowała całościowy plan jako polegający na uniknięciu konkurencji cenowej i koordynacji przyszłych zachowań uczestników kartelu dotyczących sprzedaży aluminiowych i tantalowych kondensatorów elektrolitycznych, zmniejszając w ten sposób niepewność rynku. Po drugie, Komisja wyjaśniła sposób, w jaki uczestnicy ci usiłują realizować ten wspólny cel, a także przedstawiła powody, dla których opisane w zaskarżonej decyzji kontakty antykonkurencyjne stanowiły mające ciągły charakter zachowanie mające na celu realizację jednego celu gospodarczego w rozumieniu orzecznictwa przypomnianego w pkt 310 powyżej.
333 W trzeciej kolejności skarżąca podnosi, że za pomocą przedstawionych dowodów Komisja nie wykazała, iż przez cały okres naruszenia realizowano jeden cel antykonkurencyjny.
334 W tym względzie sama już treść zaskarżonej decyzji bezpośrednio zaprzecza argumentowi skarżącej, zgodnie z którym Komisja powołuje się wyłącznie na dowody dotyczące spotkań KKE i KAT, nie wyjaśniając przy tym, jaki był cel przyświecający innym spotkaniom. Argument ten został bowiem w istocie oparty przez skarżącą na motywie 733 zaskarżonej decyzji, który nie zawiera wyczerpującej listy dowodów mających wykazać cel realizowany przez uczestników kartelu, lecz ogranicza się do wskazania, tytułem „przykładu”, pewnych informacji zaczerpniętych z sekcji 4.3.6 zaskarżonej decyzji.
335 We wspomnianej sekcji 4.3.6 zaskarżonej decyzji została zaś przedstawiona pełna chronologia kontaktów antykonkurencyjnych, opatrzona szczegółami dotyczącymi poszczególnych spotkań wielostronnych oraz dwustronnych lub trójstronnych kontaktu, w przypisach wskazano również przyjęte przez Komisję dowody. Ponadto w motywach 77–105 zaskarżonej decyzji Komisja dokonała krótkiego przeglądu antykonkurencyjnych kontaktów, przedstawiając ich daty, miejsca, uczestników i tematy omawiane podczas różnych spotkań i kontaktów. Dowody, na których oparła się Komisja, znajdują się również w dotyczących tych motywów przypisach.
336 W świetle powyższego należy również oddalić przedstawioną przez skarżącą argumentację mającą na celu zakwestionowanie prawdziwości oświadczeń stron złożonych podczas niektórych spotkań KAT, a to ze względu na to, że nie znajdują się w protokołach i nie odzwierciedlają szerszego celu, na który powołuje się Komisja w motywie 733 zaskarżonej decyzji. Rozumowanie skarżącej opiera się bowiem na błędnym założeniu, zgodnie z którym Komisja określiła wspólny cel kartelu wyłącznie na podstawie tych oświadczeń, podczas gdy zostały one podane tytułem przykładu, a wyciągnięty przez tę instytucję wniosek dotyczący tego wspólnego celu został oparty na szeregu innych elementów. Tak więc, nawet przy założeniu, że przedstawiona przez skarżącą argumentacja dotycząca prawdziwości oświadczeń złożonych przez strony podczas niektórych spotkań KAT jest zasadna, nie można na jej podstawie podważyć wyciągniętego przez Komisję wniosku dotyczącego istnienia celu wspólnego dla całokształtu kontaktów antykonkurencyjnych.
337 Jak wynika bowiem z orzecznictwa przypomnianego w pkt 148 i 149 powyżej, nie wszystkie dostarczone przez Komisję dowody muszą spełniać te kryteria w odniesieniu do każdego z elementów składowych naruszenia. Wystarczy, aby wymóg ten spełniał, jako całość, zbiór wskazanych przez Komisję poszlak. Poszlaki wskazane przez Komisję w zaskarżonej decyzji w celu dowiedzenia dopuszczenia się przez przedsiębiorstwo naruszenia art. 101 ust. 1 TFUE winny być oceniane nie w oderwaniu od siebie, ale jako całokształt.
[…]
345 W każdym razie brak wyraźnego odniesienia do EOG podczas niektórych spotkań nie oznacza jednak, że kontakty antykonkurencyjne wskazane przez Komisję w zaskarżonej decyzji nie świadczą w swym całokształcie o istnieniu związku z EOG. W niniejszej sprawie, z jednej strony, jak wynika z pkt 271 powyżej, należy stwierdzić istnienie zbioru zgodnych poszlak, który wystarcza, aby wywieść na tej podstawie wniosek o istnieniu związku między spornymi kontaktami, traktowanymi jako całokształt, a EOG. Z drugiej strony, Komisja słusznie uznała, że uczestnicy kartelu, w tym skarżąca, prowadzili bezpośrednią sprzedaż kondensatorów elektrolitycznych w EOG. W tym kontekście Komisja, aby wykazać istnienie związku z EOG, nie była zobowiązana do wykazania, że skarżąca dokonywała sprzedaży w EOG wszystkim klientom, których dotyczyły kontakty antykonkurencyjne.
346 Z całości powyższych rozważań wynika, że Komisja słusznie stwierdziła istnienie całościowego planu.
347 Należy więc konsekwencji oddalić część pierwszą zarzutu trzeciego.
[…]
3) W przedmiocie części trzeciej zarzutu trzeciego, opartej na zróżnicowaniu przemysłu wytwarzania kondensatorów
388 Skarżąca podnosi, że zróżnicowanie przemysłu wytwarzania kondensatorów uniemożliwia zmowę, która miałaby dotyczyć wszystkich kondensatorów elektrolitycznych. Skarżąca twierdzi w istocie, że Komisja nie wykazała w wymagany prawem sposób istnienia jednolitego i ciągłego naruszenia obejmującego ogólnie wszystkie aluminiowe i tantalowe kondensatory elektrolityczne. Kondensatory są bowiem produktami bardzo zróżnicowanymi, które różnią się szeregiem cech i w przypadku których, ze względu na ich dominujący model zaopatrzenia, nie istnieje jednolita cena rynkowa. Rozpatrywane naruszenie nie mogło więc obejmować całości sprzedaży kondensatorów elektrolitycznych do EOG. Dwie odrębne kategorie kondensatorów elektrolitycznych: aluminiowe i tantalowe obejmują bowiem szeroką gamę typów wyrobów, zróżnicowaną w szczególności pod względem ich ceny i odnośnego sektora geograficznego. Wymiany ogólnych informacji, do których dochodziło podczas antykonkurencyjnych kontaktów, były niewystarczające, aby ograniczyć niepewność na rynku i ułatwić koordynację cen między konkurentami, tym bardziej że nie dotyczyły one wszystkich typów kondensatorów elektrolitycznych aluminiowych i tantalowych.
389 Komisja kwestionuje te argumenty.
390 Na wstępie należy zaznaczyć, że skarżąca błędnie odczytuje zaskarżoną decyzję, twierdząc, iż Komisja uznała, że istniało jednolite i ciągłe naruszenie, które w swym całokształcie obejmowało wszystkie typy kondensatorów aluminiowych i tantalowych.
391 Jak wynika bowiem z zaskarżonej decyzji, a w szczególności z jej motywu 736, po przeanalizowaniu wszystkich spotkań i dotyczących ich dowodów Komisja stwierdziła, że wszystkie antykonkurencyjne kontakty dotyczyły albo aluminiowych, albo tantalowych kondensatorów elektrolitycznych w ogóle, a nawet obu ich rodzajów.
392 W tym względzie należy przypomnieć, że Komisja nie jest zobowiązana do określenia rynku właściwego na podstawie kryteriów ekonomicznych. To sami członkowie kartelu określają produkty będące przedmiotem ich dyskusji i uzgodnionych praktyk (zob. podobnie wyrok z dnia 15 czerwca 2005 r., Tokai Carbon i in./Komisja, T‑71/03, T‑74/03, T‑87/03 i T‑91/03, niepublikowany, EU:T:2005:220, pkt 90).
393 Ponadto produkty, których dotyczy kartel, są określane poprzez odniesienie do dowodów z dokumentów dotyczących zachowania antykonkurencyjnego, do jakiego w rzeczywistości doszło w stosunku do poszczególnych produktów (zob. podobnie wyrok z dnia 11 grudnia 2003 r., Adriatica di Navigazione/Komisja, T‑61/99, EU:T:2003:335, pkt 27).
394 Należy również podkreślić, że Komisja nie może w tym względzie opierać się na niepopartym żadnym dowodem domniemaniu (zob. podobnie wyrok z dnia 28 listopada 2019 r., ABB/Komisja, C‑593/18 P, EU:C:2019:1027, pkt 44, 45).
395 Jednakże w niniejszym przypadku, po pierwsze, Komisja wskazała w zaskarżonej decyzji, że z całokształtu antykonkurencyjnych kontaktów, a w szczególności z przytoczonych tytułem przykładu spotkań, które miały miejsce w dniach 29 sierpnia 2002 r., 22 grudnia 2006 r., 25 czerwca 2008 r. i 20 grudnia 2010 r., wynika, że wymieniane informacje nie ograniczały się do niektórych podtypów aluminiowych i tantalowych kondensatorów elektrolitycznych, lecz że dotyczyły one ogólnie tych rodzajów kondensatorów elektrolitycznych (zob. pkt 796 zaskarżonej decyzji).
396 Po drugie, wymieniane informacje dotyczyły również względów szczególnych, ale istotnych z punktu widzenia ustalania ceny sprzedaży produktów, takich jak wzrost kosztów surowców i wahania kursów wymiany walut, nieograniczających się do niektórych tylko podtypów aluminiowych i tantalowych kondensatorów elektrolitycznych (zob. w szczególności motyw 796, przypisy 1417 i 1418 zaskarżonej decyzji).
397 Po trzecie, uczestnicy kartelu nie wprowadzili w swych oświadczeniach przedsiębiorstwa żadnego ograniczenia w zakresie definicji produktów objętych kartelem (zob. pkt 797 zaskarżonej decyzji).
398 Po czwarte, większość przedstawicieli uczestników kartelu była odpowiedzialna za produkcję lub sprzedaż aluminiowych i tantalowych kondensatorów elektrolitycznych w ogóle, nie zaś za poszczególną z gam tych kondensatorów (zob. pkt 798 zaskarżonej decyzji).
399 W tych okolicznościach i w świetle orzecznictwa przypomnianego w pkt 151 i 392–394 powyżej nie można zarzucać Komisji, że ta uznała, iż informacje wymieniane podczas kontaktów antykonkurencyjnych obejmowały wszystkie aluminiowe i tantalowe kondensatory elektrolityczne, i, co za tym idzie, że jednolite i ciągłe naruszenie obejmowało wszystkie te produkty.
400 Wobec tego część trzecią zarzutu trzeciego i, w konsekwencji, cały ten zarzut należy oddalić.
[…]
f) W przedmiocie zarzutu szóstego, opartego na błędach w obliczeniu kwoty grzywny i naruszeniu wytycznych z 2006 r., a także na naruszeniu zasad równego traktowania i proporcjonalności
[…]
1) W przedmiocie części pierwszej zarzutu szóstego, opartej na błędach w obliczeniu wartości sprzedaży
[…]
ii) W przedmiocie zastrzeżenia drugiego części pierwszej zarzutu szóstego, dotyczącego błędu polegającego na tym, że wartość sprzedaży obejmuje sprzedaż dokonywaną przez spółki zależne skarżącej
460 Skarżąca kwestionuje w istocie okoliczność polegającą na tym, że Komisja miała obliczyć wartość sprzedaży wliczając do niej sprzedaż, którą grupa Nippon Chemi-Con i, w szczególności, Europe Chemi-Con, fakturowała wszystkim klientom w EOG. W pierwszej kolejności, Komisja nie uwzględniła okoliczności polegającej na tym, że sama skarżąca nie dokonywała sprzedaży w EOG, a zachowania opisane w zaskarżonej decyzji w nieznacznym stopniu dotyczyły klientów grupy Nippon Chemi-Con. Spośród sześćdziesięciu wspomnianych w zaskarżonej decyzji klientów tylko dwóch było klientami United Chemi-Com na skalę światową, zaś czterech – takimi klientami urope Chemi-Con. W drugiej kolejności, Komisja nie uwzględniła okoliczności polegającej na tym, że Europe Chemi-Con i United Chemi-Con przysługiwały autonomiczne uprawnienia w zakresie kształtowania cen stosowanych wobec klientów lokalnych oraz mających siedzibę w Europie klientów na skalę światową, zaś istnienie tych uprawnień wystarcza do obalenia domniemania, zgodnie z którym te w 100 % zależne od skarżącej spółki zależne należały do jednego i tego samego przedsiębiorstwa. W trzeciej kolejności, Komisja nie wykazała, że sprzedaż dokonywana przez grupę Nippon Chemi-Con na rzecz klientów lokalnych oraz tych na skalę światową miała pośredni lub bezpośredni związek z naruszeniem, ani też tego, że wywierała ona szczególne skutki w EOG.
461 Komisja kwestionuje te argumenty.
462 Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem prawo Unii w dziedzinie konkurencji, a w szczególności art. 101 TFUE, dotyczy działalności przedsiębiorstw, a pojęcie „przedsiębiorstwa” oznacza każdy podmiot wykonujący działalność gospodarczą, niezależnie od jego statusu prawnego i sposobu jego finansowania (zob. wyroki: z dnia 10 września 2009 r., Akzo Nobel i in./Komisja, C‑97/08 P, EU:C:2009:536, pkt 54 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 19 marca 2015 r., Dole Food i Dole Fresh Fruit Europe/Komisja, C‑286/13 P, EU:C:2015:184, pkt 140 i przytoczone tam orzecznictwo).
463 Trybunał wyjaśnił też w tym względzie, po pierwsze, że pojęcie przedsiębiorstwa w tym kontekście należy rozumieć jako oznaczające jednostkę gospodarczą, nawet jeśli z prawnego punktu widzenia jednostka ta składa się z kilku osób fizycznych lub prawnych i, po drugie, że jeśli tego rodzaju podmiot gospodarczy narusza reguły konkurencji, to musi odpowiedzieć za to naruszenie zgodnie z zasadą odpowiedzialności osobistej (zob. wyrok z dnia 26 października 2017 r., Global Steel Wire i in./Komisja, C‑457/16 P i od C‑459/16 P do C‑461/16 P, niepublikowany, EU:C:2017:819, pkt 82 i przytoczone tam orzecznictwo).
464 Jeśli chodzi jeszcze o pojęcie przedsiębiorstwa, tym razem w kontekście obliczania grzywny, należy przypomnieć, że w celu określenia kwoty grzywny dopuszczalne jest uwzględnienie zarówno łącznego obrotu przedsiębiorstwa, który stanowi wskazówkę – nawet jeżeli jest ona przybliżona i nieprecyzyjna – co do wielkości tego przedsiębiorstwa i jego siły ekonomicznej, jak i części tego obrotu, który pochodzi ze sprzedaży towarów będących przedmiotem naruszenia, a zatem może stanowić wskazówkę co do skali tego naruszenia (zob. wyrok z dnia 19 marca 2015 r., Dole Food i Dole Fresh Fruit Europe/Komisja, C‑286/13 P, EU:C:2015:184, pkt 145 i przytoczone tam orzecznictwo). Znaczenie gospodarcze tego naruszenia najlepiej odzwierciedla bowiem część łącznego obrotu pochodząca z będącej przedmiotem naruszenia sprzedaży towarów (zob. wyrok z dnia 19 marca 2015 r., Dole Food i Dole Fresh Fruit Europe/Komisja, C‑286/13 P, EU:C:2015:184, pkt 149 i przytoczone tam orzecznictwo).
465 Zresztą w szczególnym wypadku, kiedy spółka dominująca posiada cały lub prawie cały kapitał spółki zależnej, która dopuściła się naruszenia reguł konkurencji Unii, istnieje wzruszalne domniemanie, iż owa spółka dominująca rzeczywiście wywiera decydujący wpływ na swoją spółkę zależną (zob. wyrok z dnia 27 kwietnia 2017 r., Akzo Nobel i in./Komisja, C‑516/15 P, EU:C:2017:314, pkt 54 i przytoczone tam orzecznictwo; zob. także podobnie wyrok z dnia 10 września 2009 r., Akzo Nobel i in./Komisja, C‑97/08 P, EU:C:2009:536, pkt 63). Takie domniemanie, o ile nie zostanie obalone, oznacza, że rzeczywiste wywieranie decydującego wpływu przez spółkę dominującą na spółkę zależną jest uważane za dowiedzione i upoważnia Komisję do przypisania tej pierwszej odpowiedzialności za zachowanie drugiej bez konieczności przedstawienia żadnych dodatkowych dowodów (zob. wyrok z dnia 27 kwietnia 2017 r., Akzo Nobel i in./Komisja, C‑516/15 P, EU:C:2017:314, pkt 55 i przytoczone tam orzecznictwo).
466 Niewątpliwie prawdą jest, że domniemanie braku autonomii spółek zależnych zostało wypracowane w orzecznictwie w celu umożliwienia przypisania danej spółce (dominującej) zachowania innego podmiotu prawnego (spółki zależnej). Jednakże to domniemanie braku autonomii spółek zależnych obowiązuje również wtedy, gdy – jak w niniejszej sprawie – chodzi o określenie wartości sprzedaży mającej znaczenie dla obliczenia kwoty podstawowej grzywny, jaką należy nałożyć na spółkę dominującą, która bezpośrednio uczestniczyła w naruszeniu i która w okresie naruszenia dokonywała na terytorium EOG sprzedaży produktów objętych tym naruszeniem za pośrednictwem swoich spółek zależnych.
467 W niniejszej sprawie jest bezsporne, że przez cały czas trwania naruszenia skarżąca posiadała 100% udziałów w Europe Chemi-Con oraz 100% udziałów w kapitale spółki United Chemi-Con (zob. pkt 1 powyżej). Wynika stąd, że skarżąca i jej spółki zależne stanowią jedną i tę samą jednostkę gospodarczą, a zatem tworzą jedno przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 101 TFUE, zgodnie z orzecznictwem przypomnianym w pkt 463 powyżej. Wynika z tego również, że mamy tu do czynienia ze wzruszalnym domniemaniem braku autonomii rozpatrywanych spółek zależnych.
468 Skarżąca nie przedstawia zaś żadnego konkretnego dowodu pozwalającego obalić to domniemanie braku autonomii i potwierdzić, że jej spółkom zależnym przysługiwały autonomiczne uprawnienia w zakresie kształtowania cen. Natomiast z analizy zarzutu drugiego wynika, że niektórzy klienci Europe Chemi-Con i United Chemi-Con, którzy mieli siedzibę lub fabryki w Europie, byli przedmiotem dyskusji prowadzonych podczas niektórych antykonkurencyjnych kontaktów (zob. pkt 249, 280 i 296 powyżej), co zresztą przyznała w skardze sama skarżąca.
469 Należy zatem stwierdzić, że domniemanie braku autonomii spółek zależnych skarżącej nie zostało w niniejszej sprawie obalone.
470 Ponadto należy zauważyć, że wartość sprzedaży przyjęta w celu obliczenia kwoty podstawowej grzywny winna odpowiadać wartości zrealizowanej przez przedsiębiorstwo sprzedaży dóbr lub wyświadczonych usług mających bezpośredni lub pośredni związek z naruszeniem w EOG (zob. pkt 434 powyżej). Oznacza to, że w niniejszej sprawie wartość sprzedaży powinna obejmować sprzedaż aluminiowych i tantalowych kondensatorów elektrolitycznych realizowaną w EOG przez jednostkę gospodarczą składającą się ze skarżącej i jej spółek zależnych, w których posiada ona 100% udziałów.
471 W związku z tym nie można zarzucać Komisji, że, w celu ustalenia wartości sprzedaży dokonanej przez przedsiębiorstwo w bezpośrednim lub pośrednim związku z naruszeniem, zgodnie z pkt 13 wytycznych z 2006 r., uwzględniła kwotę sprzedaży kondensatorów elektrolitycznych, którą spółki zależne skarżącej fakturowały klientom mającym siedzibę w Europie (zob. podobnie wyrok z dnia 19 marca 2015 r., Dole Food i Dole Fresh Fruit Europe/Komisja, C‑286/13 P, EU:C:2015:184, pkt 150).
[…]
474 Należy więc oddalić zastrzeżenie drugie części pierwszej szóstego zarzutu.
[…]
Z powyższych względów
SĄD (dziewiąta izba w składzie powiększonym)
orzeka, co następuje:
1) Skarga zostaje oddalona.
2) Nippon Chemi-Con Corporation pokrywa własne koszty oraz te poniesione przez Komisję Europejską.
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 29 września 2021 r.
Podpisy