Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (πέμπτο τμήμα)
της 29ης Σεπτεμβρίου 2021 – Ryanair κ.λπ. κατά Επιτροπής

(Υπόθεση T‑448/18)

«Κρατικές ενισχύσεις – Συμφωνίες που συνήψε η Kärntner Flughafen Betriebsgesellschaft με τη Ryanair και τις θυγατρικές της Airport Marketing Services και Leading Verge.com – Αερολιμενικές υπηρεσίες – Υπηρεσίες εμπορικής προώθησης – Απόφαση με την οποία οι ενισχύσεις κρίνονται μη συμβατές με την εσωτερική αγορά και διατάσσεται η ανάκτησή τους – Έννοια της κρατικής ενίσχυσης – Καταλογισμός στο κράτος – Πλεονέκτημα – Κριτήριο του ιδιώτη επενδυτή – Ανάκτηση – Άρθρο 41 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων – Δικαίωμα πρόσβασης στον φάκελο – Δικαίωμα ακροάσεως»

1.      Ένδικη διαδικασία – Προθεσμία προσκομίσεως αποδεικτικών στοιχείων – Άρθρο 85, παράγραφος 3, του Κανονισμού Διαδικασίας του Γενικού Δικαστηρίου – Προσκόμιση αποδεικτικών στοιχείων πριν από την περάτωση της προφορικής διαδικασίας – Επιτρέπεται – Προϋποθέσεις – Καθυστέρηση – Δικαιολόγηση – Δεν χωρεί

(Κανονισμός Διαδικασίας του Γενικού Δικαστηρίου, άρθρο 85 § 3)

(βλ. σκέψεις 57, 63)

2.      Προσφυγή ακυρώσεως – Έλεγχος της νομιμότητας – Κριτήρια – Λαμβάνονται υπόψη μόνο τα πραγματικά και νομικά στοιχεία που υφίσταντο κατά τον χρόνο εκδόσεως της επίμαχης πράξεως

(Άρθρο 263 ΣΛΕΕ)

(βλ. σκέψη 69)

3.      Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Ανάκτηση παράνομης ενισχύσεως – Δεκαετής παραγραφή του άρθρου 17 του κανονισμού 2015/1589 – Χρονικό σημείο έναρξης της παραγραφής – Ημερομηνία χορήγησης της ενίσχυσης στον δικαιούχο

(Άρθρο 108 § 2 ΣΛΕΕ· κανονισμός 2015/1589, άρθρο 17)

(βλ. σκέψη 70)

4.      Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Ανάκτηση παράνομης ενισχύσεως – Δεκαετής παραγραφή του άρθρου 17 του κανονισμού 2015/1589 – Εφαρμογή τόσο στο οικείο κράτος μέλος όσο και στον δικαιούχο και σε τρίτους – Διακοπή της προθεσμίας παραγραφής λόγω πολλαπλών αιτημάτων παροχής πληροφοριών που απέστειλε η Επιτροπή στο ενδιαφερόμενο κράτος μέλος και στον δικαιούχο

(Άρθρο 108 § 2 ΣΛΕΕ· κανονισμός 2015/1589, άρθρο 17)

(βλ. σκέψεις 71-76)

5.      Πράξεις των οργάνων – Αιτιολογία – Υποχρέωση – Περιεχόμενο – Απόφαση της Επιτροπής στον τομέα των κρατικών ενισχύσεων – Αναφορά στις ημερομηνίες θέσπισης, από την Επιτροπή, των μέτρων που ενδέχεται να διακόψουν την προθεσμία παραγραφής που προβλέπεται στο άρθρο 17 του κανονισμού 2015/1589 – Επαρκής αιτιολογία

(Άρθρα 107 § 1 και 296 ΣΛΕΕ)

(βλ. σκέψεις 80-85, 256)

6.      Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Διοικητική διαδικασία – Υποχρεώσεις της Επιτροπής – Δυνατότητα του δικαιούχου των ενισχύσεων να επικαλεσθεί δικαιώματα τόσο εκτεταμένα όσο τα δικαιώματα άμυνας – Δεν υφίσταται – Δικαίωμα του δικαιούχου των ενισχύσεων να μετάσχει σε επαρκή βαθμό στη διαδικασία – Περιεχόμενο

(Άρθρο 108 § 2 ΣΛΕΕ· Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 41)

(βλ. σκέψεις 96-112, 116, 117, 124-127)

7.      Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Έννοια – Ενισχύσεις χορηγούμενες από δημόσια επιχείρηση – Επιχείρηση τελούσα υπό κρατικό έλεγχο – Καταλογισμός στο κράτος του μέτρου ενίσχυσης – Σύνολο των στοιχείων που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη – Συμβάσεις παροχής αερολιμενικών υπηρεσιών και συμβάσεις παροχής υπηρεσιών μάρκετινγκ με τις οποίες παρέχεται πλεονέκτημα σε αεροπορική εταιρία και οι οποίες συνάπτονται από δύο εταιρείες που ελέγχονται εξ ολοκλήρου από το κράτος – Περιλαμβάνονται

(Άρθρο 107 § 1 ΣΛΕΕ)

(βλ. σκέψεις 140-151)

8.      Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Έννοια – Επιλεκτικός χαρακτήρας του μέτρου – Επιλεκτικός χαρακτήρας του μέτρου – Διάκριση μεταξύ της απαίτησης για επιλεκτικότητα και τη συνακόλουθη διαπίστωση οικονομικού πλεονεκτήματος, καθώς και μεταξύ καθεστώτος ενισχύσεων και ατομικής ενίσχυσης – Ατομική ενίσχυση – Συμβάσεις παροχής αερολιμενικών υπηρεσιών και συμβάσεις παροχής υπηρεσιών μάρκετινγκ με τις οποίες παρέχεται πλεονέκτημα σε αεροπορική εταιρία – Τεκμήριο επιλεκτικότητας – Αναγκαία σύγκριση του δικαιούχου της ενίσχυσης με άλλες επιχειρήσεις ευρισκόμενες σε συγκρίσιμη πραγματική και νομική κατάσταση – Δεν υφίσταται

(Άρθρο 107 § 1 ΣΛΕΕ)

(βλ. σκέψεις 155-164)

9.      Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Έννοια – Εκτίμηση με βάση το κριτήριο του ιδιώτη επενδυτή – Περίπλοκη οικονομική εκτίμηση – Εξουσία εκτιμήσεως της Επιτροπής – Δικαστικός έλεγχος – Όρια

(Άρθρο 107 § 1 ΣΛΕΕ)

(βλ. σκέψεις 171-174)

10.    Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Έννοια – Εκτίμηση με βάση το κριτήριο του ιδιώτη επενδυτή – Το κράτος ως μέτοχος επιχειρήσεως – Το κράτος που ενεργεί ως φορέας δημόσιας εξουσίας – Διάκριση υπό το πρίσμα της εφαρμογής του κριτηρίου του ιδιώτη επενδυτή – Συμβάσεις παροχής αερολιμενικών υπηρεσιών και συμβάσεις παροχής υπηρεσιών μάρκετινγκ με αεροπορική εταιρεία οι οποίες προβλέπουν αμοιβή στενά συνδεδεμένη με την εκμετάλλευση των αεροπορικών υπηρεσιών – Οικονομικό πλεονέκτημα που χορηγείται από το κράτος υπό την ιδιότητα του οικονομικού φορέα και όχι υπό την ιδιότητα της δημόσιας αρχής

(Άρθρο 107 § 1 ΣΛΕΕ)

(βλ. σκέψη 178-185)

11.    Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Έννοια – Εκτίμηση με βάση το κριτήριο του ιδιώτη επενδυτή – Εκτίμηση βάσει όλων των κρίσιμων στοιχείων της επίδικης πράξεως και του πλαισίου της – Δεν υπάρχει ιεραρχική σχέση μεταξύ της μεθόδου της συγκριτικής ανάλυσης και των λοιπών μεθόδων ανάλυσης

(Άρθρο 107 § 1 ΣΛΕΕ)

(βλ. σκέψεις 190-194)

12.    Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Έννοια – Εκτίμηση βάσει του άρθρου 107, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ – Συνεκτίμηση προγενέστερης πρακτικής – Αποκλείεται

(Άρθρο 107 § 1 ΣΛΕΕ)

(βλ. σκέψεις 216, 324, 381)

13.    Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Έννοια – Εκτίμηση με βάση το κριτήριο του ιδιώτη επενδυτή – Εκτίμηση βάσει όλων των κρίσιμων στοιχείων της επίδικης πράξης και του πλαισίου της – Λαμβάνονται υπόψη τα στοιχεία που είναι διαθέσιμα κατά τον χρόνο λήψης της απόφασης που αφορά το επίμαχο μέτρο – Υποχρεώσεις έρευνας που υπέχει η Επιτροπή – Περιεχόμενο

(Άρθρο 108 § 2 ΣΛΕΕ)

(βλ. σκέψεις 271-274, 291)

14.    Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Έννοια – Εκτίμηση με βάση το κριτήριο του ιδιώτη επενδυτή – Εύλογος χαρακτήρας της συναλλαγής για έναν ιδιώτη επενδυτή που ακολουθεί βραχυπρόθεσμη ή μεσοπρόθεσμη πολιτική – Συμβάσεις παροχής αερολιμενικών υπηρεσιών και συμβάσεις παροχής υπηρεσιών μάρκετινγκ με τις οποίες παρέχεται πλεονέκτημα σε αεροπορική εταιρία – Ανάλυση της αποδοτικότητας των εν λόγω συμβάσεων – Εκτίμηση με περιορισμό του χρονικού ορίζοντα της διάρκειας των συμβάσεων – Επιτρέπεται

(Άρθρο 107 § 1 ΣΛΕΕ)

(βλ. σκέψεις 313-322)

15.    Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Έννοια – Εκτίμηση με βάση το κριτήριο του ιδιώτη επενδυτή – Εκτίμηση βάσει όλων των κρίσιμων στοιχείων της επίδικης πράξεως και του πλαισίου της – Υποχρέωση του κράτους μέλους να παράσχει όλα τα κρίσιμα στοιχεία για την εξέταση του κριτηρίου του ιδιώτη επενδυτή – Υποχρέωση της Επιτροπής να βασίζει την απόφασή της σε πλήρη και αξιόπιστα στοιχεία

(Άρθρα 107 και 108 § 2 ΣΛΕΕ)

(βλ. σκέψεις 329, 330)

16.    Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Έννοια – Χορήγηση πλεονεκτήματος στους δικαιούχους – Συμβάσεις παροχής αερολιμενικών υπηρεσιών και συμβάσεις παροχής υπηρεσιών μάρκετινγκ – Ανάλυση της αποδοτικότητας των εν λόγω συμβάσεων – Συνεκτίμηση της ενίσχυσης που χορηγήθηκε στον φορέα διαχείρισης του αεροδρομίου για τη μερική χρηματοδότηση των εν λόγω συμβάσεων ως οριακού εσόδου – Δεν χωρεί

(Άρθρο 107 § 1 ΣΛΕΕ)

(βλ. σκέψεις 337-345)

17.    Ενισχύσεις χορηγούμενες από τα κράτη – Ανάκτηση παράνομης ενισχύσεως – Επαναφορά των πραγμάτων στην προτέρα κατάσταση – Υπολογισμός του προς ανάκτηση ποσού – Υποχρέωση της Επιτροπής να προσδιορίσει το ποσό που αντιστοιχεί στο πραγματικό πλεονέκτημα της ενισχύσεως – Περιεχόμενο – Πλεονέκτημα από τη σύναψη συμβάσεων παροχής υπηρεσιών αεροδρομίου και μάρκετινγκ – Τρόπος υπολογισμού – Ποσό που καθορίζεται αποκλειστικά με βάση τα εκ των προτέρων στοιχεία και μπορεί να αναπροσαρμόζεται με βάση τα στοιχεία που προσκομίζει στη συνέχεια το κράτος μέλος – Επιτρέπεται

(Άρθρο 108 ΣΛΕΕ)

(βλ. σκέψεις 414-420, 424-429)

Αντικείμενο

Προσφυγή δυνάμει του άρθρου 263 ΣΛΕΕ με αίτημα τη μερική ακύρωση της αποφάσεως (ΕE) 2018/628 της Επιτροπής, της 11ης Νοεμβρίου 2016, σχετικά με την κρατική ενίσχυση SA.24221 (2011/C) (πρώην 2011/NN) που εφάρμοσε η Αυστρία για τον αερολιμένα του Klagenfurt, τη Ryanair και άλλες αεροπορικές εταιρείες που χρησιμοποιούν τον αερολιμένα (ΕΕ 2018, L 107, σ. 1), κατά το μέρος της που αφορά τις προσφεύγουσες.

Διατακτικό

Το Γενικό Δικαστήριο αποφασίζει:

1) Απορρίπτει την προσφυγή.

2) Οι Ryanair DAC, Airport Marketing Services Ltd και FR Financing (Malta) Ltd φέρουν τα δικαστικά έξοδά τους, καθώς και τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.