Sprawa T‑155/04
SELEX Sistemi Integrati SpA
przeciwko
Komisji Wspólnot Europejskich
Konkurencja – Nadużycie pozycji dominującej – Pojęcie przedsiębiorstwa – Skarga do Komisji – Oddalenie
Streszczenie wyroku
1. Postępowanie – Interwencja – Zarzut niepodniesiony przez stronę skarżącą
(statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 40 akapit czwarty i art. 53 akapit pierwszy; regulamin Sądu, art. 116 § 3)
2. Skarga o stwierdzenie nieważności – Przedmiot – Decyzja Komisji opierająca się na wielu podstawach rozumowania, z których każda wystarczyłaby do uzasadnienia jej sentencji – Stwierdzenie nieważności takiej decyzji – Przesłanki
(art. 230 WE)
3. Konkurencja – Reguły wspólnotowe – Przedsiębiorstwo – Pojęcie
(art. 81 WE i 82 WE)
4. Konkurencja – Reguły wspólnotowe – Przedsiębiorstwo – Pojęcie
(art. 81 WE i 82 WE)
5. Konkurencja – Reguły wspólnotowe – Przedsiębiorstwo – Pojęcie
(art. 81 WE i 82 WE)
6. Konkurencja – Reguły wspólnotowe – Przedsiębiorstwo – Pojęcie
(art. 81 CE i 82 WE)
7. Konkurencja – Pozycja dominująca – Nadużycie – Pojęcie
(art. 82 WE)
8. Akty instytucji – Uzasadnienie – Obowiązek – Zakres
(art. 253 WE)
1. O ile art. 40 akapit czwarty statutu Trybunału znajdujący zastosowanie do postępowania przed Sądem na podstawie art. 53 akapit pierwszy tego statutu, jak również art. 116 § 3 regulaminu Sądu nie sprzeciwiają się temu, by interwenient przedstawił nowe lub odmienne argumenty w porównaniu z tymi przedstawionymi przez popieraną przezeń stronę, gdyż w przeciwnym razie interwencja byłaby ograniczona do powtórzenia argumentów podniesionych w skardze, nie można dopuścić, aby wspomniane przepisy umożliwiały mu zmianę lub zniekształcenie ram sporu określonych w skardze poprzez podniesienie nowych zarzutów.
(por. pkt 42)
2. W sytuacji gdy sentencja decyzji Komisji opiera się na wielu podstawach rozumowania, z których każda wystarczyłaby do jej uzasadnienia, stwierdzić nieważność tego aktu należy w istocie tylko wtedy, gdy każda z tych podstaw jest niezgodna z prawem. Błąd lub innego rodzaju niezgodność z prawem, które dotyczyłyby tylko jednej z podstaw rozumowania, nie wystarczają, aby uzasadnić stwierdzenie nieważności danej decyzji, ponieważ błąd ów nie mógłby mieć decydującego wpływu na rozstrzygnięcie przyjęte przez instytucję wydającą decyzję.
(por. pkt 47)
3. Pojęcie przedsiębiorstwa obejmuje w kontekście wspólnotowego prawa konkurencji każdą jednostkę wykonującą działalność gospodarczą, niezależnie od jej formy prawnej i sposobu finansowania, natomiast działalność gospodarczą stanowi każda działalność polegająca na oferowaniu towarów lub usług na danym rynku.
W tym zakresie jeśli chodzi o podmiot publiczny i mając na względzie, że postanowienia traktatu z zakresu konkurencji znajdują zastosowanie do działalności, która może zostać oddzielona od tej wykonywanej w ramach władzy publicznej, każdą działalność takiego podmiotu należy zbadać indywidualnie i na podstawie podobieństwa niektórych z nich do szczególnych uprawnień władzy publicznej nie można wnioskować o tym, że pozostałe rodzaje działalności nie mogą mieć charakteru gospodarczego. W związku z tym należy określić w odniesieniu do każdego rodzaju działalności podmiotu publicznego, czy po pierwsze, może on zostać oddzielony od działalności wchodzącej w zakres misji publicznej, oraz po drugie, czy stanowi on działalność gospodarczą.
(por. pkt 50, 54, 55)
4. W działalności w zakresie normalizacji Europejskiej Organizacji ds. Bezpieczeństwa Żeglugi Powietrznej (Eurocontrol) należy odróżnić z jednej strony przygotowanie lub opracowanie norm, dokonywane przez agencję Eurocontrolu w charakterze organu wykonawczego, od z drugiej strony przyjmowania norm przez jej radę. O ile to ostatnie zadanie należy do dziedziny prawotwórczej, a zatem stanowi działalność wchodzącą w zakres misji publicznej Eurocontrolu, o tyle jednak przygotowywanie lub opracowywanie norm technicznych może zostać oddzielone od misji polegającej na zarządzaniu przestrzenią powietrzną i zwiększaniu bezpieczeństwa lotniczego, bowiem konieczność przyjęcia norm na szczeblu międzynarodowym niekoniecznie oznacza, że podmiot przygotowujący te normy musi być tym samym, który je następnie przyjmuje.
Jednakże działalność Eurocontrolu polegająca na opracowywaniu norm nie może zostać uznana za działalność gospodarczą wobec braku rynku takich usług. W istocie jedynymi usługobiorcami mogłyby być państwa jako podmioty uprawnione w zakresie kontroli ruchu lotniczego, lecz te zdecydowały się jednak na opracowanie tych norm samodzielnie, pośrednictwem ramach współpracy międzynarodowej, za pośrednictwem Eurocontrolu. Nie można uznać, że Eurocontrol oferuje towary lub usługi jego państwom członkowskim wobec tego, że w zakresie normalizacji podmiot ten stanowi dla państw będących jego członkami jedynie forum dla porozumienia, utworzone w celu skoordynowania standardów technicznych ich jednolitych systemów zarządzania ruchem lotniczym.
Ponadto brak charakteru gospodarczego działalności w zakresie normalizacji wykonywanej przez Eurocontrol pociąga za sobą ten sam charakter zakupu przez ten podmiot towarów niezbędnych do tej działalności; to bowiem charakter gospodarczy lub brak tego charakteru przy późniejszym wykorzystaniu produktu określa bezwzględnie charakter działalności zakupu tego produktu.
(por. pkt 59–61, 65)
5. Działalność w zakresie badań i rozwoju finansowana przez Eurocontrol nie stanowi działalności gospodarczej i traktatowe reguły konkurencji nie mają zatem do niej zastosowania. W istocie okazuje się, że zakup prototypów prowadzony przez Eurocontrol w ramach tej działalności w zakresie badań i rozwoju oraz związane z tym zarządzanie prawami własności intelektualnej nie mogą nadać tej działalności ww. organizacji charakteru gospodarczego, ponieważ wspomniany zakup nie pociąga za sobą oferowania towarów lub usług na danym rynku. Ponadto zakup prototypów jest w rzeczywistości jedynie działalnością związaną z ich rozwojem. Ten ostatni nie jest dokonywany przez sam Eurocontrol, lecz przez przedsiębiorstwa z danego sektora, którym organizacja w celu promowania badań i rozwoju przyznaje motywujące subwencje publiczne. Nawet jeśli zgodnie z umowami w sprawie subwencjonowania Eurocontrol nabywa własność prototypu oraz prawa własności intelektualnej wynikające z finansowanych przez organizację badań, nabycie tych praw przez organizację nie jest celem samym w sobie i nie służy ich wykorzystaniu w celach handlowych. Nabycie jest bowiem jedynie elementem stosunku prawnego między podmiotem udzielającym subwencji i przedsiębiorstwem subwencjonowanym.
W tym kontekście, w ramach systemu zarządzania prawami własności intelektualnej ustanowionego przez Eurocontrol, prawa własności intelektualnej należące do tej organizacji i dotyczące wyników wspomnianych prac w zakresie badań i rozwoju są nieodpłatnie udostępniane zainteresowanym przedsiębiorstwom. W ramach badania charakteru gospodarczego danej działalności kryterium w postaci nieodpłatności stanowi oczywiście tylko jedną z wielu wskazówek i samo w sobie nie może wykluczyć gospodarczego charakteru tej działalności. Jednakże w niniejszym przypadku fakt, że licencje związane z prawami własności nabytymi przez Eurocontrol w ramach rozwoju prototypów są przyznawane nieodpłatnie, wzmacnia przekonanie, że chodzi tu o działalność wspierającą promowanie rozwoju technicznego i zgodną z celem leżącym z ogólnym interesie, który postawiono misji Eurocontrolu i który nie jest realizowany we własnym interesie organizacji mogącym istnieć w oderwaniu od wspomnianego celu, co wyklucza gospodarczy charakter takiej działalności.
(por. pkt 73, 75–77, 82)
6. W ramach działalności polegającej na udzielaniu wsparcia organom administracji krajowych Eurocontrol jest przedsiębiorstwem w rozumieniu art. 82 WE wobec tego, że jest to działalność gospodarcza. W istocie ta działalność Eurocontrolu może zostać oddzielona od jego misji polegającej na zarządzaniu przestrzenią powietrzną i zwiększaniu bezpieczeństwa lotniczego. Ponadto zważywszy, że Eurocontrol oferuje swoje wsparcie jedynie na wniosek organów administracji krajowej, nie chodzi tu w żaden sposób o działalność, która byłaby istotna lub nawet niezbędna do zagwarantowania bezpieczeństwa żeglugi powietrznej.
Ponadto jeśli działalność ta przybiera formę porad udzielanych w ramach opracowywania specyfikacji przetargowych lub w ramach procedury selekcji przedsiębiorstw biorących udział w tych przetargach, to jest to właśnie oferowanie usług na rynku doradztwa, na którym mogłyby również działać prywatne przedsiębiorstwa specjalizujące się w tym zakresie, co jest dodatkową wskazówką umożliwiającą uznanie spornej działalności za działalność przedsiębiorstwa.
Fakt, iż usługi udzielania wsparcia organom administracji krajowych nie są obecnie oferowane przez prywatne przedsiębiorstwa, nie stoi na przeszkodzie uznania ich świadczenia za wykonywanie działalności gospodarczej, ponieważ możliwe wydaje się wykonywanie jej przez podmioty prywatne.
Fakt, iż usługi te są jako takie nieodpłatne, może stanowić wskazówkę, że nie jest to działalność gospodarcza, lecz nie jest sam w sobie rozstrzygający, ponieważ Eurocontrol jest finansowany przez państwa członkowskie w postaci składek, które otwierają dostęp do nieodpłatnych usług wsparcia świadczonych na wniosek.
Podobnie fakt, że działalność Eurocontrolu w zakresie udzielania wsparcia prowadzona w celu leżącym w ogólnym interesie, a nie w celu zarobkowym, może stanowić wskazówkę istnienia działalności niemającej charakteru gospodarczego, nie stoi na przeszkodzie temu, że działalność polegająca na oferowaniu usług na danym rynku została uznana za działalność gospodarczą.
(por. pkt 86–92)
7. Pojęcie nadużycia pozycji dominującej jest pojęciem obiektywnym, które oznacza zachowania przedsiębiorstwa zajmującego pozycję dominującą, które mogą wpłynąć na strukturę rynku, na którym właśnie z uwagi na obecność tego przedsiębiorstwa stopień konkurencji jest już osłabiony, i które to zachowania wskutek użycia innych środków od tych, które są stosowane w warunkach normalnej konkurencji pomiędzy produktami lub usługami w oparciu o transakcje podmiotów gospodarczych, stanowią przeszkodę w utrzymaniu istniejącego poziomu konkurencji na rynku lub w rozwoju tej konkurencji.
(por. pkt 107)
8. W uzasadnieniu decyzji oddalającej skargę w sprawie naruszenia reguł konkurencji Komisja nie jest zobowiązana do zajmowania stanowiska wobec wszystkich argumentów podniesionych przez zainteresowanych na poparcie tej skargi do Komisji. Wystarczy bowiem, aby Komisja przedstawiła fakty oraz odpowiednie rozważania prawne o zasadniczym znaczeniu dla treści decyzji.
(por. pkt 118)