Kawża C‑145/20
DS
vs
Porsche Inter Auto GmbH & Co KG
u
Volkswagen AG
(talba għal deċiżjoni preliminari, imressqa mill-Oberster Gerichtshof)
Sentenza tal‑Qorti tal‑Ġustizzja (Awla Manja) tal‑14 ta’ Lulju 2022
“Rinviju għal deċiżjoni preliminari – Approssimazzjoni tal-leġiżlazzjonijiet – Regolament (KE) Nru 715/2007 – Approvazzjoni tal-vetturi bil-mutur – Artikolu 5(2) – Apparat ta’ manipulazzjoni – Vetturi bil-mutur – Magna diesel – Sistema ta’ kontroll tal-emissjonijiet – Software integrat fil-kompjuter li jikkontrolla l-magna – Valv tar-riċirkolazzjoni tal-gass tal-egżost (valv tal-EGR) – Tnaqqis tal-emissjonijiet ta’ ossidu tan-nitroġenu (NOx) limitat minn ‘tieqa ta’ temperaturi’ – Projbizzjoni tal-użu ta’ apparat ta’ manipulazzjoni li jnaqqas l-effettività tas-sistemi ta’ kontroll tal-emissjonijiet – Artikolu 5(2)(a) – Eċċezzjoni għal din il-projbizzjoni – Protezzjoni tal-konsumaturi – Direttiva 1999/44/KE – Bejgħ u garanziji ta’ oġġetti ta’ konsum – Artikolu 2(2)(d) – Kunċett ta’ ‘turija tal-kwalità u l-ħidma li huma normali f’oġġetti tal-istess tip u li l-konsumatur jista’ jippretendi b’mod raġonevoli, skont in-natura tal-oġġetti’ – Vettura koperta minn approvazzjoni tat-tip KE – Artikolu 3(6) – Kunċett ta’ ‘nuqqas ta’ konformità minuri’”
1. Protezzjoni tal-konsumaturi – Bejgħ u garanziji ta’ oġġetti ta’ konsum – Direttiva 1999/44 – Oġġett konformi mal-kuntratt ta’ bejgħ – Kunċett ta’ “turija tal-kwalità u l-ħidma li huma normali f’oġġetti tal-istess tip u li l-konsumatur jista’ jippretendi b’mod raġonevoli, skont in-natura tal-oġġetti” – Vettura koperta minn approvazzjoni tat-tip KE fis-seħħ – Vettura mgħammra b’apparat ta’ manipulazzjoni pprojbit skont ir-Regolament Nru 715/2007 – Esklużjoni
(Direttiva tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill 1999/44, Artikolu 2(2)(d))
(ara l-punti 52 sa 56, 58 u d-dispożittiv 1)
2. Approssimazzjoni tal-leġiżlazzjonijiet – Vetturi bil-mutur – Emissjonijiet minn vetturi ħfief għall-passiġġieri u kummerċjali – Regolament Nru 715/2007 – Obbligi tal-manifatturi dwar l-approvazzjoni – Projbizzjoni tal-użu ta’ apparati ta’ manipulazzjoni li jnaqqsu l-effettività tas-sistemi ta’ kontroll tal-emissjonijiet – Eċċezzjonijiet – Apparat li jiżgura l-protezzjoni tal-magna minn ħsara jew inċident u l-funzjonament f’sigurtà sħiħa tal-vettura – Portata – Apparat li jnaqqas, skont it-temperatura esterna u l-altitudni, l-effettività tas-sistema ta’ riċirkolazzjoni tal-gassijiet li jniġġsu tal-vetturi waqt il-funzjonament u l-użu normali tagħhom – Esklużjoni
(Regolament tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill Nru 715/2007, Artikolu 5(2)(a))
(ara l-punti 61 sa 67, 72 sa 76, 78 sa 81, u d-dispożittiv 2)
3. Protezzjoni tal-konsumaturi – Bejgħ u garanziji ta’ oġġetti ta’ konsum – Direttiva 1999/44 – Drittijiet tal-konsumatur – Nuqqas ta’ konformità minuri – Kunċett – Preżenza, fil-vettura kkonċernata, ta’ apparat ta’ manipulazzjoni pprojbit skont ir-Regolament Nru 715/2007 – Esklużjoni – Konsumatur li kien jaf bl-eżistenza ta’ dan l-apparat u li madankollu xtara l-vettura – Assenza ta’ effett
(Direttiva tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill 1999/44, Artikolu 3(6))
(ara l-punti 85, 86, 88 sa 97 u d-dispożittiv 3)
Sunt
L-għan li jiġi ggarantit livell għoli ta’ protezzjoni tal-ambjent fi ħdan l-Unjoni Ewropea jimmanifesta ruħu, b’mod partikolari, bl-adozzjoni ta’ miżuri intiżi sabiex jillimitaw l-emissjonijiet ta’ sustanzi li jniġġsu. F’dan is-sens, il-vetturi bil-mutur kienu s-suġġett ta’ regolamentazzjoni dejjem iktar vinkolanti, b’mod partikolari bl-adozzjoni tar-Regolament (KE) Nru 715/2007 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal‑20 ta’ Ġunju 2007 dwar l-approvazzjoni tat-tip ta’ vetturi bil-mutur fir-rigward ta’ l-emissjonijiet ta’ vetturi ħfief għall-passiġġieri u ta’ vetturi kummerċjali (Euro 5 u Euro 6) u dwar l-aċċess għal informazzjoni dwar it-tiswija u l-manutenzjoni tal-vetturi (1). Dan ir-regolament huwa intiż, b’mod partikolari, biex jitnaqqsu b’mod kunsiderevoli l-emissjonijiet ta’ ossidu tan-nitroġenu (NOx) tal-vetturi b’mutur diesel sabiex titejjeb l-kwalità tal-arja u jiġu osservati l-valuri limitu f’termini ta’ tniġġis.
Dawn it-tliet kawżi jirrigwardaw ix-xiri ta’ vetturi mgħammra b’software integrat fil-kompjuter li jikkontrolla l-magna li, minbarra ċerti kundizzjonijiet ta’ temperatura u ’l fuq minn ċerta altitudni ta’ ċirkulazzjoni, inaqqas l-effettività tas-sistema ta’ riċirkolazzjoni tal-gass tal-egżost (EGR), li jwassal sabiex jinqabżu l-valuri limitu tal-emissjonijiet ta’ NOx stabbiliti mir-Regolament Nru 715/2007.
Fil-fatt, wara l-aġġornament tas-software integrat fil-kompjuter li jikkontrolla l-magna, il-purifikazzjoni tal-gass tal-egżost tiġi diżattivata f’temperatura esterna ta’ inqas minn 15 grad Celsius u f’temperatura esterna ta’ iktar minn 33°grad Celsius kif ukoll f’altitudni ta’ sewqan ta’ iktar minn 1 000 metru (iktar ’il quddiem it-“tieqa ta’ temperaturi”). Barra minn din it-tieqa, f’marġni ta’ 10°grad Celsius u ’l fuq minn 1 000 metru ta’ altitudni, f’marġni ta’ 250 metru, ir-rata ta’ riċirkolazzjoni tal-gass tal-egżost titnaqqas b’mod lineari għal 0, li jwassal għal żieda tal-emissjonijiet ta’ NOx lil hinn mill-valuri limitu stabbiliti mir-Regolament Nru 715/2007.
Dawn it-tliet kawżi jaqgħu taħt l-estensjoni tas-sentenza tas‑17 ta’ Diċembru 2020, CLCV et (Apparat ta’ manipulazzjoni fuq magna diesel) (iktar ’il quddiem is-“sentenza CLCV”) (2), li fiha l-Qorti tal-Ġustizzja interpretat, għall-ewwel darba, il-kunċett ta’ “tagħmir ta’ riduzzjoni [manipulazzjoni]”, fis-sens tar-Regolament Nru 715/2007 (3), u ddeterminat sa fejn tali apparat huwa illegali fir-rigward tad-dispożizzjoni ta’ dan ir-regolament (4) li tipprevedi eċċezzjonijiet għall-projbizzjoni ta’ apparat ta’ manipulazzjoni, fosthom il-ħtieġa ta’ protezzjoni tal-magna minn ħsara jew inċident u għall-funzjonament f’sigurtà sħiħa tal-vettura.
Huwa f’dan il-kuntest li t-tliet qrati tar-rinviju Awstrijaċi staqsew lill-Qorti tal-Ġustizzja jekk software, bħal dak inkwistjoni, jikkostitwixxix “tagħmir ta’ riduzzjoni [manipulazzjoni]”, fis-sens tar-Regolament Nru 715/2007. Fl-affermattiv, dawn il-qrati jistaqsu jekk dan is-software jistax jiġi awtorizzat abbażi tal-eċċezzjoni għall-projbizzjoni ta’ tali apparati bbażati fuq il-ħtieġa ta’ protezzjoni tal-magna minn ħsara jew inċident u għall-funzjonament f’sigurtà sħiħa tal-vettura. Fl-aħħar, fil-każ li l-imsemmi software ma huwiex awtorizzat, l-imsemmija qrati jixtiequ jkunu jafu jekk l-użu tiegħu jista’ jwassal għall-annullament tal-bejgħ minħabba nuqqas ta’ konformità tal-vettura mal-kuntratt, abbażi tad-Direttiva 1999/44/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal‑25 ta’ Mejju 1999 dwar ċerti aspetti tal-bejgħ ta’ oġġetti tal-konsum u garanziji assoċjati magħhom (5).
Permezz ta’ tliet sentenzi mogħtija mill-Awla Manja, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet, l-ewwel, li s-software inkwistjoni jnaqqas l-effettività tas-sistema ta’ kontroll tal-emissjonijiet waqt il-funzjonament u l-użu normali tal-vetturi u li għalhekk jikkostitwixxi “tagħmir ta’ riduzzjoni [manipulazzjoni]” fis-sens tar-Regolament Nru 715/2007. Hija tikkunsidra sussegwentement li apparat ta’ manipulazzjoni li jservi prinċipalment għall-protezzjoni tal-komponenti, bħalma huma l-valv tal-EGR, l-iskambjatur tal-EGR u l-filtru tal-partikulati tad-diesel, ma jaqax taħt l-eċċezzjoni għall-projbizzjoni ta’ tali apparati jekk il-funzjonament ta’ dawn l-elementi ma jaffettwax il-protezzjoni tal-magna. Fl-aħħar, il-Qorti tal-Ġustizzja tindika li vettura mgħammra b’tali apparat ma hijiex konformi mal-kuntratt ta’ bejgħ, fis-sens tad-Direttiva dwar il-bejgħ u l-garanziji ta’ oġġetti tal-konsum, anki jekk tkun koperta minn approvazzjoni tat-tip KE valida, u li n-nuqqas li bih hija vvizzjata ma jistax jiġi kklassifikat bħala “minuri”, li bħala prinċipju jeskludi l-possibbiltà għax-xerrej li jara li tiġi ddikjarata n-nullità tal-kuntratt.
Il‑kunsiderazzjonijiet tal‑Qorti tal‑Ġustizzja
Fl-ewwel lok, sabiex jiġi ddeterminat jekk is-software inkwistjoni jikkostitwixxix “apparat ta’ manipulazzjoni”, fis-sens tar-Regolament Nru 715/2007, il-Qorti tal-Ġustizzja tipproċedi għall-interpretazzjoni tal-kunċett ta’ “tħaddim u [...] użu normali” ta’ vettura.
F’dan ir-rigward, hija tikkonstata li jirriżulta mhux biss mill-kliem tad-dispożizzjoni tar-Regolament Nru 715/2007 li tiddefinixxi tali tagħmir (6) iżda wkoll mill-kuntest li fih tinsab din id-dispożizzjoni, kif ukoll mill-għan imfittex minn dan ir-regolament, li dan il-kunċett jirreferi għall-użu ta’ vettura f’kundizzjonijiet ta’ sewqan normali, jiġifieri mhux biss għall-użu tagħha fil-kundizzjonijiet previsti għat-test ta’ approvazzjoni, applikabbli fiż-żmien tal-fatti tal-kawża prinċipali. Dan il-kunċett jirreferi għalhekk għall-użu ta’ din il-vettura f’kundizzjonijiet ta’ sewqan reali, kif normalment jeżistu fit-territorju tal-Unjoni. Il-Qorti tal-Ġustizzja tfakkar f’dan ir-rigward li, kif iddeċidiet fis-sentenza CLCV, l-implimentazzjoni ta’ dispożittiv li jippermetti li tiġi żgurata l-osservanza tal-valuri limitu ta’ emissjoni previsti mir-Regolament Nru 715/2007 biss matul il-fażi tat-test ta’ approvazzjoni, minkejja li din il-fażi ta’ test ma tippermettix li jiġu rriprodotti kundizzjonijiet ta’ użu normali ta’ vettura, imur kontra l-obbligu li tiġi żgurata limitazzjoni effettiva tal-emissjonijiet f’tali kundizzjonijiet ta’ użu. L-istess japplika fir-rigward tal-istabbiliment ta’ apparat li jippermetti li tiġi żgurata din l-osservanza biss fil-kuntest ta’ tieqa ta’ temperaturi li, għalkemm tkopri l-kundizzjonijiet li fihom isseħħ il-fażi tat-test ta’ approvazzjoni, ma tikkorrispondix għal kundizzjonijiet ta’ sewqan normali.
F’dawn iċ-ċirkustanzi, il-Qorti tal-Ġustizzja tikkunsidra li software, bħal dak inkwistjoni, li jiggarantixxi l-osservanza tal-valuri limitu tal-emissjonijiet previsti mir-Regolament Nru 715/2007 biss meta t-temperatura esterna tkun tinsab fit-tieqa tat-temperaturi, inaqqas l-effettività tas-sistema ta’ kontroll tal-emissjonijiet f’kundizzjonijiet li minnhom wieħed jista’ raġonevolment jistenna li dawn iseħħu waqt il-funzjonament u l-użu normali tal-vetturi, fis-sens tar-Regolament Nru 715/2007. Dan is-software jikkostitwixxi għalhekk “tagħmir ta’ riduzzjoni [manipulazzjoni]” fis-sens ta’ dan ir-regolament (7).
Fit-tieni lok, il-Qorti tal-Ġustizzja teżamina l-kwistjoni dwar jekk software, bħal dak inkwistjoni, jistax jaqa’ taħt l-eċċezzjonijiet għall-projbizzjoni tal-użu ta’ apparati ta’ manipulazzjoni dwar il-ħtieġa ta’ protezzjoni tal-magna minn ħsara jew inċident u għall-funzjonament f’sigurtà sħiħa tal-vettura, prevista mir-Regolament Nru 715/2007 (8), sa fejn dan l-apparat jikkontribwixxi għall-protezzjoni tal-komponenti, bħalma huma l-valv tal-EGR, l-iskambjatur tal-EGR u l-filtru tal-partikulati tad-diesel.
F’dan ir-rigward, il-Qorti tal-Ġustizzja tfakkar li r-Regolament Nru 715/2007 jipprevedi eċċezzjonijiet għall-projbizzjoni tal-użu ta’ apparat ta’ manipulazzjoni, b’mod partikolari meta “il-bżonn tat-tagħmir huwa ġustifikat għal raġunijiet ta’ protezzjoni tal-magna mill-ħsara jew inċidenti u għat-tħaddim fis-sigurtà tal-vettura”. Fir-rigward, qabelxejn, tal-kunċett ta’ “magna”, il-Qorti tal-Ġustizzja tenfasizza li d-dritt tal-Unjoni (9) jistabbilixxi distinzjoni ċara bejn, minn naħa, il-mutur kopert minn din l-eċċezzjoni u, min-naħa l-oħra, il-parametri tas-sistema ta’ kontroll tat-tniġġis, li jinkludu l-filtri tal-partikulati u l-EGR. Konsegwentement, il-valv tal-EGR, l-iskambjatur tal-EGR u l-filtru tal-partikulati tad-diesel jikkostitwixxu komponenti distinti tal-magna. F’dak li jirrigwarda, sussegwentement, il-kunċetti ta’ “inċident” u ta’ “ħsara”, il-Qorti tal-Ġustizzja tikkunsidra l-fatt li magna tinstadd u tiqdiem ma jistax jitqies, bħala “inċident” jew “ħsara”, fis-sens tar-Regolament Nru 715/2007 (10), meta dawn l-avvenimenti huma, bħala prinċipju, prevedibbli u inerenti fil-funzjonament normali ta’ vettura. Skont il-Qorti tal-Ġustizzja, huma biss ir-riskji immedjati ta’ ħsara jew ta’ inċident fuq il-magna li jikkawżaw perikolu konkret matul is-sewqan ta’ vettura li huma, għalhekk, ta’ natura li jiġġustifikaw l-użu ta’ apparat ta’ manipulazzjoni, skont ir-Regolament Nru 715/2007.
Fid-dawl tal-fatt li l-eċċezzjoni għall-projbizzjoni tal-użu ta’ apparati ta’ manipulazzjoni għandha tiġi interpretata b’mod strett, il-Qorti tal-Ġustizzja tikkunsidra li l-“bżonn” ta’ tali apparat fis-sens tar-Regolament Nru 715/2007 jeżisti biss meta, fil-mument tal-approvazzjoni tat-tip KE ta’ dan l-appart jew tal-vettura li tkun mgħammra bih, ebda soluzzjoni teknika oħra ma tippermetti li jiġu evitati riskji immedjati ta’ ħsara jew ta’ inċident fuq il-magna li joħolqu periklu konkret waqt is-sewqan tal-vettura.
Konsegwentement, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li apparat ta’ manipulazzjoni li jiggarantixxi l-osservanza tal-valuri limitu ta’ emissjoni previsti mir-Regolament Nru 715/2007 biss meta t-temperatura esterna tinsab fit-tieqa tat-temperaturi ma jistax jaqa’ taħt l-eċċezzjoni għall-projbizzjoni tal-użu ta’ tali apparat, prevista minn dan ir-regolament, minħabba s-sempliċi fatt li dan l-apparat jikkontribwixxi għall-protezzjoni tal-komponenti, bħall-valv tal-EGR, l-iskambjatur tal-EGR u l-filtru tal-partikulati tad-diesel. Madankollu, is-sitwazzjoni tkun differenti jekk jiġi stabbilit li l-imsemmi apparat jissodisfa strettament il-bżonn li jiġu evitati r-riskji immedjati ta’ ħsara jew ta’ inċident fuq il-magna, ikkawżati minn funzjonament ħażin ta’ waħda minn dawn il-partijiet, ta’ gravità tali li joħolqu perikolu konkret waqt is-sewqan tal-vettura mgħammra bl-istess apparat. Fi kwalunkwe każ, apparat ta’ manipulazzjoni li għandu, f’kundizzjonijiet normali ta’ użu, jopera matul il-parti l-kbira tas-sena sabiex il-magna tkun protetta kontra ħsara jew inċident u li l-funzjonament f’sigurtà sħiħa tal-vettura jkun assigurat ma jistax jaqa’ taħt l-eċċezzjoni prevista mir-Regolament Nru 715/2007.
Barra minn hekk, il-Qorti tal-Ġustizzja tippreċiża li l-fatt li apparat ta’ manipulazzjoni, fis-sens tar-Regolament Nru 715/2007, ġie installat wara d-dħul fis-servizz ta’ vettura, waqt tiswija (11), ma huwiex rilevanti sabiex jiġi evalwat jekk l-użu ta’ dan l-apparat huwiex ipprojbit, skont dan ir-regolament (12).
Fit-tielet u l-aħħar lok, il-Qorti tal-Ġustizzja teżamina l-kwistjoni dwar jekk l-użu ta’ software ipprojbit jistax iwassal għall-annullament tal-bejgħ minħabba nuqqas ta’ konformità tal-vettura mal-kuntratt, abbażi tad-Direttiva dwar il-bejgħ u l-garanziji ta’ oġġetti tal-konsum.
F’dan ir-rigward, il-Qorti tal-Ġustizzja tirrileva, minn naħa, li l-vetturi li jaqgħu fil-kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva 2007/46 (13) għandhom ikunu suġġetti għal approvazzjoni tat-tip tal-KE u, min-naħa l-oħra, li din l-approvazzjoni tista’ tingħata biss jekk it-tip ta’ vettura inkwistjoni jissodisfa d-dispożizzjonijiet tar-Regolament Nru 715/2007, b’mod partikolari dawk dwar l-emissjonijiet ta’ sustanzi li jniġġsu. Barra minn hekk, skont id-Direttiva 2007/46 (14), il-manifattur jagħti, fil-kapaċità tiegħu ta’ detentur ta’ approvazzjoni tat-tip KE, ċertifikat ta’ konformità biex jakkumpanja kull vettura kompleta, mhux kompleta jew kompleta li hija manifatturata skont it-tip ta’ vettura approvata. Dan iċ-ċertifikat huwa obbligatorju għall-finijiet tar-reġistrazzjoni u tal-bejgħ jew tad-dħul fis-servizz ta’ vettura (15). Meta jixtri vettura li tappartjeni għas-serje ta’ tip ta’ vettura approvat u, għalhekk, flimkien ma’ ċertifikat ta’ konformità, konsumatur jista’ raġonevolment jistenna li r-Regolament Nru 715/2007 jiġi osservat fir-rigward ta’ din il-vettura, u dan anki fl-assenza ta’ klawżoli kuntrattwali speċifiċi.
Konsegwentement, il-Qorti tal-Ġustizzja tqis li vettura bil-mutur, li taqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni tar-Regolament Nru 715/2007, ma għandhiex “il-kwalità li hija normali ta’ oġġetti tal-istess tip li l-konsumatur jista’ raġonevolment jistenna”, fis-sens tad-Direttiva dwar il-bejgħ u l-garanziji ta’ oġġetti tal-konsum (16), jekk, għalkemm, tkun koperta minn approvazzjoni tat-tip KE fis-seħħ u li tista’, konsegwentement, tintuża fit-triq, din il-vettura tkun mgħammra b’apparat ta’ manipulazzjoni li l-użu tiegħu huwa pprojbit skont ir-Regolament Nru 715/2007 (17).
Fl-aħħar, il-Qorti tal-Ġustizzja tippreċiża li nuqqas ta’ konformità li jikkonsisti fil-preżenza, fil-vettura kkonċernata, ta’ apparat ta’ manipulazzjoni li l-użu tiegħu huwa pprojbit skont ir-Regolament Nru 715/2007 ma jistax jiġi kklassifikat bħala “minuri” (18), anki jekk il-konsumatur xorta kien jixtri din il-vettura kieku kien jaf bl-eżistenza u bil-funzjonament ta’ dan l-apparat.