Sprawa T‑235/07
Bavaria NV
przeciwko
Komisji Europejskiej
Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Niderlandzki rynek piwa – Decyzja stwierdzająca naruszenie art. 81 WE – Dowód naruszenia – Dostęp do akt – Grzywny – Zasada równego traktowania – Rozsądny termin
Streszczenie wyroku
1. Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Porozumienia między przedsiębiorstwami – Pojęcie – Zgodność oświadczeń woli w odniesieniu do postępowania na rynku
(art. 81 ust. 1 WE)
2. Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Uzgodniona praktyka – Pojęcie – Nawiązanie kontaktu niezgodne z obowiązkiem określenia przez każde przedsiębiorstwo w sposób autonomiczny jego zachowania na rynku – Wymiana informacji – Domniemanie – Przesłanki
(art. 81 ust. 1 WE)
3. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Środek dowodowy – Skarga oparta na zbiorze poszlak
(art. 81 ust. 1 WE)
4. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Środek dowodowy – Dowody z dokumentów
(art. 81 ust. 1 WE)
5. Prawo wspólnotowe – Zasady – Prawa podstawowe – Domniemanie niewinności – Procedura z zakresu konkurencji – Stosowanie
(art. 81 ust. 1 WE)
6. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Wykorzystanie jako środków dowodowych oświadczeń złożonych w ramach komunikatu w sprawie współpracy przez inne przedsiębiorstwa, które uczestniczyły w naruszeniu – Dopuszczalność – Przesłanki
(art. 81 WE, 82 WE)
7. Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Porozumienia między przedsiębiorstwami – Spoczywający na Komisji ciężar dowodu naruszenia – Granice
(art. 81 ust. 1 WE)
8. Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Uzgodniona praktyka – Naruszenie konkurencji – Kryteria oceny – Cel antykonkurencyjny – Wystarczające ustalenie
(art. 81 ust. 1 WE)
9. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Ciężar udowodnienia naruszenia i czasu jego trwania spoczywający na Komisji – Moc dowodowa dobrowolnych zeznań obciążających przedsiębiorstwo, złożonych przez głównych uczestników kartelu w celu skorzystania z zastosowania komunikatu w sprawie współpracy
(art. 81 ust. 1 WE; komunikat Komisji 96/C 207/04)
10. Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Złożone naruszenie wykazujące elementy porozumienia i elementy uzgodnionej praktyki – Jednolita kwalifikacja jako „porozumienie lub uzgodniona praktyka” – Dopuszczalność
(art. 81 ust. 1 WE)
11. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca popełnienie przez przedsiębiorstwo naruszenia, wydana po wcześniejszej decyzji Komisji, która nie będąc skierowaną do wspomnianego przedsiębiorstwa i nie nakładając na nie żadnej sankcji, wymieniała je wyłącznie w ramach przedstawienia okoliczności faktycznych – Naruszenie zasady ne bis in idem – Brak
(art. 81 ust. 1 WE)
12. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Ciężar udowodnienia naruszenia i czasu jego trwania spoczywający na Komisji – Zakres ciężaru dowodu
(art. 81 ust. 1 WE)
13. Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Dowód – Odpowiedź przedsiębiorstwa na wniosek Komisji o udzielenie informacji – Moc dowodowa – Ocena
(rozporządzenia Rady nr 17, art. 11; nr 1/2003, art. 18)
14. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Obowiązek zbadania przez Komisję w sposób staranny i bezstronny wszystkich istotnych okoliczności danego przypadku
15. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Przedwczesne okazanie przez Komisję przekonania, że doszło do naruszenia
16. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Poszanowanie prawa do obrony – Dostęp do akt – Zakres – Odmowa przekazania dokumentu – Konsekwencje – Konieczność wprowadzenia w zakresie ciężaru dowodu spoczywającego na zainteresowanym przedsiębiorstwie rozróżnienia między dokumentami obciążającymi a dokumentami odciążającymi
(rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 27 ust. 2)
17. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Dostęp do akt – Dokumenty niewłączone do akt i niewykorzystane przez Komisję jako elementy obciążające – Dokumenty mogące służyć obronie stron
(art. 81 ust. 1 WE, art. 82 WE; porozumienie o EOG, art. 53, 54, 57; rozporządzenie Rady nr 139/2004; komunikat Komisji 2005/C 325/07, pkt 27)
18. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Zakres swobodnego uznania przysługujący Komisji – Granice – Przestrzeganie wytycznych uchwalonych przez Komisję – Kontrola sądowa
(art. 81 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 98/C 9/03)
19. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Waga naruszenia – Uwzględnienie rzeczywistego wpływu na rynek – Zakres
(art. 81 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 98/C 9/03, pkt 1A)
20. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Waga naruszenia – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji
(rozporządzenia Rady: nr 17; nr 1/2003; komunikat Komisji 98/C 9/03)
21. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Podział zainteresowanych przedsiębiorstw na kategorie – Przesłanki
(komunikat Komisji 98/C 9/03, pkt 1A akapity szósty, siódmy)
22. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Podział zainteresowanych przedsiębiorstw na kategorie – Obrót, jaki należy uwzględnić
(komunikat Komisji 98/C 9/03, pkt 1A akapity szósty, siódmy)
23. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Obowiązki Komisji – Dochowanie rozsądnego terminu – Kryteria oceny – Naruszenie – Konsekwencje
(rozporządzenie Rady nr 1/2003)
24. Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Możliwość zwiększenia grzywien w celu wzmocnienia ich odstraszającego skutku
(art. 81 WE)
25. Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Obowiązki Komisji – Dochowanie rozsądnego terminu – Naruszenie – Konsekwencje – Obniżenie kwoty grzywny na zasadzie słuszności
(art. 81 WE)
1. Do istnienia porozumienia w rozumieniu art. 81 ust. 1 WE wystarczy, aby dane przedsiębiorstwa wyraziły wspólną wolę postępowania na rynku w określony sposób. Można stwierdzić, że porozumienie w rozumieniu wspomnianego artykułu jest zawarte w przypadku, gdy istnieje wola stron co do samej zasady ograniczenia konkurencji, nawet jeśli poszczególne elementy planowanego ograniczenia są wciąż przedmiotem negocjacji. Istnienie porozumienia w rozumieniu art. 81 WE nie jest podważone ani przez okoliczność, że zgodna wola zainteresowanych przedsiębiorstw nie rozciągała się na konkretne warunki wprowadzenia w życie podwyżki cen, ani przez fakt, że taka podwyższa nie została nigdy zastosowana na rynku.
(por. pkt 34, 35, 175)
2. Pojęcie uzgodnionej praktyki oznacza pewien rodzaj koordynacji pomiędzy przedsiębiorstwami, która wprawdzie nie prowadzi jeszcze do zawarcia umowy we właściwym tego słowa znaczeniu, jednak pozwala na świadome zastąpienie związanego z konkurencją ryzyka praktyczną współpracą przedsiębiorstw. W tym względzie art. 81 ust. 1 WE sprzeciwia się wszelkim kontaktom między podmiotami gospodarczymi, tak bezpośrednim, jak i pośrednim, które mogłyby wywrzeć wpływ na postępowanie aktualnego lub potencjalnego konkurenta na rynku bądź ujawnić temu konkurentowi postępowanie, które ten podmiot sam zdecydował lub planuje realizować na rynku, jeżeli celem lub skutkiem tych kontaktów jest ograniczenie konkurencji.
Należy domniemywać, z zastrzeżeniem dowodu przeciwnego, którego ciężar przedstawienia spoczywa na zainteresowanych podmiotach, że przy określaniu swojego zachowania na rynku przedsiębiorstwa uczestniczące w uzgodnieniu i działające na rynku uwzględniają informacje, które wymieniły ze swoimi konkurentami. Obowiązuje to tym bardziej wtedy, gdy uzgodnienia były dokonywane regularnie na przestrzeni długiego okresu.
(por. pkt 36, 37, 178)
3. Co się tyczy przeprowadzenia dowodu naruszenia art. 81 ust. 1 WE, na Komisji ciąży obowiązek wykazania stwierdzonego przez nią naruszenia i przedstawienia dowodów, które w sposób wystarczający pod względem prawnym wykażą istnienie okoliczności faktycznych stanowiących naruszenie. Komisja jest zatem zobowiązana do dostarczenia dokładnych i zgodnych dowodów na poparcie istnienia naruszenia.
Niemniej nie każdy z dowodów dostarczonych przez Komisję musi odpowiadać tym kryteriom w odniesieniu do każdego elementu naruszenia. Wystarczy, żeby całościowo oceniany zbiór poszlak przywołanych przez tę instytucję odpowiadał wspomnianemu wymogowi.
Biorąc pod uwagę fakt, że zakaz porozumień antykonkurencyjnych jest powszechnie znany, nie można wymagać od Komisji, by przedstawiła dokumenty poświadczające w wyraźny sposób nawiązanie kontaktu między danymi podmiotami gospodarczymi. Fragmentaryczne i pojedyncze dane, którymi mogłaby dysponować Komisja, powinny w każdym razie móc być uzupełnione wnioskowaniem pozwalającym na odtworzenie istotnych okoliczności. Istnienie praktyki antykonkurencyjnej lub porozumienia antykonkurencyjnego może więc zostać wyprowadzone z szeregu zbieżnych zdarzeń i poszlak, które – analizowane łącznie – mogą stanowić, w braku innego spójnego wytłumaczenia, dowód naruszenia reguł konkurencji.
(por. pkt 38–41)
4. W przypadku gdy Komisja dostarczyła dowód z dokumentów na poparcie swojego stwierdzenia istnienia porozumienia lub praktyki o charakterze antykonkurencyjnym, uczestnicy postępowania, którzy podważają to stwierdzenie przed Sądem, są zobowiązani nie tylko do samego przedstawienia przekonującej alternatywy dla stanowiska Komisji, lecz również do wykazania, że dowody przytoczone w zaskarżonej decyzji w celu wykazania istnienia naruszenia są niewystarczające.
(por. pkt 42)
5. Jeśli chodzi o zakres kontroli sądowej, w przypadku gdy do Sądu wpływa skarga o stwierdzenie nieważności decyzji wydanej na podstawie art. 81 ust. 1 WE, powinien on zasadniczo dokonać całościowej kontroli po kątem tego, czy spełnione są przesłanki zastosowania art. 81 ust. 1 WE.
Istnienie wątpliwości po stronie Sądu musi być rozstrzygane na korzyść przedsiębiorstwa będącego adresatem decyzji stwierdzającej naruszenie, zgodnie z zasadą domniemania niewinności, która jako zasada ogólna prawa Unii Europejskiej ma zastosowanie między innymi do postępowań dotyczących naruszeń obowiązujących dla przedsiębiorstw reguł konkurencji i mogących doprowadzić do nałożenia grzywien lub okresowych kar pieniężnych.
(por. pkt 43, 44)
6. Żaden przepis ani żadna ogólna zasada prawa Unii nie zakazuje Komisji wykorzystania przeciwko danemu przedsiębiorstwu oświadczeń innych oskarżanych przedsiębiorstw. Gdyby tak nie było, ciężar dowodu zachowań sprzecznych z art. 81 WE i 82 WE, który spoczywa na Komisji, byłby nie do udźwignięcia i nie do pogodzenia z misją nadzoru właściwego stosowania tych przepisów, którą nakłada na nią traktat WE.
Oświadczenia przedsiębiorstwa oskarżonego o udział w kartelu, którego prawdziwość jest kwestionowana przez kilka innych przedsiębiorstw, którym także zarzuca się udział w kartelu, nie można uznać za stanowiące wystarczający dowód na istnienie naruszenia popełnionego przez te ostatnie, jeżeli nie jest ono poparte innymi dowodami. Samo takie oświadczenie nie może być zatem wystarczające do wykazania istnienia naruszenia, lecz musi zostać poparte innymi dowodami. Niemniej jednak należy stwierdzić, że w przypadku oświadczenia cechującego się znaczną wiarygodnością wymagany stopień wzmocnienia dowodu jest niższy, zarówno pod względem szczegółowości, jak i intensywności, niż w przypadku oświadczenia, które nie jest szczególnie wiarygodne.
A zatem, gdyby należało orzec, że pewien zbiór zgodnych poszlak pozwala na potwierdzenie istnienia i pewnych szczególnych aspektów praktyk przytoczonych w takim szczególnie wiarygodnym oświadczeniu, to w takiej sytuacji samo to oświadczenie mogłoby wystarczyć do potwierdzenia innych aspektów decyzji Komisji.
Poza tym, o ile dokument nie jest jawnie sprzeczny z oświadczeniem dotyczącym istnienia lub zasadniczej treści inkryminowanych praktyk, wystarczy, by potwierdzał on istotne elementy opisanych w nim praktyk, aby miał on pewną wartość jako dowód potwierdzający w ramach szeregu dowodów obciążających.
(por. pkt 60, 79–81)
7. Komisja często jest zobowiązana do udowodnienia istnienia naruszenia w warunkach mało sprzyjających temu zadaniu w zakresie, w jakim od czasu wystąpienia okoliczności faktycznych stanowiących naruszenie mogło upłynąć wiele lat i istnieje możliwość, że kilka z przedsiębiorstw objętych dochodzeniem nie będzie współpracować z nią aktywnie.
Jeżeli więc Komisja jest zobligowana do wykazania, że bezprawne porozumienie o podziale rynków zostało zawarte, byłoby nadmiernym wymogiem, aby dostarczyła ona jeszcze dowodu szczególnego mechanizmu, za którego pomocą cel ten miałby być osiągnięty. Przedsiębiorstwu winnemu naruszenia byłoby bowiem zbyt łatwo uniknąć jakiejkolwiek kary, jeżeli mogłoby ono podnieść argument, że informacje przedstawione w odniesieniu do funkcjonowania bezprawnego porozumienia są zbyt niejasne w sytuacji, w której istnienie porozumienia i jego antykonkurencyjny cel zostały wykazane w sposób wystarczający. Przedsiębiorstwa mogą skutecznie bronić się w takiej sytuacji, o ile mają możliwość odniesienia się do wszystkich dowodów obciążających przytoczonych przez Komisję.
(por. pkt 69)
8. Z tekstu przepisu art. 81 WE wynika, że porozumienia i praktyki uzgodnione pomiędzy przedsiębiorstwami są zakazane, niezależnie od jakiegokolwiek wpływu na rynek, w przypadku gdy mają one cel antykonkurencyjny. O ile zatem Komisja ustaliła istnienie porozumień i praktyk uzgodnionych o celu antykonkurencyjnym, ustalenie to nie może być podważone przez wskazówki wynikające z braku stosowania tajnych porozumień lub z braku ich wpływu na rynek.
(por. pkt 70, 71)
9. Nawet jeśli należy zasadniczo założyć pewną podejrzliwość w odniesieniu do dobrowolnych zeznań głównych uczestników bezprawnego porozumienia ze względu na to, iż uczestnicy ci prawdopodobnie będą zmierzać do umniejszenia znaczenia swojego udziału w naruszeniu i wyolbrzymienia udziału pozostałych uczestników, fakt wystąpienia o zastosowanie komunikatu dotyczącego nienakładania grzywien lub obniżenia ich kwoty w sprawach kartelowych w celu uzyskania zmniejszenia wysokości grzywny nie musi koniecznie stanowić zachęty do przedkładania nieprawdziwych dowodów dotyczących pozostałych uczestników inkryminowanego kartelu. Jakakolwiek próba wprowadzenia Komisji w błąd mogłaby bowiem podać w wątpliwość szczerość wnioskodawcy, jak również pełny zakres współpracy, a tym samym wystawić na niebezpieczeństwo szansę skorzystania przez niego w pełni z komunikatu w sprawie współpracy.
(por. pkt 78)
10. Wobec skomplikowanej sytuacji faktycznej podwójną kwalifikację zachowań antykonkurencyjnych jako „szereg porozumień lub praktyk uzgodnionych”, ponieważ te zachowania obejmowały zarówno elementy, które należy zakwalifikować jako „porozumienia”, jak i elementy, które należy zakwalifikować jako „praktyki uzgodnione”, należy rozumieć nie jako kwalifikację wymagającą jednocześnie i kumulatywnie dowodu, że każda z tych okoliczności faktycznych stanowi elementy składowe porozumienia i praktyki uzgodnionej, ale jako stanowiącą określenie złożonej całości obejmującej elementy faktyczne, spośród których niektóre zostały zakwalifikowane jako porozumienia, a inne jako praktyki uzgodnione w rozumieniu art. 81 WE, który nie przewiduje szczególnej kwalifikacji dla tego rodzaju złożonego naruszenia.
(por. pkt 183)
11. Stanowiąca ogólną zasadę prawa Unii zasada ne bis in idem, której przestrzeganie zapewniają sądy, zabrania karania tej samej osoby więcej niż jeden raz za ten sam czyn zabroniony w celu ochrony tego samego interesu prawnego. Zastosowanie tej zasady jest uzależnione od spełnienia trzech kumulatywnych przesłanek, czyli identyczności okoliczności faktycznych, identyczności podmiotu, który popełnił naruszenia, oraz identyczności chronionego interesu prawnego.
W przypadku gdy Komisja nakłada na przedsiębiorstwo sankcję za zachowania antykonkurencyjne, wspomniana zasada nie zostaje wcale naruszona z tego powodu, że dane zachowania były już przedmiotem wcześniejszej decyzji Komisji, jeżeli ta wcześniejsza decyzja nie nałożyła na to przedsiębiorstwo sankcji ani nie figurowało ono wśród adresatów tej wcześniejszej decyzji czy skądinąd pisma w sprawie przedstawienia zarzutów wydanego w ramach postępowania, które doprowadziło do wydania wspomnianej decyzji, a jego udział w niedozwolonych zachowaniach został wskazany wyłącznie w ramach przedstawienia okoliczności faktycznych i nie był przedmiotem żadnej oceny prawnej ze strony Komisji.
(por. pkt 186–188)
12. Na podstawie art. 81 ust. 1 WE czas trwania naruszenia jest składowym elementem pojęcia naruszenia, przy czym ciężar dowodu w tym względzie spoczywa głównie na Komisji. W tym zakresie w przypadku braku dowodów pozwalających na bezpośrednie ustalenie czasu trwania naruszenia Komisja opiera się przynajmniej na dowodach odnoszących się do faktów wystarczająco zbliżonych w czasie, tak by można było racjonalnie przyjąć, że naruszenie to trwało nieprzerwanie między dwiema określonymi datami.
(por. pkt 198)
13. Oświadczenie złożone w imieniu przedsiębiorstwa jako odpowiedź na żądanie udzielenia informacji skierowane przez Komisję na podstawie art. 11 rozporządzenia nr 17 i art. 18 rozporządzenia nr 1/2003 posiada jako takie wiarygodność większą niż ta, jaką mogłaby mieć odpowiedź udzielona przez jego pracownika, niezależnie od jego doświadczenia lub jego osobistej opinii.
(por. pkt 217)
14. Jedną z gwarancji przyznanych przez porządek prawny Unii w postępowaniach administracyjnych jest między innymi obowiązek zbadania przez właściwą instytucję w sposób staranny i bezstronny wszystkich istotnych okoliczności danego przypadku.
(por. pkt 222)
15. Istnienie naruszenia należy oceniać wyłącznie na podstawie dowodów zebranych przez Komisję. W przypadku gdy postępowanie administracyjne kończy się faktycznym dowiedzeniem zaistnienia naruszenia, dowód przedwczesnego okazania przez Komisję w toku tego postępowania przekonania, zgodnie z którym doszło do wspomnianego naruszenia, nie może prowadzić do pozbawienia prawdziwości dowodu samego naruszenia.
(por. pkt 226)
16. Prawo dostępu do akt, będące korelatem zasady prawa do obrony, oznacza, że Komisja zapewnia zainteresowanemu przedsiębiorstwu możliwość dokładnego zapoznania się z wszystkimi dokumentami znajdującymi się w aktach dochodzenia, które mogą mieć znaczenie dla jego obrony. Dokumenty te obejmują zarówno dokumenty obciążające, jak i odciążające, z zastrzeżeniem zachowania tajemnicy handlowej innych przedsiębiorstw, dokumenty wewnętrzne Komisji oraz inne poufne informacje.
W odniesieniu do dowodów obciążających nieprzekazanie dokumentu stanowi naruszenie prawa do obrony tylko w przypadku, gdy dane przedsiębiorstwo wykaże, po pierwsze, że Komisja oparła się na tym dokumencie w celu uzasadnienia zarzutu dotyczącego istnienia naruszenia, oraz po drugie, że zarzut ten mógłby być dowiedziony wyłącznie poprzez odwołanie do wspomnianego dokumentu. A zatem do danego przedsiębiorstwa należy wykazanie, że wynik, do którego doszła Komisja w decyzji, byłby inny, gdyby ten nieprzekazany dokument został pominięty jako dowód.
Natomiast jeśli chodzi o nieprzekazanie dokumentu odciążającego, to zainteresowane przedsiębiorstwo musi tylko wykazać, że jego nieujawnienie mogło mieć niekorzystny dla tego przedsiębiorstwa wpływ na przebieg postępowania i treść decyzji Komisji. Wystarczy, że przedsiębiorstwo dowiedzie, że mogło wykorzystać ten dokument w obronie na swoją korzyść, wykazując w szczególności, że mogłoby wskazać elementy, które nie były zgodne z wnioskami wyprowadzonymi na tym etapie przez Komisję z pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, i w konsekwencji mogłoby w jakikolwiek sposób wpłynąć na ocenę dokonaną przez Komisję w decyzji.
(por. pkt 236–239)
17. Pismo w sprawie przedstawienia zarzutów jest aktem, którego celem jest określenie przedmiotu postępowania wszczętego przeciwko przedsiębiorstwu i zapewnienie skutecznego wykonywania prawa do obrony. Z tej perspektywy z pismem w sprawie przedstawienia zarzutów związane są gwarancje proceduralne zapewniające przestrzeganie prawa do obrony, w tym prawa dostępu do dokumentów znajdujących się w aktach postępowania prowadzonego przez Komisję.
Odpowiedzi na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów nie znajdują się w aktach dochodzenia w ścisłym tego słowa znaczeniu. Co się tyczy dokumentów niezawartych w aktach sprawy w momencie doręczenia pisma w sprawie przedstawienia zarzutów, Komisja jest zobowiązana do ujawniania wspomnianych odpowiedzi innym uczestnikom postępowania tylko w przypadku, gdy zawierają one nowe dowody obciążające lub odciążające. Podobnie, zgodnie z pkt 27 obwieszczenia Komisji dotyczącego zasad dostępu do akt Komisji w sprawach na mocy art. 81 WE i 82 WE, art. 53, 54 i 57 oraz rozporządzenia Rady (WE) nr 139/2004, co do zasady uczestnicy nie mają dostępu do odpowiedzi innych uczestników na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów. Uczestnik postępowania ma dostęp do tych dokumentów tylko w przypadku, gdy mogą one stanowić nowy materiał dowodowy – zarówno o charakterze obciążającym, jak i uniewinniającym – odnoszący się do zarzutów dotyczących tego uczestnika w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów wydanym przez Komisję.
W tym względzie w odniesieniu do, po pierwsze, nowych dowodów obciążających, jeżeli Komisja zamierza oprzeć się na fragmencie odpowiedzi na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów w celu ustalenia istnienia naruszenia, inni uczestnicy tego postępowania powinni mieć możliwość wypowiedzenia się na temat takiego środka dowodowego.
Co się tyczy, po drugie, nowych dowodów odciążających, Komisja nie jest zobowiązana do ich udostępnienia z własnej inicjatywy. W przypadku gdy Komisja w toku postępowania administracyjnego oddala wniosek strony skarżącej mający na celu uzyskanie dostępu do dokumentów nieznajdujących się w aktach dochodzenia, naruszenie prawa do obrony może być stwierdzone tylko wtedy, gdy zostanie ustalone, że postępowanie administracyjne mogłoby doprowadzić do innego wyniku, gdyby strona skarżąca miała dostęp w toku tego postępowania do wspomnianych dokumentów.
(por. pkt 241–246, 249)
18. Komisja dysponuje szerokim zakresem uznania w odniesieniu do metody obliczania grzywien. Owa metoda, określona w wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 oraz art. 65 ust. 5 traktatu EWWiS, obejmuje różne elementy cechujące się elastycznością, umożliwiające Komisji skorzystanie z przysługującego jej uznania w sposób zgodny z przepisami rozporządzenia nr 1/2003.
Poza tym w dziedzinach takich jak ustalanie kwoty grzywny na mocy rozporządzenia nr 1/2003, w których Komisji przysługuje wspomniany zakres swobodnego uznania, kontrola pod względem zgodności z prawem tej oceny ogranicza się do zweryfikowania, czy nie występuje oczywisty błąd w ocenie. Jednakże uznanie Komisji i jego granice, które Komisja wprowadziła, nie stanowią w żadnym razie przeszkody, by sąd Unii skorzystał ze swego nieograniczonego prawa orzekania, które upoważnia go do uchylenia, zmniejszenia lub zwiększenia nałożonej przez Komisję grzywny.
(por. pkt 265–267)
19. Waga naruszenia ustalana jest na podstawie licznych elementów, do których należą szczególne okoliczności sprawy, jej kontekst i odstraszające działanie grzywien, w odniesieniu do których Komisja dysponuje szerokim zakresem uznania.
W szczególności zgodnie z pkt 1A akapit pierwszy wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 oraz art. 65 ust. 5 traktatu EWWiS przy ocenie wagi naruszenia należy wziąć pod uwagę jego charakter, rzeczywisty wpływ na rynek, jeżeli może być to zmierzone, oraz rozmiar danego rynku geograficznego. W ramach nieograniczonego prawa orzekania do Sądu należy ocena, czy nałożona kwota grzywny jest proporcjonalna do wagi naruszenia, oraz znalezienie równowagi między wagą naruszenia a okolicznościami, na które powołuje się przedsiębiorstwo.
Na mocy pkt 1A akapit pierwszy tiret trzecie wspomnianych wytycznych bardzo poważne naruszenia odpowiadają w szczególności „ograniczeni[om] horyzontaln[ym], taki[m] jak kartele cenowe i podział rynku”. Kartele tego rodzaju są najpoważniejszymi formami zakłócenia konkurencji, ponieważ zmierzają one, poprzez sam swój cel, do bezwzględnej eliminacji konkurencji pomiędzy przedsiębiorstwami, które je wprowadzają w życie, i w konsekwencji podważają podstawowe cele Unii. Porozumienia horyzontalne dotyczące cen lub podziałów rynków mogą być kwalifikowane jako bardzo poważne naruszenia na podstawie samego ich charakteru, bez obowiązku po stronie Komisji do wykazania rzeczywistego wpływu naruszenia na rynek.
Chociaż rzeczywisty wpływ naruszenia na rynek jest okolicznością, którą należy uwzględnić w celu dokonania oceny wagi naruszenia, to jest to tylko jedno z istotnych kryteriów, obok charakteru naruszenia i zasięgu geograficznego rynku. Jednocześnie z pkt 1A akapit pierwszy wspomnianych wytycznych wynika, że ten wpływ na rynek jest okolicznością, którą należy uwzględnić wyłącznie, jeżeli można go zmierzyć.
(por. pkt 270–272, 275, 276, 280, 281)
20. W ramach rozporządzenia nr 17 oraz rozporządzenia nr 1/2003 Komisja dysponuje swobodą uznania w odniesieniu do ustalania wysokości grzywien celem doprowadzenia do tego, aby zachowania przedsiębiorstw były zgodne z regułami konkurencji, i uprawnieniem, pozwalającym na dostosowanie w każdej chwili wysokości grzywien do potrzeb tej polityki.
Wcześniejsza praktyka decyzyjna Komisji nie stanowi ram prawnych dla grzywien w zakresie konkurencji.
Decyzje dotyczące innych spraw mają jedynie charakter informacyjny, jeżeli chodzi o istnienie dyskryminacji, zważywszy, że jest mało prawdopodobne, by okoliczności właściwe dla tych decyzji, takie jak rynki, produkty, przedsiębiorstwa i okresy objęte naruszeniem, były identyczne.
Komisja ocenia wagę naruszenia na podstawie wielu elementów, które nie są ujęte na wiążącej lub wyczerpującej liście kryteriów podlegających uwzględnieniu, a poza tym nie jest zobowiązana do stosowania konkretnej formuły matematycznej, czy to w odniesieniu do całkowitej kwoty nałożonej grzywny, czy też jej poszczególnych elementów. W tych okolicznościach bezpośrednie porównanie grzywien nałożonych na adresatów dwóch decyzji dotyczących odrębnych naruszeń pociąga za sobą ryzyko wypaczenia znaczenia szczególnych funkcji, jakie spełniają poszczególne etapy obliczania grzywny. Ostateczne kwoty grzywien odzwierciedlają bowiem szczególne okoliczności właściwe dla każdego kartelu.
(por. pkt 288, 290, 293, 294)
21. Zgodnie z wytycznymi w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 15 ust. 2 rozporządzenia Rady nr 17 oraz art. 65 ust. 5 traktatu EWWiS w przypadku naruszeń, w których uczestniczy kilka przedsiębiorstw, Komisja może zastosować ważone kwoty wyjściowe w celu uwzględnienia znaczenia każdego z przedsiębiorstw poprzez podział członków kartelu na grupy, w szczególności gdy istnieje znaczna dysproporcja w wielkości przedsiębiorstw popełniających naruszenie tego samego typu. W wytycznych uściśla się ponadto, że zasada równej grzywny za takie samo postępowanie może, jeśli wymagają tego okoliczności, prowadzić do nakładania różnych grzywien na przedsiębiorstwa, bez potrzeby opierania tych różnic na rachunku arytmetycznym.
Na etapie ustalania wagi naruszenia Komisja nie ma obowiązku zapewnienia, w przypadku gdy grzywny są nakładane na kilka przedsiębiorstw uczestniczących w tym samym naruszeniu, aby wynikające z obliczeń ostateczne kwoty grzywien dla tych przedsiębiorstw odzwierciedlały wszelkie różnice w całkowitych obrotach zainteresowanych przedsiębiorstw. Komisja może natomiast dokonać podziału tych przedsiębiorstw na grupy.
Taki podział na kategorie powinien być jednak przeprowadzony z poszanowaniem zasady równego traktowania, zgodnie z którą zakazane jest traktowanie porównywalnych sytuacji w różny sposób oraz różnych sytuacji w ten sam sposób, chyba że takie traktowanie jest obiektywnie uzasadnione. Poza tym kwota grzywny powinna być przynajmniej proporcjonalna w stosunku do okoliczności branych pod uwagę przy dokonywaniu oceny wagi naruszenia.
(por. pkt 298–300)
22. Wielkość obrotów przedsiębiorstw, mimo swojego przybliżonego charakteru, jest uznawana za odpowiednie kryterium w ramach prawa konkurencji w celu dokonania oceny wielkości i możliwości ekonomicznych przedsiębiorstw uczestniczących w naruszeniu.
Odnośnie do wykorzystania wielkości obrotów obejmujących akcyzę w celu obliczenia zindywidualizowanych kwot podstawowych, należy podkreślić, że ponieważ to obliczenie wiąże się z wyważeniem stosunkowego znaczenia pozostałych uczestników kartelu na rynku, niewłączenie podatków i akcyzy nie zmienia końcowego wniosku Komisji. Stwierdzenie naruszenia zasady równego traktowania mogłoby być uzasadnione tylko w przypadku, gdyby Komisja obliczyła zindywidualizowane kwoty podstawowe pozostałych uczestników naruszenia na podstawie wielkości obrotów nieobejmującej akcyzy.
(por. pkt 304, 306)
23. Przestrzeganie rozsądnego terminu w postępowaniach administracyjnych w dziedzinie polityki konkurencji stanowi ogólną zasadę prawa Unii, której poszanowanie zapewniają sądy Unii.
Na potrzeby stosowania tej zasady należy dokonać rozróżnienia między dwoma etapami postępowania administracyjnego, a mianowicie między etapem dochodzenia poprzedzającym przedstawienie zarzutów a etapem odpowiadającym dalszej części postępowania. Pierwsze stadium, które trwa do chwili przedstawienia zarzutów, rozpoczyna się w dniu, w którym Komisja, korzystając z uprawnień przyznanych jej przez prawodawcę, podejmuje działania związane z zarzutem popełnienia naruszenia i powinno umożliwić jej zajęcie stanowiska co do dalszego przebiegu postępowania. Drugie stadium trwa od przedstawienia zarzutów do wydania ostatecznej decyzji. Powinno ono umożliwić Komisji ostateczne wypowiedzenie się w przedmiocie zarzucanego naruszenia.
Wobec braku dodatkowych informacji lub uzasadnienia ze strony Komisji co do czynności dochodzeniowych podjętych w tym okresie czas trwania pierwszego etapu, wynoszący 65 miesięcy, powinien być uznany za zbyt długi. Jednakże stwierdzenie naruszenia zasady rozsądnego terminu może prowadzić do stwierdzenia nieważności decyzji stwierdzającej naruszenie tylko w przypadku, gdy czas trwania miał wpływ na wynik postępowania.
(por. pkt 316–318, 320, 322, 325)
24. Fakt, że Komisja wymierzała już w przeszłości grzywny w określonej wysokości za określone rodzaje naruszeń, nie może pozbawić jej możliwości podwyższenia tej wysokości w granicach wyznaczonych w rozporządzeniu nr 1/2003, jeśli jest to konieczne, aby zapewnić realizację polityki konkurencji. Przeciwnie, skuteczne stosowanie reguł konkurencji wymaga wręcz tego, by Komisja mogła w każdej chwili dostosować wysokość grzywien do potrzeb tej polityki.
(por. pkt 335)
25. Uchybienie proceduralne, nawet jeżeli nie jest w stanie doprowadzić do stwierdzenia nieważności decyzji Komisji wydanej względem spółki w wyniku naruszenia przez tę ostatnią reguł konkurencji, może uzasadniać obniżenie grzywny. Przekroczenie rozsądnego terminu może uzasadniać decyzję Komisji o obniżeniu kwoty grzywny na zasadzie słuszności, a możliwość przyznania takiej obniżki wpisuje się w ramy wykonywania przez Komisję przysługujących jej uprawnień.
(por. pkt 337, 338)