WYROK SĄDU PIERWSZEJ INSTANCJI (siódma izba)

z dnia 31 marca 2009 r.(*)

Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Wspólnotowy rynek belek – Decyzja stwierdzająca naruszenie art. 65 EWWiS, po wygaśnięciu traktatu EWWiS, na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1/2003 – Kompetencje Komisji – Możliwość przypisania zachowania noszącego znamiona naruszenia – Przedawnienie – Prawo do obrony

W sprawie T‑405/06

ArcelorMittal Luxembourg SA, dawniej Arcelor Luxembourg SA, z siedzibą w Luksemburgu (Luksemburg),

ArcelorMittal Belval & Differdange SA, dawniej Arcelor Profil Luxembourg SA, z siedzibą w Esch-sur-Alzette (Luksemburg),

ArcelorMittal International SA, dawniej Arcelor International SA, z siedzibą w Luksemburgu,

reprezentowane przez adwokata A. Vandencasteele’a,

strona skarżąca,

przeciwko

Komisji Wspólnot Europejskich, reprezentowanej przez X. Lewisa oraz F. Arbaulta, działających w charakterze pełnomocników,

strona pozwana,

mającej za przedmiot wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji Komisji C (2006) 5342 wersja ostateczna z dnia 8 listopada 2006 r. dotyczącej postępowania na podstawie art. 65 [EWWiS] w sprawie porozumień i uzgodnionych praktyk z udziałem europejskich producentów belek (sprawa COMP/F/38.907 – Belki stalowe),

SĄD PIERWSZEJ INSTANCJI
WSPÓLNOT EUROPEJSKICH (siódma izba),

w składzie: N.J. Forwood (sprawozdawca), prezes, D. Šváby i L. Truchot, sędziowie,

sekretarz: C. Kristensen, administrator,

uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 5 listopada 2008 r.,

wydaje następujący

Wyrok

 Ramy prawne

 Postanowienia traktatu EWWiS

1        Zgodnie z art. 65 EWWiS:

„1.      Zakazane są wszelkie porozumienia między przedsiębiorstwami, wszelkie decyzje związków przedsiębiorstw i wszelkie praktyki uzgodnione, które zmierzałyby bezpośrednio lub pośrednio do zapobieżenia, ograniczenia lub zakłócenia normalnej konkurencji wewnątrz wspólnego rynku, a w szczególności te, które polegają na:

a)      ustalaniu lub określaniu cen;

b)      ograniczaniu lub kontrolowaniu produkcji, rozwoju technicznego lub inwestycji;

c)      podziale rynków, produktów, klientów lub źródeł zaopatrzenia.

[…]

4.      Porozumienia lub decyzje zakazane na podstawie ustępu 1 niniejszego artykułu są nieważne z mocy prawa i nie można powoływać się na nie przed żadnym sądem w państwach członkowskich.

Komisja posiada wyłączne prawo stwierdzenia zgodności wspomnianych porozumień lub decyzji z postanowieniami niniejszego artykułu, z zastrzeżeniem możliwości wniesienia skargi do Trybunału.

5.      Komisja może nakładać na przedsiębiorstwa, które zawarły nieważne z mocy prawa porozumienie, stosowały lub usiłowały stosować – za pomocą arbitrażu, kar umownych, bojkotu lub wszelkich innych środków – porozumienie lub decyzję nieważne z mocy prawa lub porozumienie, na które odmówiono zezwolenia lub na które zezwolenie cofnięto, lub na przedsiębiorstwa, które otrzymały zezwolenie w wyniku świadomego udzielenia nieprawdziwych lub wypaczonych informacji lub które stosowały praktyki sprzeczne z postanowieniami ustępu 1, grzywny oraz okresowe kary pieniężne nieprzekraczające podwójnej wysokości obrotu osiągniętego ze sprzedaży produktów będących przedmiotem porozumienia, decyzji lub praktyki sprzecznych z postanowieniami niniejszego artykułu, z zastrzeżeniem, że jeśli ich celem jest ograniczenie produkcji, postępu technicznego lub inwestycji, to określony w ten sposób górny pułap można zwiększyć do 10% rocznego obrotu danych przedsiębiorstw w odniesieniu do grzywny i do 20% obrotu dziennego w odniesieniu do okresowych kar pieniężnych” [tłumaczenie nieoficjalne, podobnie jak wszystkie cytaty z tego traktatu poniżej].

2        Zgodnie z art. 97 EWWiS traktat ten wygasł w dniu 23 lipca 2002 r.

 Postanowienia traktatu WE

3        Zgodnie z art. 305 ust. 1 WE:

„Postanowienia niniejszego traktatu nie zmieniają postanowień Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, zwłaszcza jeśli chodzi o prawa i obowiązki państw członkowskich, kompetencje instytucji tej Wspólnoty oraz ustalonych przez ten traktat reguł funkcjonowania wspólnego rynku węgla i stali”.

 Komunikat Komisji dotyczący niektórych aspektów postępowania ze sprawami z zakresu konkurencji wynikających z wygaśnięcia traktatu EWWiS

4        W dniu 18 czerwca 2002 r. Komisja wydała komunikat dotyczący niektórych aspektów postępowania ze sprawami z zakresu konkurencji wynikających z wygaśnięcia traktatu EWWiS (Dz.U. C 152, s. 5, zwany dalej „komunikatem z dnia 18 czerwca 2002 r.”).

5        Zgodnie z pkt 2 komunikatu z dnia 18 czerwca 2002 r. celem jego jest:

„–      przedstawienie w zwięzły sposób podmiotom gospodarczym i państwom członkowskim w zakresie, w jakim dotyczy ich traktat EWWiS i oparte na nim prawo pochodne, najważniejszych zmian prawa materialnego i proceduralnego wynikających z przejścia na system traktatu WE […],

–      wyjaśnienie, w jaki sposób Komisja zamierza rozwiązywać konkretne problemy wynikające z przejścia z systemu EWWiS na system WE w zakresie porozumień, decyzji i uzgodnionych praktyk oraz nadużycia pozycji dominującej […], kontroli koncentracji […] i kontroli pomocy państwa […]” [tłumaczenie nieoficjalne, podobnie jak wszystkie cytaty z tego komunikatu poniżej].

6        Punkt 31 komunikatu z dnia 18 czerwca 2002 r., który zamieszczony jest w dziale poświęconym konkretnym problemom wynikającym z przejścia z systemu EWWiS na system WE, brzmi następująco:

„Jeżeli Komisja, stosując do porozumień wspólnotowe reguły konkurencji, stwierdzi naruszenie w dziedzinie objętej traktatem EWWiS, to prawem materialnym mającym zastosowanie jest, bez względu na datę, w której ma ono zastosowanie, prawo materialne obowiązujące w chwili, gdy okoliczności faktyczne składające się na naruszenie miały miejsce. W każdym razie w odniesieniu do kwestii proceduralnych prawem znajdującym zastosowanie po wygaśnięciu traktatu EWWiS będzie prawo WE […]”.

 Rozporządzenie (WE) nr 1/2003

7        Zgodnie z art. 4 rozporządzenia Rady (WE) nr 1/2003 z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 81 [WE] i 82 [WE] (Dz.U. 2003, L 1, s. 1) „[d]o celów stosowania art. 81 [WE] i 82 [WE] Komisja ma uprawnienia przewidziane niniejszym rozporządzeniem”.

8        Zgodnie z art. 7 ust. 1 rozporządzenia nr 1/2003:

„Jeżeli Komisja, działając z urzędu lub na wniosek, stwierdzi naruszenie art. 81 [WE] lub 82 [WE], może w drodze decyzji nakazać przedsiębiorstwom lub związkom przedsiębiorstw, których sprawa dotyczy, by zaprzestały takiego naruszenia [...]. Jeżeli Komisja posiada uzasadniony interes, może [również] stwierdzić, że naruszenie zostało popełnione w przeszłości”.

9        Zgodnie z art. 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1/2003 Komisja może, w drodze decyzji, nałożyć grzywny na przedsiębiorstwa lub związki przedsiębiorstw, jeżeli umyślnie lub w wyniku niedbalstwa naruszają art. 81 WE lub 82 WE.

 Przepisy dotyczące przedawnienia w zakresie postępowań

10      Zgodnie z art. 1 ust. 1 decyzji Komisji nr 715/78/EWWiS z dnia 6 kwietnia 1978 r. dotyczącej przedawnienia ścigania i wykonywania w zakresie obowiązywania Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (Dz.U. L 94, s. 22) oraz z art. 25 ust. 1 rozporządzenia nr 1/2003 kompetencje Komisji do nakładania grzywien za naruszenia przepisów prawa konkurencji co do zasady podlegają pięcioletniemu terminowi przedawnienia.

11      Zgodnie z art. 1 ust. 2 decyzji nr 715/78 oraz z art. 25 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym popełniono naruszenie. Jednakże w przypadku naruszeń ciągłych lub powtarzających się bieg przedawnienia rozpoczyna się dopiero od dnia ustania naruszenia.

12      Zgodnie z art. 2 ust. 1 decyzji nr 715/78 oraz z art. 25 ust. 3 rozporządzenia nr 1/2003 bieg przedawnienia przerywają wszelkie działania podjęte przez Komisję w celu przeprowadzenia dochodzenia lub w celu ścigania naruszenia. Bieg przedawnienia uznaje się za przerwany w dniu, w którym co najmniej jedno przedsiębiorstwo, które uczestniczyło w naruszeniu, zostanie powiadomione o podjętych działaniach. Czynnościami, które przerywają bieg przedawnienia, są w szczególności:

–        pisemne żądania udzielenia informacji wystosowane przez Komisję oraz decyzje Komisji, w których żąda ona przekazania wymaganych informacji;

–        pisemne upoważnienie do przeprowadzenia inspekcji lub kontroli udzielone przez Komisję jej pracownikom oraz decyzje Komisji zarządzające kontrolę;

–        wszczęcie postępowania przez Komisję;

–        przedstawienie zarzutów przez Komisję.

13      Zgodnie z art. 2 ust. 2 decyzji nr 715/78 oraz z art. 25 ust. 4 rozporządzenia nr 1/2003 przerwanie biegu przedawnienia wywiera skutek w stosunku do wszystkich przedsiębiorstw, które uczestniczyły w naruszeniu.

14      Zgodnie z art. 2 ust. 3 decyzji nr 715/78 oraz z art. 25 ust. 5 rozporządzenia nr 1/2003 po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo. Jednakże termin przedawnienia upływa najpóźniej w dniu, w którym upływa okres odpowiadający podwójnemu terminowi przedawnienia, a Komisja nie nałożyła grzywny ani okresowej kary pieniężnej. Okres ten zostaje przedłużony o czas, w którym przedawnienie było zawieszone.

15      Zgodnie z art. 3 decyzji nr 715/78 oraz z art. 25 ust. 6 rozporządzenia nr 1/2003 bieg przedawnienia w zakresie ścigania ulega zawieszeniu na czas trwania przed sądem wspólnotowym postępowania, które dotyczy decyzji Komisji.

 Okoliczności powstania sporu

16      W czasie gdy miały miejsce zdarzenia leżące u podstaw sporu, ARBED SA zajmowała się produkcją wyrobów hutniczych. Od tamtego czasu ARBED SA zmieniła firmę spółki na Arcelor Luxembourg SA, a następnie na ArcelorMittal Luxembourg SA (zwane dalej „ARBED”).

17      W tym samym okresie TradeARBED SA, utworzona jako spółka zależna, której 100% kapitału posiadała ARBED, prowadziła działalność w zakresie dystrybucji wyrobów hutniczych produkowanych przez ARBED. Od tamtego czasu TradeARBED SA zmieniła firmę spółki na Arcelor International SA, a następnie na ArcelorMittal International SA (zwane dalej „TradeARBED”).

18      ProfilARBED SA została utworzona w dniu 27 listopada 1992 r. jako spółka zależna, której 100% kapitału posiadała ARBED, w celu kontynuowania od tego dnia działalności gospodarczej i przemysłowej ARBED w sektorze belek. Od tamtego czasu ProfilARBED SA zmieniła firmę spółki na Arcelor Profil Luxembourg SA, a następnie na ArcelorMittal Belval & Differdange SA (zwane dalej „ProfilARBED”).

19      W roku 1991 Komisja, na podstawie decyzji wydanych zgodnie z art. 47 EWWiS, przeprowadziła kontrole w pomieszczeniach biurowych różnych przedsiębiorstw, w tym TradeARBED. W dniu 6 maja 1992 r. skierowała pismo w sprawie przedstawienia zarzutów do odpowiednich przedsiębiorstw, między innymi do TradeARBED, ale nie do ARBED. TradeARBED uczestniczyła również w przesłuchaniu, które odbyło się w dniach 11–14 stycznia 1993 r.

20      W drodze decyzji nr 94/215/EWWiS z dnia 16 lutego 1994 r. dotyczącej postępowania na podstawie art. 65 EWWiS w sprawie porozumień i uzgodnionych praktyk europejskich producentów belek (Dz.U. L 116, s. 1, zwanej dalej „pierwotną decyzją”) Komisja stwierdziła udział 17 europejskich przedsiębiorstw metalurgicznych, w tym TradeARBED, w całej serii porozumień, decyzji i uzgodnionych praktyk w zakresie ustalania cen, podziału rynków oraz wymiany poufnych informacji na wspólnotowym rynku belek, z naruszeniem art. 65 ust. 1 EWWiS, i nałożyła grzywny na czternaście przedsiębiorstw z tego sektora, w tym na ARBED (11 200 000 ECU), za naruszenia popełnione w okresie od dnia 1 lipca 1988 r. do dnia 31 grudnia 1990 r.

21      Zgodnie z motywem 322 decyzji pierwotnej:

„Jedynie TradeARBED uczestniczyła w różnego rodzaju porozumieniach i praktykach, ale TradeARBED jest spółką dystrybucyjną, która zajmuje się sprzedażą między innymi belek na rzecz swojej spółki dominującej ARBED w zamian za wynagrodzenie w formie prowizji. TradeARBED pobiera za swoje usługi niewielki procent ceny sprzedaży. W celu zapewnienia równego traktowania niniejsza decyzja jest adresowana do ARBED, spółki produkującej belki w grupie ARBED, a jako obroty ze sprzedaży rozpatrywanych produktów zostaną uwzględnione obroty ARBED, a nie TradeARBED” [tłumaczenie nieoficjalne].

22      Wyrokiem z dnia 11 marca 1999 r. w sprawie T‑137/94 ARBED przeciwko Komisji, Rec. s. II‑303, Sąd w dużej części oddalił skargę o stwierdzenie nieważności decyzji pierwotnej wniesioną przez ARBED, obniżając jednak do 10 000 000 EUR wysokość grzywny nałożonej na nią na podstawie art. 4 tej decyzji.

23      Wyrokiem z dnia 2 października 2003 r. w sprawie C‑176/99 P ARBED przeciwko Komisji, Rec. s. I‑10687, Trybunał uchylił wspomniany wyżej wyrok Sądu oraz stwierdził nieważność decyzji pierwotnej w zakresie dotyczącym ARBED. Zgodnie z pkt 21–24 tego wyroku:

„21.      Ze względu na swe znaczenie pismo w sprawie przedstawienia zarzutów powinno jednoznacznie określać podmiot prawny, na który może zostać nałożona grzywna, oraz powinno być do niego skierowane (zob. wyrok z dnia 16 marca 2000 r. w sprawach połączonych C‑395/96 P i C‑396/96 P Compagnie maritime belge transports i in. przeciwko Komisji, Rec. s. I‑1365, pkt 143, 146).

22.      Nie ulega wątpliwości, że w niniejszym przypadku w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów nie było mowy o tym, że grzywna może zostać nałożona na [ARBED]. Ponadto, jak zaznaczył Sąd w pkt 101 zaskarżonego wyroku, [ARBED] nie była adresatem pisma w sprawie przedstawienia zarzutów i z tego powodu odmówiono jej prawa dostępu do akt.

23.      Wprawdzie bezsporne jest, iż [ARBED] wiedziała o piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów skierowanym do jej spółki zależnej TradeARBED i o toczącym się przeciwko tej spółce postępowaniu, nie można jednak na tej podstawie wnioskować, że prawo do obrony [ARBED] nie zostało naruszone. Niejasności co do osoby prawnej, na którą zostanie założona grzywna, mogło rozwiać jedynie następne pismo w sprawie przedstawienia zarzutów adresowane należycie do [ARBED], tymczasem niejasności te pozostały aż do zakończenia postępowania administracyjnego.

24.      Z powyższych rozważań wynika, że w pkt 102 zaskarżonego wyroku Sąd niesłusznie wyciągnął z okoliczności rozpatrywanej sprawy wniosek, że brak pisma sprawie przedstawienia zarzutów skierowanego do [ARBED] nie daje podstaw do stwierdzenia nieważności spornej decyzji w zakresie dotyczącym tej spółki z powodu naruszenia prawa do obrony”.

24      W następstwie stwierdzenia nieważności decyzji pierwotnej Komisja postanowiła wszcząć nowe postępowanie w sprawie antykonkurencyjnych zachowań, które były przedmiotem tej decyzji. W dniu 8 marca 2006 r. skierowała do ARBED, do TradeARBED oraz do ProfilARBED (zwanych dalej łącznie „skarżącymi”) pismo w sprawie przedstawienia zarzutów, informując je o swoim zamiarze wydania decyzji o uznaniu ich za solidarnie odpowiedzialne za przedmiotowe naruszenia. Skarżące udzieliły odpowiedzi na to pismo w sprawie przedstawienia zarzutów w dniu 20 kwietnia 2006 r.

 Zaskarżona decyzja

25      W dniu 8 listopada 2006 r. Komisja wydała decyzję C (2006) 5342 wersja ostateczna dotyczącą postępowania na podstawie art. 65 [EWWiS] w sprawie porozumień i uzgodnionych praktyk z udziałem europejskich producentów belek (sprawa COMP/F/38.907 – Belki stalowe) (zwaną dalej „zaskarżoną decyzją”), której streszczenie zostało opublikowane w Dzienniku Urzędowym z dnia 13 września 2008 r. (Dz.U. C 235, s. 4).

26      Preambuła zaskarżonej decyzji ma następujące brzmienie:

„uwzględniając Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, a szczególności jego art. 65,

uwzględniając Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską,

uwzględniając rozporządzenie [nr 1/2003], a w szczególności jego art. 7 ust. 1 oraz art. 23 ust. 2,

[…]” [tłumaczenie nieoficjalne, podobnie jak wszystkie cytaty z tej decyzji poniżej].

27      Co się tyczy skutków prawnych wygaśnięcia traktatu EWWiS w dniu 23 lipca 2002 r., Komisja w motywie 292 zaskarżonej decyzji wskazała, że nie powoduje ono wygaśnięcia jej kompetencji w zakresie wymierzania sankcji za naruszenia reguł konkurencji w sektorach objętych tym traktatem. W motywach 293–295 zaskarżonej decyzji Komisja uzasadniła to twierdzenie okolicznością, iż traktat EWWiS i traktat WE należą do jednolitego porządku prawnego, opierającego się na traktatach ustanawiających Unię Europejską oraz poszczególne Wspólnoty. Komisja odwołała się w szczególności do opinii Trybunału 1/91 z dnia 14 grudnia 1991 r., Rec. s. I‑6079, pkt 21, a także do art. 305 ust. 1 WE, postanowienia, które określa „stosunek lex generalis do lex specialis” pomiędzy traktatami WE i EWWiS. Komisja podkreśliła, że od czasu wygaśnięcia traktatu EWWiS sektory, które wchodziły w zakres tego traktatu, podlegają normom traktatu WE.

28      Co się tyczy kompetencji Komisji do stosowania reguł konkurencji zawartych w traktacie EWWiS po jego wygaśnięciu do naruszeń popełnionych przed tą datą, w szczególności w okolicznościach rozpoznawanej sprawy, Komisja odwołała się w motywach 297 i 298 zaskarżonej decyzji do pkt 31 komunikatu z dnia 18 czerwca 2002 r., aby podkreślić, iż należy w tym względzie rozróżnić przepisy proceduralne i przepisy materialnoprawne. Następnie w motywach 299–301 zaskarżonej decyzji Komisja stwierdziła:

„299.  Przede wszystkim, jeśli chodzi o kwestie proceduralne, z zasady ogólnej prawa wspólnotowego przytoczonej w komunikacie [z dnia 18 czerwca 2002 r.] i uznanej przez Trybunał w [wyrokach z dnia 12 listopada 1981 r. w sprawach połączonych od 212/80 do 217/80 Salumi i in., Rec. s. 2735, pkt 9, z dnia 6 lipca 1993 r. w sprawach połączonych C‑121/91 i C‑122/91 CT Control (Rotterdam) i JCT Benelux przeciwko Komisji, Rec. s. I‑3873, pkt 22] wynika, że należy stosować przepisy proceduralne obowiązujące w chwili wydania spornego środka. Zasada ta wymaga również, by od czasu wygaśnięcia EWWiS zastosowanie miały aktualnie obowiązujące przepisy proceduralne traktatu WE. [Zaskarżona decyzja] została więc wydana zgodnie z przepisami proceduralnymi traktatu WE, a w szczególności z rozporządzeniem [nr 1/2003]. Artykuł 7 ust. 1 wyżej wymienionego rozporządzenia przewiduje […], że Komisja jest właściwa do stwierdzania naruszeń reguł konkurencji przez przedsiębiorstwa. Artykuł 23 ust. 2 wyżej wymienionego rozporządzenia pozwala jej na nakładanie sankcji za takie naruszenia.

300.      Co się tyczy kompetencji Komisji do wydania niniejszej decyzji, taka kompetencja wynika z zastąpienia w obrębie jednolitego porządku prawnego artykułu 65 [EWWiS], jako lex specialis, po wygaśnięciu tego traktatu, przez art. 81 WE, jako lex generalis. Biorąc pod uwagę równoważność treściową tych postanowień materialnoprawnych w granicach jurysdykcji określonych przez kryterium wpływu na handel pomiędzy państwami członkowskimi, o którym mowa w art. 81 WE, oraz kryterium identyczności organu, tj. Komisji, właściwego do stosowania obydwu postanowień pod rządami obydwu odpowiednich traktatów […], z następstwa norm wynika, że Komisja jest również właściwa, na podstawie art. 7 ust. 1 oraz art. 23 ust. 2 rozporządzenia [nr 1/2003], do wszczęcia postępowania na podstawie art. 65 [EWWiS] w celu stwierdzenia naruszenia wyżej wymienionego postanowienia, aby spowodować zaniechanie stwierdzonego w ten sposób naruszenia oraz nałożyć grzywnę w celu ukarania za naruszenie.

301.      Następnie, jeśli chodzi o przepisy materialnoprawne, istnieje ogólna zasada prawa przytoczona w komunikacie [z dnia 18 czerwca 2002 r.] i uznana przez Trybunał w [ww. wyrokach: w sprawach połączonych Salumi i in., pkt 9; w sprawie CT Control (Rotterdam) i JCT Benelux przeciwko Komisji, pkt 22], że mającym zastosowanie prawem materialnym jest prawo obowiązujące w momencie popełnienia naruszenia niezależnie od daty stosowania tego prawa, w granicach zasady lex mitior, uznanej przez Trybunał w [wyroku z dnia 3 maja 2005 r. w sprawach połączonych C‑387/02, C‑391/02 i C‑403/02 Berlusconi i in., Zb.Orz. s. I‑3565, pkt 69], przy założeniu, że ma ono zastosowanie do procedur nakładania grzywien administracyjnych za naruszenia reguł konkurencji […]”.

29      W motywach 302–304 zaskarżonej decyzji Komisja przedstawiła powody, dla których w rozpoznawanej sprawie uznała, że zastosowanie art. 65 EWWiS jest zgodne z zasadą lex mitior.

30      Wreszcie, w motywach 305 i 306 zaskarżonej decyzji, Komisja odrzuciła argumenty podniesione przez skarżące w odpowiedzi na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów w celu zakwestionowania jej kompetencji do wydania tej decyzji.

31      Jeśli chodzi o ustalenie trzech osób prawnych będących adresatami zaskarżonej decyzji, które zostały wskazane w jej motywach 1 i 455, w motywie 2 Komisja stwierdza, co następuje:

„Spośród spółek wskazanych w motywie 1 w licznych porozumieniach i uzgodnionych praktykach uczestniczyła [TradeARBED], z naruszeniem art. 65 ust. 1 [EWWiS], […] z kolei [ARBED] i [ProfilARBED] uważa się za odpowiedzialne solidarnie wraz z [TradeARBED] za te naruszenia, ponieważ wszystkie te spółki należą do jednego przedsiębiorstwa kontrolowanego początkowo przez [ARBED], a następnie przez Arcelor SA”.

32      Komisja przypomniała ponadto, w motywie 453 zaskarżonej decyzji, że pismo w sprawie przedstawienia zarzutów skierowała „nie tylko do podmiotu prawnego, który bezpośrednio brał udział w naruszeniu, tj. do [TradeARBED], lecz także do dwóch pozostałych podmiotów prawnych wchodzących w skład tej samej jednostki gospodarczej, tj. do [ARBED] i do [ProfilARBED], którym można przypisać zachowanie spółki [TradeARBED]”.

33      Co się tyczy w szczególności samej ARBED, Komisja w następujący sposób, w motywie 458 oraz motywach 460–468 zaskarżonej decyzji, uzasadniła przypisanie jej naruszenia:

„458. Tytułem wstępu należy zaznaczyć, że od czasu przeprowadzenia koncentracji przedsiębiorstw [ARBED], Usinor oraz Aceralia w ramach grupy Arcelor w roku 2001 […] grupa kontrolowana przez [ARBED] nie istnieje już obecnie w formie, jaką miała w okresie, w którym miały miejsce zarzucane czyny.

[…]

460.      Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału (wyrok z dnia 16 listopada 2000 r. w sprawie C‑286/98 P Stora Kopparbergs Bergslags przeciwko Komisji, Rec. s. I‑9925, pkt 29), w sytuacji gdy spółka dominująca posiada 100% kapitału spółki zależnej, Komisja ma prawo uważać, że spółka dominująca rzeczywiście wywierała decydujący wpływ na postępowanie swojej spółki zależnej.

461.      Jeśli chodzi o przesłanki materialnoprawne uzasadniające tego rodzaju przypisanie odpowiedzialności, należy przede wszystkim zaznaczyć, że podobnie jak zakaz z art. 81 ust. 1, [WE], zakaz zawarty w art. 65 ust. 1 [EWWiS] jest skierowany w szczególności do „przedsiębiorstw”. Z orzecznictwa Sądu [zob. wyrok z dnia 10 marca 1992 r. w sprawie T‑11/89 Shell przeciwko Komisji, Rec. s. II‑757] wynika zaś, że pojęcie przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 81 [WE] powinno być pojmowane jako oznaczające podmiot gospodarczy posiadający jednolitą organizację obejmującą składniki osobowe, materialne i niematerialne, zajmującą się w sposób trwały osiąganiem określonego celu gospodarczego i mogącą współdziałać przy popełnieniu naruszenia opisanego w tym postanowieniu (zob. także: wyrok Trybunału z dnia 12 lipca 1984 r. w sprawie 170/83 Hydrotherm, Rec. s. 2999, pkt 11; wyrok Sądu z dnia 12 stycznia 1995 r. w sprawie T‑102/92 Viho przeciwko Komisji, Rec. s. II‑17, pkt 50, utrzymany w mocy wyrokiem Trybunału z dnia 24 października 1996 r. w sprawie C‑73/95 P Viho przeciwko Komisji, Rec. s. I‑5457, pkt 15–18).

462.      W rozpoznawanej sprawie [TradeARBED] jest spółką zależną w 100 % należącą do [ARBED]. W trakcie rozprawy przed Sądem w sprawie T‑137/94 adwokat skarżącej wyjaśnił, że [TradeARBED] jest spółką dystrybucyjną, która zajmuje się sprzedażą wyrobów hutniczych, a w szczególności belek produkowanych przez [ARBED] […]. Ponadto siedziba spółki [ARBED] znajduje się pod tym samym adresem co siedziba [TradeARBED], a spółki te mają tę samą centralę telefoniczną i ten sam numer teleksu. Adwokat [TradeARBED] przedstawiał się bez wprowadzania rozróżnienia jako pełnomocnik zarówno [ARBED], jak i [TradeARBED]. Dwaj przedstawiciele [ARBED] uczestniczyli [TradeARBED] w ramach postępowania administracyjnego w przesłuchaniu, które odbyło się w dniach 11–14 stycznia 1993 r. [ww. wyrok z dnia 11 marca 1999 r. w sprawie ARBED przeciwko Komisji, pkt 96, 97]. W związku z powyższym zachowanie [TradeARBED] na rynku belek zależało od jej spółki dominującej [ARBED]. W czasie kiedy naruszenia zostały popełnione, urządzenia do produkcji belek stalowych, które są produktem, którego dotyczy niniejsza sprawa, należały do [ARBED]. Zatem nie ulega wątpliwości, że [ARBED] wywierała decydujący wpływ na [TradeARBED].

463.      W swoich odpowiedziach na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów z dnia 8 marca 2006 r. osoby prawne będące adresatami niniejszej decyzji utrzymują, że Komisja nie przedstawiła na udział [ARBED] dowodu, który uzasadniałby ukaranie tej spółki. Ponadto uważają one, że ukaranie [TradeARBED] i [ARBED] w niniejszej decyzji prowadziłoby do sformułowania wniosków „całkowicie różnych i nie do pogodzenia” z wnioskami, które Komisja wyciągnęła w [decyzji pierwotnej].

464.      W tym względzie wystarczy przypomnieć, że sam fakt, iż [TradeARBED] brała udział w naruszeniu w sposób bezpośredni i konkretny, nie wyłącza odpowiedzialności spółki dominującej, która wywierała na nią decydujący wpływ. Należy następnie podkreślić, że Komisja w niniejszej decyzji stwierdza, iż nawet jeśli jedynie [TradeARBED] bezpośrednio uczestniczyła w wyżej wymienionych naruszeniach, nie oznacza to wcale – jak stwierdziła to już w [decyzji pierwotnej] – że nie można przypisać [ARBED] zachowania [TradeARBED] z racji decydującego wpływu, jaki wywierała na nią [ARBED]. Wobec tego wnioski Komisji zawarte w niniejszej decyzji nie są w żaden sposób sprzeczne lub nie do pogodzenia z wnioskami z [decyzji pierwotnej].

465.      Osoby prawne będące adresatami niniejszej decyzji uważają ponadto, że Komisja naruszyłaby zasadę równego traktowania, gdyby – w celu ustalenia w niniejszej decyzji, komu należy przypisać naruszenie – w miejsce kryterium udziału w naruszeniu, użytego w stosunku do przedsiębiorstw będących członkami kartelu, za który sankcje nałożono w [decyzji pierwotnej], zastosowała kryterium wywierania decydującego wpływu przez spółkę dominującą.

466.      W tej kwestii należy przypomnieć przede wszystkim, że Komisja oświadczyła w motywie 322 [decyzji pierwotnej], iż: »Jedynie TradeARBED uczestniczyła w różnego rodzaju porozumieniach i praktykach, ale TradeARBED jest spółką dystrybucyjną, która zajmuje się sprzedażą między innymi belek stalowych dla swojej spółki dominującej [ARBED] w zamian za wynagrodzenie w formie prowizji. TradeARBED pobiera za swoje usługi niewielki procent ceny sprzedaży. W celu zapewnienia równego traktowania niniejsza decyzja jest adresowana do [ARBED], spółki produkującej belki stalowe w grupie ARBED, a jako obroty ze sprzedaży przedmiotowych produktów zostaną uwzględnione obroty ARBED, a nie TradeARBED«. Co do pozostałych przedsiębiorstw ukaranych w [decyzji pierwotnej] – Komisja obciążyła je odpowiedzialnością według następującego kryterium: »w przypadku gdy więcej niż jedna spółka z grupy brała udział w opisanych powyżej naruszeniach, adresatami niniejszej decyzji są przedsiębiorstwa produkcyjne, ponieważ to one najbardziej korzystają z uzyskania z góry informacji na temat cen i wielkości produkcji« [decyzja pierwotna, motyw 319].

467.      Według utrwalonego orzecznictwa [wyroki Trybunału: z dnia 31 marca 1993 r. w sprawach połączonych C‑89/85, C‑104/85, C‑114/85, C‑116/85, C‑117/85 i od C‑125/85 do C‑129/85 Ahlström Osakeyhtiö i in. przeciwko Komisji, Rec. s. I‑1307; z dnia 13 kwietnia 2000 r. w sprawie C‑292/97 Karlsson i in., Rec. s. I‑2737, pkt 39; wyroki Sądu: z dnia 6 marca 2003 r. w sprawach połączonych T‑228/99 i T‑233/99 Westdeutsche Landesbank Girozentrale i Land Nordrhein-Westfalen przeciwko Komisji, Rec. s. II‑435, pkt 272; z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie T‑351/02 Deutsche Bahn przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑1047] »zasada równego traktowania zakazuje traktowania porównywalnych sytuacji w odmienny sposób, stawiający niektóre podmioty gospodarcze w sytuacji niekorzystnej w stosunku do innych podmiotów, chyba że traktowanie takie jest obiektywnie uzasadnione«.

468.      W tym przypadku nie ma żadnych wątpliwości, iż Komisja w zgodzie z zasadą równego traktowania zastosowała obiektywne kryterium, a mianowicie kryterium produkowania przez spółki belek stalowych, w celu ustalenia, którym przedsiębiorstwom można przypisać naruszenia. Można by zatem a contrario podkreślić, że gdyby Komisja zamierzała nałożyć grzywnę wyłącznie na podstawie kryterium bezpośredniego udziału, a więc naliczyć grzywnę w zależności od wysokości obrotów [TradeARBED], która pobiera jedynie niewielki procent ceny sprzedaży w zamian za swoje usługi, w odróżnieniu od pozostałych przedsiębiorstw ukaranych w [decyzji pierwotnej], spowodowałaby wówczas powstanie dyskryminacji w stosunku do tych ostatnich. Zatem przedsiębiorstwa będące adresatami niniejszej decyzji nie mogą się skutecznie powoływać na nierówne traktowanie ukaranych przedsiębiorstw”.

34      Jeśli zaś chodzi w szczególności o ProfilARBED, Komisja w następujący sposób uzasadniła, w motywach 470–472 zaskarżonej decyzji, przypisanie jej naruszenia:

„470. [ProfilARBED] została stworzona w listopadzie 1992 r. jako spółka zależna, której 100 % kapitału posiadała [ARBED], a urządzenia do produkcji wyrobów długich ze stali węglowej, włącznie z belkami […] zostały przekazane przez [ARBED] na rzecz [ProfilARBED]. W konsekwencji [ProfilARBED] kontynuowała działalność przemysłową i gospodarczą [ARBED], która na skutek przekazania urządzeń przestała produkować stal węglową […].

471.      Ponieważ [ProfilARBED] jest gospodarczym następcą [ARBED] w zakresie obejmującym jej działalność przemysłową i gospodarczą dotyczącą belek w obrębie grupy kontrolowanej przez [ARBED] (później występującej w obrocie jako grupa Arcelor), Komisja jest upoważniona do wszczęcia postępowania przeciwko [ProfilARBED] z tytułu jej odpowiedzialności za naruszenia stanowiące przedmiot niniejszej decyzji.

472.      W wyroku w sprawie Cement [wyrok Trybunału z dnia 7 stycznia 2004 r. w sprawach połączonych C‑204/00 P, C‑205/00 P, C‑211/00 P, C‑213/00 P, C‑217/00 P i C‑219/00 P Aalborg Portland i in. przeciwko Komisji, Rec. s. I‑123, pkt 354–361)] Trybunał orzekł bowiem, że Komisja słusznie uznała spółkę za odpowiedzialną za noszącą znamiona naruszenia działalność innej spółki, która należała do tej samej grupy i której działalność gospodarcza w sektorze cementu została przekazana tej pierwszej spółce. Według Trybunału fakt, iż druga spółka po przeniesieniu działalności nadal istniała jako osoba prawna, w żadnym stopniu nie podważa prawidłowości takiego wniosku. Zgodnie z wyrokiem wydanym w sprawie Cementu [ProfilARBED], która była następcą [ARBED] w zakresie działalności przemysłowej i gospodarczej prowadzonej przez tę ostatnią w sektorze produkcji belek, można przypisać odpowiedzialność za naruszenia będące przedmiotem niniejszej decyzji. Fakt, iż [ARBED] wciąż istnieje jako osoba prawna, nie podważa prawidłowości tego wniosku. Ponadto każdy inny wniosek prowadziłby do umożliwienia obejścia przepisów wspólnotowego prawa konkurencji, ponieważ przedsiębiorstwa mogłyby unikać ponoszenia odpowiedzialności za popełnione naruszenia w ten sposób, że przekazywałyby sporną działalność innej spółce z tej samej grupy. Dlatego właśnie niniejsza decyzja jest adresowana również do [ProfilARBED]”.

35      W odniesieniu do ewentualnego przedawnienia swojego uprawnienia do nakładania grzywien, Komisja w motywach 446–452 zaskarżonej decyzji podkreśla, co następuje:

„446. W celu określenia, jakie przepisy o przedawnieniu w zakresie nakładania grzywien mają zastosowanie w niniejszej sprawie, nie ma konieczności ustalania, czy przepisy o przedawnieniu są przepisami proceduralnymi, co skutkowałoby zastosowaniem odpowiednich przepisów rozporządzenia [nr 1/2003], czy też przepisy o przedawnieniu są przepisami materialnoprawnymi, co skutkowałoby zastosowaniem odpowiednich przepisów [decyzji nr 715/78], ponieważ są one co do treści identyczne […].

447.      […] Komisja przeprowadziła kontrole w sektorze belek stalowych w dniach 16, 17 i 18 stycznia 1991 r., które uważa za datę ustania naruszenia. W dniu 6 lutego 1992 r. Komisja skierowała do [TradeARBED] pismo w sprawie przedstawienia zarzutów. Żądania udzielenia informacji zostały wysłane do [TradeARBED] oraz do działu prawnego [ARBED] między innymi w dniu 26 listopada 1993 r., a Komisja zwracała się w nich do [ARBED] o przekazanie informacji o wysokości obrotów ze sprzedaży osiągniętych przez [ARBED] w sektorach objętych EWWiS w okresie od stycznia do września 1993 r. W dniu 16 lutego 1994 r. Komisja wydała [decyzję pierwotną] nakładającą na [ARBED] grzywnę za udział [TradeARBED] w naruszeniach art. 65 traktatu EWWiS. W dniu 8 kwietnia 1994 r. [ARBED] wniosła do Sądu skargę przeciwko tej decyzji. W dniu 11 marca 1999 r. Sąd wydał wyrok w sprawie T‑137/94 ARBED przeciwko Komisji. W dniu 11 maja 1999 r. [ARBED] wniosła do Trybunału odwołanie od tego wyroku. W dniu 20 października 2003 r. Trybunał uchylił wyrok w sprawie T‑137/94. W dniu 8 marca 2006 r. Komisja postanowiła wszcząć nowe postępowanie w sprawie antykonkurencyjnych zachowań, które były przedmiotem [decyzji pierwotnej], kierując do [ARBED, TradeARBED oraz do ProfilARBED] nowe pismo w sprawie przedstawienia zarzutów, które doprowadziło do wydania niniejszej decyzji.

448.      Uwzględniając powyższe Komisja stwierdza, że [ARBED] nie może powoływać się na przedawnienie, ponieważ wydanie niniejszej decyzji nie nastąpiło z naruszeniem terminu, w którym Komisja może nałożyć grzywnę zgodnie z przepisami przytoczonymi w motywie 446. Pomijając bowiem nawet czynności dochodzeniowe i postępowania podjęte wobec innych przedsiębiorstw, pisma z żądaniem udzielenia informacji wysłane do [ARBED] w dniu 26 listopada 1993 r. oraz [decyzja pierwotna] stanowią, każde z osobna, czynności przerywające bieg przedawnienia i powodujące, iż termin przedawnienia biegnie na nowo w stosunku do wszystkich spółek, które tworzą jednostkę gospodarczą kontrolowaną przez [ARBED]. Następnie bieg terminu przedawnienia został zawieszony, zgodnie z art. 3 decyzji [nr 715/78], po raz pierwszy przez wniesienie w dniu 11 maja 1994 r. przez [ARBED] skargi przeciwko [decyzji pierwotnej] do Sądu, który wydał wyrok w dniu 11 marca 1999 r., a później, po raz drugi, przez wniesienie w dniu 11 maja 1999 r. odwołania do Trybunału, który wydał wyrok w dniu 20 października 2003 r. Po tym okresie zawieszenia bieg pięcioletniego przedawnienia ponownie został przerwany, kiedy Komisja wystosowała pismo w sprawie przedstawienia zarzutów w dniu 8 marca 2006 r. Następnie należy stwierdzić, że niniejsza decyzja została wydana przed upływem dziesięcioletniego okresu przedawnienia, który biegnie od ustania naruszenia w 1990 r., przy czym został on zawieszony na dziesięć lat, podczas których toczyły się postępowania wszczynane przez [ARBED] kolejno w Sądzie oraz w Trybunale. W rezultacie – wbrew temu, co utrzymują strony w swoich odpowiedziach na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów z dnia 8 marca 2006 r. – nie ulega wątpliwości, że [ARBED] nie może się powoływać na przedawnienie w zakresie nakładania grzywien.

449.      Ponadto również zasady przedawnienia nie stanowią przeszkody w nałożeniu grzywny na [TradeARBED], ponieważ skargi złożone przez [ARBED] w Sądzie i w Trybunale przeciwko [decyzji pierwotnej] spowodowały zawieszenie biegu przedawnienia również w stosunku do [TradeARBED]. W rozpoznawanej sprawie ostatnią czynnością przerywającą bieg przedawnienia w stosunku do [TradeARBED] jest pismo w sprawie przedstawienia zarzutów wystosowane w dniu 8 marca 2006 r., po czym bieg przedawnienia był zawieszony przez cały okres trwania postępowań wszczętych przez [ARBED] przed Sądem i przed Trybunałem.

450.      Jak bowiem stanowią art. 3 decyzji [nr 715/78] oraz art. 25 rozporządzenia [nr 1/2003], bieg przedawnienia postępowania jest zawieszony do czasu wydania przez Trybunał rozstrzygnięcia w sprawie, która dotyczy decyzji Komisji.

451.      Komisja uważa więc, że zawieszenie biegu przedawnienia na skutek wszczęcia przez przedsiębiorstwo postępowań przed Sądem i przed Trybunałem pociąga za sobą skutki zarówno wobec podmiotu prawnego będącego stroną postępowania sądowego, jak i pozostałych podmiotów prawnych, które wchodzą w skład tej samej jednostki gospodarczej, bez względu na to, który podmiot prawny wszczął te postępowania. W tym względzie należy przede wszystkim zaznaczyć, że wykładnia taka nie jest sprzeczna z art. 3 decyzji [nr 715/78]. Następnie należy podkreślić, że gdyby było inaczej, Komisja nie byłaby w stanie naprawić błędów proceduralnych, jakie może popełniać, pomimo przysługującego jej prawa do wydania nowej decyzji, co zostało wyraźnie potwierdzone przez Trybunał w sprawie PVC II. W przeciwnym razie od momentu, gdy [decyzja pierwotna] stała się przedmiotem skargi wniesionej do Sądu, a później do Trybunału, Komisja nie miałaby bowiem prawa, zgodnie z zasadą dobrej administracji, wydać nowej decyzji w celu ukarania [TradeARBED], w czasie gdy toczyły się postępowania wszczęte przez [ARBED]. Jest to tym bardziej oczywiste, że toku postępowania [ARBED] nie ograniczyła się do zgłoszenia jedynie zarzutów proceduralnych, ale podniosła również zarzuty materialnoprawne dotyczące udziału [TradeARBED] w zarzucanych jej naruszeniach. Zatem nie ulega wątpliwości, że [TradeARBED] nie może – z tych samych powodów co [ARBED] – korzystać z przedawnienia w zakresie nakładania grzywien.

452.      Na koniec należy zaznaczyć, że przedstawione w motywie 449 i nast. argumenty dotyczące [ARBED] muszą znajdować zastosowanie do [ProfilARBED], która jest następcą gospodarczym [ARBED]”.

36      Zgodnie z art. 1 zaskarżonej decyzji:

„Przedsiębiorstwo składające się z [ARBED, TradeARBED oraz ProfilARBED] uczestniczyło, z naruszeniem art. 65 ust. 1 [EWWiS], w całej serii porozumień i uzgodnionych praktyk, których celem lub skutkiem było ustalanie cen, przydzielanie kwot produkcyjnych oraz wymiana na wielką skalę informacji na temat wspólnotowego rynku belek. Udział w tych naruszeniach przedsiębiorstwa w ww. składzie jest udowodniony w okresie od dnia 1 lipca 1988 r. do dnia 16 stycznia 1991 r.”.

37      Zgodnie z art. 2 zaskarżonej decyzji „[n]a przedsiębiorstwa [ARBED, TradeARBED i ProfilARBED], odpowiedzialne solidarnie za naruszenia, o których mowa w art. 1, nakłada się grzywnę w wysokości 10 mln EUR”.

 Przebieg postępowania i żądania stron

38      Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 27 grudnia 2006 r. skarżące wniosły niniejszą skargę na podstawie art. 33 EWWiS i 36 EWWiS, a także art. 229 WE i 230 WE.

39      Ponieważ zmienił się skład izb Sądu, sędzia sprawozdawca został przydzielony do siódmej izby, której w rezultacie przydzielono niniejszą sprawę.

40      Na podstawie sprawozdania sędziego sprawozdawcy Sąd (siódma izba) postanowił otworzyć procedurę ustną.

41      Sąd wysłuchał wystąpień stron i ich odpowiedzi na pytania zadane przez Sąd na rozprawie w dniu 5 listopada 2008 r.

42      Skarżące wnoszą do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji;

–        a przynajmniej stwierdzenie nieważności art. 2 wyżej wymienionej decyzji, w zakresie w jakim nakłada na skarżące karę pieniężną, lub znaczne tej kary zmniejszenie;

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania.

43      Komisja wnosi do Sądu o:

–        oddalenie skargi;

–        obciążenie skarżących kosztami postępowania.

 Co do prawa

44      Na poparcie swoich żądań skarżące przywołują in meriti cztery zarzuty. Zarzut pierwszy opiera się na braku podstawy prawnej zaskarżonej decyzji oraz na nadużyciu władzy. Zarzut drugi został wywiedziony z naruszenia reguł dotyczących przypisywania odpowiedzialności za naruszenia, ponieważ Komisja w zaskarżonej decyzji obciążyła trzy spółki powiązane odpowiedzialnością za zachowania jednej z nich, chociaż dwie pozostałe nie brały w nich udziału. Zarzut trzeci jest oparty na naruszeniu przepisów dotyczących przedawnienia. Zarzut czwarty, podniesiony pomocniczo, opiera się na naruszeniu prawa do obrony, ponieważ zaskarżona decyzja została wydana po upływie zbyt długiego czasu.

 W przedmiocie zarzutu pierwszego, opartego na braku podstawy prawnej zaskarżonej decyzji oraz na nadużyciu władzy

 Argumenty stron

45      Skarżące podzieliły ten zarzut na dwie części.

46      W pierwszej części zarzutu utrzymują, że Komisja naruszyła art. 97 EWWiS i dopuściła się nadużycia władzy, stosując art. 65 EWWiS po terminie wygaśnięcia traktatu EWWiS. Według nich bowiem wygaśnięcie wyżej wymienionego traktatu w dniu 23 lipca 2002 r. musiało spowodować wygaśnięcie kompetencji Komisji do stosowania tego postanowienia, wbrew temu, co stwierdzono w motywie 292 zaskarżonej decyzji.

47      Powołana w motywie 293 zaskarżonej decyzji okoliczność, iż traktat WE i traktat EWWiS należą do jednolitego porządku prawnego, opierającego się na traktatach ustanawiających Unię Europejską oraz poszczególne Wspólnoty, jest w tym względzie nieistotna. Instytucje mają wprawdzie obowiązek wypracowania spójnej wykładni poszczególnych traktatów, nie może to jednak w żadnym razie usprawiedliwiać podtrzymywania traktatu „przy życiu” przez Komisję po jego wygaśnięciu, jeżeli nie zostało to przewidziane w postanowieniach tego traktatu. Skarżące powołują w szczególności w tym zakresie ww. opinię Trybunału 1/91, pkt 29.

48      W drugiej części zarzutu skarżące utrzymują, że Komisja naruszyła rozporządzenie nr 1/2003 i dopuściła się nadużycia władzy, opierając swoją kompetencję do wydania decyzji przyjmowanej w celu wykonania art. 65 EWWiS na rozporządzeniu, które nadaje jej uprawnienia jedynie celem wykonania art. 81 WE i art. 82 WE.

49      Jeśli chodzi o przepisy proceduralne mające zastosowanie w rozpoznawanej sprawie, skarżące podważają w szczególności twierdzenie zawarte w motywie 299 zaskarżonej decyzji, że art. 7 ust. 1 oraz art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 nadają Komisji uprawnienia do stwierdzenia „naruszeń reguł konkurencji” i do wymierzenia sankcji za te naruszenia. Natomiast ich zdaniem z art. 4 tego rozporządzenia wynika, że uprawnienia nadane przez nie Komisji mają na celu wyłącznie umożliwienie jej ścigania naruszeń art. 81 WE i 82 WE.

50      Skarżące zwracają również uwagę, iż rozporządzenie nr 1/2003 zostało wydane po wygaśnięciu traktatu EWWiS. Rada, zaniechawszy rozszerzenia w tym rozporządzeniu kompetencji Komisji na wprowadzanie w życie art. 65 EWWiS, prawdopodobnie uznała – zdaniem skarżących słusznie – że nie jest władna przedłużyć okresu obowiązywania tego traktatu, ponieważ taką prerogatywę posiadają wyłącznie autorzy wyżej wymienionego traktatu, a nie powołane przezeń instytucje.

51      Jeśli chodzi o argument wywiedziony przez Komisję na podstawie komunikatu z dnia 18 czerwca 2002 r., skarżące podkreślają, że samo powtórzenie zasadniczego stanowiska nie wystarczy do jego uzasadnienia.

52      W swojej replice skarżące dodały, że nawet przy założeniu, że można interpretować rozporządzenie nr 1/2003 w taki sposób, że dotyczy ono również postępowań przewidzianych w art. 65 EWWiS, nie może to jednak prowadzić do zmiany zakresu traktatu EWWiS, a w szczególności jego art. 97. Z hierarchii norm wynika bowiem, że rozporządzenie Rady nie może zmieniać traktatu. Tak jest tym bardziej z tego powodu, że art. 95 EWWiS przewidywał specjalną procedurę, której należy przestrzegać w przypadku, gdyby zmiana traktatu EWWiS została uznana za konieczną w celu objęcia sytuacji w nim nieprzewidzianych.

53      Co się tyczy przepisów materialnoprawnych, skarżące uważają, że do rozpoznawanej sprawy nie ma zastosowania ogólna zasada prawa przywołana w motywie 301 zaskarżonej decyzji, zgodnie z którą właściwym prawem materialnym jest prawo obowiązujące w momencie popełnienia naruszenia, niezależnie od daty jego zastosowania. W istocie bowiem w rozpoznawanej sprawie nie chodzi o zmianę aktu normatywnego przez jego autora, lecz o inicjatywę ze strony instytucji, której obowiązkiem jest stosowanie przepisu prawnego, podjętą w celu przedłużenia bytu tego przepisu poza termin wygaśnięcia wyraźnie określony przez jego autora. W przypadku traktatu EWWiS wygaśnięcie nastąpiło w dniu 23 lipca 2002 r., zgodnie z jego art. 97, a autorzy traktatu nie podjęli żadnych kroków w celu utrzymania w mocy niektórych jego postanowień. Niezależnie od przykrych konsekwencji, jakich taka sytuacja może przysporzyć Komisji, nie jest ona upoważniona do wstąpienia w prawa wyżej wymienionych autorów i do utrzymania w mocy art. 65 EWWiS.

54      Skarżące dodają w replice, że jeśli czyny sprzed dnia 23 lipca 2002 r. są nadal regulowane przez traktat EWWiS, to podlegają one wszystkim postanowieniom tego traktatu, włącznie z jego art. 97, który uniemożliwia jakiekolwiek stosowanie tego traktatu po tej dacie.

55      Komisja podważa argumenty skarżących, przedstawiając argumentację analogiczną do zawartej w zaskarżonej decyzji.

 Ocena Sądu

56      Dwie przedstawione części zarzutu należy zbadać łącznie.

57      Sąd przypomina, że traktaty Wspólnot ustanowiły porządek prawny jedyny w swoim rodzaju (zob. podobnie ww. opinię Trybunału 1/91, pkt 21; wyrok Sądu z dnia 27 czerwca 1991 r. w sprawie T‑120/89 Stahlwerke Peine-Salzgitter przeciwko Komisji, Rec. s. II‑279, pkt 78), w ramach którego – jak to zostało wyrażone w art. 305 ust. 1 WE – traktat EWWiS stanowił system unormowań szczególnych na zasadzie odstępstwa od uregulowań o charakterze ogólnym ustanowionych w traktacie WE.

58      Zgodnie ze swoim art. 97, traktat EWWiS wygasł w dniu 23 lipca 2002 r. W dniu 24 lipca 2002 r. zakres stosowania systemu ogólnego wynikającego z traktatu WE został zatem rozszerzony na sektory pierwotnie regulowane traktatem EWWiS.

59      Wprawdzie zastąpienie uregulowań prawnych traktatu EWWiS przez traktat WE spowodowało, od dnia 24 lipca 2002 r., zmianę podstaw prawnych, uregulowań formalno‑ i materialnoprawnych właściwych w odniesieniu do sytuacji uprzednio regulowanych przez traktat EWWiS, zmiana ta wpisuje się jednak w kontekst jednolitości i ciągłości wspólnotowego porządku prawnego oraz jego celów (wyrok Sądu z dnia 12 września 2007 r. w sprawie T‑25/04 González y Díez przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑3121, pkt 55).

60      W tym względzie należy podkreślić, że wprowadzenie i utrzymanie systemu wolnej konkurencji, w ramach którego zapewnione są normalne warunki konkurencji i który leży zresztą u podstaw uregulowań w zakresie karteli przedsiębiorstw, stanowi jeden z istotnych celów zarówno traktatu WE (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 29 czerwca 2006 r. w sprawie C‑308/04 P SGL Carbon przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑5977, pkt 31), jak i traktatu EWWiS (zob. podobnie opinię Trybunału 1/61 z dnia 13 grudnia 1961, Rec. s. 505, 519, oraz wyrok Sądu z dnia 11 marca 1999 r. w sprawie T‑141/94 Thyssen Stahl przeciwko Komisji, Rec. s. II‑347, pkt 265, 299–304).

61      W tym kontekście należy podkreślić, że – chociaż zasady wynikające z traktatu EWWiS i WE regulujące dziedzinę karteli przedsiębiorstw w pewnym stopniu się różnią – pojęcia porozumienia i uzgodnionej praktyki w rozumieniu art. 65 ust. 1 EWWiS odpowiadają pojęciom porozumienia i uzgodnionej praktyki w rozumieniu art. 81 WE oraz że obydwa przepisy były w taki sam sposób interpretowane przez sądy wspólnotowe (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Thyssen Stahl przeciwko Komisji, pkt 262–272, 277). W konsekwencji dążenie do celu w postaci osiągnięcia niezakłóconej konkurencji w sektorach początkowo wchodzących w skład wspólnego rynku węgla i stali nie zostało przerwane z powodu wygaśnięcia traktatu EWWIS, ponieważ cel ten jest również realizowany w ramach traktatu WE przez tę samą instytucję, tj. Komisję, czyli organ administracyjny zajmujący się wdrażaniem i rozwijaniem polityki konkurencji w interesie ogólnym Wspólnoty (zob. podobnie i alogicznie ww. wyrok w sprawie González y Díez przeciwko Komisji, pkt 55).

62      Ponadto zgodnie z zasadą wspólną systemom prawnym państw członkowskich, której korzenie sięgają prawa rzymskiego, w razie zmiany przepisów prawnych należy zapewnić ciągłość struktur prawnych, jeżeli prawodawca nie wyraził woli, aby było inaczej (wyrok Trybunału z dnia 25 lutego 1969 r. w sprawie 23/68 Klomp, Rec. s. 43, pkt 13). Sąd zwraca uwagę, że w ww. wyroku Trybunał zastosował tę zasadę, gdy chodziło o zmianę przepisów pierwotnego prawa wspólnotowego, dokonaną w wyniku traktatu o fuzji.

63      Ciągłość wspólnotowego porządku prawnego i celów, którym podporządkowane jest jego działanie, wymagają więc, aby Wspólnota Europejska, jako następca Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, a także w ramach własnego systemu proceduralnego zapewniła – w odniesieniu do sytuacji powstałych pod rządami traktatu EWWiS – poszanowanie praw i obowiązków spoczywających eo tempore zarówno na państwach członkowskich, jak i na jednostkach na mocy traktatu EWWiS i jego przepisów wykonawczych. Wymóg ten jest tym bardziej konieczny, że zakłócenia konkurencji, wynikające z nieprzestrzegania przepisów dotyczących karteli przedsiębiorstw, mogą pod rządami traktatu WE rozszerzyć swoje skutki w czasie na okres po wygaśnięciu traktatu EWWiS (zob. analogicznie wyrok Trybunału z dnia 18 lipca 2007 r. w sprawie C‑119/05 Lucchini, Zb.Orz. s. I‑6199, pkt 41 i przytoczone tam orzecznictwo; ww. wyrok w sprawie González y Díez przeciwko Komisji, pkt 56).

64      Z powyższego wynika, iż – wbrew temu, co utrzymuje skarżąca – wykładni rozporządzenia nr 1/2003, a w szczególności jego art. 7 ust. 1 oraz art. 23 ust. 2, należy dokonywać w ten sposób, że umożliwiają one Komisji po dniu 23 lipca 2002 r. stwierdzenie naruszenia i orzeczenie sankcji za zorganizowanie karteli przedsiębiorstw w sektorach objętych zakresem stosowania traktatu EWWiS ratione materiae i ratione temporis (zob. analogicznie ww. wyrok w sprawie González y Díez przeciwko Komisji, pkt 57), mimo iż wyżej wymienione przepisy tego rozporządzenia nie wymieniają wyraźnie art. 65 EWWiS.

65      Należy ponadto zaznaczyć, że zastosowanie uregulowań traktatu WE w dziedzinie początkowo regulowanej przez traktat EWWiS powinno odbywać się poszanowaniem zasad rządzących stosowaniem prawa w czasie. W tym względzie z utrwalonego orzecznictwa wynika, że o ile w przypadku przepisów proceduralnych na ogół uznaje się je za mające zastosowanie do wszystkich postępowań toczących się w chwili ich wejścia w życie, w przypadku przepisów materialnoprawnych jest inaczej. W celu zapewnienia przestrzegania zasady pewności prawa oraz zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań przepisy materialnoprawne należy bowiem interpretować jako dotyczące sytuacji zaistniałych przed ich wejściem w życie jedynie w przypadku, gdy z ich treści, celów lub miejsca w systemie prawnym jasno wynika, że należy im przypisać taki skutek (ww. wyrok Trybunału w sprawach połączonych Salumi i in., pkt 9; wyrok Trybunału z dnia 10 lutego 1982 r. w sprawie 21/81 Bout, Rec. s. 381, pkt 13; wyrok Sądu z dnia 19 lutego 1998 r. w sprawie T‑42/96 Eyckeler & Malt przeciwko Komisji, Rec. s. II‑401, pkt 55).

66      Z tego punktu widzenia, w odniesieniu do kwestii przepisów materialnoprawnych znajdujących zastosowanie do sytuacji prawnej, która ostatecznie powstała przed wygaśnięciem traktatu EWWiS, ciągłość wspólnotowego porządku prawnego oraz wymogi związane z zasadami pewności prawa i ochrony uzasadnionych oczekiwań nakazują zastosowanie przepisów materialnych uchwalonych na podstawie traktatu EWWiS do okoliczności faktycznych podlegających jego zakresowi zastosowania ratione materiae i ratione temporis. Okoliczność, że z powodu wygaśnięcia traktatu EWWiS rozpatrywane przepisy prawne nie obowiązują już w chwili przeprowadzania oceny sytuacji faktycznej, nie zmienia tego ustalenia, ponieważ wspomniana ocena dotyczy sytuacji prawnej ostatecznie powstałej w okresie, w jakim stosowane były przepisy materialnoprawne wydane na podstawie traktatu EWWiS (ww. wyrok w sprawie González y Díez przeciwko Komisji, pkt 59).

67      W rozpoznawanej sprawie zaskarżona decyzja została wydana na podstawie art. 7 ust. 1 oraz art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 w następstwie postępowania przeprowadzonego na podstawie tego rozporządzenia. Przepisy dotyczące podstawy prawnej i procedury stosowanej do chwili wydania zaskarżonej decyzji wchodzą w zakres uregulowań proceduralnych w rozumieniu orzecznictwa cytowanego w pkt 65 powyżej. Ponieważ zaskarżona decyzja została wydana po wygaśnięciu traktatu EWWiS, Komisja słusznie zastosowała uregulowania zawarte w rozporządzeniu nr 1/2003 (zob. podobnie i analogicznie ww. wyrok w sprawie González y Díez przeciwko Komisji, pkt 60; zob. a contrario wyrok Sądu z dnia 25 października 2007 r. w sprawach połączonych T‑27/03, T‑46/03, T‑58/03, T‑79/03, T‑80/03, T‑97/03 i T‑98/03 SP i in. przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑4331).

68      Jeśli chodzi o przepisy materialnoprawne, należy zauważyć, że zaskarżona decyzja dotyczy sytuacji prawnych ostatecznie powstałych przed wygaśnięciem traktatu EWWiS, ponieważ naruszenia miały miejsce w okresie od dnia 1 lipca 1988 r. do dnia 16 stycznia 1991 r. (zob. pkt 140 niniejszego wyroku). Wobec braku jakiegokolwiek wstecznego skutku materialnego prawa konkurencji obowiązującego od dnia 24 lipca 2002 r. należy stwierdzić, że art. 65 ust. 1 EWWiS stanowi uregulowanie materialnoprawne mające zastosowanie i rzeczywiście zastosowane przez Komisję w zaskarżonej decyzji, ponieważ jak wynika z samego charakteru zasady lex generalis traktatu WE w stosunku do traktatu EWWiS, potwierdzonej w art. 305 WE, system szczególny wynikający z traktatu EWWiS i jego przepisów wykonawczych jest, zgodnie z zasadą „lex specialis derogat legi generali”, jedynym systemem znajdującym zastosowanie do sytuacji powstałych przed dniem 24 lipca 2002 r.

69      Z całości powyższych ustaleń wynika, że zarzut pierwszy powinien zostać oddalony i dotyczy to obydwu jego części.

 W przedmiocie zarzutu drugiego, opartego na naruszeniu zasad przypisywania naruszenia

 Argumenty stron

70      Skarżące nie zgadzają się z tezą, iż odpowiedzialność za naruszenia stwierdzone w zaskarżonej decyzji może zostać przypisana ARBED oraz ProfilARBED.

71      Jeśli chodzi o ARBED, ustosunkowując się do treści motywu 460 zaskarżonej decyzji, skarżące zwracają uwagę, powołując się na pkt 28 ww. wyroku w sprawie Stora Kopparbergs Bergslags przeciwko Komisji, że Trybunał nigdy nie potwierdził, iż pełna kontrola wystarczy do uznania spółki dominującej za odpowiedzialną za zachowanie jej spółki zależnej. Trybunał orzekł, że w sytuacji gdy spółka dominująca wyraziła zgodę na ponoszenie odpowiedzialności za swoją jednostkę zależną w toku postępowania administracyjnego, Komisja miała prawo domniemywać, że była ona rzeczywiście za nie odpowiedzialna. W rozpoznawanej sprawie taka sytuacja nie miała miejsca, zresztą Komisja nigdy nie powiadomiła ARBED, w toku pierwszego postępowania administracyjnego, o swoim zamiarze przypisania jej odpowiedzialności za zachowanie TradeARBED.

72      Skarżące dodają, że w sprawie Stora Kopparbergs Bergslags przeciwko Komisji zakończonej wydaniem ww. wyroku, Komisja zastosowała podejście polegające na skierowaniu spornej decyzji do spółki dominującej, kiedy istniały konkretne dowody wiążące ją z udziałem spółki zależnej w kartelu [zob. motyw 143 decyzji Komisji 94/601/WE z dnia 13 lipca 1994 r. dotyczącej postępowania na podstawie art. 85 traktatu WE (IV/C/33.833 – Karton) (Dz.U. L 243, s. 1)]. W rozpoznawanej sprawie taka sytuacja nie miała miejsca.

73      Jako że szczególne warunki określone przez Trybunał w ww. wyroku w sprawie Stora Kopparbergs Bergslags przeciwko Komisji w rozpoznawanej sprawie nie zostały spełnione, skarżące twierdzą, iż zasady ogólne indywidualizacji kary oraz ciężaru dowodu wymagają, by Komisja wykazała, że konkretne zarzuty mogą być skierowane do każdego z przedsiębiorstw będących adresatami pisma w sprawie przedstawienia zarzutów. Skarżące powołują w tym zakresie wyrok Sądu z dnia 4 lipca 2006 r. w sprawie T‑304/02 Hoek Loos przeciwko Komisji (Zb.Orz. s. II‑1887, pkt 118 i przytoczone tam orzecznictwo).

74      Tymczasem w rozpoznawanej sprawie Komisja stwierdziła, zarówno w zaskarżonej decyzji (motywy 444 i 464), jak i w decyzji pierwotnej (motyw 322), że jedynie TradeARBED uczestniczyła w różnego rodzaju porozumieniach i praktykach.

75      Na koniec skarżące twierdzą, iż przypisanie ARBED naruszenia popełnionego przez TradeARBED jedynie na tej podstawie, że posiada ona 100 % kapitału swojej spółki zależnej, doprowadziłoby w tym przypadku do dyskryminacji w porównaniu z pozostałymi przedsiębiorstwami, których dotyczy naruszenie. Wbrew bowiem temu, co Komisja twierdzi w motywie 468 zaskarżonej decyzji, w decyzji pierwotnej zastosowano wobec tych przedsiębiorstw badanie możliwości przypisania im naruszeń oparte nie na kryterium produkcji belek, lecz na kryterium rzeczywistego udziału w tych naruszeniach. Dopiero w sytuacji gdy dwie spółki z tej samej grupy uczestniczyły w kartelu, Komisja wydawała decyzję jedynie w odniesieniu do spółki produkcyjnej (zob. motywy 320 i 321 decyzji pierwotnej). Według skarżących Komisja nie może w rozpoznawanej sprawie zaniechać takiego badania możliwości przypisania naruszeń, nie dopuszczając się dyskryminacji sprzecznej z zasadą równego traktowania.

76      W swojej replice skarżące dodają, że w rozpoznawanej sprawie Komisja dokonała wyboru, że nie oprze się na wzruszalnym domniemaniu udziału spółek dominujących w działaniach ich spółek zależnych w 100 %, lecz że raczej zbada na podstawie okoliczności faktycznych i zebranych przez siebie informacji, czy spółki te rzeczywiście uczestniczyły w naruszeniu. W rozpoznawanej sprawie Komisja na podstawie przeprowadzonego badania stanu faktycznego ustaliła zatem, że jeśli chodzi o grupę ARBED, tylko TradeARBED brała udział w naruszeniu. Wynikają stąd, ich zdaniem, konsekwencje dwojakiego rodzaju.

77      Po pierwsze, w związku z tym, iż Komisja w ramach postępowania, które zakończyło się wydaniem decyzji pierwotnej, postanowiła nie opierać się na omawianym wzruszalnym domniemaniu, skarżące uważają, że nie może ona zastosować odmiennego podejścia w postępowaniu, które zakończyło się wydaniem zaskarżonej decyzji, bez naruszania zasady równego traktowania.

78      Po drugie, posłużenie się wspomnianym domniemaniem w rozpoznawanej sprawie stało się niemożliwe ze względu na powagę rzeczy osądzonej, z której korzysta – według skarżących – decyzja pierwotna, w której Komisja stwierdziła, że jedynie TradeARBED uczestniczyła w naruszeniu. Ten aspekt decyzji pierwotnej nigdy nie był bowiem podważany ani a fortiori w orzeczeniu sądu nie stwierdzono jej nieważności w tym zakresie.

79      Jeśli chodzi o ProfilARBED, skarżące podnoszą argument, iż nawet przy założeniu, że Komisja mogła przypisać spółce produkcyjnej Grupy ARBED odpowiedzialność za naruszenie popełnione przez TradeARBED, powinna była ona jeszcze się zdecydować, czy będzie występować przeciwko ARBED, jako spółce produkcyjnej działającej w okresie, gdy miały miejsce sporne zdarzenia, czy przeciwko ProfilARBED, jako następcy gospodarczemu ARBED w dziedzinie produkcji belek.

80      Według skarżących Komisja nie może bez naruszania zasady indywidualizacji kary przypisać tego samego naruszenia równocześnie przedsiębiorstwu, które brało udział w naruszeniu, oraz przedsiębiorstwu, które później przejęło prowadzenie działalności, której dotyczyło naruszenie. Sposób postępowania, za którym opowiada się Komisja, prowadziłby bowiem ścigania i skazania dwóch przedsiębiorstw za te same czyny.

81      W każdym razie ponieważ ProfilARBED została uznana za odpowiedzialną za zachowanie ARBED jako jej następca w zakresie działalności obejmującej produkcję belek, zamierza ona przywołać mutatis mutandis argumenty przedstawione powyżej w pkt 71–78.

82      Komisja podważa argumenty skarżących, przedstawiając argumentację analogiczną do zawartej w zaskarżonej decyzji.

 Ocena Sądu

83      Należy wziąć pod uwagę różnice w sytuacji trzech skarżących.

–       TradeARBED

84      Z zastrzeżeniem argumentacji przedstawionej w ramach zarzutu pierwszego i trzeciego, skarżące nie kwestionują tego, że zaskarżona decyzja mogła być adresowana do TradeARBED, czyli spółki wskazanej w decyzji pierwotnej jako jedyna spółka grupy ARBED, która „uczestniczyła w różnego rodzaju porozumieniach i praktykach”.

85      W związku z powyższym należy uważać, że zarzut drugi nie został przywołany przez TradeARBED na poparcie jej żądania stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji.

–       ARBED

86      Argumentacja przedstawiona przez skarżące w ramach obecnie rozpoznawanego zarzutu nie pozwala na wykazanie, że przypisanie ARBED odpowiedzialności za zachowanie TradeARBED noszące znamiona naruszenia oraz nałożenie grzywny na obydwie spółki na zasadzie odpowiedzialności solidarnej stanowiło naruszenie prawa.

87      W tym względzie należy przede wszystkim przypomnieć, że pojęcie przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 81 WE obejmuje jednostki gospodarcze, z których każda ma jednolitą organizację obejmującą elementy osobowe, materialne i niematerialne, służącą do trwałego dążenia do osiągnięcia określonego celu gospodarczego i mogącą uczestniczyć w popełnieniu naruszenia opisanego w tym przepisie (wyrok Sądu z dnia 12 grudnia 2007 r. w sprawie T‑112/05 Akzo Nobel i in. przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑5049, od którego to wyroku wniesione zostało odwołanie, pkt 57; zob. także wyrok Sądu z dnia 20 marca 2002 r. w sprawie T‑9/99 HFB i in. przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1487, pkt 54 i przytoczone tam orzecznictwo).

88      Komisja jest upoważniona do skierowania decyzji nakładającej grzywny na spółkę dominującą w ramach grupy spółek nie ze względu na relację istniejącą pomiędzy spółką dominującą a jej spółką zależną, związaną z namową i naruszeniem, ani tym bardziej ze względu na udział spółki dominującej w naruszeniu, ale ze względu na to, że stanowią one jedno przedsiębiorstwo w opisanym powyżej rozumieniu. Bowiem wspólnotowe prawo konkurencji uznaje, że różne spółki należące do tej samej grupy stanowią jedną jednostkę gospodarczą, a tym samym przedsiębiorstwo w rozumieniu przepisów art. 81 WE i 82 WE, jeśli te spółki nie określają niezależnie swojego zachowania na rynku (ww. wyrok w sprawie Akzo Nobel i in. przeciwko Komisji, pkt 58; zob. także wyrok Sądu z dnia 30 września 2003 r. w sprawie T‑203/01 Michelin przeciwko Komisji, Rec. s. II‑4071, pkt 290).

89      W szczególnym przypadku, gdy spółka dominująca kontroluje 100% kapitału swojej spółki zależnej, będącej sprawcą naruszenia, istnieje wzruszalne domniemanie, że taka spółka dominująca wywiera decydujący wpływ na zachowanie swojej spółki zależnej (ww. wyrok w sprawie Akzo Nobel i in. przeciwko Komisji, pkt 60; zob. także podobnie wyrok Trybunału z dnia 25 października 1983 r. w sprawie 107/82 AEG-Telefunken przeciwko Komisji, Rec. s. 3151, pkt 50; wyrok Sądu z dnia 20 kwietnia 1999 r. w sprawach połączonych od T‑305/94 do T‑307/94, od T‑313/94 do T‑316/94, T‑318/94, T‑325/94, T‑328/94, T‑329/94 i T‑335/94 Limburgse Vinyl Maatschappij i in. przeciwko Komisji, zwany „wyrokiem w sprawie PVC II”, Rec. s. II‑931, pkt 961, 984), a zatem razem stanowią one jedno przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 81 WE (wyrok Sądu z dnia 15 czerwca 2005 r. w sprawach połączonych T‑71/03, T‑74/03, T‑87/03 i T‑91/03 Tokai Carbon i in. przeciwko Komisji, niepublikowany w Zbiorze, pkt 59). W związku z powyższym do spółki dominującej, która zaskarżyła przed sądem wspólnotowym decyzję Komisji nakładającą na nią grzywnę z tytułu zachowania jej spółki zależnej, należy obalenie tego domniemania poprzez przedstawienie materiału dowodowego, za pomocą którego można dowieść niezależności tej ostatniej (wyrok Sądu z dnia 27 września 2006 r. w sprawie T‑314/01 Avebe przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑3085, pkt 136; zob. także podobnie ww. wyrok w sprawie Stora Kopparbergs Bergslags przeciwko Komisji, pkt 29).

90      Istotnie, w tej kwestii – jak podkreślają skarżące – Trybunał wskazał, w pkt 28 i 29 ww. wyroku w sprawie Stora Kopparbergs Bergslags przeciwko Komisji, także na inne okoliczności, poza faktem posiadania 100% kapitału spółki zależnej, takie jak niezakwestionowanie istnienia wpływu wywieranego przez spółkę dominującą na politykę handlową jej spółki zależnej i wspólna reprezentacja dwóch spółek w trakcie postępowania administracyjnego. Jednak wspomniane okoliczności zostały wymienione przez Trybunał jedynie w celu przedstawienia całego szeregu okoliczności, na których Sąd oparł swoje rozumowanie i z których wyprowadził wniosek, że nie było ono jedynie oparte na fakcie posiadania całego kapitału spółki zależnej przez spółkę dominującą. W konsekwencji potwierdzenie przez Trybunał oceny Sądu w tej sprawie nie może prowadzić do zmiany zasady usankcjonowanej w pkt 50 ww. wyroku w sprawie AEG‑Telefunken przeciwko Komisji (ww. wyrok w sprawie Akzo Nobel i in. przeciwko Komisji, pkt 61).

91      W tych okolicznościach wystarczy, żeby Komisja udowodniła, iż cały kapitał spółki zależnej znajduje się w posiadaniu jej spółki dominującej, aby potwierdzić domniemanie, że ta druga wywiera decydujący wpływ na zachowanie na rynku spółki zależnej. Po tym Komisja będzie mogła uznać spółkę dominującą za solidarnie odpowiedzialną za zapłatę grzywny nałożonej na jej spółkę zależną, pomimo iż stwierdzono, że wyżej wymieniona spółka dominująca nie brała bezpośrednio udziału w porozumieniach, chyba iż spółka ta udowodni, że jej spółka zależna zachowuje się na rynku w sposób autonomiczny (wyrok Sądu z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie T‑85/06 General Química i in. przeciwko Komisji, niepublikowany w Zbiorze, pkt 62).

92      Co się tyczy prawidłowości przypisania odpowiedzialności dokonanego w rozpoznawanej sprawie przez Komisję, należy od razu zaznaczyć, że podobnie jak zakaz z art. 81 ust. 1 WE, zakaz zawarty w art. 65 ust. 1 EWWiS jest skierowany w szczególności do „przedsiębiorstw”. Zresztą wcześniej już rozstrzygnięto, że pojęcie przedsiębiorstwa ma takie samo znaczenie w obydwu tych postanowieniach (wyrok Sądu z dnia 11 marca 1999 r. w sprawie T‑145/94 Unimétal przeciwko Komisji, Rec. s. II‑585, pkt 600). W związku z powyższym zasady przypisywania odpowiedzialności za naruszenia art. 81 ust. 1 WE obowiązują również w przypadku naruszeń art. 65 ust. 1 EWWiS (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 2 października 2003 r. w sprawie C‑196/99 P Aristrain przeciwko Komisji, Rec. s. I‑11005, pkt 96).

93      W rozpoznawanej sprawie nie ulega wątpliwości, że ARBED posiada 100 % kapitału swojej spółki zależnej TradeARBED.

94      W związku z powyższym Komisja miała prawo uznać, jak to zrobiła w motywie 460 zaskarżonej decyzji, iż ARBED wywierała decydujący wpływ na zachowanie TradeARBED, ponieważ nie zostało wykazane ani nawet podniesione, że wyżej wymieniona spółka zależna określała swoją politykę handlową w sposób niezależny, tak że w efekcie nie stanowiła razem z ARBED jednej jednostki gospodarczej, czyli jednego przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 65 EWWiS.

95      Argumentacja przestawiona w tym zakresie przez skarżące w ramach obecnie rozpoznawanego zarzutu, opierająca się na pkt 28 ww. wyroku w sprawie Stora Kopparbergs Bergslags przeciwko Komisji, wynika z błędnego zrozumienia tego wyroku i należy ją odrzucić z powodów wskazanych w pkt 90 niniejszego wyroku.

96      W każdym razie Komisja słusznie twierdzi, iż dostarczyła w motywie 462 zaskarżonej decyzji dodatkowych dowodów, które, obok domniemania wywiedzionego z posiadania przez spółkę dominującą całego kapitału jej spółki zależnej, potwierdzają nie tyle rzeczywisty, fizyczny udział ARBED w przedmiotowych naruszeniach, co jej decydujący wpływ na zachowanie TradeARBED oraz rzeczywiste wykorzystanie tej władzy.

97      Ponadto już w pkt 92 ww. wyroku w sprawie ARBED przeciwko Komisji, niezakwestionowanym w postępowaniu odwoławczym przed Trybunałem, Sąd stwierdził na podstawie informacji przedstawionych na rozprawie przez adwokata ARBED, że TradeARBED była spółką dystrybucyjną, zajmującą się sprzedażą wyrobów hutniczych, a w szczególności belek produkowanych przez ARBED, działającą albo w charakterze pełnomocnika, a wówczas faktury sprzedaży były wystawiane klientowi bezpośrednio przez ARBED, albo w charakterze komisanta, a w takim przypadku faktury sprzedaży były wystawiane klientowi przez TradeARBED, na rachunek ARBED, przy czym w obydwu wypadkach TradeARBED pobierała prowizję od przychodów ze sprzedaży. Sąd uznał zresztą za rzecz wykazaną, że TradeARBED nie decydowała samodzielnie o swoich działaniach na wspólnotowym rynku belek, lecz głównie wypełniała instrukcje udzielone jej przez ARBED.

98      Z pkt 96 i 97 ww. wyroku w sprawie ARBED przeciwko Komisji, których nie podważono w postępowaniu odwoławczym, wynika również, że: a) przez cały czas trwania postępowania administracyjnego, które doprowadziło do wydania decyzji pierwotnej, ARBED lub TradeARBED, w zależności od sytuacji, odpowiadały bez różnicy na żądania udzielenia informacji kierowane przez Komisję do TradeARBED; b) ARBED po prostu uważała TradeARBED za swoją „jednostkę organizacyjną” lub „agencję” sprzedaży; c) ARBED spontanicznie wręcz uważała się za adresata pisma w sprawie przedstawienia zarzutów formalnie doręczonego TradeARBED i ustanowiła adwokata, żeby bronił jej interesów.

99      Z powyższego wynika, że ARBED i jej spółka zależna TradeARBED powinny zostać uznane za stanowiące jedno i to samo przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 65 ust. 1 EWWiS oraz że Komisja miała prawo przypisać tej pierwszej spółce odpowiedzialność za zachowanie drugiej.

100    Co więcej, argumentacja skarżących wynika z pomieszania dwóch kwestii: bezpośredniego przypisania spółce dominującej naruszenia popełnionego przez nią w porozumieniu z jej spółką zależną z tytułu jej własnego faktycznego udziału w tym naruszeniu oraz przypisania tej spółce dominującej odpowiedzialności za naruszenie popełnione jedynie przez spółkę zależną z tytułu decydującego wpływu wywieranego przez tę pierwszą na zachowanie drugiej.

101    Wbrew temu, co utrzymują skarżące, to na tej drugiej zasadzie możliwości przypisania odpowiedzialności oparła się Komisja w celu skierowania do ARBED zarówno decyzji pierwotnej (zob. motyw 322 ww. decyzji), jak i zaskarżonej decyzji (zob. w szczególności motyw 462 ww. decyzji).

102    W tych okolicznościach argument skarżących opierający się na rzekomej powadze rzeczy osądzonej, która miała jakoby dotyczyć zawartego w decyzji pierwotnej ustalenia dotyczącego udziału samej tylko TradeARBED w spornych naruszeniach, powinien zostać odrzucony jako bezprzedmiotowy.

103    Jeśli chodzi o argument wywiedziony jakoby według skarżących z rzekomej dyskryminacji, której ofiarami miały paść w porównaniu z pozostałymi przedsiębiorstwami będącymi adresatami zaskarżonej decyzji, to jest on całkowicie bezpodstawny. Jak wynika z motywów 466–468 zaskarżonej decyzji (a nawet z motywu 322 decyzji pierwotnej), właśnie w celu uwzględnienia szczególnej sytuacji przedsiębiorstwa składającego się z ARBED i TradeARBED, która jako spółka dystrybucyjna handlująca belkami wyprodukowanymi przez ARBED pobierała w zamian za swoje usługi tylko niewielki procent ceny sprzedaży, oraz w celu zapewnienia równego traktowania wszystkich produkujących belki przedsiębiorstw biorących udział w sporne naruszeniach Komisja powzięła zamiar przypisania ARBED odpowiedzialności za naruszenia popełnione przez jej spółkę zależną TradeARBED. Takie przypisanie odpowiedzialności, dalekie od spowodowania dyskryminacji wobec ARBED, jest w pełni zgodne z ogólną zasadą równego traktowania, która – według utrwalonego orzecznictwa – wymaga, by porównywalne sytuacje nie były traktowane w sposób odmienny, a sytuacje odmienne nie były traktowane w sposób identyczny, chyba że jest to obiektywnie uzasadnione (zob. wyrok Trybunału z dnia 3 maja 2007 r. w sprawie C‑303/05 Advocaten voor de Wereld, Zb.Orz. s. I‑3633, pkt 56; wyrok Sądu z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie T‑351/02 Deutsche Bahn przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑1047, pkt 137 i przytoczone tam orzecznictwo).

104    Na koniec Sąd uznał, że – w oparciu o koncepcję „przedsiębiorstwa” – ARBED i TradeARBED mogły być uważane za solidarnie odpowiedzialne za zarzucane im zachowanie, ponieważ czyny, których dopuściła się jedna z nich, można było przypisać drugiej, a zatem można było je uznać za popełnione przez nią (zob. podobnie ww. wyroki: w sprawie HFB i in. przeciwko Komisji, pkt 524, 525; w sprawie Tokai Carbon i in. przeciwko Komisji, pkt 62; w sprawie Akzo Nobel i in. przeciwko Komisji, pkt 62; zob. także podobnie i analogicznie wyroki Trybunału: z dnia 6 marca 1974 r. w sprawach połączonych 6/73 i 7/73 Istituto Chemioterapico Italiano i Commercial Solvents przeciwko Komisji, Rec. s. 223, pkt 41; z dnia 16 listopada 2000 r. w sprawie C‑294/98 P Metsä-Serla i in. przeciwko Komisji, Rec. s. I‑10065, pkt 26–28).

105    Z powyższych ustaleń wynika, że zarzut drugi powinien zostać oddalony jako bezzasadny w zakresie, w jakim został podniesiony przez ARBED.

–       ProfilARBED

106    Argumentacja przedstawiona w rozpoznawanej sprawie przez skarżące w ramach niniejszego zarzutu nie pozwala również wykazać, że przypisanie ProfilARBED odpowiedzialności za zachowanie ARBED/TradeARBED noszące znamiona naruszenia i nałożenie na wszystkie trzy spółki grzywny na zasadzie odpowiedzialności solidarnej stanowiło naruszenie prawa.

107    Przede wszystkim Sąd uważa, że Komisja miała prawo przypisać ProfilARBED, jako następcy gospodarczemu ARBED w dziedzinie produkcji belek w grupie ARBED, odpowiedzialność za noszące znamiona naruszenia zachowanie ARBED, a w związku z tym, pośrednio, odpowiedzialność za noszące znamiona naruszenia zachowanie TradeARBED.

108    Takie przypisanie odpowiedzialności wydaje się bowiem uzasadnione ze względu na kryterium ciągłości gospodarczej sformułowane w orzecznictwie, w szczególności w przypadku restrukturyzacji lub innych zmian w obrębie grupy przedsiębiorstw (zob. na ten temat wyrok Trybunału z dnia 11 grudnia 2007 r. w sprawie C‑280/06 ETI i in., Zb.Orz. s. I‑10893, pkt 40–49; opinia rzecznika generalnego J. Kokott przedstawiona w tej sprawie, Zb.Orz. s. I‑10896, pkt 65–84).

109    Zgodnie z tym orzecznictwem w przypadku przeniesienia całości lub części działalności gospodarczej z jednego podmiotu prawnego do innego odpowiedzialność za naruszenia popełnione przez podmiot pierwotnie prowadzący działalność w danej dziedzinie może zostać przypisana nowemu podmiotowi wykonującemu tę działalność, jeżeli do celów stosowania reguł konkurencji stanowi on tę samą jednostkę gospodarczą, nawet wówczas, gdy podmiot, który pierwotnie ją prowadził, nadal istnieje jako podmiot prawny (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 7 stycznia 2004 r. w sprawach połączonych C‑204/00 P, C‑205/00 P, C‑211/00 P, C‑213/00 P, C‑217/00 P i C‑219/00 P Aalborg Portland i in. przeciwko Komisji, Rec. s. I‑123, pkt 354–359; ww. wyrok w sprawie ETI i in., pkt 48; wyrok Sądu z dnia 27 września 2006 r. w sprawie T‑43/02 Jungbunzlauer przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑3435, pkt 131–133).

110    Trybunał wyjaśnił, że takie nałożenie sankcji jest dopuszczalne, w szczególności w przypadku gdy te podmioty znajdowały się pod kontrolą tej samej osoby i, z uwagi na ścisłe związki pomiędzy nimi pod względem gospodarczym i organizacyjnym, stosowały zasadniczo jednakowe wytyczne gospodarcze (ww. wyrok w sprawie ETI i in., pkt 49). Dotyczy to zwłaszcza restrukturyzacji w ramach jednej grupy przedsiębiorstw, w których pierwotny podmiot prowadzący przedsiębiorstwo niekoniecznie przestaje istnieć z prawnego punktu widzenia, ale nie wykonuje już znaczącej działalności gospodarczej nawet na innym rynku niż rynek objęty kartelem. Jeżeli bowiem istnieje powiązanie strukturalne pomiędzy pierwotnym i nowym podmiotem prowadzącym przedsiębiorstwo uczestniczące w kartelu, zainteresowane podmioty mogą uniknąć – w sposób zamierzony lub niezamierzony – odpowiedzialności wynikającej z prawa kartelowego dzięki pozostającym w ich dyspozycji możliwościom konfiguracji prawnych. I tak na przykład pierwotny podmiot prowadzący przedsiębiorstwo wskutek wewnątrzgrupowej restrukturyzacji mógłby stać się tylko pustą skorupą („spółką wydmuszką”) (ww. wyrok w sprawie ETI i in., pkt 41; ww. opinia rzecznika generalnego J.Kokott przedstawiona w tej sprawie, pkt 79).

111    W niniejszym wypadku zawiązanie ProfilARBED w 1992 r. jako spółki zależnej w 100 % należącej do ARBED w celu kontynuowania działalności gospodarczej i przemysłowej ARBED w sektorze belek stanowi sytuację analogiczną do tych, które występowały w sprawach Aalborg Portland i in. przeciwko Komisji i Jungbunzlauer przeciwko Komisji, zakończonych wydaniem ww. wymienionych wyroków.

112    Możliwość przypisania ProfilARBED odpowiedzialności za zachowanie ARBED/TradeARBED noszące znamiona naruszenia nie była zresztą poważnie kwestionowana przez skarżące. Tym bowiem, na co głównie zwracają one uwagę w swoich pismach, jest fakt, iż – nawet przy założeniu, że takie przypisanie odpowiedzialności jest możliwe, a w tej kwestii nie zajmują one wyraźnego stanowiska – Komisja powinna była jeszcze się zdecydować, czy będzie występować przeciwko ARBED, jako spółce produkcyjnej działającej w okresie, gdy miało miejsce naruszenie, czy przeciwko ProfilARBED, jako następcy gospodarczemu ARBED w dziedzinie produkcji belek.

113    Tego argumentu nie można jednak uznać ze względu na podstawową koncepcję jednostki gospodarczej, na której opiera się całe orzecznictwo dotyczące zasad możliwości przypisania odpowiedzialności za naruszenia podmiotów prawnych stanowiących jedno przedsiębiorstwo.

114    Z tego orzecznictwa wynika bowiem, że wspólnotowe prawo konkurencji dotyczy działalności przedsiębiorstw (zob. ww. wyrok w sprawie ETI i in., pkt 38 i przytoczone tam orzecznictwo). Wprowadzając wobec nich zakaz między innymi zawierania porozumień i uczestniczenia w uzgodnionych praktykach ograniczających konkurencję, art. 81 ust. 1 WE i art. 65 ust. 1 EWWiS są adresowane do jednostek gospodarczych obejmujących zespół składników materialnych i osobowych mogących współdziałać przy popełnianiu naruszeń opisanych w tych przepisach. Jedno przedsiębiorstwo w rozumieniu tych przepisów może więc obejmować wiele podmiotów prawnych (zob. ww. wyrok w sprawie Tokai Carbon i in. przeciwko Komisji, pkt 54 i przytoczone tam orzecznictwo).

115    Konkretnie Sąd – po zaznaczeniu, że art. 15 ust. 2 rozporządzenia Rady nr 17 z dnia 6 lutego 1962 r., pierwszego rozporządzenia wprowadzającego w życie art. 85 i 86 traktatu (Dz.U. 13, s. 204), nie stwierdza wyraźnie, czy spółka, która nie jest bezpośrednio i formalnie uważana za odpowiedzialną za zachowanie o znamionach naruszenia stwierdzone przez Komisję, może zostać uznana za odpowiedzialną solidarnie z inną spółką, sprawcą stwierdzonego naruszenia, i ponieść sankcję z tego tytułu w postaci zapłaty grzywny nałożonej na tę ostatnią – orzekł, że wykładni wyżej wymienionego przepisu należy dokonywać w ten sposób, iż spółka może zostać uznana za odpowiedzialną solidarnie z inną spółką za zapłatę grzywny nałożonej na tę drugą, która popełniła naruszenie umyślnie lub przez zaniedbanie, pod warunkiem że w tym samym akcie prawnym Komisja udowodni, iż to naruszenie mogło również zostać uznane za popełnione przez spółkę, która ma odpowiadać solidarnie za grzywnę (wyrok Sądu z dnia 14 maja 1998 r. w sprawach połączonych od T‑339/94 do T‑342/94 Metsä-Serla i in. przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1727, pkt 42, 43).

116    Dokonana w ten sposób przez Sąd wykładnia art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 została wyraźnie potwierdzona przez Trybunał w postępowaniu odwoławczym dotyczącym ww. wyroku w sprawie Metsä-Serla i in. przeciwko Komisji, pkt 27 i 28. Trybunał podkreślił w szczególności, że taka wykładnia nie jest sprzeczna z zasadą legalności, w sytuacji gdy skarżące, którym przypisano działania antykonkurencyjne innego podmiotu prawnego, zostały skazane na podstawie tego artykułu na grzywnę za naruszenie, za sprawców którego zostały uznane w wyniku przypisania im odpowiedzialności.

117    Solidarność jawi się zatem jako normalna konsekwencja przypisania jednej spółce odpowiedzialności za zachowania innej spółki, w szczególności w przypadku gdy dwie spółki stanowią jedno i to samo przedsiębiorstwo.

118    Jeśli chodzi o argument skarżących oparty na rzekomym naruszeniu zasady indywidualizacji kary, to skutecznie podważa go okoliczność podniesiona przez Komisję, iż w rozpoznawanej sprawie wszystkie trzy skarżące, które stanowią jedno i to samo przedsiębiorstwo w rozumieniu wspólnotowego prawa konkurencji, zostały skazane na jedną grzywnę, którą powinny zapłacić solidarnie, a nie na trzy grzywny indywidualne.

119    Z powyższych rozważań wynika, że zarzut drugi powinien zostać oddalony jako bezzasadny, w zakresie w jakim został podniesiony przez ProfilARBED.

 W przedmiocie zarzutu trzeciego, opartego na naruszeniu przepisów dotyczących przedawnienia postępowania

 Argumenty stron

120    W odniesieniu do przerwania biegu przedawnienia w rozumieniu art. 2 decyzji nr 715/78 oraz art. 25 ust. 3 rozporządzenia nr 1/2003 skarżące twierdzą, że jedyną spośród nich, która może odpowiadać definicji przedsiębiorstwa, które brało udział w naruszeniu, jest TradeARBED. W każdym razie definicja ta nie może – ich zdaniem – obejmować przedsiębiorstw, do których Komisja nie skierowała pisma w sprawie przedstawienia zarzutów.

121    W swojej replice skarżące dodają, że przedsiębiorstwami, które brały udział w naruszeniu w rozumieniu tych przepisów są wyłącznie przedsiębiorstwa zidentyfikowane jako takie w toku postępowania, w ramach którego miała miejsce czynność przerywająca bieg przedawnienia.

122    W odniesieniu do zawieszenia biegu przedawnienia w rozumieniu art. 3 decyzji nr 715/78 oraz art. 25 ust. 6 rozporządzenia nr 1/2003 skarżące twierdzą ponadto, że skarga wniesiona do sądu wspólnotowego przez jednego z adresatów decyzji Komisji nie wywołuje skutków prawnych w stosunku do pozostałych adresatów, którzy nie są stronami tego postępowania. Przywołują one w tym zakresie zasadę ogólną, zgodnie z którą sąd wspólnotowy nie może orzec ultra petita, a także skutek inter partes postępowań sądowych oraz konsekwencje przypisane tym zasadom przez wyrok Trybunału z dnia 14 września 1999 r. w sprawie C‑310/97 P Komisja przeciwko AssiDomän Kraft Products i in., Rec. s. I‑5363, pkt 52 i 53. Taka skarga jest ich zdaniem a fortiori bezskuteczna w stosunku do osób, które – jak TradeARBED i ProfilARBED w rozpoznawanej sprawie – nie są adresatami spornej decyzji i nie mogą z tego powodu zaskarżyć jej do sądu.

123    Jeśli chodzi o ewentualne „zastosowanie transwersalne” okresów zawieszenia biegu przedawnienia w sposób przewidziany przez Komisję w motywie 451 zaskarżonej decyzji, skarżące dodają, że wprawdzie formalnie decyzje wydawane na podstawie art. 65 EWWiS mają na ogół postać jednego dokumentu adresowanego do wielu przedsiębiorstw, niemniej z prawnego punktu widzenia stanowią niejako pakiet decyzji indywidualnych. W takim kontekście skarga wniesiona przez jednego z adresatów nie wywiera co do zasady żadnego skutku na sytuację prawną pozostałych adresatów ani, a fortiori, na sytuację przedsiębiorstw, które nie są adresatami spornej decyzji.

124    W tym względzie skarżące twierdzą również, że – wbrew temu, co wyraźnie przewidziano w art. 2 ust. 2 decyzji nr 715/78 oraz w art. 25 ust. 4 rozporządzenia nr 1/2003 w odniesieniu do przerwania biegu przedawnienia – art. 3 decyzji nr 715/78 i art. 25 ust. 6 rozporządzenia nr 1/2003 nie przewidują, że zawieszenie biegu przedawnienia w stosunku do jednego przedsiębiorstwa wywiera także skutek w stosunku do wszystkich innych przedsiębiorstw, które uczestniczyły w naruszeniu. Przepisy te dotyczą więc zawieszenia odnoszącego się wyłącznie do stron postępowania.

125    W swojej replice skarżące utrzymują, że taką wykładnię zawężającą potwierdza wyrok Trybunału z dnia 19 kwietnia 2007 r. w sprawie C‑282/05 P Holcim (Deutschland) przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑2941.

126    Stosując powyższe zasady do okoliczności rozpoznawanej sprawy, skarżące twierdzą – w odniesieniu do sytuacji TradeARBED – że ostatnią czynnością przerywającą bieg przedawnienia jest przesłuchanie, które odbyło się w dniach 11–14 stycznia 1993 r. lub, ewentualnie, samo wydanie decyzji pierwotnej w dniu 16 lutego 1994 r. Żadna czynność przerywająca bieg przedawnienia nie mogła z założenia mieć miejsca po tej ostatniej dacie i faktycznie żadna czynność dochodzeniowa nie została w stosunku do niej wykonana do czasu wysłania pisma w sprawie przedstawienia zarzutów w dniu 8 marca 2006 r. Zatem uprawnienie Komisji do nałożenia na nią grzywny przedawniło się w styczniu 1998 r. lub, ewentualnie, w lutym 1999 r. W każdym razie zarzucane TradeARBED naruszenie uległo przedawnieniu w styczniu 2001 r., tj. po dziesięciu latach licząc od dnia ustania naruszenia.

127    Jeśli chodzi o ARBED, skarżące zwracają uwagę, że nie otrzymała ona żadnego żądania udzielenia informacji, że nie była ona adresatem pisma w sprawie przedstawienia zarzutów z dnia 6 maja 1992 r. oraz że z tego powodu odmówiono jej dostępu do akt (ww. wyrok z dnia 2 października 2003 r. w sprawie ARBED przeciwko Komisji, pkt 22). Jedyne żądania udzielenia informacji, jakie zostały do niej skierowane we wrześniu i w listopadzie 1993 r., nie były do niej adresowane jako do przedsiębiorstwa, które uczestniczyło w naruszeniu, co potwierdziła decyzja pierwotna. Na tej podstawie skarżące wnioskują, że w toku postępowania zakończonego wydaniem decyzji pierwotnej ARBED nie była uważana przez Komisję za przedsiębiorstwo, które uczestniczyło w naruszeniu, w rozumieniu art. 2 ust. 1 decyzji nr 715/78 oraz art. 25 ust. 3 rozporządzenia nr 1/2003. Uważają one, że w związku z powyższym w stosunku do niej bieg przedawnienia nie mógł zostać przerwany.

128    W odniesieniu zaś do samej decyzji pierwotnej skarżące utrzymują, że z całą pewnością jej wydanie nie jest działaniem „w celu przeprowadzenia dochodzenia” w rozumieniu wyżej wymienionych przepisów i że w związku z tym nie może ono przerywać biegu przedawnienia. W każdym razie Trybunał stwierdził nieważność tej decyzji, a więc nie może ona wywoływać żadnych skutków.

129    Skarga o stwierdzenie nieważności decyzji pierwotnej została wniesiona w dniu 8 kwietnia 1994 r., tj. mniej więcej trzy lata i trzy miesiące od dnia ustania zarzucanego skarżącym naruszenia. Bieg przedawnienia został zawieszony do czasu wydania wyroku przez Trybunał w dniu 2 października 2003 r. Licząc od tego dnia Komisji pozostał rok i niecałe dziewięć miesięcy na dokonanie czynności przerywającej bieg przedawnienia w stosunku do ARBED. Tymczasem pierwsza czynność mogąca przerwać bieg przedawnienia, a mianowicie decyzja o wszczęciu postępowania i wysłanie pisma w sprawie przedstawienia zarzutów w dniu 8 marca 2006 r., miała miejsce po upływie dwóch lat i pięciu miesięcy licząc od tamtej daty.

130    Skarżące przyznają, że od początku 2004 r. Komisja kierowała różnego rodzaju żądania udzielenia informacji do Arcelor SA, która wówczas stała na czele grupy. Zwracają jednak uwagę, że spółka ta była podmiotem prawnym odrębnym od ARBED i że nigdy nie została zidentyfikowana jako uczestnicząca w naruszeniach ani nawet jako spółka, której mogą one zostać przypisane. W tych okolicznościach skarżące uważają, że wspomniane żądania udzielenia informacji nie mogły przerwać biegu przedawnienia w stosunku do żadnego przedsiębiorstwa.

131    Wreszcie, w odniesieniu do ProfilARBED, skarżące twierdzą, że pismo w sprawie przedstawienia zarzutów z dnia 8 marca 2006 r., pierwsza czynność przerywająca bieg przedawnienia, zostało do niej skierowane piętnaście lat po ustaniu naruszeń. Co się tyczy czynności przerywających bieg przedawnienia podjętych wobec innych uczestników naruszeń, wszystkie były wcześniejsze od daty wydania decyzji pierwotnej, czyli dnia 16 lutego 1994 r., tj. miały one miejsce ponad dwanaście lat przed wysłaniem wyżej wspomnianego pisma w sprawie przedstawienia zarzutów.

132    Komisja uważa, że argumentacja rozwinięta przez skarżące na podstawie ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko AssiDomän Kraft Products i in. (zob. pkt 122–124 niniejszego wyroku) nie nadaje się do transponowania do zawieszenia biegu przedawnienia. Orzecznictwo to dotyczy bowiem z założenia tylko przedsiębiorstw będących adresatami decyzji, które się już uprawomocniły i w przypadku których nie powstaje kwestia zawieszenia biegu przedawnienia. Zatem, zdaniem Komisji, nie dotyczy ono skutku względnego zawieszenia biegu przedawnienia w stosunku do jednego tylko uczestnika postępowania sądowego.

133    W każdym wypadku argumentacja ta jest sprzeczna z brzmieniem i miejscem, jakie w systemie prawnym zajmują właściwe przepisy decyzji nr 715/78 oraz rozporządzenia nr 1/2003. Z przepisów tych wynika bowiem, że przedawnienie dotyczy możliwości ścigania przez Komisję naruszenia prawa konkurencji, a nie możliwości wszczęcia przez nią postępowania przeciwko konkretnemu przedsiębiorstwu.

134    Jeśli chodzi w szczególności o art. 2 ust. 2 decyzji nr 715/78 oraz art. 25 ust. 4 rozporządzenia nr 1/2003, to wynika z nich, że bieg przedawnienia zostaje przerwany nie tylko w odniesieniu do przedsiębiorstw, które są adresatami czynności procesowej, lecz także tych, które uczestniczyły w naruszeniu, a nie są jeszcze znane Komisji i w związku z tym nie są adresatami żadnych środków dochodzeniowych ani żadnych pism procesowych. Na podobnej zasadzie art. 2 ust. 3 decyzji nr 715/78 oraz art. 25 ust. 5 rozporządzenia nr 1/2003 dotyczą wszystkich przedsiębiorstw, które uczestniczyły w naruszeniu.

135    Ponadto – według Komisji – byłoby nielogicznym i niespójnym dokonywanie wykładni art. 3 decyzji nr 715/78 oraz art. 25 ust. 6 rozporządzenia nr 1/2003 w taki sposób, że przedawnienie biegnie w stosunku do wszystkich przedsiębiorstw, z wyjątkiem tych, które są stronami postępowania sądowego. Komisja uważa, iż gdyby prawodawca chciał uzyskać taki rezultat, to wyjaśniłby, że zawieszenie biegu przedawnienia wywołuje skutek tylko wobec przedsiębiorstwa będącego stroną postępowania sądowego. W związku z powyższym wniesienie skargi na decyzję stwierdzającą naruszenie przez któregokolwiek z adresatów skutkuje zawieszeniem biegu przedawnienia w stosunku do wszystkich pozostałych przedsiębiorstw, które uczestniczyły w naruszeniu, bez względu na to, czy były one, czy nie były adresatami identycznej decyzji.

136    W swojej duplice Komisja dodaje, że wyrażenie „które uczestniczyły w naruszeniu” implikuje pewien fakt obiektywny, a mianowicie udział w naruszeniu, który odróżnia się wyraźnie od elementów subiektywnych i przypadkowych, takich jak identyfikacja przedsiębiorstwa jako uczestnika naruszenia. Na przykład pewne przedsiębiorstwo mogło brać udział w naruszeniu, a Komisja mogła o tym nie wiedzieć w momencie dokonywania czynności przerywającej bieg przedawnienia.

137    Komisja uważa zresztą, że ww. wyrok w sprawie Holcim (Deutschland) przeciwko Komisji jest pozbawiony znaczenia dla rozpoznawanej sprawy, ponieważ Trybunał nie zajął w nim stanowiska na temat kwestii, w stosunku do kogo może wywoływać skutek czynność przerywająca lub zawieszająca bieg przedawnienia.

138    Na koniec Komisja przypomina, że w motywie 451 zaskarżonej decyzji stwierdziła, iż zawieszenie biegu przedawnienia wynikające z uczestniczenia przez spółkę w postępowaniu sądowym musi znajdować zastosowanie do wszystkich innych podmiotów prawnych, które są częścią tej samej jednostki gospodarczej, a więc – częścią tego samego „przedsiębiorstwa” w rozumieniu wspólnotowego prawa konkurencji.

 Ocena Sądu

139    Należy zbadać, po pierwsze, czy nie upłynął pięcioletni okres przedawnienia, uwzględniając przy tym wszystkie ewentualne przerwy w biegu przedawnienia, i po drugie, czy Komisja nie przekroczyła również dziesięcioletniego okresu przedawnienia, biorąc pod uwagę różnice w indywidualnej sytuacji każdej z trzech skarżących.

–       ARBED

140    Należy przypomnieć, że według art. 1 zaskarżonej decyzji udział przedsiębiorstwa składającego się z ARBED, TradeARBED oraz ProfilARBED w spornych naruszeniach jest udowodniony w okresie od dnia 1 lipca 1988 r. do dnia 16 stycznia 1991 r. Skarżące nie podważają ustalenia dotyczącego czasu trwania naruszenia. Ponieważ rozpatrywane naruszenia stanowią naruszenia ciągłe, należy uznać, że okres przedawnienia zaczął swój bieg najwcześniej w dniu 17 stycznia 1991 r.

141    Jeśli chodzi, po pierwsze, o pięcioletni okres przedawnienia, z zaskarżonej decyzji (motywy 447, 448) wynika, że jego bieg został przerwany w szczególności przez kontrole przeprowadzone przez Komisję w odpowiednich przedsiębiorstwach w dniach 16, 17 i 18 stycznia 1991 r., przez pismo w sprawie przedstawienia zarzutów skierowane w dniu 6 lutego 1992 r. do TradeARBED, przez żądania informacji wysłane do TradeARBED oraz do działu prawnego ARBED w dniu 26 listopada 1993 r., domagające się od ARBED przekazania Komisji informacji o wysokości obrotów ze sprzedaży osiągniętych przez ARBED w sektorach należących do EWWiS w okresie od stycznia do września 1993 r., oraz przez wydanie decyzji pierwotnej w dniu 16 lutego 1994 r. Po okresie zawieszenia trwającym przez cały czas trwania postępowania przed sądami wspólnotowymi bieg przedawnienia został ponownie przerwany przez pismo w sprawie przedstawienia zarzutów skierowane do ARBED w dniu 8 marca 2006 r.

142    ARBED nie kwestionuje tych danych, lecz utrzymuje, że w stosunku do niej bieg przedawnienia nie został przerwany, ponieważ nie była ona jednym z „przedsiębiorstw, które uczestniczyły w naruszeniu” w rozumieniu art. 2 ust. 1 decyzji nr 715/78 oraz odpowiadającego mu przepisu rozporządzenia nr 1/2003. Po pierwsze, wskazuje ona motyw 2 zaskarżonej decyzji, z którego wynika, że jedynie TradeARBED odpowiada tej definicji. Po drugie, definicja ta nie może – według niej – obejmować przedsiębiorstwa, do którego Komisja nie skierowała pisma w sprawie przedstawienia zarzutów. Po trzecie, definicja ta obejmuje wyłącznie przedsiębiorstwa, które zostały zidentyfikowane jako takie w toku postępowania administracyjnego, w ramach którego miała miejsce czynność przerywająca bieg przedawnienia.

143    Nie można zgodzić się z żadnym z tych argumentów. W rozumieniu tych przepisów przez „przedsiębiorstw[o], które uczestniczył[o] w naruszeniu” należy bowiem rozumieć każde przedsiębiorstwo zidentyfikowane jako takie w decyzji Komisji nakładającej sankcje za naruszenie. W tym względzie okoliczność, iż przedsiębiorstwo nie zostało zidentyfikowane jako to, „które uczestniczył[o] w naruszeniu” w pierwszym piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów lub generalnie w toku postępowania administracyjnego, w ramach którego miała miejsce czynność przerywająca bieg przedawnienia, nie jest istotna, jeśli przedsiębiorstwo to w późniejszym czasie zostało w ten sposób zidentyfikowane (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 1 lipca 2008 r. w sprawie T‑276/04 Compagnie maritime belge przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑1277, pkt 31 i przytoczone tam orzecznictwo).

144    Zgodnie bowiem z art. 2 ust. 1 decyzji nr 715/78 oraz z art. 25 ust. 3 rozporządzenia nr 1/2003 bieg przedawnienia zostaje przerwany przez każde działanie podjęte przez Komisję w celu przeprowadzenia dochodzenia lub postępowania w odniesieniu do naruszenia, jeśli powiadomiono o nim co najmniej jedno przedsiębiorstwo, które uczestniczyło w naruszeniu, a zgodnie z art. 2 ust. 2 decyzji nr 715/78 oraz z art. 25 ust. 4 rozporządzenia nr 1/2003 przerwanie biegu przedawnienia wywiera skutek w stosunku do wszystkich przedsiębiorstw, które uczestniczyły w danym naruszeniu.

145    Jak słusznie podkreśla Komisja, z tych przepisów wynika, że bieg przedawnienia zostaje przerwany nie tylko w stosunku do przedsiębiorstw będących adresatami czynności dochodzeniowej lub procesowej, lecz także w stosunku do tych, które brały udział w naruszeniu, ale nie są jeszcze znane Komisji i w związku z tym nie są adresatami żadnych środków dochodzeniowych ani żadnych pism procesowych. Jak również słusznie podkreśla Komisja, wyrażenie „uczestniczył[o] w naruszeniu” implikuje pewien fakt obiektywny, a mianowicie udział w naruszeniu, który odróżnia się od elementów subiektywnych i przypadkowych, takich jak identyfikacja takiego przedsiębiorstwa w toku postępowania administracyjnego. Na przykład pewne przedsiębiorstwo mogło brać udział w naruszeniu, a Komisja mogła o tym nie wiedzieć w momencie dokonywania czynności przerywającej bieg przedawnienia.

146    W każdym razie w rozpoznawanej sprawie należy rozstrzygnąć, że ARBED faktycznie „uczestniczył[a] w naruszeniu”, ponieważ, zgodnie z orzecznictwem przytoczonym w pkt 116 niniejszego wyroku, można jej przypisać zachowanie TradeARBED noszące znamiona naruszenia, w efekcie czego jest ona uznawana za sprawcę tego naruszenia.

147    Jeśli chodzi o czynności przerywające bieg przedawnienia dokonane w rozpoznawanej sprawie, jest oczywiste, że zaliczają się do nich kontrole przeprowadzone w dniach 16, 17 i 18 stycznia 1991 r., pismo w sprawie przedstawienia zarzutów z dnia 6 lutego 1992 r. oraz pismo w sprawie przedstawienia zarzutów z dnia 8 marca 2006 r. Dotyczy to również żądań udzielenia informacji wysłanych do TradeARBED oraz do działu prawnego ARBED w dniu 26 listopada 1993 r. W tym zakresie orzeczono już wcześniej, że żądanie udzielenia informacji w celu uzyskania danych dotyczących wysokości obrotów przedsiębiorstw będących przedmiotem postępowania w sprawie zastosowania wspólnotowych reguł konkurencji może stanowić czynność niezbędną w celu ścigania naruszenia, ponieważ umożliwia ono Komisji sprawdzenie, czy grzywna, którą ma zamiar nałożyć na te przedsiębiorstwa, nie przekracza maksymalnej wysokości grzywny dopuszczonej przez wspomniane rozporządzenia w przypadku naruszenia wspólnotowych reguł konkurencji (wyrok Sądu z dnia 19 marca 2003 r. w sprawie T‑213/00 CMA CGM i in. przeciwko Komisji, Rec. s. II‑913, pkt 490).

148    Co do obliczenia pięcioletniego okresu przedawnienia, przy zastrzeżeniu, że nie ma potrzeby wypowiadania się w kwestii, czy decyzja pierwotna może być uważana za przerywającą bieg przedawnienia w stosunku do ARBED, skoro w ww. wyroku z dnia 2 października 2003 r. w sprawie ARBED przeciwko Komisji stwierdzono jej nieważność, termin ten biegł nieprzerwanie co najwyżej od dnia 26 listopada 1993 r. do dnia 8 kwietnia 1994 r., tj. przez około cztery i pół miesiąca, a później, po okresie zawieszenia związanym z postępowaniem wszczętym przed Sądem, a następnie przed Trybunałem, od dnia 20 października 2003 r. do dnia 8 marca 2006 r., tj. przez mniej więcej dwa lata i cztery i pół miesiąca. Wynika stąd, że zaskarżona decyzja została wydana przed upływem pięcioletniego okresu przedawnienia. Taki sam wniosek należałoby wyciągnąć, gdyby trzeba było uwzględnić okres dwóch miesięcy, który upłynął od wydania ww. wyroku z dnia 11 marca 1999 r. w sprawie ARBED przeciwko Komisji a wniesieniem odwołania do Trybunału, przy czym tej kwestii skarżące nie podniosły i nie ma potrzeby jej rozstrzygać.

149    Po drugie, jeśli chodzi o dziesięcioletni okres przedawnienia, biegł on co najwyżej od dnia 17 stycznia 1991 r. do dnia 8 kwietnia 1994 r., czyli przez około trzy lata i trzy miesiące, a później, po zawieszeniu, od dnia 20 października 2003 r. do dnia 8 listopada 2006 r., tj. przez mniej więcej trzy lata i jeden miesiąc. Wynika stąd, że zaskarżona decyzja została wydana przed upływem dziesięcioletniego okresu przedawnienia. Taki sam wniosek należałoby wyciągnąć, gdyby trzeba było uwzględnić okres dwóch miesięcy, który upłynął od wydania ww. wyroku z dnia 11 marca 1999 r. w sprawie ARBED przeciwko Komisji a wniesieniem odwołania do Trybunał, przy czym tej kwestii skarżące nie podniosły i nie ma potrzeby wypowiadać się na ten temat.

150    Z powyższych rozważań wynika, że zarzut trzeci powinien zostać oddalony jako bezzasadny w zakresie, w jakim został podniesiony przez ARBED.

–       TradeARBED

151    Jeśli chodzi o TradeARBED, decydującą kwestię stanowi odpowiedź na pytanie, czy wniesienie skargi do sądu wspólnotowego wywołuje skutek względny, w którym to przypadku zawieszenie biegu przedawnienia na cały czas trwania postępowania jest skuteczne tylko wobec przedsiębiorstwa skarżącego, czy skutek erga omnes, a wówczas zawieszenie biegu przedawnienia na czas trwania postępowania jest skuteczne w stosunku do wszystkich przedsiębiorstw, które uczestniczyły w naruszeniu, niezależnie od tego, czy wniosły skargę, czy nie.

152    W pierwszym przypadku należałoby uznać, że dziesięcioletni okres przedawnienia w rozpoznawanej sprawie został poważnie przekroczony w dniu wydania zaskarżonej decyzji, ponieważ jego bieg rozpoczął się w dniu 17 stycznia 1991 r. W drugim przypadku TradeARBED znajdowałaby się w sytuacji identycznej z sytuacją ARBED, zbadaną powyżej, i nie mogłaby się powoływać na ani dziesięcioletni, ani na pięcioletni okres przedawnienia.

153    W odróżnieniu od tego, co zostało wyraźnie stwierdzone w art. 2 ust. 2 decyzji nr 715/78 oraz w art. 25 ust. 4 rozporządzenia nr 1/2003 w sprawie przerwania biegu przedawnienia (skutek erga omnes), kwestia ta w odniesieniu do zawieszenia biegu nie została rozstrzygnięta w wyżej wymienionych aktach prawnych. Skarżące opierają swój argument na milczeniu prawodawcy, twierdząc, że gdyby prawodawca wspólnotowy zamierzał nadać zawieszeniu biegu przedawnienia skutek erga omnes, przewidziałby go wyraźnie. Zdaniem Komisji wręcz przeciwnie, nielogiczne i niespójne byłoby dokonywanie wykładni tego milczenia w taki sposób, że przedawnienie biegnie w stosunku do wszystkich przedsiębiorstw, z wyjątkiem tych, które są stronami postępowania sądowego. Uważa ona, że gdyby prawodawca chciał uzyskać taki rezultat, to wyjaśniłby, że zawieszenie biegu przedawnienia wywołuje skutek tylko wobec przedsiębiorstwa będącego stroną postępowania sądowego. Ponadto z miejsca, jakie omawiane rozporządzenia zajmują w systemie prawnym, wynika, że przedawnienie dotyczy możliwości ścigania przez Komisję naruszenia prawa konkurencji, a nie możliwości wszczęcia przez nią postępowania przeciwko konkretnemu przedsiębiorstwu.

154    W tej kwestii Sąd uważa, że – podobnie jak w przypadku przerwania biegu przedawnienia [ww. wyrok w sprawie CMA CGM i in. przeciwko Komisji, pkt 484; zob. także: wyrok Trybunału z dnia 24 czerwca 2004 r. w sprawie C‑278/02 Handlbauer, Zb.Orz. s. I‑6171, pkt 40; w zakresie przedawnienia roszczeń odszkodowawczych z tytułu odpowiedzialności Wspólnoty ww. wyrok w sprawie Holcim (Deutschland) przeciwko Komisji, pkt 36] – zawieszenie biegu przedawnienia, które stanowi wyjątek od zasady pięcioletniego okresu przedawnienia, powinno być interpretowane zawężająco.

155    Zasada ta stoi sprzeciwia się dokonywaniu wykładni milczenia prawodawcy w sposób przedstawiony przez Komisję.

156    Ma to miejsce tym bardziej, że w odróżnieniu od przerwania biegu przedawnienia, który ma umożliwiać Komisji skuteczne ściganie i karanie za naruszenia przepisów o konkurencji, zawieszenie biegu przedawnienia z definicji odnosi się do sytuacji, w której Komisja wydała już decyzję. Zazwyczaj na tym etapie nie jest już konieczne, by nadawać skutek erga omnes wszczęciu przez jedno z ukaranych przedsiębiorstw postępowania przed sądem wspólnotowym. W takim przypadku, wręcz przeciwnie, skutek inter partes postępowania sądowego oraz konsekwencje powiązane z tym skutkiem przez Trybunał, w szczególności w ww. wyroku w sprawie Komisja przeciwko AssiDomän Kraft Products i in., pkt 49 i nast., zasadniczo nie pozwalają, by skarga wniesiona przez jedno przedsiębiorstwo będące adresatem zaskarżonej decyzji miała jakikolwiek wpływ na sytuację pozostałych adresatów.

157    W zaskarżonej decyzji Komisja przedstawiła jednak i przytoczyła ponownie w duplice argumentację ujmującą kwestię ze specyficznej strony. W motywie 451 tej decyzji Komisja mianowicie zaznaczyła, że zawieszenie biegu przedawnienia wynikające z wszczęcia przez przedsiębiorstwo postępowań przed Sądem oraz przed Trybunałem jest skuteczne zarówno wobec podmiotu prawnego będącego stroną postępowania, jak i pozostałych podmiotów prawnych, które wchodzą w skład tej samej jednostki gospodarczej, bez względu na to, który podmiot prawny wszczął te postępowania.

158    Argumentacja ta, oparta na koncepcji „przedsiębiorstwa” rozumianego jako jednostka gospodarcza, powinna jednak również zostać odrzucona. Wprawdzie traktatowe reguły konkurencji adresowane są do przedsiębiorstw, niemniej do celów stosowania i wykonywania decyzji Komisji w tym zakresie jako adresata należy określić jednostkę posiadającą osobowość prawną (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie PVC II, pkt 978). W tym względzie Trybunał już wcześniej orzekł, w ww. wyroku z dnia 2 października 2003 r. w sprawie ARBED przeciwko Komisji, pkt 21, że pismo w sprawie przedstawienia zarzutów powinno jednoznacznie określać podmiot prawny, na który może zostać nałożona grzywna, oraz powinno być do niego skierowane. Podmiot ten jest jedynym uprawnionym do wniesienia skargi na decyzję wydaną po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego i w związku z tym – jedynym, wobec którego zawieszenie biegu przedawnienia może wywoływać skutek.

159    Z powyższych rozważań wynika, że zarzut trzeci jest zasadny w zakresie, w jakim został podniesiony przez TradeARBED. W związku z tym należy stwierdzić nieważność zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim dotyczy ona TradeARBED.

–       ProfilARBED

160    Rozważania przedstawione powyżej w odniesieniu do TradeARBED dotyczą również mutatis mutandis ProfilARBED.

161    Zarzut trzeci jest zatem zasadny w zakresie, w jakim został podniesiony przez ProfilARBED, co musi prowadzić do stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim dotyczy ona tej spółki.

 W przedmiocie zarzutu czwartego, opartego na naruszeniu prawa do obrony

 Argumenty stron

162    Pomocniczo skarżące podnoszą argument, że wyjątkowo długi czas trwania postępowania spowodował naruszenie ich prawa do obrony w tak zasadniczym stopniu, iż powinno to pociągnąć za sobą stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji lub przynajmniej stwierdzenie nieważności art. 2 tej decyzji, w których Komisja nałożyła na nie karę finansową, lub znaczne zmniejszenie nałożonej na nie kary. Skarżące przywołują w tym zakresie wyrok Trybunału z dnia 21 września 2006 r. w sprawie C‑113/04 P Technische Unie przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑8831, pkt 55.

163    W rozpoznawanej sprawie, w opinii przedsiębiorstw, których dotyczy decyzja, uniemożliwiono im obalenie domniemania odpowiedzialności opartego na istnieniu powiązań kapitałowych między spółką, która jako jedyna uczestniczyła w naruszeniu, a dwoma pozostałymi skarżącymi, na które to domniemanie się powołano na po raz pierwszy po szesnastu latach postępowania. Według skarżących dowody, jakimi mogły dysponować w 1990 r. zniknęły po upływie takiego długiego czasu.

164    Komisja nie zgadza się z tą argumentacją.

 Ocena Sądu

165    Zarzut ten, pomocniczo zgłoszony przez skarżące, zostanie zbadany tylko w zakresie, w jakim został podniesiony przez ARBED, ponieważ zarzut trzeci został już uwzględniony w zakresie, w jakim został podniesiony przez TradeARBED oraz przez ProfilARBED.

166    Jeśli chodzi o zasadę poszanowania prawa do obrony, Trybunał orzekł w pkt 55 ww. wyroku w sprawie Technische Unie przeciwko Komisji przywołanym przez skarżące, że poszanowanie prawa do obrony – zasady, której podstawowe znaczenie było wielokrotnie podkreślane w orzecznictwie Trybunału – posiada pierwszorzędne znaczenie w postępowaniach tego typu co w rozpoznawanej sprawie, należy więc zapobiec temu, by korzystanie z tego prawa zostało w sposób nieodwracalny udaremnione z uwagi na nadmierny czas trwania etapu dochodzenia oraz by taki czas trwania mógł utrudnić dostarczenie dowodów mających zaprzeczyć istnieniu zachowań mogących prowadzić do pociągnięcia zainteresowanych przedsiębiorstw do odpowiedzialności. Z tego względu badanie ewentualnej przeszkody w wykonywaniu prawa do obrony nie może ograniczać się jedynie do etapu, na którym w pełni można korzystać z tego prawa, a mianowicie do drugiego etapu postępowania administracyjnego. Ocena źródła ewentualnego osłabienia skuteczności prawa do obrony powinna rozciągać się na całość tego postępowania poprzez odniesienie się do całkowitego czasu jego trwania.

167    Ponadto ciężar dowodu ewentualnego naruszenia prawa do obrony, wynikającego z faktu, iż przedsiębiorstwo doświadczyło trudności, broniąc się przeciwko twierdzeniom Komisji, a trudności te były skutkiem przewlekłości postępowania administracyjnego, spoczywa na przedsiębiorstwie, którego to postępowanie dotyczy (ww. wyrok w sprawie Technische Unie przeciwko Komisji, pkt 61).

168    Tymczasem w rozpoznawanej sprawie ARBED nie wykazała, w jaki sposób czas trwania postępowania administracyjnego – rzeczywiście wyjątkowo długi, jeśli uwzględnić także postępowanie sądowe w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji pierwotnej – mógł przeszkodzić jej w wykonaniu prawa do obrony, a w szczególności uniemożliwić jej „obalenie domniemania odpowiedzialności opartego na istnieniu powiązań kapitałowych między spółką, która jako jedyna uczestniczyła w naruszeniu, a [nią samą], na które to domniemanie się powołano na po raz pierwszy po szesnastu latach postępowania”. ARBED ograniczyła się w tej kwestii do twierdzenia, że „dowody, jakimi mogł[a] dysponować w 1990 r., zniknęły po upływie takiego długiego czasu”.

169    Należy dodać, że – wbrew temu, co utrzymuje ARBED – na wspomniane domniemanie odpowiedzialności nie powołano się „po raz pierwszy po szesnastu latach postępowania”, lecz powoływano się na nie na etapie wydania decyzji pierwotnej, wydanej w lutym 1994 r. (zob. motyw 322 tej decyzji oraz pkt 101 niniejszego wyroku).

170    Pomimo tego ARBED nie wykazała, ani nawet nie twierdziła w toku pierwszego postępowania przed Sądem, że jej spółka zależna TradeARBED samodzielnie określała swoją politykę handlową i w związku z tym nie stanowiła wraz z ARBED jednej jednostki gospodarczej, czyli jednego przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 65 EWWiS (zob. pkt 94 niniejszego wyroku).

171    Wreszcie to wzruszalne domniemanie odpowiedzialności, którego zasada została sformułowana przez Trybunał w 1983 r. w ww. wyroku w sprawie AEG‑Telefunken przeciwko Komisji, w rozpoznawanej sprawie zostało całkowicie potwierdzone dowodami dodatkowymi przedstawionymi przez Komisję już w decyzji pierwotnej (zob. pkt 96 niniejszego wyroku) i uwzględnionymi przez Sąd w ww. wyroku z dnia 11 marca 1999 r. w sprawie ARBED przeciwko Komisji (zob. pkt 97, 98 niniejszego wyroku).

172    W tych okolicznościach należy oddalić zarzut czwarty jako bezzasadny w zakresie, w jakim został podniesiony przez ARBED.

173    Z całości powyższych ustaleń wynika, że skarga powinna zostać oddalona w zakresie, w jakim dotyczy ARBED, ale należy ją uwzględnić w zakresie, w jakim dotyczy TradeARBED oraz ProfilARBED.

 W przedmiocie kosztów

174    Zgodnie z art. 87 § 2 regulaminu Sądu kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę.

175    Wziąwszy pod uwagę żądania stron należy orzec, że w zakresie w jakim niniejsza sprawa dotyczy sporu między Komisją a TradeARBED i ProfilARBED, Komisja pokrywa poza własnymi kosztami także koszty poniesione przez te spółki. Natomiast w zakresie w jakim niniejsza sprawa dotyczy sporu między Komisją a ARBED, ARBED pokrywa poza własnymi kosztami także koszty poniesione przez Komisję.

Z powyższych względów

SĄD (siódma izba)

orzeka, co następuje:

1)      Stwierdza się nieważność decyzji Komisji C (2006) 5342 wersja ostateczna z dnia 8 listopada 2006 r. dotyczącej postępowania na podstawie art. 65 [EWWiS] w sprawie porozumień i uzgodnionych praktyk z udziałem europejskich producentów belek (sprawa COMP/F/38.907 – Belki stalowe), w zakresie w jakim dotyczy ArcelorMittal Belval & Differdange SA oraz ArcelorMittal International SA.

2)      W pozostałym zakresie skarga zostaje oddalona jako bezzasadna.

3)      W zakresie w jakim niniejsza sprawa dotyczy sporu między Komisją a ArcelorMittal Belval & Differdange oraz ArcelorMittal International, Komisja pokrywa poza własnymi kosztami także koszty poniesione przez te spółki.

4)      W zakresie w jakim niniejsza sprawa dotyczy sporu między Komisją a ArcelorMittal Luxembourg SA, ArcelorMittal Luxembourg SA pokrywa poza własnymi kosztami także koszty poniesione przez Komisję.

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 31 marca 2009 r.

Podpisy

Spis treści

Ramy prawne

Postanowienia traktatu EWWiS

Postanowienia traktatu WE

Komunikat Komisji dotyczący niektórych aspektów postępowania ze sprawami z zakresu konkurencji wynikających z wygaśnięcia traktatu EWWiS

Rozporządzenie (WE) nr 1/2003

Przepisy dotyczące przedawnienia w zakresie postępowań

Okoliczności powstania sporu

Zaskarżona decyzja

Przebieg postępowania i żądania stron

Co do prawa

W przedmiocie zarzutu pierwszego, opartego na braku podstawy prawnej zaskarżonej decyzji oraz na nadużyciu władzy

Argumenty stron

Ocena Sądu

W przedmiocie zarzutu drugiego, opartego na naruszeniu zasad przypisywania naruszenia

Argumenty stron

Ocena Sądu

– TradeARBED

– ARBED

– ProfilARBED

W przedmiocie zarzutu trzeciego, opartego na naruszeniu przepisów dotyczących przedawnienia postępowania

Argumenty stron

Ocena Sądu

– ARBED

– TradeARBED

– ProfilARBED

W przedmiocie zarzutu czwartego, opartego na naruszeniu prawa do obrony

Argumenty stron

Ocena Sądu

W przedmiocie kosztów

* Język postępowania: francuski.