Eagrán sealadach
TUAIRIM AN ABHCÓIDE GHINEARÁLTA
PIKAMÄE
arna tabhairt an 25 Eanáir 2024 (1)
Cásanna uamtha C‑112/22 agus C‑223/22
CU (C‑112/22)
ND (C‑223/22)
Imeachtaí coiriúla
Idiragraí:
Procura della Repubblica Tribunale di Napoli,
Ministero dell’Economia e delle Finanze,
Istituto nazionale della previdenza sociale (INPS)
(iarraidh ar réamhrialú ón Tribunale di Napoli (Cúirt Dúiche, Napoli, an Iodáil))
(Tarchur chun réamhrialú – Treoir 2003/109/CE – Stádas náisiúnach tríú tír ar cónaitheoirí fadtéarmacha iad – Airteagal 11(1)(d) – Cóir chomhionann – Cúnamh sóisialta – Coinníoll cónaithe 10 mbliana ar a laghad, gan bhriseadh le 2 bhliain anuas)
1. Aithnítear go forleathan go bhfuil méadú suntasach tagtha ar neamhionannais eacnamaíocha agus shóisialta mar gheall ar na géarchéimeanna eacnamaíocha a bhí ann ag tús an 20ú haois. Chun aghaidh a thabhairt air sin, roghnaigh roinnt rialtais Eorpacha beartais athdháilte acmhainní a chur chun feidhme, beartais a d’aistrigh go príomha ina ‘ioncam saoránachta’ san Iodáil. Tá gné láidir pholaitiúil ag baint le saincheist an ioncaim saoránachta san Iodáil, rud atá ina chúlra doshéanta do na cásanna seo.
2. Ag féachaint orthu ó ghné dhlíthiúil amháin, tugann na cásanna sin, a bhfuil a dtionscnamh in dhá tharchuir chun réamhrialú ón Tribunale di Napoli (Cúirt Dúiche, Napoli, an Iodáil), an deis don Chúirt rialú ar léiriú Airteagal 11(1)(d) de Threoir 2003/109/CE ón gComhairle, an 25 Samhain 2003, maidir le stádas náisiúnach tríú tír ar cónaitheoirí fadtéarmacha iad(2), agus go háirithe maidir leis an gceist an bhfuil an ceanglas cónaithe 10 mbliana ar chríoch na hIodáile, gan bhriseadh sa dá bhliain dheireanacha roimh thíolacadh an iarratais, a bhfuil deonú ioncaim saoránachta faoina réir, i gcomhréir leis an bhforáil sin.
I. Creat dlíthiúil
A. Dlí an Aontais Eorpaigh
3. Tá Airteagail 4 go 7 agus 9 go 11 de Threoir 2003/109 agus Airteagal 34 den Chairt um Chearta Bunúsacha an Aontais Eorpaigh (‘an Chairt’) ábhartha sna cásanna seo.
B. Dlí na hIodáile
4. Airteagal 2 de Decreto-legge n. 4 ‘Disposizioni urgenti in materia di reddito di cittadinanza e di pensioni’ (Dlí-Foraithne Uimh. 4 lena leagtar síos forálacha práinneacha maidir le hioncam agus pinsin saoránachta) an 28 Eanáir 2019 (GURI Uimh. 23, an 28 Eanáir 2019), arna thiontú ina dhlí trí legge n. 26 ‘Conversione in legge, con modificazioni, del decreto-legge 28 gennaio 2019, n. 4, recante disposizioni urgenti in materia di reddito di cittadinanza e di pensioni’ (Dlí Uimh. 26, lena n‑aistrítear ina dhlí, tar éis leasuithe, Dlí-Foraithne Uimh. 4 an 28 Eanáir 2019 lena leagtar síos forálacha práinneacha maidir le hioncam agus pinsin saoránachta) an 28 Márta 2019 (GURI Uimh. 75 an 29 Márta 2019) (‘Dlí-Foraithne Uimh. 4/2019’), dar teideal ‘Tairbhithe’, dá bhforáiltear i mír 1:
‘Deonófar [ioncam saoránachta] do theaghlaigh a chomhlíonann na coinníollacha carnacha seo a leanas tráth a dtíolactar an t‑éileamh agus ar feadh thréimhse íoctha an tsochair:
a) maidir le coinníollacha náisiúntachta, cónaithe agus fanachta, ní mór don duine den teaghlach a dhéanann iarratas ar an sochar an méid seo a leanas a dhéanamh go carnach:
1) a bhfuil náisiúntacht Iodálach nó náisiúntacht Bhallstáit den Aontas Eorpach acu, nó [a bheith] ina bhall dá theaghlach, mar a shainaithnítear in Airteagal 2(1)(b) de decreto legislativo 6 febbraio 2007, n. 30 (Foraithne Reachtach Uimh. 30, an 6 Feabhra 2007), ag a bhfuil an ceart cónaithe nó an ceart buanchónaithe, nó [a bheith] náisiúnach tríú tír ag a bhfuil cead cónaithe fadtéarmach de chuid an Aontais Eorpaigh acu;
2) go raibh cónaí orthu san Iodáil ar feadh 10 mbliana ar a laghad ar bhonn leanúnach le linn an dá bhliain dheireanacha a breithníodh an tráth a rinneadh an t‑éileamh, agus ar feadh thréimhse íocaíochta an tsochair chomh maith.
[...]’
5. Foráiltear le hAirteagal 7 den dlí-foraithne sin, dar teideal ‘Smachtbhannaí’, i mír 1:
‘Mura cion níos tromchúisí é an gníomh, déanfar aon duine, a dhéanann nó a úsáideann dearbhuithe bréagacha nó doiciméid atá bréagach nó a dheimhníonn rudaí míchruinne nó a fhágann faisnéis a éilítear ar lár, chun an sochar dá dtagraítear in Airteagal 3 a fháil go míchuí, a phionósú le téarma príosúnachta idir 2 bhliain agus 6 bliana.’
II. Na príomhimeachtaí, na ceisteanna a tarchuireadh agus an nós imeachta os comhair na Cúirte
6. Is léir ó fhreagraí na cúirte a rinne an tarchur ar iarraidh na Cúirte ar shoiléiriú gur náisiúnaigh tríú tír iad CU agus ND a bhfuil stádas cónaitheora fhadtéarmaigh bainte amach acu san Iodáil. Tá na daoine sin cúisithe ag Pubblico Ministero della Procura della Repubblica presso il Tribunale di Napoli (Ionchúisitheoir Poiblí ag Cúirt Napoli, an Iodáil) as an gcion dá bhforáiltear in Airteagal 7(1) de Dhlí-Foraithne Uimh. 4/2019 a dhéanamh. An 27 Lúnasa 2020 agus an 9 Deireadh Fómhair 2020 faoi seach, shínigh siad iarratais ar ioncam saoránachta, ag deimhniú go bréagach, sna hiarratais sin, gur chomhlíon siad na coinníollacha maidir le deonú an tsochair sin agus, go háirithe, an coinníoll cónaithe ar feadh 10 mbliana ar a laghad san Iodáil a leagtar síos sa Dlí-Foraithne sin. Fuair CU agus ND go míchuí, ina leith sin, suim EUR 3 414.40 agus EUR 3 186.66 faoi seach.
7. Cuireann Tribunale di Napoli (Cúirt Dúiche, Napoli) amhras in iúl maidir le comhoiriúnacht Dhlí-Foraithne Uimh. 4/2019 le dlí an Aontais Eorpaigh, a mhéid a leagtar síos leis ceanglas cónaithe 10 mbliana ar a laghad san Iodáil, gan bhriseadh le 2 bhliain anuas, chun cáiliú don ioncam saoránachta, ar a dtugtar tuairisc mar shochar cúnaimh shóisialta atá beartaithe chun cothú íosta a áirithiú. Measann an chúirt a rinne an tarchur go gcuirtear cóir éagsúil ar náisiúnaigh tríú tír le náisiúnaigh na hIodáile, lena n‑áirítear iad siúd a bhfuil ceadanna cónaithe fadtéarmacha acu, faoi réir an dlí-foraithne.
8. De réir na cúirte sin, tagann an sochar a luaitear mar ‘ioncam saoránachta’ faoi cheann de na trí réimse a luaitear in Airteagal 11(1) (d) de Threoir 2003/109, eadhon slándáil shóisialta, cúnamh sóisialta agus cosaint shóisialta, mar a shainmhínítear sa reachtaíocht náisiúnta. Ina theannta sin, níl Airteagal 11(4) den Treoir sin infheidhme sa chás seo, ós rud é go ndealraíonn sé nár chuir Stát na hIodáile in iúl, agus an reachtaíocht náisiúnta lena mbaineann á glacadh aige, go raibh sé de rún aige an chóir chomhionann i gcúrsaí cúnaimh shóisialta agus cosanta sóisialta a fhorordaítear le hAirteagal 11 a theorannú do bhunsochair. In aon chás, fiú dá nglacfaí teorainn den sórt sin, ní bheadh sé comhsheasmhach le hAirteagal 11 ar an bhforas, faoin abairt dheireanach d’Airteagal 1(1) de Dhlí-Foraithne Uimh. 4/2019, go n‑áirithítear le hioncam saoránachta leibhéal fíor-riachtanach na sochar laistigh de theorainneacha na n‑acmhainní atá ar fáil.
9. Is gá dlí an Aontais Eorpaigh a léiriú chun rialú a thabhairt ar na cásanna sna príomhimeachtaí, a mhéid nach raibh an coinníoll a leagtar síos in Airteagal 2(1)(a), (2) de Dhlí-Foraithne Uimh. 4/2019 i gcomhréir le dlí an Aontais Eorpaigh, d’imeodh an gníomh arb é atá ann na cionta coiriúla lena mbaineann.
10. I ndáil leis sin, sonraíonn an chúirt a rinne an tarchur go measann sí go bhfuil an coinníoll maidir le cónaí 10 mbliana san Iodáil, gan bhriseadh le 2 bhliain anuas, neamhfhabhrach do náisiúnaigh tríú tír a bhfuil cosaint shonrach acu faoi reachtaíocht an Aontais Eorpaigh, amhail cónaitheoirí fadtéarmacha a bhfuil ceart buanchónaithe faighte acu i mBallstát den Aontas Eorpach tar éis cónaí a bheith orthu ann ar feadh 5 bliana, de réir bhrí Airteagal 4 de Threoir 2003/109. Is amhlaidh atá maidir le náisiúnaigh Iodálacha a fhilleann ar an Iodáil tar éis tréimhse chónaithe i mBallstát eile. Déantar idirdhealú orthu freisin mar thoradh ar an bhforáil náisiúnta atá i gceist sna príomhimeachtaí i gcoinne shealbhóirí an stádais dídeanaí, ar cheart dóibh, faoi Airteagal 29 de Threoir 2011/95/AE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 13 Nollaig 2011 maidir le caighdeáin i dtaca le cáiliú náisiúnach tríú tír nó daoine gan stát mar thairbhithe de chosaint idirnáisiúnta, ar mhaithe le stádas aonfhoirmeach do dhídeanaithe nó do dhaoine atá incháilithe le haghaidh cosaint choimhdeach agus inneachar na cosanta a thugtar (IO 2011 L 337, lch. 9), an cúnamh sóisialta is gá a fháil faoi na coinníollacha céanna is infheidhme maidir le náisiúnaigh na mBallstát.
11. Sna himthosca sin, chinn Tribunale di Napoli (Cúirt Dúiche, Napoli) bac a chur ar na himeachtaí agus na ceisteanna seo a leanas a tharchur chuig an gCúirt Bhreithiúnais chun réamhrialú a fháil:
‘1. An gcuirtear cosc le dlí an Aontais Eorpaigh, agus go háirithe Airteagal 18 [CFAE], Airteagal 45 [CFAE], Airteagal 7(2) de [Rialachán (AE) Uimh. 492/2011, ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle, an 5 Aibreán 2011, maidir le saoirse gluaiseachta d’oibrithe laistigh den Aontas (IO 2011 L 141, lch. 1)], Airteagal 11(1)(d) de [Threoir 2003/109], Airteagal 29 de [Threoir 2011/95], Airteagal 34 den [Chairt] agus Airteagail 30 agus 31 de [Chairt Shóisialta na hEorpa], ar reachtaíocht náisiúnta, amhail an reachtaíocht atá in Airteagal 7(1), arna léamh i gcomhar le hAirteagal 2(1)(a) de [Dlí-Foraithne Uimh. 4/2019], a mhéid a chuirtear rochtain ar bhunioncam faoi réir an choinníll a bhaineann le cónaí san Iodáil ar feadh 10 mbliana ar a laghad (nach mór don dá bhliain deiridh, tráth a dhéantar an t‑iarratas agus ar feadh ré iomlán íocaíochta an tsochair, a bheith leanúnach), lena dtugtar níos lú fabhair mar sin do náisiúnaigh na hIodáile, do náisiúnaigh [an Aontais] a bhfuil an ceart cónaithe nó buanchónaithe acu, nó [náisiúnaigh tríú tír] ar cónaitheoirí fadtéarmacha iad, a bhfuil cónaithe orthu [san Iodáil], ar feadh tréimhse níos lú ná 10 mbliana nó ar feadh 10 mbliana, agus nach raibh an 2 bhliain deiridh acu sin leanúnach maidir leis na catagóirí céanna a bhfuil cónaí orthu ar feadh 10 mbliana, agus an 2 bhliain deiridh ar bhonn leanúnach?
Má thugtar freagra dearfach ar an gcéad cheist:
2) An gcuirtear cosc le dlí an Aontais, go háirithe Airteagal 18 [CFAE], Airteagal 45 [CFAE], Airteagal 7(2) de [Rialachán Uimh. 492/2011], Airteagal 11(1)(d) de [Threoir 2003/109], Airteagal 29 de [Threoir 2011/95], Airteagal 34 den [Chairt] agus Airteagail 30 agus 31 de [Chairt Shóisialta na hEorpa], ar reachtaíocht náisiúnta, amhail an reachtaíocht atá in Airteagal 7(1), arna léamh i gcomhar le hAirteagal 2(1)(a) de [Dhlí-Foraithne Uimh. 4/2019], a mhéid a thugtar leis cóir éagsúil do chónaitheoirí fadtéarmacha, ar féidir leo buancheart cónaithe a fháil i mBallstát de chuid an Aontais tar éis cónaí orthu ar feadh 5 bliana sa Bhallstát óstach agus cónaitheoirí fadtéarmacha a bhfuil cónaí orthu ar feadh 10 mbliana, an 2 bhliain deiridh ar bhonn leanúnach?
3) An gcuirtear cosc le dlí an Aontais, go háirithe Airteagal 18 [CFAE], Airteagal 45 [CFAE], Airteagal 7(2) de [Rialachán Uimh. 492/2011], Airteagal 11(1)(d) de [Threoir 2003/109] agus Airteagal 29 de [Threoir 2011/95], ar reachtaíocht náisiúnta amhail an reachtaíocht atá in Airteagal 7(1), arna léamh i gcomhar le hAirteagal 2(1)(a) de [Dhlí-Foraithne Uimh. 4/2019], a mhéid a cheanglaítear ar náisiúnaigh na hIodáile, [an Aontais] agus [tríú tír] a bheidh cónaí orthu ar feadh 10 mbliana (an 2 bhliain deiridh ar bhonn leanúnach) d’fhonn rochtain a fháil ar bhunioncam sochair?
4) An gcuirtear cosc le dlí an Aontais, go háirithe Airteagal 18 [CFAE], Airteagal 45 [CFAE], Airteagal 7(2) de [Rialachán Uimh. 492/2011], Airteagal 11(1)(d) de [Threoir 2003/109], Airteagal 29 de [Threoir 2011/95], Airteagal 34 den [Chairt] agus Airteagail 30 agus 31 de [Chairt Shóisialta na hEorpa], ar reachtaíocht náisiúnta amhail an reachtaíocht atá in Airteagal 7(1), arna léamh i gcomhar le hAirteagal 2(1)(a) de [Dhlí-Foraithne Uimh. 4/2019], a mhéid a cheanglaítear ar náisiúnaigh na hIodáile, náisiúnaigh an Aontais agus náisiúnaigh tríú tír a dhearbhú go bhfuil cónaí orthu ar feadh 10 mbliana, an 2 bhliain deiridh ar bhonn leanúnach, d’fhonn rochtain a fháil ar bhunioncam sochair, rud a fhágann go n‑eascróidh iarmhairtí tromchúiseacha a bhaineann le hábharthacht choiriúil ón dearbhú bréagach?’
12. Thíolaic Rialtas na hIodáile agus an Coimisiún Eorpach barúlacha i scríbhinn. Chualathas argóintí ó bhéal ó na páirtithe leasmhara céanna, chomh maith le CU agus ND, ag éisteacht an 3 Deireadh Fómhair 2023.
III. Anailís
A. Creat dlíthiúil le haghaidh anailíse
13. Ag a cruinniú ginearálta an 2 Bealtaine 2023, chinn an Chúirt, de bhun Airteagal 101 de na Rialacha Nós Imeachta, iarraidh ar shoiléiriú a sheoladh chuig an gcúirt a rinne an tarchur, ag iarraidh ar an gcúirt sin stádas dlíthiúil na ndaoine lena mbaineann na himeachtaí coiriúla sna príomhimeachtaí a léiriú, agus sonrú a dhéanamh ar ghníomh dhlí an Aontais Eorpaigh a mheas sí a bheith infheidhme maidir leis na daoine sin agus ar fhorálacha sonracha an dlí sin a mheas sí a bheith riachtanach a léiriú chun na díospóidí a tugadh os a comhair a réiteach.
14. Sna freagraí uaithi ar an iarraidh sin, a seoladh chuig an gCúirt an 9 Meitheamh 2023 i gCás C‑223/22 agus an 13 Meitheamh 2023 i gCás C‑112/22, shonraigh an chúirt a rinne an tarchur gur náisiúnaigh tríú tír iad na daoine lena mbaineann a bhfuil stádas cónaitheora fhadtéarmaigh san Iodáil acu. Sa fhreagra a tugadh i gCás C‑112/22, shonraigh an chúirt sin gur foráil é Airteagal 11(1)(d) de Threoir 2003/109 a bhfuil a léiriú úsáideach chun an díospóid atá os a comhair a réiteach. Os a choinne sin, sa fhreagra ar Chás C‑223/22, d’athdhearbhaigh an chúirt a rinne an tarchur gur gá na forálacha uile a luaitear sna ceisteanna a tarchuireadh chuig an gCúirt le haghaidh réamhrialú a léiriú.
15. I bhfianaise na soiléirithe sin, déanfar an anailís dhlíthiúil a struchtúrú mar seo a leanas. Ar an gcéad dul síos, glacfaidh mé seasamh maidir leis na hagóidí arna ndéanamh ag páirtithe leasmhara i dtaca le dlínse na Cúirte agus inghlacthacht an tarchuir seo chun réamhrialú (foroinn B agus C). Ina dhiaidh sin, scrúdóidh mé, inter alia, an bhfuil an ceanglas cónaithe a leagtar síos le reachtaíocht ábhartha na hIodáile ag luí le Treoir 2003/109 (foroinn D).
B. Maidir le dlínse na Cúirte
16. Mar is léir ó na doiciméid atá os comhair na Cúirte, is éard atá san ioncam saoránachta, dá bhforáiltear le Dlí-Foraithne Uimh. 4/2019, forlíonadh ar ioncam teaghlaigh suas go dtí uasteorainn EUR 6 000, a bhféadfar forlíonadh ioncaim a chur leis do theaghlaigh ar tionóntaí iad, suas le huasmhéid EUR 3 360 in aghaidh na bliana. Deonófar an sochar seo ar feadh tréimhse leanúnach nach faide ná 18 mí agus féadfar é a athnuachan.
17. Tá deonú ioncaim saoránachta faoi réir dearbhú ó phríomhbhaill an teaghlaigh lena mbaineann go bhfuil siad ar fáil láithreach le haghaidh oibre, chomh maith lena rannpháirtíocht i gconair phearsantaithe i dtreo fostaíochta agus cuimsiú sóisialta, lena n‑áirítear gníomhaíochtaí pobail, athoiliúint, staidéir agus gealltanais eile a chur i gcrích, arna sainiú ag na seirbhísí ábhartha, atá dírithe ar lánpháirtiú sa mhargadh saothair agus cuimsiú sóisialta. Déantar an chonair sin a chur ar bhonn foirmiúil trí thabhairt i gcrích an Choinbhinsiúin Fostaíochta, a dhíríonn ar fhostaíocht a lorg go gníomhach agus tairiscintí iomchuí a ghlacadh, nó an Coinbhinsiún um Chuimsiú Sóisialta, a síníodh sna seirbhísí bardasacha frithbhochtaineachta.
18. Ina chuid barúlacha i scríbhinn , chuir Rialtas na hIodáile amhras ar dhlínse na Cúirte chun freagra a thabhairt ar na ceisteanna a tarchuireadh ar an bhforas go dtagann an reachtaíocht náisiúnta maidir le hioncam saoránachta faoi inniúlacht eisiach na mBallstát. Dar leis, ní cúnamh sóisialta ná beart cosanta sóisialta é ioncam saoránachta, arb é is cuspóir dó leibhéal áirithe ioncaim a áirithiú do na daoine lena mbaineann. Ar an taobh eile, is beart casta é a shaothraíonn cuspóir níos ginearálta chun an t‑eisiamh sóisialta a chomhrac. Ós rud é nach bhfuil dlí an Aontais Eorpaigh infheidhme maidir leis na díospóidí sna príomhimeachtaí, ba cheart don Chúirt a dhearbhú nach bhfuil aon dlínse aici sa chás seo.
19. I ndáil leis sin, chuir Rialtas na hIodáile in aghaidh aicmiú an ioncaim saoránachta a thug an chúirt a rinne an tarchur. Tá agóid den sórt sin bunaithe go bunúsach ar bhreithiúnas Corte costituzionale (an Chúirt Bhunreachtúil, an Iodáil) Uimh. 19/2022, an 10 Eanáir 2022.
20. Sa chás ba chúis leis an mbreithiúnas sin, iarradh ar an Corte costituzionale (an Chúirt Bhunreachtúil) rialú a dhéanamh ar bhunreachtúlacht Airteagal 2(1)(a)(1) de Dhlí-Foraithne Uimh. 4/2019, lena gceanglaítear, i measc na gcoinníollacha éagsúla atá le comhlíonadh chun cáiliú le haghaidh ioncam saoránachta, nach mór cead cónaithe fadtéarmach de chuid an Aontais Eorpaigh a bheith ag náisiúnaigh tríú tír. Go sonrach, iarradh ar an gcúirt sin, inter alia, an raibh teorainn den sórt sin ar chatagóir fhaighteoirí an tsochair sin comhsheasmhach le prionsabal na córa comhionainne a chumhdaítear in Airteagal 3 de Bhunreacht na hIodáile, ós rud é go bhfuil an t‑ioncam saoránachta ceaptha freastal ar phríomhriachtanais an duine.
21. Ina breithiúnas, mheabhraigh Corte costituzionale gur chinn sí cheana ‘go sainítear leis na rialacha lena rialaítear ioncam saoránachta conair ath-lánpháirtithe i saol na hoibre a théann níos faide ná cúnamh eacnamaíoch amháin’ agus ‘nach de chineál cúnaimh shóisialta amháin é an tairbhe sin, go díreach toisc go bhfuil cúrsa oiliúna agus lánpháirtíochta ag gabháil leis ina bhfuil oibleagáidí sonracha a fhágann, i bhfoirmeacha éagsúla, go n‑eisiatar ón gcúrsa sin iad’.
22. Ina dhiaidh sin, chinn sí ‘cé go bhfuil tréithe birt ag baint le hioncam saoránachta chun an bhochtaineacht a chomhrac, ní hionann é agus sochar cúnaimh shóisialta atá ceaptha freastal ar bhunriachtanas an duine aonair, ach go saothraíonn sé cuspóirí éagsúla agus níos struchtúrtha maidir le beartas gníomhach fostaíochta agus lánpháirtíochta sóisialta’, agus dá bhrí sin chinn sí go raibh ceist na bunreachtúlachta a luaitear gan bhunús.
23. Ní cosúil go dtugann an measúnú sin a rinne an Corte costituzionale (an Chúirt Bhunreachtúil) a bhaineann le haicmiú ioncaim ó shaoránacht in ann údar a thabhairt do neamh-infheidhmeacht Airteagal 11(1)(d) de Threoir 2003/109, agus, dá bharr sin, easpa dlínse na Cúirte éisteacht leis na réamhcheisteanna seo.
24. Déantar tagairt san fhoráil sin don dlí náisiúnta maidir leis an sainmhíniú ar na coincheapa ‘slándála sóisialta’, ‘cúnaimh shóisialta’ agus ‘cosanta sóisialta’. Chinn an Chúirt cheana féin go dtugann tagairt den sórt sin le tuiscint gur faoin gcúirt a rinne an tarchur atá sé a mheas an ionann beart náisiúnta ar leith agus tairbhe a thagann faoi na catagóirí a luaitear ann.(3) Níl sa chinneadh deireanach sin ach léiriú sonrach ar an riail ghinearálta, atá bunaithe ar an gceanglas maidir le deighilt shoiléir feidhmeanna idir na cúirteanna náisiúnta agus an Chúirt Bhreithiúnais i gcomhthéacs tarchuir chun réamhrialú, ar dá réir nach bhfuil aon dlínse ag an gCúirt an dlí náisiúnta a léiriú, ós rud é gur faoin gcúirt náisiúnta amháin a rinne an tarchur chun réamhrialú raon feidhme beacht na ndlíthe, na Rialachán nó na bhforálacha riaracháin náisiúnta a chinneadh. (4) Sa chás seo, tá sé ráite go soiléir ag an gcúirt a rinne an tarchur go dtagann an t‑ioncam saoránachta faoi cheann amháin de na trí chatagóir a leagtar amach in Airteagal 11(1)(d) de Threoir 2003/109, agus mar thoradh air sin ní féidir cuspóir an Airteagail sin a chur i bhfeidhm.
25. Is fíor, chun freagra fóinteach a thabhairt don chúirt náisiúnta, go bhféadfaidh an Chúirt, i gcomhréir le cásdlí socair, treoir a thabhairt a bheidh bunaithe ar dhoiciméid na bpríomhimeachtaí agus ar na barúlacha i scríbhinn agus ó bhéal a cuireadh faoina bráid, go háirithe ar na tosca a bheidh le cur san áireamh ag an gcúirt sin chun críocha a cinnidh sa chás sin.(5) Mar sin féin, ní údaraítear leis an gcásdlí sin ach don Chúirt eilimintí den dlí náisiúnta atá in ann an aidhm thuasluaite a chur chun cinn a ionchorprú ina freagra, gan an dlí sin a léiriú.
26. Níl sé de chumhacht ag an gCúirt rialú ar léiriú dhlí an Aontais Eorpaigh ach amháin i bhfianaise an chomhthéacs fhíorasaigh agus dhlíthiúil a ndearna an chúirt a rinne an tarchur cur síos air, gan bheith in ann an léiriú sin a cheistiú ná cruinneas an léirithe sin a fhíorú i bhfianaise bhreithiúnas na cúirte náisiúnta, fiú má tá sé os comhair cúirt náisiúnta.
27. I bhfianaise a bhfuil thuas, ní mór aicmiú an bhirt atá i gceist arna thabhairt ag an gcúirt a rinne an tarchur a theorannú, agus ar an gcaoi sin déileáil le hioncam saoránachta mar shochar a thagann faoi choincheap an ‘chúnaimh shóisialta’, mar a leagtar amach in Airteagal 11(1)(d) de Threoir 2003/109. Ós rud é, dá bhrí sin, go bhfuil an Treoir sin infheidhme maidir leis an gcás seo, ní mór don Chúirt, i mo thuairimse, a dhearbhú go bhfuil dlínse aici na hiarrataí seo ar réamhrialú a éisteacht.
C. Inghlacthacht
28. Thíolaic Rialtas na hIodáile agus an Coimisiún ina mbarúlacha i scríbhinn go bhfuil na hiarrataí ar réamhrialú neamh-inghlactha de réir bhrí Airteagal 94 de Rialacha Nós Imeachta na Cúirte Breithiúnais.
29. Go háirithe, d’áitigh an dá pháirtí go bhfuil na horduithe tarchuir neamhiomlán maidir le stádas na ndaoine a tarchuireadh chuig an gcúirt a rinne an tarchur sna himeachtaí coiriúla sna príomhimeachtaí. Míníonn an chúirt sin, ar na forais lena bhforbraítear na freagraí a mholann sí ar na ceisteanna a tharchuirtear chun réamhrialú, go n‑eascraíonn idirdhealú as an gcoinníoll cónaithe atá i gceist sna príomhimeachtaí i gcoinne náisiúnach tríú tír ar cónaitheoirí fadtéarmacha iad, náisiúnaigh de chuid na mBallstát agus saoránaigh an Aontais Eorpaigh, chomh maith le náisiúnaigh tríú tír ar tairbhithe de chosaint idirnáisiúnta iad, cé go mbaineann na ceisteanna a tharchuirtear le gníomhartha a bhaineann leis na catagóirí sin daoine uile. Mar sin féin, is stádais dhlíthiúla neamh-chomhoiriúnacha iad sin nach féidir leis na daoine lena mbaineann a chomhcheangal sna cásanna seo.
30. I ndáil leis sin, is ceart a choinneáil i gcuimhne gur léir ón gcásdlí socair go gceanglaítear ar an gcúirt a rinne an tarchur, faoi Airteagal 94 de na Rialacha Nós Imeachta, míniú ar a laghad a thabhairt ar na cúiseanna atá le roghnú fhorálacha dhlí an Aontais Eorpaigh a n‑iarrtar a léiriú agus ar an nasc a bhunaíonn sí idir na forálacha sin agus an reachtaíocht náisiúnta is infheidhme maidir leis an díospóid atá os a comhair.(6)
31. Sa chás seo, i bhfianaise na bhfreagraí a thug an chúirt a rinne an tarchur ar iarraidh na Cúirte ar shoiléiriú, ní mór a bhaint de thátal as go bhfuil na ceisteanna a tharchuirtear chun réamhrialú inghlactha a mhéid a bhaineann siad le léiriú Threoir 2003/109.(7)
D. Substaint
32. De réir a cuid ceisteanna, fiafraíonn an chúirt a rinne an tarchur, go bunúsach, an gá Airteagal 11(1)(d) de Threoir 2003/109 a léiriú sa chaoi go gcuirtear cosc ar reachtaíocht náisiúnta lena gcuirtear rochtain náisiúnach tríú tír ar cónaitheoirí fadtéarmacha iad ar bheart cúnaimh shóisialta faoi réir an choinníll maidir le cónaí sa Bhallstát lena mbaineann ar feadh thréimhse 10 mbliana ar a laghad, gan bhriseadh le 2 bhliain anuas, agus lena bhforáiltear do phionós coiriúil i gcás dearbhú bréagach maidir leis an gcoinníoll sin.
33. Tá gá le soiléirithe áirithe, mar réamhphointe, chun an córas dlí a shainiú ina dtagann an fhoráil den dlí tánaisteach a bhfuiltear ag iarraidh ar an gCúirt a léiriú.
34. Mar phríomhionstraim de chreat dlíthiúil an Aontais Eorpaigh maidir leis an imirce dhleathach, is é cuspóir Threoir 2003/109, mar is léir ó aithrisí 2, 4, 6 agus 12 de, lánpháirtiú náisiúnach tríú tír atá lonnaithe go buan agus go dleathach sna Ballstáit a áirithiú agus, chuige sin, cearta na náisiúnach sin dóibh siúd atá ag saoránaigh an Aontais Eorpaigh a chomhfhogasú, go háirithe trí chóir chomhionann a bhunú leis na saoránaigh sin i raon leathan réimsí eacnamaíocha agus sóisialta.(8)
35. Le Treoir 2003/109 leagtar síos na coinníollacha maidir le stádas cónaitheora fhadtéarmaigh a dheonú agus a tharraingt siar agus na cearta a ghabhann leis sin, mar aon leis na coinníollacha le haghaidh cónaí i mBallstáit eile do náisiúnaigh tríú tír a bhfuil an stádas sin acu. Comhfhreagraíonn an stádas sin don leibhéal lánpháirtíochta is rathúla do náisiúnach tríú tír ach amháin má fhaigheann sé náisiúntacht an Bhallstáit óstaigh.
36. Is iomchuí forálacha na treorach sin atá ábhartha don chás seo a leagan amach.
37. Foráiltear le hAirteagal 4(1) den Treoir sin go bhfuil na Ballstáit le stádas cónaitheora fhadtéarmaigh a dheonú do náisiúnaigh tríú tír a chónaigh go dlíthiúil agus go leanúnach ar a gcríoch ar feadh 5 bliana díreach roimh chur isteach an iarratais atá i gceist. Leagtar amach in Airteagal 5 na coinníollacha maidir leis an stádas sin a fháil. Faoi mhír 1(a) agus (b) den Airteagal sin, ní mór don náisiúnach tríú tír cruthúnas a sholáthar go bhfuil acmhainní leordhóthanacha agus árachas breoiteachta aige nó aici, chun nach mbeidh sé ina ualach ar an mBallstát lena mbaineann.(9) Foráiltear leis an gcéad fhomhír d’Airteagal 6(1) go bhféadfar an stádas i dtrácht a dhiúltú ar fhorais an bheartais phoiblí nó na slándála poiblí. Leagtar síos in Airteagal 7 rialacha nós imeachta lena rialaítear an scrúdú ar an iarratas ar an stádas sin, agus rialaítear le hAirteagal 9 na coinníollacha maidir lena tharraingt siar agus lena chaillteanas.
38. Mar a luaigh mé thuas, tugann stádas cónaitheora fhadtéarmaigh, a luaithe a fhaightear é, le tuiscint, inter alia, go bhfuil cóir chomhionann ag náisiúnaigh tríú tír le náisiúnaigh an Bhallstáit óstaigh, chomh maith le cosaint fheabhsaithe i gcoinne díbeartha.
39. I gcomhréir le hAirteagal 11(1) de Threoir 2003/109, baineann an chóir chomhionann sin leis na réimsí a liostaítear inti, go háirithe slándáil shóisialta, cúnamh sóisialta agus cosaint shóisialta (fomhír (d)), mar a shainítear sa reachtaíocht náisiúnta, faoi réir na maoluithe a fhéadfaidh na Ballstáit a bhunú de bhun mhíreanna 2, 3 agus 4 den Airteagal sin.
40. Ós rud é go bhfuil an beart atá i gceist sa chás seo, dar leis an gcúirt a rinne an tarchur, ar cheann de na réimsí sin de réir bhrí na reachtaíochta náisiúnta, tagann ioncam saoránachta faoi raon feidhme Airteagal 11(1)(d) de Threoir 2003/109.
41. Dá bhrí sin, tá feidhm ag an gceanglas maidir le cóir chomhionann sa chás seo.
42. Sula ndéantar meas ar an gcóir chomhionann, ba mhaith liom a chur in iúl nach bhfuil cásdlí na Cúirte maidir le léiriú Airteagal 7(2) de Rialachán Uimh. 492/2011 infheidhme de réir analaí sa chás seo mar gheall ar chineál éagsúil na gceart chun saorghluaiseachta agus na gceart atá ag náisiúnaigh tríú tíortha ar cónaitheoirí fadtéarmacha iad.
43. Tugtar na chéad chearta do náisiúnaigh na mBallstát leis an gConradh. Is é bunús an chásdlí thuasluaite gurb é Airteagal 7(2) de Rialachán Uimh. 492/2011, ‘léiriú ar leith, i réimse sonrach an deonaithe buntáistí sóisialta, de riail na córa comhionainne a chumhdaítear in Airteagal 45(2) CFAE agus nach mór é a léiriú ar an mbealach céanna leis an bhforáil dheireanach sin’. (10) Dá bhrí sin, nuair a thagann an cheist chun cinn maidir le cóir chomhionann idir oibrithe ar náisiúnaigh de Bhallstát iad agus oibrithe náisiúnta maidir le buntáistí sóisialta agus cánach, is gá a chinneadh an bhfuil cuspóir dlisteanach á shaothrú ag an difríocht sa chóir a fhaightear mar thoradh ar bheart náisiúnta agus an gcomhlíonann sí prionsabal na comhréireachta.
44. Tá bunús an dara ceart in ionstraim na reachtaíochta tánaistí, Treoir 2003/109. Go deimhin, ina breithiúnais maidir le léiriú Airteagal 11(1)(d) den Treoir sin, níor mheas an Chúirt gur ‘éiriú sonrach’ d’airteagal den Chonradh í an fhoráil sin. (11)
45. Ós rud é go bhfuil foráil uileghabhálach cheana féin ag reachtas an Aontais Eorpaigh i dTreoir 2003/109 do na cásanna ina bhféadfaidh Ballstáit maolú ar an gcóir chomhionann a thugtar do náisiúnaigh tríú tír a bhfuil stádas mar chónaitheoirí fadtéarmacha agus náisiúnaigh de chuid an Bhallstáit acu,(12) is sárú per se ar Airteagal 11(1)(d) den Treoir sin atá sa chaoi a gcaitear leis an dá chatagóir sin de náisiúnaigh atá i gcás inchomparáide.
46. Dá réir sin, féadfaidh an cásdlí maidir le saorghluaiseacht d’oibrithe, i mo thuairimse, fónamh chun a fháil amach an bhfuil difríocht sa chóir a chuirtear ar náisiúnaigh tríú tír ar cónaitheoirí fadtéarmacha iad i gcomparáid le náisiúnaigh an Bhallstáit óstaigh agus ar inchomparáideacht a gcás.
47. Sa chás seo, i bhfianaise inchomparáideacht na gcúinsí an dá chatagóir náisiúnach sin, ba cheart a thabhairt faoi deara go bhfuil sé ráite ag Rialtas na hIodáile gur beart an‑chasta é an t‑ioncam saoránachta ó thaobh an riaracháin de, a mhéid is gá, agus é á chur chun feidhme, comhaontuithe a bhaineann go sonrach le gach teaghlach lena mbaineann a chomhlíonadh agus faireachán leanúnach a dhéanamh ar a gcur chun feidhme agus suimeanna suntasacha a asbhaint as cistí poiblí a íoc. Is ar an gcúis sin, dar leis an rialtas sin, gur choimeád an reachtas náisiúnta sochar an tsochair sin go cuí do náisiúnaigh a bhfuil cúlra láidir buan acu ar mhargadh saothair na hIodáile agus, ar bhonn níos ginearálta, i sochaí na hIodáile, agus dóibh sin amháin.
48. Fiú má fhéachann Rialtas na hIodáile le tagairt a dhéanamh do dheacrachtaí riaracháin agus eacnamaíocha, ní mór a mheas nach míníonn na deacrachtaí sin ar bhealach ar bith cén fáth nach féidir a mheas go bhfuil náisiúnaigh tríú tíortha i staid atá inchomparáide le staid náisiúnaigh an Bhallstáit óstaigh a bhfuil an riachtanas eacnamaíoch céanna acu, i gcás, tar éis dóibh an nós imeachta a chur i gcrích agus na coinníollacha a leagtar síos le Treoir 2003/109 a chomhlíonadh, ina bhfuil stádas cónaitheoirí fadtéarmacha arna dheonú leis an Treoir sin faighte acu.(13) Ba mhaith liom a rá freisin, i mbreithiúnas níos déanaí, gur chinn an Chúirt nach féidir a mheas go bhfuil an dá chatagóir náisiúnach sin i gcás difriúil mar gheall ar a naisc faoi seach leis an mBallstát óstach, rud a fhágann go bhfuil cinneadh den sórt sin ag teacht salach ar mheasúnú reachtas an Aontais Eorpaigh go dtugtar leis an stádas cónaitheora fhadtéarmaigh an ceart chun cóir chomhionann le náisiúnaigh an Stáit de réir bhrí Airteagal 11(1) de Threoir 2003/109. (14)
49. Maidir leis an gceist an gcruthaíonn an coinníoll atá i gceist sna príomhimeachtaí difríocht sa láimhseáil idir na haicmí céanna náisiúnach sin, feictear dom gur dearfach an freagra.
50. Go deimhin, ceanglaítear an coinníoll sin orthu siúd uile a bhfuil ioncam saoránachta á éileamh acu, is cuma cé acu náisiúnaigh tríú tír iad ar cónaitheoirí fadtéarmacha iad nó ar náisiúnaigh de chuid an Bhallstáit iad. Ba cheart a thabhairt faoi deara, áfach, nach bhfuil aon ní in Airteagal 11(1) de Threoir 2003/109 a thugann le fios nach dtoirmisctear leis an gcóir chomhionann a luaitear ann ach idirdhealú sáraithe bunaithe ar náisiúntacht an náisiúnaigh lena mbaineann (idirdhealú díreach). Cuimsíonn sé gach cineál idirdhealaithe ceilte as a dtagann, trí chritéir idirdhealaitheacha eile a chur i bhfeidhm, an toradh céanna (idirdhealú indíreach).
51. I ndáil leis sin, is léir ó chásdlí na Cúirte gur dócha go n‑oibreoidh aon idirdhealú atá bunaithe ar chónaí, amhail an ceann a bhunaítear sa chás seo leis an gcoinníoll atá i gceist sna príomhimeachtaí, agus gur neamhnáisiúnaigh iad neamhchónaitheoirí i bhformhór na gcásanna. (15) Is amhlaidh atá maidir le hidirdhealú atá bunaithe ar fhad an chónaithe i gcás ina gcuirtear an chaoi a gcaitear le náisiúnaigh i gcomparáid le náisiúnaigh tríú tír a bhfuil stádas cónaitheora fhadtéarmaigh bainte amach acu tar éis fhanacht dlíthiúil 5 bliana i gcríoch an Bhallstáit lena mbaineann.
52. Ag an éisteacht, d’áitigh Rialtas na hIodáile go bhfuil náisiúnaigh tríú tír ar cónaitheoirí fadtéarmacha iad comhtháite go maith i sochaí na hIodáile ós rud é go bhfuil na cearta céanna acu agus atá ag náisiúnaigh na hIodáile (cé is moite de chearta polaitiúla), go bhfuil ioncam íosta agus tithíocht acu, agus go bhfuil eolas go leor acu ar an Iodáilis. Dá bhrí sin, tá cumas na náisiúnach sin an coinníoll atá i gceist sna príomhimeachtaí a chomhlíonadh, de réir an Rialtais sin, ar aon dul go bunúsach le cumas náisiúnaigh na hIodáile. Ní fheicim, áfach, conas a dhéantar an argóint sin chun an toradh a rinneadh sa mhír roimhe seo den tuairim a neamhbhailíochtú.
53. Cuireann an chúirt a rinne an tarchur in iúl go bhféadfadh an coinníoll cónaithe atá i gceist sna príomhimeachtaí difear a dhéanamh freisin do náisiúnaigh Iodálacha a fhilleann ar an Iodáil tar éis dóibh cónaí i mBallstát eile. Ní cosúil go bhfuil mé in ann an chonclúid atá bainte amach agam a cheistiú. I ndáil leis sin, ba cheart a thabhairt faoi deara gur chinn an Chúirt cheana féin, d’fhonn beart a aicmiú mar bheart atá idirdhealaitheach go hindíreach, nach gá go mbeadh sé d’éifeacht aici fabhar a thabhairt do náisiúnaigh uile an Stáit i gceist nó náisiúnaigh de chuid Ballstát eile amháin a chur faoi mhíbhuntáiste, agus náisiúnaigh de chuid na mBallstát eile a eisiamh.(16)
54. Ar deireadh, beidh ar an gCúirt aghaidh a thabhairt ar an gceist maidir le comhoiriúnacht na forála náisiúnta le Treoir 2003/109, amhail Airteagal 7(1) de Dhlí-Foraithne Uimh. 4/2019, lena ndéantar foráil maidir le pianbhreith choimeádta dó go 6 bliana, go háirithe i gcás dearbhú bréagach maidir leis an gcoinníoll atá i gceist sna príomhimeachtaí, dá bhforáiltear in Airteagal 2(1)(a)(2) den fhoraithne sin.
55. Ní dhéantar foráil maidir leis an gcóras dlí do phionós den sórt sin i dTreoir 2003/109 agus, dá bhrí sin, is faoin dlí náisiúnta atá sé. Ní chiallaíonn sé sin, áfach, go gcomhlíonann an scéim an treoir atá i gceist.
56. Ba cheart a mheabhrú, go deimhin, gurb ionann an coinníoll atá i gceist sna príomhimeachtaí agus gné ábhartha den chion coiriúil a bhfuil mar thoradh ar a thréithriú go bhforchuirtear an smachtbhanna atá i gceist.
57. Leanann sé, má chinneann an Chúirt, mar atá beartaithe agam, go bhfuil an coinníoll seo contrártha do dhlí an Aontais Eorpaigh, go háirithe Airteagal 11(1)(d) de Threoir 2003/109, bheadh ar an gcúirt náisiúnta Airteagal 2(1)(a)(2) de Dhlí-Foraithne Uimh. 4/2019 agus Airteagal 7(1) de a chur i bhfeidhm.
58. Mar a thugann an chúirt a rinne an tarchur faoi deara, go bunúsach, tá sé d’éifeacht ag an mainneachtain an fhoráil náisiúnta lena mbunaítear an coinníoll sin a chur i bhfeidhm go mbaintear den dearbhú ón duine a tarchuireadh chuig an gcúirt choiriúil an ghné ábhartha den chion agus, dá bhrí sin, an cion coiriúil ina iomláine. Go sonrach, fágann neamh-infheidhmeacht na forála lena leagtar síos an coinníoll sin go bhfuil inneachar an dearbhaithe bhréagaigh neamhéifeachtach de réir bhrí Airteagal 7(1) de Dhlí-Foraithne Uimh. 4/2019.
59. Dá réir sin, tá an pionós coiriúil dá bhforáiltear i gcás dearbhú bréagach a bhaineann leis an gcoinníoll atá i gceist sna príomhimeachtaí contrártha do dhlí an Aontais Eorpaigh freisin.(17)
60. I bhfianaise na mbreithnithe sin, molaim go bhfreagródh an Chúirt na ceisteanna arna dtarchur ag an gcúirt a rinne an tarchur nach mór Airteagal 11(1)(d) de Threoir 2003/109 a léiriú sa chaoi go gcuirtear cosc ar reachtaíocht náisiúnta lena gcuirtear rochtain ar bheart cúnaimh shóisialta náisiúnta faoi réir an choinníll cónaithe sa Bhallstát lena mbaineann ar feadh thréimhse 10 mbliana ar a laghad, gan bhriseadh sa 2 bhliain dheireanacha, agus lena bhforáiltear do phionós coiriúil i gcás dearbhú bréagach ar an gcoinníoll sin.
IV. Conclúid
61. I bhfianaise a bhfuil thuas, molaim go bhfreagródh an Chúirt na ceisteanna a tarchuireadh chun réamhrialú ag Tribunale di Napoli (Cúirt Dúiche, Napoli, an Iodáil) mar a leanas:
Ní mór Airteagal 11(1)(d) de Threoir 2003/109/CE ón gComhairle, an 25 Samhain 2003, maidir le stádas náisiúnach tríú tír ar cónaitheoirí fadtéarmacha iad
a léiriú sa chaoi go gciallaíonn an méid seo a leanas:
cuirtear cosc leis ar reachtaíocht náisiúnta lena gcuirtear rochtain ar bheart cúnaimh shóisialta náisiúnta faoi réir an choinníll cónaithe sa Bhallstát lena mbaineann ar feadh íostréimhse 10 mbliana, gan bhriseadh le 2 bhliain anuas, agus lena bhforáiltear do phionós coiriúil i gcás dearbhú bréagach ar an gcoinníoll sin.