Language of document : ECLI:EU:C:2024:86

Voorlopige editie

CONCLUSIE VAN ADVOCAAT-GENERAAL

M. CAMPOS SÁNCHEZ-BORDONA

van 25 januari 2024 (1)

Zaak C622/22

Europese Commissie

tegen

Malta (Luchtvaartdatalinkdiensten)

„Niet-nakoming – Luchtvervoer – Verordening (EG) nr. 29/2009 – Verplichting om de maatregelen te nemen die nodig zijn om te verzekeren dat de door Malta aangewezen verlener van luchtvaartnavigatiediensten artikel 3, lid 1, van die verordening in acht neemt – Instanties voor luchtvaartnavigatiediensten – Verlening en gebruik van datalinkdiensten – Geen rechtvaardiging voor de vertraging”






1.        De Commissie verwijt Malta dat het zijn verplichtingen krachtens artikel 3, lid 1, van verordening (EG) nr. 29/2009(2) niet is nagekomen, omdat het niet de nodige maatregelen heeft genomen om te verzekeren dat de door deze lidstaat aangewezen verlener van luchtverkeersdiensten (ATS)(3) in staat is de in bijlage II bij die verordening omschreven datalinkdiensten te verlenen en te gebruiken.

2.        Malta is van mening dat er sprake was van onvoorzienbare omstandigheden die de vertraging bij de uitrol van het systeem rechtvaardigden en betwist derhalve de stelling van de Commissie.

I.      Toepasselijke bepalingen – Verordening nr. 29/2009

3.        Artikel 3 („Datalinkdiensten”) luidt:

„1.      Verleners van luchtverkeersdiensten zien erop toe dat eenheden voor luchtverkeersdiensten die luchtverkeersdiensten verlenen in het in artikel 1, lid 3, bedoelde luchtruim, in staat zijn de in bijlage II omschreven datalinkdiensten te verlenen en te gebruiken.

[...]”

4.        In artikel 15 („Inwerkingtreding en toepassing”)(4) is bepaald:

„Deze verordening treedt in werking op de twintigste dag volgende op die van haar bekendmaking in het Publicatieblad van de Europese Unie.

Zij is van toepassing met ingang van 5 februari 2018.

Deze verordening is verbindend in al haar onderdelen en is rechtstreeks toepasselijk in elke lidstaat.”

5.        In bijlage II zijn de datalinkdiensten gedefinieerd waarnaar onder meer in artikel 3 wordt verwezen.

II.    Precontentieuze procedure

6.        Op 11 oktober 2018 heeft de Commissie het Maltese Civil Aviation Directorate (Directoraat Burgerluchtvaart) een brief gestuurd waarin zij haar bezorgdheid uitte over de vertraging bij de verlening van de in verordening nr. 29/2009 bedoelde datalinkdiensten, en Malta verzocht om de uitrol ervan te bespoedigen.

7.        Volgens een door SESAR(5) verstrekte update verleende de door Malta aangewezen verlener van luchtverkeersdiensten(6) in december 2019 nog steeds geen datalinkdiensten.

8.        Middels een aanmaningsbrief van 15 mei 2020 heeft de Commissie Malta verzocht zijn opmerkingen te maken over de gestelde schending van artikel 3, lid 1, van verordening nr. 29/2009. De schending zou bestaan in het verzuim om alle in bijlage II bij die verordening bedoelde datalinkdiensten te verlenen en te gebruiken voor alle luchtvaartuigexploitanten die vluchten uitvoeren in het Maltese luchtruim en die zijn uitgerust met een datalinkcommunicatiefunctie in de zin van artikel 6 van die verordening.

9.        Op 5 oktober 2020 heeft Malta op de aanmaningsbrief van de Commissie gereageerd en toegelicht dat zijn verlener van luchtverkeersdiensten problemen ondervond om de datum van toepassing van verordening nr. 29/2009 te halen, met name omdat het luchtverkeersbeheersysteem moest worden vervangen.

10.      Als reactie op de aanmaningsbrief van de Commissie:

–      gaf Malta aan dat de aankoop, de installatie en de inbedrijfstelling van het systeem in 2019 waren voltooid en dat de operationalisering van de datalinkdiensten aanvankelijk was gepland voor februari 2020, maar dat deze operationalisering werd onderbroken wegens de COVID-19-pandemie;

–      verduidelijkte het dat indien de werkzaamheden van de contractant in 2020 zouden kunnen worden hervat, het datalinkproject prioritair zou worden voltooid in de eerste helft van 2022.

11.      In een andere mededeling van 15 december 2020 heeft Malta verslag uitgebracht over de meest recente stappen die waren genomen om de verleners van luchtverkeersdiensten in staat te stellen de datalinkdiensten te verlenen en te gebruiken, en heeft het zich ertoe verbonden de Commissie driemaandelijks op de hoogte te houden van de geboekte vooruitgang.

12.      Op 18 februari 2021 heeft de Commissie een aanvullende aanmaningsbrief verzonden, waarin zij Malta verzocht opmerkingen te maken over de gestelde schending van artikel 4, lid 3, VEU juncto artikel 3, lid 1, van verordening nr. 29/2009.

13.      Malta heeft op 18 maart 2021 geantwoord dat:

–      het luchtverkeersbeheersysteem moest worden vernieuwd (wat in 2019 was gebeurd) alvorens de datalinkdiensten konden worden gelanceerd. Het lichtte toe dat de door de COVID-19-pandemie veroorzaakte beperkingen de werkzaamheden van de voor de datalinkdiensten verantwoordelijke contractant hadden belemmerd;

–      het sinds januari 2021, ondanks deze beperkingen, nieuwe maatregelen had genomen en uiterlijk in juni 2022 aan de eisen zou kunnen voldoen;

–      Malta tegenover de Commissie volledig open en transparant was geweest over de voortgang bij de uitvoering van verordening nr. 29/2009, wat aangaf dat het land het beginsel van loyale samenwerking eerbiedigde en voldeed aan de vereisten van artikel 4, lid 3, VEU.

14.      Op 15 juli 2021 heeft de Commissie Malta een met redenen omkleed advies toegezonden waarin zij stelde dat Malta niet de nodige maatregelen had genomen om te verzekeren dat de aangewezen verlener van luchtverkeersdiensten voldeed aan artikel 3, lid 1, van verordening nr. 29/2009 en dus zijn verplichtingen uit hoofde van artikel 4, lid 3, VEU niet was nagekomen. In datzelfde advies heeft de Commissie Malta een termijn van twee maanden na ontvangst ervan gegeven om aan dat advies te voldoen.

15.      Malta heeft op het met redenen omklede advies van de Commissie geantwoord bij brieven van 20 september 2021, 25 november 2021 en 27 januari 2022. Daarin bracht het de belangrijkste redenen voor de vertragingen sinds 2017 in herinnering, gaf het een algemeen overzicht van de geboekte vooruitgang en bevestigde het de reeds meegedeelde nalevingsdatum van juni 2022.

16.      Als reactie op een herinnering van de Commissie van 7 februari 2022 heeft Malta zeven informatie-updates gegeven waarin het in wezen aangaf dat:

–      het had ingestemd met een uitstel van de nalevingsdatum tot 28 december 2022. Dit uitstel was een gevolg van de uitvoering van een bebossingsproject voor de installatie van apparatuur voor datalinkdiensten; het wereldwijde tekort aan elektronische componenten; onvoorziene software-updates en de toewijzing van luchtverkeersleiders tijdens de opleidingsfase;

–      een basisopleiding moest worden gegeven die noodzakelijk was om aan verordening nr. 29/2009 te voldoen; deze zou uiterlijk op 30 september 2022 worden afgerond. De volledige opleiding zou pas op 30 november 2023 worden afgerond;

–      andere tussentijdse doelstellingen pas in 2023 zouden worden gehaald (interoperabiliteitstests en bepaalde taken in verband met veiligheid, kwaliteit en conformiteit).

III. Procedure bij het Hof

17.      Op 29 september 2022 heeft de Commissie overeenkomstig artikel 258 VWEU een beroep wegens niet-nakoming ingesteld. Daarin verzocht zij het Hof vast te stellen dat „de Republiek Malta haar verplichtingen volgens artikel 4, lid 3, VEU juncto artikel 3, lid 1 van verordening (EG) nr. 29/2009 [...] niet is nagekomen aangezien zij heeft nagelaten de maatregelen te nemen die nodig zijn om te verzekeren dat de door haar aangewezen verlener van luchtverkeersdiensten artikel 3, lid 1, van die verordening in acht neemt”. Ook verzocht de Commissie het Hof om verweerster te verwijzen in de kosten.

18.      Malta is tegen het beroep van de Commissie opgekomen bij verweerschrift van 15 december 2022.

19.      De Commissie heeft op 25 januari 2023 een memorie van repliek ingediend, waarop Malta op 8 maart 2023 een memorie van dupliek heeft ingediend.

20.      Het Hof heeft beslist om geen terechtzitting te houden.

IV.    Argumenten van partijen in de procedure bij het Hof

21.      In haar verzoekschrift was de Commissie na een analyse van de onvoorziene omstandigheden van de precontentieuze fase van oordeel dat de argumenten die Malta tijdens die fase had aangevoerd om de redenen voor de vertraging toe te lichten – die beperkt waren tot interne problemen bij de uitvoering van de projecten of bevoorradingsproblemen en de COVID-19-pandemie – niet aanvaardbaar waren.

22.      De Commissie voerde aan dat deze omstandigheden volgens de rechtspraak van het Hof(7) waarnaar zij verwijst, geen geldige redenen vormen die een schending van het Unierecht rechtvaardigen.

23.      Malta is tegen het beroep van de Commissie opgekomen en heeft zich daarbij in wezen beroepen op de moeilijkheden die zich vóór en na de in verordening nr. 29/2009 vastgestelde datum van toepassing (5 februari 2018) hebben voorgedaan:

–      In 2013 werd het geconfronteerd met een tekort aan ondernemingen die connectiviteitsdiensten aanboden, waardoor het (tevergeefs) een overeenkomst moest proberen te sluiten met SITA, een van de twee exploitanten van het duopolie op deze markt.

–      In 2017 wilde het niet langer afhankelijk zijn van externe ondernemingen door een overeenkomst te sluiten met de Italiaanse onderneming Leonardo SpA en de Italiaanse verlener van luchtverkeersdiensten(8), waardoor het autonoom zou kunnen handelen.

–      Terwijl MATS de ontwikkeling van het project door Leonardo SpA afwachtte, hebben zich twee onvoorzienbare gebeurtenissen voorgedaan: drie blikseminslagen in het luchtverkeersleidingscentrum van Malta (2 oktober 2017) en een gesprongen airconditioningleiding (9 juni 2019) in de belangrijkste controlekamer. Beide incidenten vergden de aandacht en de middelen die beschikbaar waren om de luchtverkeersleidingsdiensten te verzekeren.

–      In 2020 zorgde de COVID-19-pandemie eveneens voor onvermijdelijke vertragingen bij het project.

24.      Bij het indienen van zijn verweerschrift erkende Malta dat het project voor de verlening en het gebruik van de datalinkdiensten op dat moment (15 december 2022) nog niet operationeel was.

25.      In haar memorie van repliek gaf de Commissie aan dat geen van de door Malta aangevoerde omstandigheden van vóór 2018 „onvoorzienbaar” waren. De „reeds bestaande tekortkomingen van de markt” waren namelijk „reeds bestaand” en waren dus bekend en „voorzienbaar”. De „algemeen erkende technische problemen in verband met de toepassing van de verordening” waren eveneens bekend en voorzienbaar. De aangevoerde gevallen van overmacht (blikseminslag, gesprongen airconditioningleiding, COVID-19-pandemie en aan de contractant te wijten vertragingen) vonden plaats na de datum van toepassing van verordening nr. 29/2009 en waren dus niet relevant. Bovendien stelt de Commissie dat Malta heeft nagelaten bepaalde feiten te bewijzen en evenmin de invloed ervan op de vertraging heeft gerechtvaardigd.

26.      In zijn memorie van dupliek heeft Malta enkele documenten overgelegd die moeten aantonen dat zowel de drie blikseminslagen als de gesprongen airconditioningleiding daadwerkelijk hebben plaatsgevonden en heeft het aangevoerd dat het geen bewijs kan aandragen voor de weigering van SITA om te antwoorden op zijn verzoeken om een offerte. Malta voert aan dat de uitrol van de dienst bijzonder ingewikkeld was in een regio waar tot dan toe geen toegang tot datalinks bestond en dat er zich moeilijkheden hebben voorgedaan in verband met het systeem van ENAV.

V.      Beoordeling

A.      Vooraf: verplichting om datalinkdiensten voor luchtvaartnavigatie te verlenen

27.      Volgens overweging 1 van verordening nr. 29/2009 „[vergt] [d]e reeds waargenomen en nog verwachte toename van het luchtverkeer in Europa [...] een evenredige toename van de capaciteit op het gebied van luchtverkeersleiding. Daartoe zijn operationele verbeteringen nodig, met name de verbetering van de efficiëntie van de communicatie tussen luchtverkeersleiders en piloten. De kanalen voor spraakcommunicatie raken steeds meer verzadigd en moeten worden aangevuld met datalinkcommunicatie tussen de lucht en de grond.”

28.      Deze overweging vindt haar weerslag in artikel 3, lid 1, van verordening nr. 29/2009, waarin is bepaald dat „[v]erleners van luchtverkeersdiensten [...] erop [toezien] dat eenheden voor luchtverkeersdiensten die luchtverkeersdiensten verlenen in het in artikel 1, lid 3, bedoelde luchtruim, in staat zijn de in bijlage II omschreven datalinkdiensten te verlenen en te gebruiken”.

29.      Verordening nr. 29/2009 is van toepassing vanaf 5 februari 2018. Deze datum vervangt de datum (7 februari 2013) die aanvankelijk was vastgesteld in de oorspronkelijke versie van de verordening.(9)

B.      Niet-nakoming door Malta van de verplichtingen krachtens artikel 3, lid 1, van verordening nr. 29/2009

30.      Zoals algemeen bekend, berust de in artikel 258 VWEU bedoelde procedure op de objectieve vaststelling dat een lidstaat de verplichtingen niet is nagekomen die de Verdragen of een handeling van afgeleid recht hem opleggen.

31.      De regering van Malta heeft noch in de precontentieuze procedure, noch voor het Hof de objectieve niet-nakoming betwist die de Commissie haar verwijt.

32.      Volgens deze lidstaat moet echter rekening worden gehouden met de moeilijkheden die hij heeft ondervonden bij de verlening en het gebruik van de datalinkdiensten.

33.      Gelet op het verstrekte bewijsmateriaal kunnen er drie perioden worden onderscheiden met betrekking tot de gestelde niet-nakoming, waarvan in de loop der tijd sprake was (en nog steeds sprake is):

–      Beginperiode: tussen de bekendmaking van verordening nr. 29/2009 en 5 februari 2018, de dag waarop de verordening van toepassing werd. Na afloop van deze periode had Malta niet aan zijn bij die verordening opgelegde verplichtingen voldaan.

–      Tussentijdse periode: tussen 5 februari 2018 en 15 september 2021, de datum waarop de termijn van twee maanden verstreek die de Commissie aan Malta had toegekend om te voldoen aan het op 15 juli 2021 verzonden met redenen omklede advies. Op 15 september 2021 had Malta nog steeds niet voldaan aan de verplichtingen van verordening nr. 29/2009.

–      Eindperiode: tussen 15 september 2021 en het tijdstip waarop de schriftelijke behandeling van dit beroep bij het Hof werd afgesloten, had Malta het in artikel 3, lid 1, van verordening nr. 29/2009 bedoelde systeem nog steeds niet ingevoerd.

34.      Aangezien de Maltese regering het objectieve bestaan van de gestelde niet-nakoming niet kan ontkennen, tracht zij haar vertraging te rechtvaardigen op een aantal gronden die volgens haar zouden verklaren waarom haar luchtvaartnavigatiediensten niet aan artikel 3, lid 1, van verordening nr. 29/2009 voldoen.

35.      Volgens vaste rechtspraak „moet het bestaan van een niet-nakoming worden beoordeeld op basis van de situatie waarin de lidstaat zich bevond aan het einde van de in het met redenen omklede advies gestelde termijn en kan het Hof geen rekening houden met latere wijzigingen”.(10)

36.      Hoewel de Commissie de nadruk lijkt te leggen op het feit dat de omstandigheden die Malta aanvoert (en die de niet-nakoming zouden verklaren) deze niet-nakoming niet rechtvaardigden op de datum van toepassing van verordening nr. 29/2009 (5 februari 2018), wordt in de processtukken van de Commissie ook, althans impliciet, verwezen naar het feit dat er op de dag waarop de in het met redenen omklede advies gestelde termijn verstreek (15 september 2021) geen geldige gronden waren die de niet-toepassing van artikel 3, lid 1, van verordening nr. 29/2009 konden rechtvaardigen.

37.      De facto heeft Malta erkend dat de verplichting om de datalinkdiensten als bedoeld in verordening nr. 29/2009 te verlenen en te gebruiken nog steeds niet was nagekomen op de datum waarop de in het met redenen omklede advies gestelde termijn verstreek.

38.      Hierna zal ik de door Malta aangevoerde rechtvaardigingsgronden voor de niet-nakoming analyseren voor elk van de drie bovengenoemde perioden en mijn beoordeling ervan uiteenzetten. Bij die beoordeling zal ik uitgaan van de premisse dat, aangezien de Commissie de objectieve niet-nakoming van de uit het Unierecht voortvloeiende verplichtingen van een lidstaat heeft aangetoond, het aan de betreffende lidstaat staat om de relevante rechtvaardigingsgronden te bewijzen.

C.      Door Malta aangevoerde redenen voor de niet-nakoming en beoordeling daarvan

1.      Beginperiode (tot 5 februari 2018)

39.      De Maltese regering voert als verklaring voor de vertraging bij het nakomen van haar verplichtingen in deze periode de volgende gronden aan:

–      De problemen waarmee MATS werd geconfronteerd, waren te wijten aan marktfalen als gevolg van een duopolistische structuur voor ATN-connectiviteit.(11) In 2013 had Malta contact opgenomen met exploitant SITA, die echter geen offerte uitbracht, waardoor Malta niet over de middelen beschikte om zijn verplichtingen na te komen; daarop kon het geen enkele invloed uitoefenen.

–      Op 2 oktober 2017 werd het luchtverkeersleidingscentrum getroffen door drie blikseminslagen, waardoor de stroomtoevoer uitviel.

–      In 2017 nam MATS kennis van het feit dat ENAV, als Italiaanse verlener van luchtverkeersdiensten, met de onderneming Leonardo SpA een alternatieve oplossing had gevonden om de diensten te verlenen zonder afhankelijk te zijn van derden. Op 18 december 2017 ondertekende MATS een overeenkomst met ENAV en Leonardo SpA. Eurocontrol heeft MATS echter een studie verstrekt over ATN-routers (zoals de router die Malta had) die het ATN-netwerk in gevaar zouden brengen, waardoor MATS moest terugvallen op de oorspronkelijke oplossing, waarbij zij afhankelijk was van externe dienstverleners. Dat zou voor vertragingen bij de uitrol van de datalinkdienst hebben gezorgd.

40.      Hoewel het mij onnodig lijkt om een diepgaand onderzoek te verrichten naar een rechtvaardiging op basis van feiten van vóór 5 februari 2018, indien 15 september 2021 wordt aanvaard als peildatum voor de beoordeling van de niet-nakoming, zie ik geen bezwaar om deze feiten te onderzoeken.

41.      Afgezien van het feit dat de vertraging in 2018 daardoor niet kan worden verklaard, behoren de problemen in verband met het sluiten van een contract met een externe exploitant in 2013 tot de technische of structurele moeilijkheden die volgens het Hof niet ter zake dienend zijn bij dit soort beroepen.(12)

42.      Hetzelfde geldt voor de aan Eurocontrol toegeschreven mededeling die wordt vermeld in bijlage 3 bij het verweerschrift. Die bijlage is in feite een document getiteld „White Paper on ATN A/G Router Proliferation”, dat is bekendgemaakt op 10 maart 2009 en waarover de Maltese autoriteiten sindsdien beschikten of hadden kunnen beschikken. Hoe dan ook kan Malta niet aanvoeren dat het niet op de hoogte was van de onuitvoerbaarheid van de technische oplossingen die het zelf had gekozen.

43.      Wat de blikseminslagen op de Maltese luchthaven betreft (waarvoor in de memorie van dupliek bewijsstukken zijn overgelegd), zie ik niet in welke gevolgen deze eenmalige gebeurtenis, die van invloed was op de stroomvoorziening, zou kunnen hebben voor de aanhoudende niet-nakoming van de verplichtingen van Malta met betrekking tot de uitrol van de datalinkdienst.

2.      Tussentijdse periode (van 5 februari 2018 tot en met 15 september 2021)

44.      Malta beroept zich op de volgende feiten die een ongunstige invloed zouden hebben gehad op de niet-nakoming van zijn verplichtingen in deze periode:

–      Op 9 juni 2019 sprong in het hoofdkantoor van MATS een airconditioningleiding en moesten de technici hun aandacht en middelen verleggen om dit onvoorziene probleem op te lossen.

–      De COVID-19-pandemie zorgde voor andere onvermijdelijke vertragingen: i) Leonardo SpA voerde overmacht aan vanwege de opgelegde reisbeperkingen naar aanleiding van de pandemie en kon tussen maart en september 2020 niet voortwerken aan het project voor de datalinkdiensten, wat voor extra vertragingen zorgde bij de uitvoering van het project; ii) MATS moest een aantal veiligheidsmaatregelen nemen om de gezondheidsrisico’s als gevolg van de pandemie te beperken, met name door een reductie van het dienstpersoneel, ontsmettingsmaatregelen, personeelswisseling om het besmettingsrisico te beperken en de vaststelling van alle mogelijke voorzorgsmaatregelen om een veilige dienstverlening aan het publiek te waarborgen; iii) door de strenge beperkingen als gevolg van de pandemie moest dringend een noodcontrolekamer worden ingericht, en MATS heeft hier om praktische en veiligheidsredenen prioriteit aan gegeven en zich vooral op dit project toegelegd.

45.      Ook deze argumenten lijken mij niet overtuigend om de gestelde niet-nakoming te rechtvaardigen.

46.      Wat de gesprongen airconditioningleiding betreft, volstaat het om bijlage R.6 bij de memorie van dupliek van Malta te lezen, waarin is vermeld dat het incident ongeveer 25 minuten heeft geduurd en daarna was opgelost. Hoe dan ook kan dit incident niet als overmacht worden aangemerkt, aangezien het geen omstandigheid betreft die losstaat van de activiteit zelf en die abnormaal en onvoorzienbaar is.

47.      Wat de gevolgen van de COVID-19-pandemie betreft, erkent de Maltese regering dat haar betrekkingen met Leonardo SpA slechts zes maanden werden verstoord, zonder dat er aanwijzingen zijn dat zij voor verdere vertragingen zouden hebben gezorgd. Zij beschrijft ook onvoldoende welke concrete invloed de om gezondheidsredenen getroffen voorzorgsmaatregelen zouden kunnen hebben gehad op de vertraging bij de uitrol van het datalinksysteem. De argumenten van Malta lijken eerder betrekking te hebben op interne organisatorische problemen (tekort aan beschikbare middelen) die Malta ertoe hebben gebracht voorrang te verlenen aan andere activiteiten.

48.      Hoe dan ook heeft Malta ook voor deze periode niet aangetoond dat het volstrekt onmogelijk was om aan zijn verplichtingen te voldoen.(13)

3.      Eindperiode (sinds 15 september 2021)

49.      De Maltese regering erkent in haar laatste processtuk (memorie van dupliek van 8 maart 2023) dat MATS weliswaar maximale prioriteit heeft gegeven aan het project, maar de uitrol van de datalinkdiensten niet heeft voltooid. Zij bevestigt dat de verlener van luchtverkeersdiensten een nieuw managementteam heeft samengesteld, dat het project aan de gang is en dat het aanzienlijk is gevorderd. Zij verklaart dat zij alles in het werk zal blijven stellen om aan haar verplichtingen uit hoofde van verordening nr. 29/2009 te voldoen en verbindt zich tegelijkertijd volledig tot een veilige uitrol van de dienst.

50.      Hoewel de feiten die zich na het verstrijken van de in het met redenen omklede advies gestelde termijn (15 september 2021) hebben voorgedaan, niet in aanmerking kunnen worden genomen(14), mogen we mijns inziens niet de ogen sluiten voor de werkelijkheid: de Maltese regering erkent dat de datalinkdienst zelfs in 2023 nog steeds niet is uitgerold, en de problemen die worden aangevoerd om deze vertraging te verklaren, zijn (net zoals in de voorgaande perioden) nog steeds technisch of structureel van aard en toe te schrijven aan deze lidstaat.

51.      Kortom, naar mijn oordeel heeft de Maltese regering niet aangetoond dat de feiten die zijn aangevoerd om de vertraging bij de uitvoering van artikel 3, lid 1, van verordening nr. 29/2009 te verklaren, deze vertraging kunnen rechtvaardigen.

VI.    Conclusie

52.      Gelet op een en ander geef ik het Hof in overweging het beroep van de Commissie toe te wijzen en:

–      vast te stellen dat de Republiek Malta haar verplichtingen krachtens artikel 3, lid 1, van verordening (EG) nr. 29/2009 van de Commissie van 16 januari 2009 tot vaststelling van de eisen inzake datalinkdiensten voor het gemeenschappelijke Europese luchtruim niet is nagekomen;

–      Malta te verwijzen in de kosten.


1      Oorspronkelijke taal: Spaans.


2      Verordening van de Commissie van 16 januari 2009 tot vaststelling van de eisen inzake datalinkdiensten voor het gemeenschappelijke Europese luchtruim (PB 2009, L 13, blz. 3). Deze verordening is ingetrokken bij uitvoeringsverordening (EU) 2023/1770 van de Commissie van 12 september 2023 tot vaststelling van bepalingen inzake luchtvaartuiguitrusting die vereist is voor het gebruik van het gemeenschappelijk Europees luchtruim en van exploitatievoorschriften met betrekking tot het gebruik van het gemeenschappelijk Europees luchtruim en tot intrekking van verordening (EG) nr. 29/2009 en uitvoeringsverordeningen (EU) nr. 1206/2011, (EU) nr. 1207/2011 en (EU) nr. 1079/2012 (PB 2023, L 228, blz. 39).


3      ATS is het Engelse acroniem voor „Air Traffic Services”.


4      Zoals gewijzigd bij uitvoeringsverordening (EU) 2015/310 van de Commissie van 26 februari 2015 tot wijziging van verordening (EG) nr. 29/2009 tot vaststelling van de eisen inzake datalinkdiensten voor het gemeenschappelijke Europese luchtruim en tot intrekking van uitvoeringsverordening (EU) nr. 441/2014 (PB 2015, L 56, blz. 30).


5      Acroniem voor „Single European Sky ATM Research” (ATM-onderzoek voor het gemeenschappelijk Europees luchtruim). Het gaat om een „geïnstitutionaliseerd Europees publiek-privaat partnerschap dat onderzoek en innovatie gebruikt om sneller tot een digitaal Europees luchtruim te komen”. Dat doet het „[d]oor een kritische massa van middelen en deskundigheid uit de hele luchtvaartwaardeketen samen te brengen om de meest geavanceerde technologische oplossingen te ontwikkelen om conventionele vliegtuigen, drones, luchttaxi’s en voertuigen die op grotere hoogte vliegen, te beheren” (https://european-union.europa.eu/institutions-law-budget/institutions-and-bodies/search-all-eu-institutions-and-bodies/sesar-3-joint-undertaking_nl).


6      „Malta Air Traffic Services” (luchtverkeersdiensten van Malta; hierna: „MATS”).


7      Arresten van 25 februari 2016, Commissie/Spanje (C‑454/14, EU:C:2016:117, punt 45); 2 maart 2017, Commissie/Griekenland (C‑160/16, niet gepubliceerd, EU:C:2017:161, punt 13), en 3 oktober 1984, Commissie/Italië (C‑254/83, EU:C:1984:302).


8      Ente Nazionale per l’Assistenza al Volo (nationale entiteit voor vluchtassistentie; hierna: „ENAV”).


9      In overweging 7 van uitvoeringsverordening 2015/310 staat te lezen dat „[d]oor de geconstateerde technische problemen en tekortkomingen in de prestaties van de gebruikte DLS-infrastructuur, naar aanleiding waarvan reeds een aantal risicobeperkende maatregelen zijn vastgesteld, en door het mogelijke effect ervan op de veiligheid van de luchtvaart en aangezien de nodige studies en acties om deze problemen op te sporen en te verhelpen naar verwachting in de loop van 2018 zullen worden voltooid, [...] de datum van inwerkingtreding van verordening (EG) nr. 29/2009 [moet] worden uitgesteld”.


10      Zie bijvoorbeeld arrest van 16 juli 2020, Commissie/Roemenië (Strijd tegen het witwassen van geld) (C‑549/18, EU:C:2020:563, punt 19).


11      ATN is het Engelse acroniem voor „Aeronautical Telecommunication Network” (netwerk voor telecommunicatie in de luchtvaart). In het verweerschrift van Malta worden twee aanbieders genoemd die concurreren op de markt voor communicatiediensten: SITA, gevestigd in Europa, en ARINC, gevestigd in de Verenigde Staten.


12      Arrest van 10 november 2020, Commissie/Italië (Grenswaarden voor PM10) (C‑644/18, EU:C:2020:895, punt 87).


13      Arrest van 27 juni 2000, Commissie/Portugal (C‑404/97, EU:C:2000:345, punt 39).


14      Arrest van 30 januari 2002, Commissie/Griekenland (C‑103/00, EU:C:2002:60, punten 23‑25).