Eagrán sealadach
TUAIRIM AN ABHCÓIDE GHINEARÁLTA
ĆAPETA
arna tabhairt an 23 Samhain 2023 (1)
Cásanna Uamtha C-29/22 P agus C-44/22 P
KS,
KD
v
Comhairle an Aontais Eorpaigh (C-29/22 P)
An Coimisiún Eorpach (C-29/22 P)
An tSeirbhís Eorpach Gníomhaíochta Seachtraí (SEGS) (C-29/22 P)
agus
An Coimisiún Eorpach
v
KS,
KD,
Comhairle an Aontais Eorpaigh (C-44/22 P)
An tSeirbhís Eorpach Gníomhaíochta Seachtraí (SEGS) (C-44/22 P)
(Achomharc – An Comhbheartas Eachtrach agus Slándála (CBES) – Gníomhaíocht Chomhpháirteach 2008/124/CBES – Misean Smachta Reachta an Aontais Eorpaigh sa Chosaiv (Eulex Kosovo) – Dliteanas neamhchonarthach an Aontais Eorpaigh – Coireanna a rinneadh sa Chosaiv in 1999 – Damáiste a líomhnaítear a bheith ann a bhain de dhaoine aonair maidir le himscrúdú neamhdhóthanach i ndáil le fuadach agus marú a mball teaghlaigh – Sárú líomhnaithe ar chearta bunúsacha – Dlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh – Airteagail 2, 6, 19 agus 24 CAE – Airteagail 268, 275 agus 340 CFAE)
I. Réamhrá
1. Chaill KS agus KD a mbaill teaghlaigh in 1999 i ndiaidh choinbhleacht na Cosaive. Níor réitíodh na dúnmharuithe agus na fuadaigh sin riamh. In 2008, bhunaigh an tAontas Eorpach misean sibhialtach, Misean Smachta Reachta an Aontais sa Chosaiv (“Eulex Kosovo”), (2) a bhfuil de chúram air, i measc nithe eile, coireanna den sórt sin a imscrúdú. Thionscain KS agus KD caingean le haghaidh damáistí i gcoinne an Aontais Eorpaigh, inar líomhnaíodh gur sáraíodh a gcearta bunúsacha toisc nach ndearnadh imscrúdú ceart ar na coireanna sin.
2. An féidir le Cúirteanna an Aontais Eorpaigh a n-éilimh a éisteacht? Mheas an Chúirt Ghinearálta nárbh fhéidir leo. Is de bhunadh na n-achomharc atá ann faoi láthair an cinneadh sin..
3. Tá na hachomhairc seo á n-éisteacht ag an gCúirt Bhreithiúnais i gcomhthráth le cás eile, Neves 77 Solutions (C-351/22), ina bhfuil mo Thuairim á tabhairt an lá céanna. Ardaítear leis an gcás sin freisin, cé go bhfuil sé i gcomhthéacs difriúil, an cheist maidir le méid theorainn dlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh sa chomhbheartas eachtrach agus slándála (“CBES”) dá bhforáiltear le hAirteagal 24(1) CAE agus Airteagal 275 CFAE.
4. Is é comhthéacs níos leithne an dá shraith chásanna ná an chaibidlíocht atá ar siúl faoi láthair maidir le haontachas an Aontais Eorpaigh leis an gCoinbhinsiún Eorpach um Chearta an Duine (“ECHR”). Is cosúil go bhfuil gach caibidil idirbheartaíochta eile, a osclaíodh mar thoradh ar Thuairim 2/13, (3) dúnta, seachas i gcás saincheist amháin atá fós gan réiteach: raon feidhme dhlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh in CBES.
II. Cúlra
5. Eascraíonn an cás seo as na hachomhairc arna dtionscnamh ag beirt, KS agus KD, chomh maith leis an gCoimisiún Eorpach, i gcoinne ordú na Cúirte Ginearálta (“an t-ordú atá faoi achomharc”). (4) Leis an ordú sin, dhíbh an Chúirt Ghinearálta caingean KS agus KD arna tionscnamh ar bhonn Airteagal 268 CFAE agus an dara mír d’Airteagal 340 CFAE. D’éiligh KS agus KD damáistí as sáruithe líomhnaithe ar Chairt um Chearta Bunúsacha an Aontais Eorpaigh (“an Chairt”) agus ar ECHR i gcur chun feidhme na Gníomhaíochta Comhpháirtí ón gComhairle lenar bunaíodh Eulex Kosovo. Chinn an Chúirt Ghinearálta nach raibh dlínse aici an chaingean a éisteacht. Déanann na hachomhairc seo agóid in aghaidh an chinnidh sin.
A. Imeachtaí as a n-eascraíonn na himeachtaí os comhair na Cúirte Ginearálta
1. Bunú agus cúraimí Eulex Kosovo
6. Is féidir cúlra an cháis seo a rianú siar go dtí coinbhleacht na Cosaive le linn na mblianta 1998 agus 1999, a raibh baint ag Albánaigh Chosavaigh agus Seirbiaigh eitneacha léi, le tacaíocht tugtha don dara grúpa ó arm Phoblacht Chónaidhme na hIúgslaive (mar a bhí). Idir an 28 Márta agus an 8 Meitheamh 1999, rinne Eagraíocht Chonradh an Atlantaigh Thuaidh (“ECAT”) idiragairt trí aerionsaithe a lainseáil, agus ina dhiaidh sin tharraing arm na hIúgslaive a fhórsaí siar ón gCosaiv. Díreach ina dhiaidh sin, an 10 Meitheamh 1999, ghlac Comhairle Slándála na Náisiún Aontaithe Rún 1244 (1999), ina ndearnadh foráil do láithreacht fórsaí idirnáisiúnta sa Chosaiv atá fós ann sa lá atá inniu ann. Leis an rún sin, údaraíodh fórsa slándála idirnáisiúnta a bhunú sa Chosaiv faoi stiúir ECAT ar a dtugtar Fórsa na Cosaive nó KFOR, chomh maith le láithreacht shibhialta idirnáisiúnta ar a dtugtar Misean Eatramhach Riaracháin na Náisiún Aontaithe sa Chosaiv (“UNMIK”).
7. Dílsíodh údarás do UNMIK, cosúil le húdarás Stáit, ar chríoch agus ar mhuintir na Cosaive, lena n-áirítear cumhachtaí reachtacha agus feidhmiúcháin agus riarachán na mbreithiúna. Mar sin féin, tar éis d’údaráis na Cosaive neamhspleáchas a dhearbhú agus tar éis do bhunreacht nua teacht i bhfeidhm an 15 Meitheamh 2008, rinneadh cúraimí UNMIK a mhodhnú chun díriú go príomha ar shlándáil, cobhsaíocht agus urraim do chearta an duine a chur chun cinn sa Chosaiv. (5)
8. Sa bhliain 2008, bhunaigh an tAontas Eorpach Eulex Kosovo. Tar éis a Phlean Oibríochta (“OPLAN”) a fhormheas, aistríodh freagrachtaí feidhmiúcháin UNMIK chuig Eulex Kosovo.
9. Misean sibhialtach de chuid an chomhbheartais slándála agus cosanta (“CBSC”) a bunaíodh le Gníomhaíocht Chomhpháirteach 2008/124 is ea EULEX Kosovo. (6) Tá CBSC ina chuid dhílis de CBES, (7) faoina bhfuil cumas oibríochtúil ag an Aontas Eorpach misin agus oibríochtaí sibhialta agus míleata a imscaradh lasmuigh den Aontas Eorpach ar mhaithe leis an tsíochánaíocht, le coinbhleachtaí a chosc agus leis an tslándáil idirnáisiúnta a neartú. (8)
10. Ag an tús beartaíodh EULEX Kosovo a bheith ar bun ar feadh tréimhse dhá bhliain go leith, (9) ach tá sé ag feidhmiú anois le breis agus cúig bliana déag. Leanfaidh an sainordú reatha atá aige go dtí an 14 Meitheamh 2025. (10) Mar sin féin, in 2018, chinn an tAontas Eorpach misean agus cúraimí Eulex Kosovo a laghdú. (11)
11. Agus a mhisean á chomhlíonadh aige, tugadh treoir do Eulex Kosovo roinnt cúraimí a dhéanamh, lena n-áirítear, go háirithe, “a áirithiú go ndéantar cásanna coireanna cogaidh, sceimhlitheoireachta, coireachta eagraithe, éillitheachta, coireanna idir-eitneacha, coireanna airgeadais/eacnamaíocha agus coireanna tromchúiseacha eile a imscrúdú, a ionchúiseamh, a bhreithniú agus a fhorfheidhmiú i gceart”. (12)
12. Bliain tar éis do Eulex Kosovo teacht i bhfeidhm, bhunaigh an Chomhairle an Painéal Athbhreithnithe um Chearta an Duine (“HRRP”) (13) chun athbhreithniú a dhéanamh ar ghearáin maidir le sáruithe líomhnaithe ar chearta an duine arna ndéanamh ag Eulex Kosovo i bhfeidhmiú a shainordaithe feidhmiúcháin. (14)
13. Tá dlínse ag HRRP scrúdú a dhéanamh ar ghearáin a bhaineann le sáruithe líomhnaithe ar chearta an duine ag Eulex Kosovo a tharla ón 9 Nollaig 2008. Tá sé de chumhacht aige measúnú a dhéanamh ar ghearáin faoi roinnt ionstraimí idirnáisiúnta um chearta an duine, ach, go praiticiúil, tá gearáin bunaithe go príomha ar ECHR. (15)
14. Níl ach feidhmeanna comhairleacha ag HRRP; tá a chuid torthaí agus moltaí neamhcheangailteach, ach d’fhéadfadh sé gníomhaíocht feabhais a mholadh a bheidh le déanamh ag an gCeann Misin. Foráiltear go sainráite, áfach, nach féidir leis HRRP cúiteamh airgeadaíochta a mholadh. (16)
2. Caingne roimhe seo arna dtionscnamh ag KS agus KD
15. Is iad KS agus KD baill teaghlaigh láithreacha na ndaoine a fuadaíodh nó a maraíodh sa Chosaiv, tar éis bhunú UNMIK, i mí an Mheithimh 1999. Maidir leis na hiarrataí a rinne KS agus KD thar na blianta chuig na húdaráis ábhartha chun na coireanna sin a imscrúdú, is beag freagairt a fuarthas nó ní bhfuarthas aon fhreagra orthu.
16. Dá bhrí sin, rinne KS agus KD gearáin a thaisceadh ar dtús os comhair an Phainéil Chomhairligh um Chearta an Duine (“HRAP”), comhlacht a bunaíodh chun scrúdú a dhéanamh ar sháruithe líomhnaithe ar chearta an duine ag UNMIK (17) agus ina dhiaidh sin, le bunú Eulex Kosovo, os comhair HRRP.
17. Maidir le KS, chinn HRRP gur sháraigh Eulex Kosovo a cearta faoi ghéaga nós imeachta Airteagail 2 agus 3 ECHR toisc nár chuir sé imscrúdú éifeachtach i gcrích. Chinn sé freisin gur sárú ar a cearta teaghlaigh faoi Airteagal 8 ECHR agus ar an gceart chun leigheas éifeachtach a fháil faoi Airteagal 13 EHCR. Rinne HRRP roinnt moltaí don Cheann Misin. (18)
18. Maidir le KD, chinn HRRP nach leor iarrachtaí imscrúdaitheacha Eulex Kosovo agus gurbh é an toradh a bhí orthu gur sáraíodh a cearta a ráthaítear le hAirteagail 2 agus 3 EHCR agus le hAirteagal 13 ECHR i gcomhar le hAirteagal 2 ECHR. Mar a tharla le KS, rinne HRRP roinnt moltaí don Cheann Misin. (19)
19. San obair leantach ar chur chun feidhme a chuid moltaí, (20) dhearbhaigh HRRP go bunúsach nár chuir an Ceann Misin a mholtaí chun feidhme ach go páirteach agus chinn sé na cásanna a dhúnadh.
20. An 19 Iúil 2017, thionscain KS caingean i gcoinne na Comhairle, an Choimisiúin agus na Seirbhíse Eorpaí Gníomhaíochta Seachtraí (“SEGS”) os comhair na Cúirte Ginearálta maidir le “neamhniú nó leasú” Ghníomhaíocht Chomhpháirteach 2008/124 agus maidir leis na bearta ina dhiaidh sin lena leasaítear í, as sárú ar Airteagal 47 den Chairt agus ar Airteagal 13 ECHR, agus le haghaidh “dliteanas neamhchonarthach” bunaithe ar shárú ar Airteagail 2, 3, 6, 13 agus 14 ECHR. (21)
21. Le hordú an 14 Nollaig 2017, (22) dhíbh an Chúirt Ghinearálta an chaingean ar an bhforas, go háirithe, go bhfuil sé follasach nach raibh dlínse aici orduithe a eisiúint chuig institiúidí an Aontais Eorpaigh agus go gcuireann Airteagal 24(1) CAE agus Airteagal 275 CFAE cosc uirthi dlínse a ghlacadh chun gníomhartha CBES a neamhniú. Níor dhéileáil an Chúirt Ghinearálta leis an gcaingean sin mar chaingean le haghaidh damáistí.
22. An bhliain dár gcionn, an 14 Meitheamh 2018, thionscain KS agus KD, mar aon le seisear eile, caingean os comhair na hArd-Chúirte Breithiúnais (Sasana & an Bhreatain Bheag), Rannán Bhinse na Banríona (an Ríocht Aontaithe). D’éiligh siad damáistí ón Aontas Eorpach, ón gComhairle, agus ó Ardionadaí an Aontais do Ghnóthaí Eachtracha agus don Bheartas Slándála, mar aon le Eulex Kosovo, as sáruithe líomhnaithe ar a gcearta daonna faoin gCairt agus faoi ECHR.
23. Le breithiúnas an 13 Feabhra 2019, (23) chinn an Ard-Chúirt Bhreithiúnais (Sasana & an Bhreatain Bheag), Roinn Bhinse na Banríona, nach raibh aon dlínse aici an t-éileamh a éisteacht. I dtuairim na cúirte sin, bhí dlínse eisiach ag an gCúirt Bhreithiúnais an t-éileamh sin a éisteacht agus na damáistí a lorgaíodh a dheonú.
B. Comhthéacs níos leithne: aontachas an Aontais Eorpaigh le ECHR
24. Mar a luaitear sa Réamhrá, tá an tsaincheist maidir le raon feidhme theorainn dlínse Chúirteanna an Aontais in CBES faoi Airteagal 24(1) CAE agus Airteagal 275 CFAE leabaithe i gcomhthéacs níos leithne na caibidlíochta athnuaite maidir le haontachas an Aontais Eorpaigh le ECHR.
25. I dTuairim 2/13, chinn an Chúirt go raibh an dréacht-Chonradh Aontachais mar a moladh ag an am ar neamhréir le gnéithe éagsúla de dhlíchóras an Aontais Eorpaigh, mar a bunaíodh leis na Conarthaí. Fágadh ina cheist gan fhreagra é, áfach, comhoiriúnacht an dréacht-Chonartha Aontachais sin leis na forálacha ábhartha den Chonradh maidir le CBES. Mheas an Chúirt nach raibh an deis aici go fóill a mhéid atá a dlínse teoranta le hAirteagal 24(1) CAE agus Airteagal 275 CFAE a shainiú. (24)
26. Chun freagairt ar na hábhair imní a ardaíodh leis an Tuairim sin, bunaíodh grúpa caibidlíochta ad hoc, ar a dtugtar an Grúpa “46 + 1”. (25) I Márta 2023, tháinig an Grúpa “46 + 1” ar chomhaontú sealadach d’aon toil ar gach saincheist nach mór a ardaíodh le Tuairim 2/13. (26) An t-aon ábhar a fágadh ná ciseán 4, mar a ghairtear de, a bhaineann le raon feidhme dhlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh maidir le CBES. Comhaontaíodh go réiteodh an tAontas Eorpach an tsaincheist sin go hinmheánach agus go gcuirfeadh sé a chomhpháirtithe caibidlíochta ar an eolas faoin réiteach. (27)
C. Imeachtaí os comhair na Cúirte Ginearálta agus an t-ordú atá faoi achomharc
27. Tar éis do chúirt na Ríochta Aontaithe a gcuid caingne a dhíbhe, chuaigh KS agus KD ar ais chuig Cúirteanna an Aontais Eorpaigh. An 29 Nollaig 2020, thionscain siad caingean os comhair na Cúirte Ginearálta, inar iarr siad cúiteamh i leith damáistí a fulaingíodh mar thoradh ar shárú ar a gcearta bunúsacha, ar cearta iad atá inchurtha i leith na Comhairle, an Choimisiúin agus SEGS, i gcomhpháirt nó go leithleach.
28. D’éiligh KS agus KD na sé shárú seo a leanas:
– sárú ar Airteagail 2 agus 3 ECHR agus Airteagail 2 agus 4 chomhfhreagracha den Chairt ag Eulex Kosovo;
– sárú ar Airteagal 6(1) agus Airteagal 13 ECHR agus Airteagal 47 den Chairt mar gheall ar mhainneachtain foráil a dhéanamh do chúnamh dlíthiúil;
– mainneachtain maidir le gníomhaíocht feabhais a dhéanamh nuair a chuir Ceann Misin Eulex Kosovo torthaí HRRP in iúl don Aontas Eorpach an 29 Aibreán 2016;
– mí-úsáid nó drochúsáid cumhachta feidhmiúcháin ag an gComhairle agus ag SEGS an 12 Deireadh Fómhair 2017 tríd an dearbhú go raibh a dhícheall déanta ag Eulex Kosovo imscrúdú a dhéanamh ar fhuadach agus dúnmharú dóchúil fhear céile KS agus dúnmharú fhear céile agus mhac KD agus nach raibh sé i gceist go mbeadh HRRP ina chomhlacht breithiúnach;
– mí-úsáid maidir le cumhacht feidhmiúcháin, nó mainneachtain lena úsáid i gceart, trí dheireadh a chur le sainordú feidhmiúcháin Eulex Kosovo le Cinneadh 2018/856, agus na sáruithe fós ann;
– mí-úsáid nó drochúsáid cumhachta feidhmiúcháin mar gheall ar mhainneachtain a áirithiú go ndéantar athbhreithniú atá ceart de réir an dlí i gcás KS, cás prima facie coireachta cogaidh, ag Eulex Kosovo agus/nó ag Oifig na nIonchúisitheoirí Speisialta le haghaidh imscrúdú agus ionchúisimh os comhair Shain-Dhlísheomra na Cosaive.
29. An 25 Márta 2021, thíolaic KS agus KD iarraidh chun Eulex Kosovo a chur leis an gcás mar chosantóir, rud a diúltaíodh le cinneadh ó Uachtarán an Dlísheomra an 31 Márta 2021.
30. An 5 Meitheamh 2021, thíolaic KS agus KD iarraidh ar bhearta fiosrúcháin chun OPLAN a chur ar fáil, ar doiciméad rúnaicmithe é agus ar tagraíodh SEGS dó ina phléadáil.
31. Leis an ordú atá faoi achomharc, chinn an Chúirt Ghinearálta go bhfuil sé follasach nach raibh dlínse aici an cás a éisteacht.
32. Ar an gcéad dul síos, thug an Chúirt Ghinearálta faoi deara gur tháinig an cás as gníomhartha nó iompar a tháinig faoi raon feidhme saincheisteanna polaitiúla nó straitéiseacha a bhaineann le gníomhaíochtaí, tosaíochtaí agus acmhainní Eulex Kosovo a shainiú agus an cinneadh painéal athbhreithnithe a shocrú mar chuid den mhisean sin. I gcomhréir le Gníomhaíocht Chomhpháirteach 2008/124, tháinig bunú agus gníomhaíochtaí an mhisin sin faoi fhorálacha CBES na gConarthaí (mír 28 den ordú atá faoi achomharc).
33. Ar an dara dul síos, chuir an Chúirt Ghinearálta in iúl go ndéantar dlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh in CBES a theorannú leis an dara fomhír d’Airteagal 24(1) CAE agus an chéad mhír d’Airteagal 275 CFAE. Mheas sí nach bhfuil dlínse ag Cúirteanna an Aontais Eorpaigh, de ghnáth, i ndáil le forálacha an Chonartha a bhaineann le CBES agus le gníomhartha arna nglacadh ar bhonn na bhforálacha sin. Cé go leagtar síos go sainráite sna Conarthaí dhá eisceacht ón bprionsabal sin – chun faireachán a dhéanamh ar chomhlíonadh Airteagal 40 CFAE agus chun athbhreithniú a dhéanamh ar dhlíthiúlacht beart sriantach i gcoinne daoine nádúrtha agus dlítheanacha — ní raibh feidhm ag ceachtar de na heisceachtaí sin sa chás seo (míreanna 29 go 33 den ordú atá faoi achomharc).
34. Ar an tríú dul síos, rinne an Chúirt Ghinearálta idirdhealú idir an cás seo agus cásanna eile laistigh de chomhthéacs CBES inar cinneadh go raibh dlínse ag an gCúirt, eadhon na breithiúnais in Elitaliana, (28)H (29) agus Bank Refah (30) (míreanna 34 go 39 den ordú atá faoi achomharc).
35. Ar an gceathrú dul síos, bhí an Chúirt Ghinearálta ag brath ar an mbreithiúnas in Carvalho (31) chun diúltú don fhéidearthacht na coinníollacha a leagtar síos go sainráite leis na Conarthaí a chur ar ceal trí bheith ag brath ar phrionsabal na cosanta dlí éifeachtaí amháin (míreanna 40 agus 41 den ordú atá faoi achomharc).
36. Chinn an Chúirt Ghinearálta nach mór an cás a dhíbhe mar gheall ar easpa dlínse gan scrúdú a dhéanamh ar phléadálacha neamh-inghlacthachta a d’ardaigh an Chomhairle, an Coimisiún agus SEGS nó gan rialú ar an iarraidh ar bhearta fiosrúcháin a rinne KS agus KD chun OPLAN a chur ar fáil (mír 42 den ordú atá faoi achomharc).
D. Nós imeachta os comhair na Cúirte Breithiúnais
37. Trína n-achomharc a taisceadh an 12 Eanáir 2022 i gCás C-29/22 P, chomh maith lena bhfreagra a taisceadh an 2 Márta 2022 i gCás C-44/22 P, iarrann KS agus KD ar an gCúirt an chaingean a cheadú, an t-ordú atá faoi achomharc a chur ar ceal agus an faoiseamh atá á lorg os comhair na Cúirte Ginearálta a dheonú nó, ina mhalairt de chás, an chaingean a cheadú agus an cás a tharchur ar ais chuig an gCúirt Ghinearálta le haghaidh cinneadh críochnaitheach. Iarrann KS agus KD freisin go dtabharfadh an Chúirt ordú don Chomhairle, don Choimisiún agus do SEGS na costais a íoc.
38. Lena achomharc a taisceadh an 19 Eanáir 2022 i gCás C-44/22 P, chomh maith lena fhreagra a taisceadh an 1 Aibreán 2022 i gCás C-29/22 P, iarrann an Coimisiún ar an gCúirt an t-ordú atá faoi achomharc a chur ar ceal, a shuíomh go bhfuil dlínse eisiach ag Cúirteanna an Aontais Eorpaigh an cás a éisteacht, agus an cás a tharchur ar ais chuig an gCúirt Ghinearálta chun cinneadh a dhéanamh maidir le hinghlacthacht agus tuillteanais an cháis. Iarrann an Coimisiún freisin go ndéanfadh an Chúirt na costais a fhorchoimeád.
39. Trí chinneadh ó Uachtarán na Cúirte Breithiúnais an 21 Márta 2022, rinneadh Cásanna C-29/22 P agus C-44/22 P a uamadh chun críocha na coda i scríbhinn agus ó bhéal den nós imeachta agus an chinnidh lena ndúntar na himeachtaí.
40. Ina freagra a taisceadh an 4 Aibreán 2022, iarrann an Chomhairle ar an gCúirt na hachomhairc a dhíbhe agus ordú a thabhairt do KS agus KD na costais a íoc.
41. Ina freagra a taisceadh an 1 Aibreán 2022, d’iarr SEGS ar an gCúirt, má mheasann sí go bhfuil dlínse agus eilimintí leordhóthanacha aici chun cinneadh a dhéanamh maidir leis an iarratas, a dhearbhú go bhfuil an chaingean neamh-inghlactha a mhéid a bhaineann sé le SEGS agus ordú a thabhairt do KS agus KD na costais a íoc.
42. Trí orduithe an 16 Bealtaine 2022 agus an 12 Bealtaine 2023, dheonaigh Uachtarán na Cúirte cead do Phoblacht na Fraince agus do Phoblacht na Seice idiragairt a dhéanamh chun tacú leis an saghas ordaithe atá á lorg ag an gComhairle.
43. Trí orduithe an 27 Aibreán 2023 agus an 12 Bealtaine 2023, dheonaigh Uachtarán na Cúirte cead do Ríocht na Beilge, d’Ard-Diúcacht Lucsamburg, do Ríocht na hÍsiltíre, do Phoblacht na hOstaire, don Rómáin, do Phoblacht na Fionlainne agus do Ríocht na Sualainne idiragairt a dhéanamh chun tacú leis an saghas ordaithe atá á lorg ag an gCoimisiún.
44. Tionóladh éisteacht an 27 Meitheamh 2023 inar chuir KS agus KD, an Chomhairle, an Coimisiún, an SEGS agus na Ballstáit sin argóintí ó bhéal i láthair.
III. Anailís
45. Déantar foráil in Airteagal 24(1) CAE agus in Airteagal 275 CFAE maidir le dlínse Chúirteanna an Aontais a theorannú i réimse CBES. Sa chás seo, iarrtar ar an gCúirt a léiriú an gcumhdaítear leis an teorainn sin caingean le haghaidh damáistí a líomhnaítear a bheith ann mar gheall ar sháruithe ar chearta bunúsacha a rinneadh i gcur chun feidhme mhisean Eulex Kosovo.
46. Tháinig an Chúirt Ghinearálta ar an gconclúid go gcumhdaítear, agus dá bhrí sin, chinn sí nach bhfuil dlínse aici. Déanann KS agus KD, in éineacht leis an gCoimisiún (“na hachomharcóirí” le chéile), agóid in aghaidh chinneadh sin na Cúirte Ginearálta.
47. Ardaíonn KS agus KD foras achomhairc amháin, atá roinnte i gceithre chuid. Tá an chéad chuid bunaithe ar mhíthuiscint a bhaint as Airteagal 24(1) CAE agus Airteagal 275 CFAE. Tá an dara cuid bunaithe ar mhífheidhmiú an bhreithiúnais in Bank Refah. Tá an tríú cuid bunaithe ar mhífheidhmiú an bhreithiúnais in Carvalho. Tá an ceathrú cuid bunaithe ar mhainneachtain aghaidh a thabhairt ar na sáruithe líomhnaithe ar chearta bunúsacha agus ar mhíthréithriú an éilimh mar iarracht agóid a dhéanamh in aghaidh roghanna beartais in CBES.
48. Tá ceithre fhoras achomhairc á n-ardú ag an gCoimisiún, le tacaíocht ó Rialtas na Beilge, Rialtas Lucsamburg, Rialtas na hÍsiltíre, Rialtas na hOstaire, Rialtas na Rómáine, Rialtas na Fionlainne agus Rialtas na Sualainne. Tá an chéad fhoras bunaithe ar mhíthuiscint a bhaint as Airteagal 24(1) CAE agus Airteagal 275 CFAE. Tá an dara foras bunaithe ar mhainneachtain an chaingean a cháiliú mar chaingean a bhaineann le sáruithe líomhnaithe ar chearta bunúsacha. Tá an tríú foras bunaithe ar mhífheidhmiú an bhreithiúnais in Bank Refah. Tá an ceathrú foras bunaithe ar mhainneachtain dlínse eisiach Chúirteanna an Aontais Eorpaigh a shuíomh agus leigheas éifeachtach a chinntiú do na hiarratasóirí.
49. In Bank Refah, chinn an Chúirt cheana féin go bhfuil dlínse aici éilimh i leith damáistí a bhaineann le bearta sriantacha a éisteacht. Taobh amuigh de chomhthéacs na mbeart sriantach, áfach, is ceist nua í seo os comhair na Cúirte.
50. Ag an tús, tá sé tábhachtach a mhíniú nach n-ardaíonn an cás seo aon cheisteanna substainteacha. Dá bhrí sin, ní iarrtar ar an gCúirt cinneadh a dhéanamh an ionann na heasnaimh a líomhnaítear os comhair na Cúirte Ginearálta agus sárú ar chearta bunúsacha, agus, más amhlaidh atá, cé acu san Aontas Eorpach ba cheart a fháil freagrach as agus an gcomhlíontar na coinníollacha maidir le damáistí a dhámhachtain. (32) Dá bhfaigheadh an Chúirt go bhfuil bunús maith leis an achomharc, bheadh ar an gCúirt Ghinearálta déileáil leis na saincheisteanna sin fós. Is í an t-aon cheist a ardaíonn an t-achomharc seo ná an féidir le Cúirteanna an Aontais Eorpaigh na héilimh i leith damáistí arna dtionscnamh ag KS agus KD a éisteacht ar chor ar bith.
51. Is cosúil nach n-aontaíonn roinnt tráchtairí dlíthiúla go bhfuil dlínse ag Cúirteanna an Aontais Eorpaigh in CBES fiú má bhíonn caingne le haghaidh damáistí ag brath ar sháruithe líomhnaithe ar chearta bunúsacha. (33) Áitíonn daoine eile a mhalairt. (34)
52. Cuirtear go leor eilimintí ar fáil cheana féin i gcásdlí na Cúirte a tháinig i ndiaidh Thuairim 2/13 chun an cheist a ardaítear sna hachomhairc reatha a fhreagairt. Is iomchuí, dá bhrí sin, féachaint an athuair ar na cásanna sin agus na prionsabail atá bunaithe iontu cheana a shainaithint.
A. Eisceacht is ea teorainn dlínse in CBES agus ní mór í a léiriú go cúng
53. Tá an cásdlí lena ndéantar léiriú ar Airteagal 24(1) CAE agus Airteagal 275 CFAE bunaithe ar an tuiscint gurb eisceacht í an teorainn ar dhlínse ghinearálta Chúirteanna an Aontais Eorpaigh ar bhonn Airteagal 19(1) CAE, agus dá bhrí sin ní mór é a léiriú go cúng. (35)
54. In Mauritius, (36) chinn an Chúirt: “leis an abairt deiridh den dara fomhír d’Airteagal 24(1) CAE agus leis an gcéad mhír d’Airteagal 275 CFAE, tugtar isteach maolú ar riail na dlínse ginearálta arna tabhairt don Chúirt le hAirteagal 19 CAE chun a áirithiú go gcomhlíontar an dlí agus na Conarthaí á léiriú agus á gcur i bhfeidhm, agus dá bhrí sin, ní mór iad a léiriú go cúng.” Baineadh úsáid as foclaíocht chomhchosúil i gcásanna ina dhiaidh sin. (37)
55. Cuireadh an léiriú cúng sin i bhfeidhm i dtrí ghrúpa de chásanna go dtí seo. Baineann siad le trí chineál beart gur féidir leis an Aontas Eorpach a ghlacadh faoi bhunúis dlí CBES: (i) bearta sriantacha; (ii) misin an Aontais Eorpaigh; agus (iii) comhaontuithe idirnáisiúnta.
1. Cásanna a bhaineann le bearta sriantacha
56. Baineann an chéad ghrúpa de chásanna le bearta sriantacha a glacadh faoi Airteagal 29 CAE. Foráiltear go sainráite sa dara mír d’Airteagal 275 CFAE go bhfuil dlínse ag Cúirteanna an Aontais Eorpaigh athbhreithniú a dhéanamh ar dhlíthiúlacht na mbeart sriantach a achtaítear faoi CBES nuair a thionscnaítear na hagóidí ag daoine aonair trí chaingne le haghaidh neamhniú i gcomhréir leis an gceathrú mír d’Airteagal 263 CFAE.
57. D’ainneoin easpa tagairt shainráite i dtéacs an dara mír d’Airteagal 275 CFAE, mheas an Chúirt go bhféadfaidh sí athbhreithniú a dhéanamh freisin ar dhlíthiúlacht beart sriantach i gcineálacha eile imeachtaí.
58. In Rosneft, (38) mheas an Chúirt go bhféadfaidh sí athbhreithniú a dhéanamh ar dhlíthiúlacht beart sriantach i nósanna imeachta um réamhrialú.
59. Léirigh an Chúirt an dara mír d’Airteagal 275 CFAE mar ní nach dtagraíonn don chineál nós imeachta inar féidir an dlíthiúlacht a athbhreithniú (i bhfocail eile, caingne le haghaidh neamhniú amháin), ach a thagraíonn don chineál cinnidh a fhéadfar a athbhreithniú (i bhfocail eile, bearta sriantacha). (39) Meabhraítear di gur cuid de chóras iomlán athbhreithnithe ar dhlíthiúlacht bhearta an Aontais Eorpaigh iad Airteagail 263 agus 267 CFAE le chéile, rud a chiallaíonn gur féidir leis an gCúirt athbhreithniú indíreach a dhéanamh freisin ar bhailíocht birt shriantaigh nuair a thagann saincheist den sórt sin chun cinn i gcás atá ar feitheamh os comhair na cúirte náisiúnta. (40) Is mar sin é fiú mura luaitear go sainráite é in Airteagal 275 CFAE. Thagair an Chúirt freisin don bhreithiúnas in Foto-Frost, (41) á thabhairt le tuiscint go mbeadh oibleagáid ar an gcúirt náisiúnta an cinneadh maidir le neamhbhailíocht na mbeart sriantach a tharchur chuig an gCúirt agus a fhágáil faoina bráid.
60. In Bank Refah, (42) dheimhnigh an Chúirt a dlínse éisteacht le caingean le haghaidh damáistí i gcoinne an Aontais Eorpaigh ag eascairt as dochar a líomhnaítear a bhain de dhaoine aonair mar thoradh ar bhearta sriantacha. Mhínigh sí gur gníomh féinrialaithe an chaingean le haghaidh damáistí a bhfuil a cuspóir féin aici i gcóras leigheasanna dlí an Aontais Eorpaigh.
61. D’aithin an Chúirt nach luaitear go sainráite sa dara mír d’Airteagal 275 CFAE dlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh maidir le caingne le haghaidh damáistí. Mar sin féin, ní chuireann an easpa foclaíocht shainráite sin bac ar a dlínse, ós rud é nach mór na teorainneacha a chuirtear uirthi in CBES a léiriú go sriantach. (43)
62. Is cosúil go leanann sé ó na cásanna sin, in ainneoin go luaitear go sainráite caingne le haghaidh neamhniú amháin sa dara mír d’Airteagal 275 CFAE, go bhféadfaidh daoine aonair agóid a dhéanamh in aghaidh bearta sriantacha i ngach cineál caingne eile atá ar fáil os comhair Chúirteanna an Aontais Eorpaigh chun a ndlíthiúlacht a mheas.
2. Cásanna a bhaineann le misin an Aontais Eorpaigh
63. Baineann an dara grúpa de chásanna ina bhfuil léiriú cúng ag an gCúirt ar theorainn a dlínse le misin an Aontais Eorpaigh. Sna cásanna sin, bhunaigh an Chúirt a dlínse ar an gcinneadh nach mbaineann an beart a bhí á athbhreithniú nó á léiriú aici le hábhair CBES, cé go raibh sé lonnaithe sa réimse sin agus bunaithe ar ghníomh CBES.
64. In Elitaliana, (44) chinn an Chúirt gur bhain na gníomhartha a ndearnadh agóid ina gcoinne le conradh poiblí a dhámhachtain i leith seirbhísí héileacaptair a thabhairt do thairgeoir iomaíoch agus gur éirigh caiteachas as a bheadh inchurtha i leith bhuiséad an Aontais Eorpaigh, faoi réir Rialachán Airgeadais an Aontais Eorpaigh. Ghlac Eulex Kosovo na gníomhartha sin, a ndearnadh agóid in aghaidh a dlíthiúlachta i gcaingne le haghaidh neamhniú agus damáistí, ar bhonn Ghníomhaíocht Chomhpháirteach 2008/124. Mar sin féin, mheas an Chúirt go mbeadh léamh róchúng ar theorainn a dlínse sa bheartas sin an Aontais Eorpaigh faoi cheist dá n-eisiafaí a dlínse sa chás sin go díreach toisc gur glacadh na gníomhartha faoi cheist i gcreat CBES. Chinn an Chúirt, dá bhrí sin, nár eisiaigh Airteagal 24(1) CAE agus Airteagal 275 CFAE a dlínse chun forálacha Rialachán Airgeadais an Aontais Eorpaigh a léiriú agus a chur i bhfeidhm fiú má bhí cinntí soláthair phoiblí glactha i réimse CBES.
65. In H, (45) sheas an Chúirt le dlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh éisteacht le caingne le haghaidh neamhniú agus damáistí a thaisc ball foirne de mhisean sibhialta an Aontais Eorpaigh i ndáil le cinntí a bhí glactha ag ceann an mhisin sin chun í a athimscaradh chuig oifig réigiúnach. Mar an gcéanna leis an Elitaliana, mheas an Chúirt, cé gur socraíodh gníomhartha an Aontais Eorpaigh atá faoi cheist i gcomhthéacs CBES agus go mbaineann siad le gníomhaíocht oibríochtúil faoi CBES, nach gníomhartha dá dtagraítear in Airteagal 24(1) CAE agus Airteagal 275 CFAE iad. Baineann na gníomhartha sin go bunúsach le cúrsaí bainistíochta foirne. Dá réir sin, níor eisiadh dlínse na Cúirte athbhreithniú a dhéanamh orthu.
66. Is cosúil go leanann sé ó na cásanna sin nach n-éalaíonn gníomhartha, fiú má ghlactar iad i gcomhthéacs CBES agus ar bhunús dlí CBES, ó dhlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh má dhéantar a ndlíthiúlacht a mheas i ndáil le forálacha Chonradh FAE nó le dlí tánaisteach arna ghlacadh faoi na forálacha sin.
3. Cásanna a bhaineann le comhaontuithe idirnáisiúnta
67. Baineann an grúpa deireanach de chásanna leis an tríú cineál birt a fhéadfar a ghlacadh laistigh de CBES: comhaontuithe idirnáisiúnta. In Mauritius, (46) d’iarr Parlaimint na hEorpa go ndéanfaí cinneadh CBES arna ghlacadh ar bhonn Airteagal 37 CAE a neamhniú, cinneadh lenar thug an tAontas Eorpach comhaontú i gcrích le hOileán Mhuirís. (47) Cé gur bhain an cás leis an athbhreithniú ar bheart CBES, rinne an Pharlaimint agóid ina aghaidh bunaithe ar earráidí a bhaineann leis an nós imeachta a úsáideadh chun é a ghlacadh: Airteagal 218 CFAE, lena rialaítear an nós imeachta chun comhaontuithe idirnáisiúnta a thabhairt i gcrích in CBES agus i mbeartais eile de chuid an Aontais Eorpaigh araon. Chinn an Chúirt nach féidir le raon feidhme an teorann dlínse dá bhforáiltear in Airteagal 24(1) CAE agus Airteagal 275 CFAE dul chomh fada sin le cosc a chur ar an gCúirt Airteagal 218 CFAE a léiriú agus a chur i bhfeidhm fiú más chun críche measúnú a dhéanamh ar dhlíthiúlacht birt CBES é sin.
68. Ba í an phríomh-shaincheist a ardaíodh sa chás sin ná arbh é bunús dlí CBES an t-aon bhunús dlí substainteach ar ar cheart an comhaontú le hOileán Mhuirís a bheith bunaithe. Is díol spéise é nár chinn an Chúirt an cás sin ar bhonn an dara mír d’Airteagal 275 CFAE, ina bhforáiltear go sainráite do dhlínse na Cúirte faireachán a dhéanamh ar chomhlíonadh Airteagal 40 CAE. Ina ionad sin, roghnaigh an Chúirt aghaidh a thabhairt ar cheist na dlínse trí raon feidhme na teorann dlínse féin a chúngú, (48) agus bhunaigh sí a cinneadh ar loighic atá cosúil leis an gceann a chuirtear i bhfeidhm in Elitaliana agus H, gur féidir athbhreithniú a dhéanamh ar bheart CBES má dhéantar é i bhfianaise Chonradh FAE nó an dlí thánaistigh.
69. Ag cur san áireamh an cásdlí sin roimhe seo, táim den tuairim gur cheart glacadh leis na hargóintí atá curtha chun cinn ag na hachomharcóirí (49) go ndearna an Chúirt Ghinearálta earráid sa dlí toisc gur dhéileáil sí leis an teorainn dlínse in Airteagal 24(1) CAE agus Airteagal 275 CFAE mar riail seachas mar eisceacht.
B. Comhthéacs níos leithne na gConarthaí
70. Tá tuiscint na Cúirte gur eisceacht seachas an riail í an teorainn a fhorchuirtear ar a dlínse in CBES, agus mar thoradh air sin nach mór teorainn den sórt sin a fhorléiriú go cúng, bunaithe i bprionsabail bhunreachtúla an Aontais Eorpaigh.
71. Chun míniú a thabhairt ar léamh cúng na teorann dlínse sna cásanna thuasluaite, bhraith an Chúirt ar bhunluachanna dhlíchóras an Aontais Eorpaigh, go bunúsach an smacht reachta, prionsabal na cosanta breithiúnaí éifeachtaí agus cosaint chearta an duine. De bhua Airteagail 21 agus 23 CAE, tá feidhm ag na prionsabail sin freisin maidir le CBES. (50)
1. CBES i struchtúr na gConarthaí
72. Le Conradh Liospóin, tréigeadh struchtúr na gcolún agus cuireadh CBES san áireamh i gcóras bunreachtúil an Aontais Eorpaigh. Dá bhrí sin, tháinig feidhmiú inniúlacht CBES faoi réir na bprionsabal bunreachtúil céanna leis an gcuid eile de bheartais an Aontais Eorpaigh.
73. Dearbhaítear an méid sin le hAirteagal 23 CAE, trína lua go bhfuil feidhm ag bunphrionsabail agus bunchuspóirí an Aontais Eorpaigh mar a léirítear i gCaibidil 1 de Theideal V CAE maidir le CBES freisin.
74. In Bank Refah, (51) chuir an Chúirt in iúl go bhfuil athrú tagtha ar struchtúr na gConarthaí, agus go bhfuil pearsantacht dhlítheanach aonair tugtha ag Conradh Liospóin don Aontas Eorpach in Airteagal 47 CAE agus gur chuir sé deireadh leis an idirdhealú idir an t-iarChomhphobal Eorpach agus an tAontas Eorpach. Mar thoradh air sin, go háirithe, rinneadh forálacha CBES a chomhtháthú i gcreat ginearálta dhlí an Aontais Eorpaigh, fiú má tá CBES fós faoi réir rialacha agus nósanna imeachta speisialta mar a leagtar síos in Airteagal 24 CAE. (52)
75. Is gné thábhachtach í an éabhlóid sin de CBES, a bhfuil faillí déanta uirthi sa réasúnaíocht san ordú atá faoi achomharc, le cur san áireamh agus rialú á dhéanamh ar mhéid theorainn dlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh.
76. Casfaidh mé anois ar an gcomhthéacs bunreachtúil níos leithne a chuir ar chumas na Cúirte a chinneadh nach mór an teorainn dlínse in CBES a léiriú go cúng. Ba cheart do na prionsabail a forbraíodh sna cásanna sin an Chúirt a threorú maidir le rialú a dhéanamh ar a dlínse sa chás seo.
2. An smacht reachta, cearta bunúsacha agus ról Chúirteanna an Aontais Eorpaigh
77. Ciallaíonn cuimsiú CBES i gcreat bunreachtúil an Aontais Eorpaigh go bhfuil feidhm ag bunphrionsabail dhlíchóras an Aontais Eorpaigh freisin maidir le gníomhaíochtaí uile an Aontais Eorpaigh a dhéantar laistigh den bheartas sin. Tá na prionsabail sin, a léirítear in Airteagal 2 CAE, a bhfuil an smacht reachta, cosaint bhreithiúnach éifeachtach agus cosaint chearta an duine na cinn is ábhartha don chás seo, ina gcuid d’fhéiniúlacht bhunreachtúil an Aontais Eorpaigh. (53)
78. I bhfocail na Cúirte, “ní ráiteas ar threoirlínte nó intinní beartais amháin atá in Airteagal 2 CAE, ach tá luachanna ann … atá ina gcuid dhílis d’fhíorfhéiniúlacht an Aontais Eorpaigh mar dhlíchóras coiteann”. (54)
79. I gcásanna inar mheas an Chúirt gur ghá an teorainn dlínse in CBES a léiriú go cúng, chuir sí i dtreis go gcuireann Airteagail 21 agus 23 CAE, a bhaineann faoi seach le gníomhaíocht sheachtrach an Aontais Eorpaigh go ginearálta agus le CBES go háirithe, na luachanna a léirítear in Airteagal 2 CAE i bhfeidhm maidir le CBES. (55)
80. Ceanglaítear leis an smacht reachta, mar luach a léirítear inniu in Airteagal 2 CAE, go mbeidh údaráis an Aontais Eorpaigh agus na mBallstát araon faoi réir athbhreithniú breithiúnach. Cuireadh é sin in iúl ag an gCúirt chomh fada siar leis an mbreithiúnas in Les Verts. (56)
81. Mar sin, ceanglaítear leis an smacht reachta go ráthófar cosaint bhreithiúnach éifeachtach ar údaráis an Aontais Eorpaigh agus na mBallstát do dhaoine aonair a dhíorthaíonn cearta ó dhlí an Aontais Eorpaigh. In Associação Sindical dos Juízes Portugueses, (57) mhínigh an Chúirt go dtugtar léiriú nithiúil ar an gceanglas sin in Airteagal 19(1) CAE.
82. Leis an bhforáil sin, bronntar cúram ar Chúirteanna an Aontais Eorpaigh maidir le cearta atá bunaithe san Aontas Eorpach a chosaint, cúram a roinneann siad le cúirteanna uile na mBallstát. (58) I bprionsabal, is os comhair Chúirteanna an Aontais Eorpaigh a bhíonn caingne faoina lorgaítear cosaint i gcoinne gníomhartha (nó neamhghníomhartha) de chuid institiúidí an Aontais Eorpaigh, ach ní mór do dhaoine aonair cosaint a lorg i gcoinne gníomhartha (nó neamhghníomhartha) na mBallstát os comhair na gcúirteanna náisiúnta.
83. Ós rud é go bhfuil CBES, faoi Chonradh Liospóin, faoi réir na mbunphrionsabal bunreachtúil céanna, ceanglaíonn an smacht reachta i ndlíchóras an Aontais Eorpaigh ar Chúirteanna an Aontais Eorpaigh dlíthiúlacht ghníomhaíochtaí institiúidí agus chomhlachtaí an Aontais Eorpaigh a áirithiú agus an beartas sin á chur chun feidhme acu.
84. Chun cosaint bhreithiúnach éifeachtach a áirithiú do dhaoine aonair a mhaíonn gur sháraigh institiúidí nó comhlachtaí an Aontais Eorpaigh a gcearta bunúsacha, mar a ráthaítear le dlíchóras an Aontais Eorpaigh, i bhfeidhmiú CBES, ní mór dlínse a bheith ag Cúirteanna an Aontais Eorpaigh, i bprionsabal, chun éilimh den sórt sin a éisteacht.
85. Mar a mheabhraigh an Chúirt in Kadi I, (59) is coinníoll de dhlíthiúlacht ghníomhartha an Aontais Eorpaigh é cearta an duine a urramú, agus níl gníomhartha nach bhfuil ag luí le cearta an duine inghlactha laistigh den Aontas Eorpach. Sa chás sin, is é an toradh a bhí air sin go raibh dlínse ag an gCúirt éisteacht le héilimh ó dhaoine aonair gur sáraíodh a gcearta daonna, fiú mura ndearna institiúidí an Aontais Eorpaigh ach a n-oibleagáidí idirnáisiúnta a thrasuí (go meicniúil). Mheas an Chúirt nach féidir forlámhas a bheith ag oibleagáid idirnáisiúnta ar an ngealltanas bunreachtúil go ráthaíonn an tAontas Eorpach, trína Chúirteanna, do dhaoine aonair nach sáróidh institiúidí an Aontais cearta an duine.
86. I bhfocail an Abhcóide Ghinearálta Poiares Maduro, “maidir le héileamh gur gá beart chun an tsíocháin agus an tslándáil idirnáisiúnta a chaomhnú, ní féidir leis oibriú chun prionsabail ghinearálta an dlí (an tAontas Eorpach) a chur ina dtost agus a gcearta bunúsacha a bhaint ó dhaoine aonair.” (60) Is é sin an fáth “[nach] féidir leis an gCúirt … cúl a thabhairt leis na bunluachanna atá mar bhunchloch an dlíchórais (an tAontas Eorpach) agus a bhfuil dualgas uirthi lena gcosaint.” (61)
87. Níos déanaí arís, in Ledra Advertising, (62) shoiléirigh an Chúirt go mbíonn an Chairt dírithe i gcónaí ar institiúidí an Aontais Eorpaigh, lena n-áirítear nuair a ghníomhaíonn siad lasmuigh d’ord dlíthiúil an Aontais Eorpaigh. Cé gur ghníomhaigh an Coimisiún laistigh den Sásra Cobhsaíochta Eorpach (“ESM”), ar socrú idirnáisiúnta é a cruthaíodh lasmuigh de chreat dlíthiúil an Aontais Eorpaigh, níor chiallaigh sé sin nach bhfuil an Coimisiún faoi cheangal ag cearta bunúsacha an Aontais Eorpaigh. Ba é an toradh a bhí air sin nach bhféadfaí cosc a chur ar chúirteanna an Aontais Eorpaigh caingne le haghaidh damáistí i gcoinne an Aontais Eorpaigh a éisteacht bunaithe ar iompar neamhdhleathach a bhaineann le gníomhartha ESM den sórt sin.
88. Sna cásanna sin roimhe seo, mar thoradh ar an bprionsabal gur coinníoll maidir le dlíthiúlacht bhearta an Aontais Eorpaigh é comhréireacht le cearta bunúsacha, cinneadh go bhfuil dlínse ag Cúirteanna an Aontais Eorpaigh caingne a éisteacht arna dtionscnamh ag daoine aonair a mhaíonn gur sáraíodh a gcearta bunúsacha. In Ledra Advertising, d’fhéadfadh an Chúirt fiú éisteacht le caingean le haghaidh damáistí a líomhnaítear gur institiúid de chuid an Aontais Eorpaigh ba chúis leo lasmuigh de chreat dhlí an Aontais Eorpaigh, trí ghníomh nach bhféadfaí caingean le haghaidh neamhniú a thabhairt isteach ina choinne, mar go raibh sé seachtrach ar an Aontas Eorpach. Ar an gcaoi chéanna, in Kadi I, d’fhéadfadh duine aonair a iarraidh go ndéanfaí beart cur chun feidhme de chuid an Aontais Eorpaigh a neamhniú, trína éileamh go sáraíonn sé cearta bunúsacha, fiú mura bhféadfadh an duine sin agóid a dhéanamh os comhair na Cúirte i gcoinne an bhirt a bhí á chur chun feidhme, mar gur bhain sé le córas na Náisiún Aontaithe seachas le córas dhlí an Aontais Eorpaigh.
89. A fortiori, d’fhéadfaí a éileamh, dá bhrí sin, go gcaithfidh dlínse a bheith ag Cúirteanna an Aontais Eorpaigh caingean a éisteacht le haghaidh damáistí arna tionscnamh ag daoine aonair a mhaíonn gur sáraíodh a gcearta bunúsacha, fiú má chuireann an caingean sin in aghaidh dlíthiúlacht gnímh de chuid an Aontais Eorpaigh in CBES, ar gníomh é, i gcomparáid leis an ngníomh atá faoi cheist in Ledra Advertising, atá laistigh d’inniúlacht an Aontais Eorpaigh.
90. Rinne an Chúirt Ghinearálta neamhaird ar bhunphrionsabail dhlí bunreachtúil an Aontais Eorpaigh seo, eadhon an smacht reachta, cosaint bhreithiúnach éifeachtach agus cosaint chearta an duine – a thugann bonn cirt do bhreithiúnais na Cúirte ina bhfuair sí gur eisceacht é, seachas an riail, go bhfuil teorainn lena dlínse in Airteagal 24(1) CAE agus Airteagal 275 CFAE agus ní mór í a léiriú go cúng – san ordú atá faoi achomharc. Rinne an Chúirt Ghinearálta idirdhealú idir breithiúnais na Cúirte Breithiúnais in Elitaliana, H agus Bank Refah agus an cás seo ar bhonn réasúnaíocht chúng fhoirmiúil. Go bunúsach, chinn sí nach raibh na breithiúnais sin inchomparáide leis an staid sa chás seo go díreach toisc gur tháinig siad chun cinn i gcomhthéacs fíorasach difriúil, (63) rud a dhéanann faillí iomlán ar na prionsabail ghinearálta atá mar bhonn taca leis na cásanna sin agus atá infheidhme in aon chás a éilíonn léiriú ar theorainneacha dhlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh in CBES.
91. Dá réir sin, ba cheart glacadh leis an líne argóinte a chuir na hachomharcóirí chun cinn (64) go ndearna an Chúirt Ghinearálta idirdhealú mícheart ar na cásanna sin.
92. Don fháth sin, theip ar an gCúirt Ghinearálta aghaidh a thabhairt ar an tsaincheist a leanas: conas go ndéantar na foshuíomhanna bunúsacha sin de na Conarthaí mar a léirítear iad sa chásdlí tionchar ar an bhfreagra ar an gceist a ardaítear sa chás seo?
C. Léiriú ar Airteagal 24(1) CAE agus Airteagal 275 CFAE sa chás seo
1. Léiriú, agus ní modhnú, ar na Conarthaí
93. I bhfianaise na bprionsabal sin roimhe seo, is léir dom nach féidir dlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh éileamh a éisteacht faoina n-éilíonn duine aonair cosaint ar sháruithe ar a cheart nó a cearta bunúsacha a eisiamh go díreach toisc gur tharla an sárú sin i gcomhthéacs CBES. Ba cheart Airteagal 24(1) CAE agus Airteagal 275 CFAE a léiriú dá réir sin mar Airteagail nach mbaineann le caingne le haghaidh damáistí don sárú líomhnaithe ar chearta bunúsacha mar thoradh ar bheart CBES.
94. É sin ráite, ní hamháin go dtugann an smacht reachta de chumhacht ag Cúirteanna an Aontais Eorpaigh a áirithiú go gcloíonn institiúidí agus comhlachtaí eile de chuid an Aontais Eorpaigh leis an dlí ach cuireann sé ceangal ar Chúirteanna an Aontais Eorpaigh iad féin an dlí a leanúint.
95. Is í an cheist a d’fhéadfaí a chur, dá bhrí sin, ná: cén ceangal a chuireann dílseacht don dlí ar an gCúirt? Ar cheart di cloí go docht le foclaíocht na gConarthaí lena gcuirtear teorainn lena dlínse in CBES, nó ar cheart tosaíocht a thabhairt do phrionsabail bhunreachtúla an Aontais Eorpaigh agus an dlínse a bhunú mar is gá chun cearta bunúsacha a chosaint, fiú mura bhforáiltear dó sin go sainráite i bhfoclaíocht na gConarthaí?
96. In Les Verts, mheas an Chúirt go ndéantar freastal níos fearr ar an smacht reachta tríd an idirghabháil i bhfoclaíocht an Chonartha. (65) Mar a chuir an tAbhcóide Ginearálta Mancini in iúl ina Thuairim sa chás sin, “tá tosaíocht ag an oibleagáid an dlí a urramú thar théarmaí dochta an dlí i scríbhinn. Nuair is gá sin ar mhaithe le cosaint bhreithiúnach, tá an Chúirt sásta rialacha a cheartú nó a chomhlánú a chuireann teorainn lena cumhachtaí ar aon an phrionsabail lena sainítear a misean.” (66)
97. San ordú atá faoi achomharc, áfach, mheas an Chúirt Ghinearálta go gcuireann an cásdlí, mar a athdhearbhaíodh le déanaí in Carvalho, (67) cosc uirthi glacadh le dlínse sa chás seo. Mhínigh an Chúirt Ghinearálta, cé nach mór na forálacha a bhaineann le dlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh a léiriú i bhfianaise phrionsabal na cosanta breithiúnaí éifeachtaí, nach féidir na coinníollacha atá leagtha síos go sainráite sna Conarthaí a chur ar ceal mar thoradh air sin.
98. Áitíonn na hachomharcóirí (68) gur féidir idirdhealú a dhéanamh idir an cásdlí sin agus dá bhrí sin nach bhfuil sé infheidhme maidir leis an gcás seo toisc go mbaineann sé leis na coinníollacha lena rialaítear caingne le haghaidh neamhniú arna dtionscnamh ag daoine aonair, agus ní le caingne le haghaidh damáistí.
99. Ní aontaím gurb é sin an chúis atá leis an gcásdlí sin a idirdhealú. Os a choinne sin, measaim go bhfuil réasúnaíocht in Carvalho infheidhme maidir leis an gcás seo sa mhéid is go léiríonn sé an prionsabal nach féidir le Cúirteanna an Aontais Eorpaigh na Conarthaí a mhodhnú mar thoradh ar an gceanglas i ndáil le cosaint bhreithiúnach éifeachtach agus ar an gceanglas sin amháin.
100. Mar sin féin, ní chuireann sé sin cosc ar Chúirteanna an Aontais Eorpaigh na Conarthaí a léiriú i gcomhréir le prionsabal na cosanta breithiúnaí éifeachtaí. Dar liomsa, tá sé fiú d’oibleagáid ar Chúirteanna an Aontais Eorpaigh é sin a dhéanamh.
101. Ina Thuairim in SatCen v KF, (69) tháinig an tAbhcóide Ginearálta Bobek ar chonclúid chomhchosúil: “Go simplí, ní cheadaítear don Chúirt le hAirteagal 47 den Chairt na Conarthaí a athscríobh, ach ceanglaítear ar an gCúirt na forálacha atá ann cheana a léiriú ionas gur féidir leo a lánacmhainneacht a bhaint amach chun cosaint bhreithiúnach a chur ar fáil d’aon duine a mbaineann gníomhartha institiúidí agus comhlachtaí an Aontais Eorpaigh leis.”
102. San ordú atá faoi achomharc, d’aithin an Chúirt Ghinearálta go deimhin an gá atá le hAirteagal 24(1) CAE agus Airteagal 275 CFAE a léiriú i bhfianaise phrionsabal na cosanta breithiúnaí éifeachtaí. (70) Mar sin féin, theip air iarracht dá réir a dhéanamh.
103. Dá bhrí sin, d’fhág an Chúirt Ghinearálta an cheist gan fhreagra an bhféadfaí an teorainn dlínse in CBES a léiriú chun cosaint bhreithiúnach éifeachtach a áirithiú sa chás seo.
104. I gcomhthéacs na n-achomharc seo, is é sin go beacht an cheist atá le cur agus le freagairt. An féidir teorainn dlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh in Airteagal 24(1) CAE agus Airteagal 275 CFAE a léiriú ionas go n-eisiafar caingne le haghaidh damáistí mar gheall ar sháruithe ar chearta bunúsacha ag an Aontas Eorpach, fiú má tharlaíonn siad (a líomhnaítear) i réimse CBES?
2. Argóintí na bpáirtithe agus na n-idiragraithe
105. Áitíonn na hachomharcóirí (71) gur theip ar an gCúirt Ghinearálta a mheas go raibh an t-éileamh i leith damáistí bunaithe ar shárú líomhnaithe ar chearta bunúsacha agus teorainn dlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh CBES a léiriú i bhfianaise na gceart bunúsach agus an smachta reachta. Cuireann Rialtas na Beilge, Rialtas Lucsamburg, Rialtas na hÍsiltíre, Rialtas na hOstaire, Rialtas na Rómáine, Rialtas na Fionlainne agus Rialtas na Sualainne, a rinne idiragairt chun tacú leis an gCoimisiún, i dtreis, i bhfianaise luachanna bunaidh an Aontais Eorpaigh agus phrionsabail ghinearálta dhlí an Aontais Eorpaigh, nach mór dlínse a bheith ag Cúirteanna an Aontais Eorpaigh maidir le caingne le haghaidh damáistí a bhaineann le sáruithe líomhnaithe ar chearta bunúsacha in CBES. Ina theannta sin, áitíonn Rialtas na Seice, cé go dtacaíonn sé le seasamh na Comhairle, go bhfuil dlínse ag Cúirteanna an Aontais Eorpaigh gníomhartha in CBES a ghrinnscrúdú dá bhféadfadh sárú ar chearta bunúsacha a bheith mar thoradh ar na gníomhartha sin
106. Ar bhealach níos mionsonraithe, cuireann an Coimisiún in iúl go mbaineann an cás seo le sáruithe líomhnaithe ar chearta an duine, agus nach bhfuil in CBES ach an comhthéacs inar tharla na sáruithe sin. Dá bhrí sin, is éard atá os comhair na Cúirte go bunúsach ná “éileamh i leith damáistí a bhaineann le cearta an duine” a eascraíonn faoi dhlí an Aontais Eorpaigh i ndáil le beart CBES.
107. Is cosúil go bhfuil an argóint sin ag brath ar loighic chomhchosúil leis an gceann arna bunaíodh dlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh i gcásanna amhail Mauritius, Elitaliana agus H. Fiú má iarrtar ar Chúirteanna an Aontais Eorpaigh rialú ar dhlíthiúlacht gnímh CBES, ní chumhdaítear staid an cháis seo leis an teorainn dlínse in Airteagal 24(1) CAE agus Airteagal 275 CFAE toisc go mbraitheann dlíthiúlacht an ghnímh sin ar léiriú an dlí atá sa Chairt.
108. Cuireann an Coimisiún in iúl freisin nach bhfuil maolú faoi aon fhoráil de na Conarthaí ó dhlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh maidir le sáruithe líomhnaithe ar chearta bunúsacha i réimse ar bith de dhlí an Aontais Eorpaigh, lena n-áirítear CBES. Dá léifí Airteagal 24(1) CAE agus Airteagal 275 CFAE ar bhealach a bhainfeadh de dhaoine aonair éilimh a ardú ina líomhnaítear sáruithe ar a gcearta bunúsacha in CBES, chuirfí i gcontúirt shaintréithe chóras na cosanta breithiúnaí faoi na Conarthaí mar a léirítear iad ag an gCúirt.
109. Áitíonn an Chomhairle agus SEGS go gcoisctear dlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh sa chás seo le hAirteagal 24(1) CAE agus Airteagal 275 CFAE, agus nach bhfuil feidhm ag aon cheann de na sraitheanna atá ann cheana de chásdlí na Cúirte a bhaineann le CBES. Mar sin féin, ní eisiann an Chomhairle go hiomlán dlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh maidir le sáruithe líomhnaithe ar chearta bunúsacha i réimse CBES, agus cuireann sí i dtreis nach mór teacht ar chritéir oiriúnacha chun éifeacht úsáideach fhorálacha an Chonartha lena gcuirtear teorainn ar dhlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh in CBES a chaomhnú. De réir na Comhairle, ba cheart go mbeadh idirdhealú soiléir idir gníomhartha lena dtugtar roghanna beartais le tuiscint, nach bhfuil faoi réir rialú breithiúnach, agus gníomhartha lena ndírítear ar ghníomhaíochtaí nithiúla a chur chun feidhme, ar gníomhartha iad atá faoi réir rialú breithiúnach. Ní roghanna beartais atá á dtabhairt le tuiscint leis na gníomhaíochtaí nithiúla sin i bprionsabal, ach is ionann iad agus forghníomhú na roghanna sin i gcomhthéacs CBES.
110. Measann Rialtas na Fraince, a rinne idiragairt chun tacú leis an gComhairle, áfach, nach bhfuil an t-idirdhealú idir cinntí polaitiúla agus cinntí eile CBES inoibrithe. De réir an Bhallstáit sin, ní mór forálacha an Chonartha lena dteorannaítear dlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh CBES a léiriú de réir a bhfoclaíochta, eadhon nach bhfuil dlínse ag Cúirteanna an Aontais Eorpaigh ar aon bheart CBES seachas ar an dá eisceacht a leagtar amach sa dara mír d’Airteagal 275 CFAE.
3. Cuspóir na teorann dlínse in CBES
111. Aontaím le Rialtas na Fraince agus leis an gComhairle nach féidir neamhaird a dhéanamh ar theorainn dlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh in CBES agus nach mór brí éigin a thabhairt di. Tugann sé sin saincheist thábhachtach chun cinn, atá, dar liomsa, ríthábhachtach chun teorainneacha dhlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh in CBES a shainiú: cén cuspóir atá leis an teorainn dlínse?
112. Maidir leis an idirdhealú a mhol an Chomhairle agus SEGS idir cinntí polaitiúla nó straitéiseacha, ar thaobh amháin, agus bearta riaracháin CBES amháin, ar an taobh eile, d’fhéadfadh sé rún údair na gConarthaí a léiriú chun Cúirteanna an Aontais Eorpaigh a choinneáil ar shiúl ó thionchar a imirt ar roghanna beartais i réimse an chaidrimh eachtraigh. Tá sé fíor, i bhformhór na gcásanna ina n-iarrtar ar an gCúirt riail a léiriú, gur féidir léi rogha a dhéanamh faoina brí. Fiú má tá rogha na Cúirte bunaithe ar roinnt rialacha agus ábhar imní eile, is rogha fós é. (72)
113. Tá ceisteanna ann nach mór an rogha a fhágáil go heisiach faoin bpróiseas polaitiúil ina leith. Mheas an tAbhcóide Ginearálta Wathelet ina Thuairim in Rosneft gurb é “an chúis atá le dlínse na Cúirte a theorannú in ábhair CBES ag eascairt as an bhforáil “maolaithe” ná go bhfuil gníomhartha CBES, i bprionsabal, dírithe amháin ar chinntí de chineál polaitiúil amháin a bhaineann le cur chun feidhme CBES a aistriú, agus go bhfuil sé deacair athbhreithniú breithiúnach a réiteach le deighilt na gcumhachtaí ina leith sin”. (73) Dá bhrí sin, d’fhéadfaí teorainn dlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh a thuiscint mar chineál de “theagasc maidir le ceist pholaitiúil” códaithe. (74) D’fhéadfadh sé gur mhothaigh údair na gConarthaí gur ghá é seo a lua go sainráite, ós rud é nach raibh an Chúirt sásta (go fóill) (75) teagasc den sórt sin a fhorbairt.
114. Go deimhin, i bhfianaise phrionsabal dheighilt na gcumhachtaí (dá ngairtear prionsabal na cothromaíochta institiúidí san Aontas Eorpach), ar cuid thábhachtach den smacht reachta agus de phrionsabal an daonlathais é, (76) níl sé de shainchumas ag cúirteanna roghanna beartais arna ndéanamh ag institiúidí polaitiúla inniúla a ionadú.
115. Mar sin féin, tá sé sin fíor i gcás aon réimse de dhlí an Aontais Eorpaigh, ní hamháin do CBES. Níl Cúirteanna an Aontais Eorpaigh ceaptha roghanna beartais arna ndéanamh ag institiúidí an Aontais Eorpaigh agus ar tugadh cumhachtaí cinnteoireachta dóibh sna Conarthaí a ionadú. É sin ráite, i ndaonlathais bhunreachtúla, níl roghanna beartais gan teorainn. In Aontas atá bunaithe ar an smacht reachta, ní fhéadfadh sé a bheith ar intinn ag údair na gConarthaí go gceadófaí sáruithe ar chearta bunúsacha in CBES. Ós rud é nach féidir le sárú ar cheart bunúsach a bheith ina rogha beartais, ní mór go mbeadh sé ar chumas Chúirteanna an Aontais Eorpaigh a rialú ar sáraíodh an teorainn sin. (77) Is ar an gcaoi sin amháin gur féidir leo a misean a chomhlíonadh maidir leis an dlí a urramú agus na Conarthaí á léiriú agus á gcur i bhfeidhm.
116. Eascraíonn an chonclúid as sin nach féidir dlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh a eisiamh le hAirteagal 24(1) CAE agus Airteagal 275 CFAE i ndáil le hathbhreithniú a dhéanamh ar aon bheart CBES, lena n-áirítear beart polaitiúil nó straitéiseach, chun a áirithiú go bhfuil sé i gcomhréir le cearta bunúsacha.
117. Aithním gur féidir an urraim do chearta bunúsacha a áirithiú ar bhealaí éagsúla agus go bhféadfar deis áirithe a fhágáil do roghanna beartais. Is féidir formhór na gceart a ráthaítear leis an gCairt a theorannú má tá cuspóir dlisteanach eile ag baint leis an teorainn sin agus má bhaintear amach é ar bhealach comhréireach. (78) Dá bhrí sin, mar shampla, is féidir an ceart go ndéanfar sonraí pearsanta a chosaint (faoi Airteagal 8 den Chairt) a theorannú chun sceimhlitheoireacht idirnáisiúnta a chomhrac, nó féadfar an ceart chun maoine (faoi Airteagal 17 den Chairt) a chiorrú chun cur le héifeachtacht na smachtbhannaí a thugtar isteach i gcoinne tríú Stát. D’fhéadfadh sé go mbeadh difríocht i gceist leis an measúnú ar an mbonn cirt agus le hoiriúnacht agus riachtanas na mbeart lena gcuirtear teorainn le cearta áirithe. I ndáil leis sin, tá cúis ann gur ghéill Cúirteanna an Aontais Eorpaigh do na roghanna polaitiúla i saincheisteanna casta a bhaineann leis an bpolaitíocht idirnáisiúnta. Is cosúil go bhfuil an Chúirt íogair i leith na himní sin, mar a léirítear lena cásdlí. (79) Mar sin féin, fiú más féidir an leibhéal iomchuí grinnscrúdaithe a phlé, ní féidir Cúirteanna an Aontais Eorpaigh a eisiamh óna ról bunreachtúil chun foráil a dhéanamh maidir le cearta bunúsacha a chosaint nuair a iarrann daoine aonair amhlaidh.
118. Is féidir liom aontú go bhfuil roghanna straitéiseacha áirithe ann nach féidir le Cúirteanna an Aontais Eorpaigh cur isteach orthu go deimhin. Mar shampla, dar liomsa, ní féidir le Cúirteanna an Aontais Eorpaigh a mheas ar cheart don Aontas Eorpach misean a imscaradh i gcuid áirithe den domhan. Is mar sin atá sé, fiú dá bhféadfadh bunú a leithéid de mhisean feabhas a chur ar staid chearta an duine i measc daoine sa limistéar sin. Mar sin féin, a luaithe a ghlacfar an cinneadh polaitiúil chun páirt a ghlacadh i dtír nó i gcoinbhleacht áirithe, ní mór do Chúirteanna an Aontais Eorpaigh a bheith in ann a rialú an bhfuil sé ceaptha agus á chur chun feidhme ionas nach gcuirfidh sé isteach go díréireach ar chearta an duine.
119. I gcás roinnt cinntí ina leith sin, ní mór níos mó urraime a thabhairt do na cúiseanna a chuir an Chomhairle nó comhlacht freagrach eile chun cinn. Dá mbeadh maoiniú ar fáil do mhisean ar leith, mar shampla, d’fhéadfadh sé go mbeadh tionchar aige sin ar chearta daoine nár imscrúdaíodh go rathúil fuadaigh a mball teaghlaigh. Mar sin féin, ní mór do Chúirteanna an Aontais Eorpaigh na hargóintí a chur san áireamh maidir le hacmhainn fhoriomlán airgeadais agus foirne an Aontais Eorpaigh a bhfuil misin aige ar fud an domhain agus ní féidir leo buille faoi thuairim a thabhairt faoin gcinneadh maidir leis an mbealach is fearr chun na hacmhainní sin a dháileadh. Ach fós féin, ní eisiann sé sin dlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh ar fad, Ina ionad sin, is ceisteanna iad an gá le hurraim agus leibhéal an ghrinnscrúdaithe a eascraíonn a luaithe a bheidh dlínse bunaithe.
120. Dá bhrí sin, ní fhéadfainn aontú leis an gComhairle nach bhféadfadh Cúirteanna an Aontais Eorpaigh, sa chás seo, ach a mheas ar chomhlíon Eulex Kosovo cearta bunúsacha i bhfeidhmiú a imscrúduithe, ach nach mbeadh dlínse ag Cúirteanna an Aontais Eorpaigh ar dhlíthiúlacht chinntí na Comhairle lena gcuirfear deireadh le sainordú feidhmiúcháin Eulex Kosovo de réir a chéile nó ar acmhainní leordhóthanacha a leithdháileadh ar Eulex Kosovo, toisc go bhfuil cinntí polaitiúla agus straitéiseacha i gceist nach féidir athbhreithniú breithiúnach a dhéanamh orthu. Más rud é go bhféadfadh na roghanna polaitiúla nó straitéiseacha sin cearta bunúsacha a shárú, ní mór go mbeadh Cúirteanna an Aontais Eorpaigh in ann gearán den sórt sin ó dhuine aonair a éisteacht, cé gur dócha go dtabharfar urraim do na cúiseanna a thugann an Chomhairle ina measúnú ar cibé an sáraíonn nó nach sáraíonn na roghanna sin cearta bunúsacha.
4. Cad a eisiatar ó dhlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh i gcúrsaí CBES?
121. Ní féidir leis an teorainn dlínse dul chomh fada leis an athbhreithniú ar chomhréireacht bhearta CBES le cearta bunúsacha a eisiamh. Céard é mar sin an raon feidhme don teorainn dlínse sin?
122. Cumhdaítear leis an teorainn dlínse, i mo bharúil, dhá shaincheist. Ar an gcéad dul síos, ní féidir le Cúirteanna an Aontais Eorpaigh athbhreithniú a dhéanamh ar chomhréireacht ghníomhartha CBES le forálacha CBES na gConarthaí. (80) Ar an dara dul síos, ní féidir le Cúirteanna an Aontais Eorpaigh na príomhrialacha CBES sin, ná na gníomhartha CBES arna nglacadh ar bhonn na rialacha sin, a léiriú. Ar ndóigh, agus athbhreithniú á dhéanamh ar dhlíthiúlacht ghníomhartha CBES i bhfianaise na gceart bunúsach, ní féidir le Cúirteanna an Aontais Eorpaigh léiriú rialacha CBES a sheachaint go hiomlán, mar gur réamhchoinníoll é sin chun a gcomhréireacht leis na cearta sin a mheas. (81) I ndáil leis sin, áfach, ní mór do Chúirteanna an Aontais Eorpaigh an míniú ar an mbrí atá le rogha beartais áirithe a chuireann a údar ar fáil a urramú, agus a mheas an sáraítear leis an rogha a thuigtear amhlaidh an teorainn a cheadaítear leis an gCairt.
123. Mar sin féin, fad nach sáraítear leis an rogha beartais a dhéantar le beart CBES na teorainneacha a fhorchuirtear le creat bunreachtúil an Aontais Eorpaigh, eisiatar rannpháirtíocht Chúirteanna an Aontais Eorpaigh. Más féidir riail CBES a léiriú ar thrí bhealach a d’fhéadfadh a bheith ann (A, B nó C) agus nach bhfuil cearta bunúsacha á sárú ag aon cheann acu, ní féidir le Cúirt an Aontais Eorpaigh rogha a dhéanamh idir A, B agus C. Ciallaíonn sé sin, dá réir sin, go bhfuil an ról tábhachtach eile atá ag an gCúirt faoi na Conarthaí – chun léiriú agus cur i bhfeidhm aonfhoirmeach dhlí an Aontais Eorpaigh a áirithiú – in easnamh i réimse CBES. Má táthar chun aonfhoirmeacht a áirithiú, ní mór an chumhacht a thabhairt don Chúirt rogha a dhéanamh idir léirithe éagsúla a d’fhéadfadh a bheith ann ar riail. Má eisiatar é sin, ní mór glacadh leis gur ghlac údair na gConarthaí leis na héagsúlachtaí a d’fhéadfadh a bheith ann nuair a chuirtear bearta CBES i bhfeidhm i mBallstáit éagsúla. Sampla de chás den sórt sin is ea cás Neves 77 Solutions, ina bhfuil mo Thuairim á seachadadh inniu freisin.
124. Mar achoimre, bíonn institiúidí agus comhlachtaí an Aontais Eorpaigh faoi cheangal ag cearta bunúsacha i gcónaí, agus níl an rogha chun na cearta sin a shárú ar fáil mar rogha pholaitiúil ná straitéiseach, lena n-áirítear i réimse CBES. Más é cuspóir na teorann dlínse in CBES cosc a chur ar chúirteanna an Aontais Eorpaigh idiragairt a dhéanamh i gcinntí polaitiúla agus straitéiseacha i réimse CBES, ní éilíonn cuspóir den sórt sin eisiamh ar dhlínse chun sáruithe líomhnaithe ar chearta bunúsacha a athbhreithniú. Forchuirtear teorainn ar chinntí polaitiúla agus straitéiseacha, toisc nach féidir leo cearta bunúsacha a shárú riamh. Ní mór léiriú a thabhairt ar Airteagal 24(1) CAE agus Airteagal 275 CFAE, dá bhrí sin, nach gcuirtear cosc leo ar Chúirteanna an Aontais Eorpaigh súil a choinneáil ar theorainneacha bunreachtúla den sórt sin trí chaingne le haghaidh damáistí a éisteacht arna dtionscnamh ag daoine aonair mar gheall ar sháruithe líomhnaithe ar chearta bunúsacha le bearta CBES.
5. An dara mír d’Airteagal 275 CFAE
125. Is minic a thugtar forálacha “maolaithe” ar Airteagal 24(1) CAE agus an chéad mhír d’Airteagal 275 CFAE toisc go ndéanann siad cuid de dhlínse ghinearálta Chúirteanna an Aontais Eorpaigh a ghearradh amach faoi Airteagal 19 CAE. Déantar cur síos ansin ar an dara mír d’Airteagal 275 CFAE mar fhoráil “aisghlámtha”, toisc go dtugann sé an riail eisiata ar ais laistigh de raon dhlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh. (82)
126. Má thuigtear an gaol idir an chéad mhír agus an dara mír d’Airteagal 275 CFAE ar an gcaoi sin, forchuirtear le loighic nach mbeidh feidhm ag an bhforáil “aisghlámadh” ach amháin má bhíonn dlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh eisiata ag na forálacha “maolaithe” i gcás áirithe. Chinn mé nach féidir rialú breithiúnach ar sháruithe féideartha ar chearta bunúsacha a “mhaolú” ó dhlínse ghinearálta Chúirteanna an Aontais Eorpaigh fiú más beart CBES é an gníomh atá le hathbhreithniú. Dá bhrí sin, ní bheadh an fhoráil “aisghlámtha” sa dara mír d’Airteagal 275 CFAE ábhartha chun dlínse a bhunú i gcaingne le haghaidh damáistí bunaithe ar sháruithe líomhnaithe ar chearta bunúsacha.
127. Dar liomsa, áfach, níor cheart an dara mír d’Airteagal 275 CFAE a léiriú mar fhoráil “aisghlámtha”, lena n-athbhunaítear “gnáthstaid” dhlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh i gcásanna áirithe. Ina ionad sin, is é mo bharúil gur cheart an dara mír d’Airteagal 275 CFAE a léiriú mar fhoráil atá ina bonn le léiriú ar raon feidhme na teorann dlínse faoi Airteagal 24(1) CAE agus an chéad mhír d’Airteagal 275 CFAE.
128. Mar a tugadh faoi deara, (83) ní ionann foclaíocht Airteagal 24(1) CAE agus an chéad mhír d’Airteagal 275 CFAE. Eisiatar le hAirteagal 24(1) CAE dlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh maidir leis “na forálacha sin”, ar forálacha iad a dtagraítear sna habairtí roimhe seo d’Airteagal 24(1) CAE. Is forálacha iad sin ina luaitear, agus bearta CBES á nglacadh aici, go ngníomhóidh an Chomhairle, i bprionsabal, d’aon toil; go ndéanfar gníomhartha reachtacha a eisiamh in CBES; go gcuirfear CBES chun feidhme ag an Aontas Eorpach nó ag na Ballstáit; agus go bhfuil róil speisialta ag an gCoimisiúin agus ag an bParlaimint faoi seach laistigh de CBES. Mar sin féin, foráiltear le hAirteagal 24(1) CAE nach mór do Chúirteanna an Aontais Eorpaigh a bheith in ann faireachán a dhéanamh ar chomhlíonadh Airteagal 40 CAE agus gur féidir leo athbhreithniú a dhéanamh ar dhlíthiúlacht chinntí CBES áirithe. I ndáil leis sin, déantar tagairt in Airteagal 24(1) CAE don dara mír d’Airteagal 275 CFAE.
129. Ina dhiaidh sin, sa chéad mhír d’Airteagal 275 CFAE, déantar an teorainn ar dhlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh a luadh cheana in Airteagal 24(1) CAE a athrá ach cuirtear leis nach mbaineann an teorainn sin leis “na forálacha sin” amháin, is é sin le rá, de Chaibidil 2 de Theideal V CAE, ach go mbaineann siad freisin le gníomhartha a ghlacfar bunaithe ar na forálacha sin. Tá an teorainn sin cúng, mar a aithnítear sa chásdlí. I ndáil leis sin, mínítear sa dara mír d’Airteagal 275 CFAE an méid nach féidir a “mhaolú”. Murab ionann agus a chéad mhír, ní mór an dara mír d’Airteagal 275 CFAE a léiriú go leathan, toisc go bhfuil sí ina bonn le léiriú (cúng) ar raon feidhme an “mhaolaithe”.
130. Tugtar le tuiscint leis an tagairt d’Airteagal 40 CAE sa dara mír d’Airteagal 275 CFAE nach mór don Chúirt dlínse a choimeád ar an gcothromaíocht institiúideach dá bhforáiltear sna Conarthaí. Is iad na díospóidí a thagann faoin gcatagóir sin na díospóidí a bhaineann leis an mbunús dlí cuí chun beart áirithe a ghlacadh, agus is iondúil gurb é an difríocht sna cumhachtaí arna sannadh d’institiúidí an Aontais Eorpaigh leis na bunúis dlí éagsúla sin is cúis leo. Samplaí de dhíospóid den sórt sin is ea cásanna Mauritius agus Tanzania dá dtagraítear thuas. (84)
131. Is cosúil go bhfuil an tagairt do chaingne le haghaidh neamhniú i ndáil le bearta sriantacha in aghaidh daoine nádúrtha agus dlítheanacha sách cúng. Is féidir a thuiscint, áfach, sa chiall is leithne, go gceanglaítear leis nach féidir dlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh a theorannú i ndáil le hathbhreithniú dlíthiúlachta ar bhearta CBES lena gcuirtear srian ar chearta daoine aonair.
132. Is míniú simplí é, ach dar liomsa, is míniú inchreidte maidir le caingne verbatim le haghaidh neamhniú arna dtionscnamh ag daoine aonair i gcoinne bearta sriantacha, agus sin amháin, a chur san áireamh mar thráth ar glacadh Conradh Liospóin, mar gheall ar chásdlí Kadi, gur mba sampla soiléir sáruithe féideartha ar chearta daoine aonair. (85) Mar sin féin, má léitear é i bhfianaise Airteagal 24(1) CAE, ina ndéantar tagairt níos ginearálta d’athbhreithniú breithiúnach ar bhearta áirithe, féadfar an dara mír d’Airteagal 275 CFAE a fhorléiriú mar ní a áirithíonn nach bhfuil aon teorainn ar athbhreithniú breithiúnach ar na mbearta CBES uile sin a chuireann srian ar chearta daoine aonair.
133. Má thuigtear ón ngaol idir an dá mhír d’Airteagal 275 CFAE go bhfuil an dara mír ina bonn le léiriú na chéad mhíre, is é an “líne dhearg” don teorainn dlínse ná an ról bunreachtúil a shanntar do Chúirteanna an Aontais Eorpaigh leis na Conarthaí. Baineann sé, ar an gcéad dul síos, leis an struchtúr institiúideach a leagtar amach sna Conarthaí a choimirciú agus, ar an dara dul síos, le cearta daoine aonair a chosaint.
6. An ról a d’fhéadfadh a bheith ag na cúirteanna náisiúnta
134. Is léir nár cheart go sáródh bearta CBES cearta bunúsacha daoine aonair. Is léir freisin nach mór athbhreithniú breithiúnach ar sháruithe líomhnaithe ar chearta bunúsacha a bheith ar fáil. D’fhéadfaí a áitiú, áfach, nach gá go n-éistfeadh Cúirteanna an Aontais Eorpaigh le cásanna den sórt sin, ach go bhféadfaí iad a thíolacadh do dhlínse na gcúirteanna náisiúnta. (86)
135. De réir Airteagal 274 CFAE, níl díospóidí a bhfuil an tAontas Eorpach ina pháirtí iontu eisiata ó dhlínse na gcúirteanna náisiúnta ar an bhforas sin. Má léirítear le hAirteagal 24(1) CAE agus le hAirteagal 275 CFAE go n-eisiatar dlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh do chaingne le haghaidh damáistí bunaithe ar sháruithe ar chearta bunúsacha a líomhnaítear a bheith déanta ag bearta CBES, d’fhéadfadh cúirteanna náisiúnta éisteacht fós le héilimh den sórt sin, fiú má dhírítear na héilimh sin ar institiúidí agus comhlachtaí an Aontais Eorpaigh.
136. An gcomhlíonfadh réiteach den sórt sin na ceanglais maidir le cosaint bhreithiúnach éifeachtach? Ina Tuairim i dTuairim 2/13, (87) mheas an tAbhcóide Ginearálta Kokott go gcomhlíonfadh. Thosaigh a cuid anailíse, áfach, ón seasamh gurb í an riail seachas an eisceacht atá i gceist leis an teorainn ar dhlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh in Airteagal 24(1) CAE agus an chéad mhír d’Airteagal 275 CFAE, (88) seasamh atá imithe i léig mar gheall ar chásdlí níos déanaí na Cúirte.
137. I mo bharúil, agus léirítear é sin go soiléir sa chás seo, tá amhras ann an mbeadh cúirteanna náisiúnta in ann cosaint bhreithiúnach éifeachtach a chur ar fáil do dhaoine aonair i ngach cás ina bhféadfadh institiúidí agus comhlachtaí an Aontais Eorpaigh a gcearta a shárú le bearta CBES. Mar a léirigh Rialtas na Seice agus Rialtas Lucsamburg, tá go leor bacainní praiticiúla ann maidir le rochtain ar chúirteanna náisiúnta i ndáil le héilimh den sórt sin. D’fhéadfaí ceist a chur, mar shampla, cén chúirt agus cén Ballstát ar cheart dóibh éileamh a éisteacht i gcoinne bearta a rinne misean de chuid an Aontais Eorpaigh atá bunaithe i dtríú tír? Rinne KS agus KD iarracht caingean a thionscnamh os comhair chúirteanna na Ríochta Aontaithe (roimh Brexit). Mar a mhínigh mé níos luaithe, mheas an chúirt náisiúnta nach raibh an t-éileamh ina dlínse. D’fhéadfaí diúltú dlínse den sórt sin ag cúirt náisiúnta, áfach, a shárú dá nglacfadh an Chúirt an seasamh daingean nach bhfuil dlínse aici.
138. Ní réitíonn sé sin fós an cheist cén chúirt náisiúnta ar cheart di an cás a éisteacht. Mhol Rialtas na Fraince go bhféadfadh sé a bheith ina chúirt de chuid an Bhallstáit a bhfuil uachtaránacht na Comhairle aige. Níl aon údar ar leith ann, áfach, cén fáth go mbeadh cúirt an Bhallstáit sin sa riocht is fearr chun cás a éisteacht maidir leis an sárú líomhnaithe ar chearta bunúsacha a rinne misean de chuid an Aontais Eorpaigh. Is rogha eile é go bhféadfaí an chaingean a thabhairt os comhair chúirteanna aon Bhallstáit. D’fhéadfadh siopadóireacht fóraim a bheith mar thoradh ar réiteach den sórt sin, ós rud é go lorgódh éilitheoirí an Ballstát ina mbeadh na rialacha nós imeachta is fabhraí lena rialaítear caingne le haghaidh damáistí.
139. Ós rud é nach mbeadh an deis ag cúirteanna náisiúnta réamhtheistiméireachtaí a thíolacadh don Chúirt, d’fhéadfadh an léiriú ar chearta Cairte nuair a chuirtear i bhfeidhm iad ar bhearta CBES a bheith éagsúil. Sa deireadh, réiteodh an Chúirt Eorpach um Chearta an Duine (“ECtHR”) difríochtaí den sórt sin, cúirt ar féidir le daoine aonair cinneadh a dhéanamh dul ina muinín má mheasann siad nach ndearnadh a gcearta daonna a chosaint go leordhóthanach.
140. I bhfianaise fadhbanna praiticiúla den sórt sin maidir le cúirt náisiúnta inniúil a roghnú, mhol Rialtas na Fraince go bhféadfaí cúirt choiteann nua a bhunú chun cásanna a bhaineann le sáruithe ar chearta bunúsacha trí bhearta CBES a éisteacht. Cé go bhféadfadh na Ballstáit déanamh amhlaidh, níl a fhios agam cén fáth a mbeadh siad toilteanach dlínse a bhronnadh ar chúirt fhornáisiúnta eile mura mbeadh siad toilteanach dlínse den sórt sin a aithint do Chúirteanna an Aontais Eorpaigh.
141. Faoi dheireadh, chun an cás seo a thabhairt chun cuimhne, fiafraíonn sé an féidir le Cúirteanna an Aontais Eorpaigh caingne a éisteacht bunaithe ar dhliteanas neamhchonarthach i leith damáistí a líomhnaítear gurb iad bearta CBES is cúis leo.
142. Chinn an Chúirt cheana féin go bhfuil dlínse eisiach ag Cúirteanna an Aontais Eorpaigh caingne le haghaidh damáistí bunaithe ar dhliteanas neamhchonarthach an Aontais Eorpaigh a éisteacht. (89) Déanann caingne den sórt sin idirdhealú idir an tAontas Eorpach agus eagraíochtaí idirnáisiúnta a bhaineann tairbhe as díolúine fhorleathan ó chaingne le haghaidh damáistí sa chúirt de ghnáth. (90) Go deimhin, mar a thug tráchtairí faoi deara, (91) chomhaontaigh údair na gConarthaí nár cheart go mbainfeadh an tAontas Eorpach tairbhe as díolúine maidir lena dhliteanas neamhchonarthach, ach nár cheart go ndéanfadh na cúirteanna náisiúnta na cinntí.
143. Dá bhrí sin, tá sé beartaithe sna Conarthaí go mbeadh an chaingean le haghaidh damáistí faoi chúram Chúirteanna an Aontais Eorpaigh go heisiach. Ní féidir le cúirteanna náisiúnta cinneadh a dhéanamh faoi dhliteanas neamhchonarthach i leith damáistí a líomhnaítear gurb iad institiúidí agus comhlachtaí an Aontais Eorpaigh is cúis leo in aon réimse a thagann faoi raon feidhme dhlí an Aontais Eorpaigh.
144. Ina theannta sin, bheadh caingne le haghaidh damáistí, dá bhfágfaí iad faoi na cúirteanna náisiúnta, bunaithe ar a ndlí náisiúnta féin maidir le dliteanas neamhchonarthach, agus bheadh torthaí éagsúla i gceist ag brath ar na rialacha náisiúnta is infheidhme. Ní féidir leis na cúirteanna náisiúnta, dá bhrí sin, an bhearna a líonadh agus foráil a dhéanamh maidir leis an gcineál céanna leighis agus a d’fhéadfadh Cúirteanna an Aontais Eorpaigh a chur ar fáil.
D. Na himpleachtaí a d’fhéadfadh a bheith ann d’aontachas an Aontais Eorpaigh le ECHR
145. Mar a míníodh cheana féin, ba chóir an cás seo a chur i gcomhthéacs níos leithne na caibidlíochta maidir le haontachas an Aontais Eorpaigh le ECHR. Is fiú a mheabhrú, de réir Airteagal 6(2) CAE, gur oibleagáid don Aontas Eorpach é aontachas den sórt sin, agus ní rogha é.
146. Mar sin féin, ní féidir an próiseas maidir le haontachas le ECHR a bhaint amach, mar a léirítear i dTuairim 2/13, ach amháin má urramaíonn sé saintréithe dhlíchóras an Aontais Eorpaigh agus mura ndéanann sé difear d’inniúlachtaí an Aontais Eorpaigh faoi na Conarthaí.
147. Má ghlacann an Chúirt leis an léiriú atá beartaithe nach mór Airteagal 24(1) CAE agus Airteagal 275 CFAE a fhorléiriú sa chaoi nach n-eisiatar dlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh éilimh i leith damáistí a éisteacht arb iad bearta CBES is cúis leo maidir le sáruithe féideartha ar chearta bunúsacha, céard a chiallódh sin do bhallraíocht an Aontais Eorpaigh sa EHCR sa todhchaí?
148. Ar an gcéad dul síos, chuideodh sé le cinneadh níos soiléire a dhéanamh maidir le teorainn dlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh i réimse CBES, ar saincheist í a d’fhág an Chúirt ar oscailt i dTuairim 2/13.
149. Ar an dara dul síos, shoiléireodh sé, aon uair a dhéantar agóid in aghaidh bheart CBES ar cheann de na cúiseanna a d’fhéadfadh ECtHR a bhreithniú freisin, is é sin, an sárú líomhnaithe ar chearta bunúsacha, nach bhfuil dlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh teoranta ag forálacha “maolaithe” na gConarthaí.
150. Ó thaobh dhlíchóras an Aontais Eorpaigh de, chomhlíonfadh an léiriú atá beartaithe an ceanglas bunreachtúil maidir lena neamhspleáchas a chosaint. Sheachnófaí leis sin cás ina ndéanfadh cúirt lasmuigh de dhlíchóras an Aontais cinneadh maidir le neamhréireachtaí a d’fhéadfadh a bheith ann idir cúirteanna náisiúnta maidir le cé acu an sáraíonn bearta CBES cearta bunúsacha nó nach sáraíonn. Sula bhféadfadh ECtHR cás ina líomhnaítear sárú ar chearta an duine a éisteacht, bheadh ar Chúirteanna an Aontais Eorpaigh cinneadh a dhéanamh ina leith ar dtús. Chomhaontaigh tromlach na mBallstát a rinne idiragairt sa chás seo leis an gcur síos beoga a thug Rialtas na Seice isteach sa chiall “nach mór do gach traein a d’fhéadfadh ceann scríbe a bheith aige in Strasbourg stopadh i Lucsamburg ar dtús”. Foráiltear leis an léiriú atá beartaithe do stopadh i Lucsamburg den sórt sin.
151. Maidir leis an gcóras arna bhunú ag EHCR, chiallódh an léiriú atá beartaithe, sula mbeadh caingean os comhair ECtHR inghlactha, nach mór leigheasanna atá os comhair Chúirteanna an Aontais Eorpaigh a bheith ídithe.
152. An gcuirfeadh sé sin go mór le líon cásanna Chúirteanna an Aontais Eorpaigh?
153. Ní mheasaim go bhfuil bunús le húdar imní den sórt sin. Má mheasann duine aonair gur sáraíodh a chearta nó a cearta bunúsacha, ba cheart go mbeadh rochtain ar Chúirteanna an Aontais Eorpaigh ann go deimhin. Is chun leas dhlíchóras an Aontais Eorpaigh é cásanna den sórt sin a aimsiú agus a cheartú.
IV. Achoimre agus iarmhairtí
154. Mar achoimre, measaim gur cheart Airteagal 24(1) CAE agus Airteagal 275 CFAE a léiriú amhail is nach dteorannaítear dlínse Chúirteanna an Aontais Eorpaigh caingean le haghaidh damáistí a éisteacht arna tionscnamh ag daoine aonair bunaithe ar shárú líomhnaithe ar chearta bunúsacha ag aon chineál bheart CBES.
155. Eascraíonn léiriú den sórt sin as prionsabail bhunreachtúla dhlíchóras an Aontais Eorpaigh, go príomha an smacht reachta lena n-áirítear an ceart chun cosaint bhreithiúnach éifeachtach a fháil agus an prionsabal lena gceanglaítear cearta bunúsacha a urramú i mbeartais uile an Aontais Eorpaigh. Ní féidir ról bunreachtúil Chúirteanna an Aontais Eorpaigh a eascraíonn as na prionsabail sin a theorannú ach go heisceachtúil. Is é sin an fáth nach mór Airteagal 24(1) CAE agus an chéad mhír d’Airteagal 275 CFAE a léiriú go cúng. Ní féidir le léiriú den sórt sin, fiú má tá sé cúng, teacht salach ar chuspóir na teorann dlínse atá leabaithe sna Conarthaí. Más é an cuspóir sin roghanna polaitiúla in CBES a chosaint ar chur isteach ó Chúirteanna an Aontais Eorpaigh, ní féidir le cuspóir den sórt sin údar a thabhairt do léiriú lena n-áirítear caingne le haghaidh damáistí a eascraíonn as sáruithe líomhnaithe ar chearta bunúsacha sa teorainn dlínse sin. Is amhlaidh atá, toisc nach féidir sárú ar chearta bunúsacha a bheith ina rogha pholaitiúil san Aontas Eorpach, agus ní mór dlínse a bheith ag Cúirteanna an Aontais Eorpaigh chun a áirithiú nach dtrasnaíonn cinntí CBES “línte dearga” a fhorchuirtear leis na cearta bunúsacha.
156. Dá bhrí sin, molaim go seasfaidh an Chúirt leis na hachomhairc a thionscain KS agus KD agus an Coimisiún go ndearna an Chúirt Ghinearálta léiriú mícheart ar Airteagal 24(1) CAE agus Airteagal 275 CFAE. Rinne an Chúirt Ghinearálta earráid faoin dlí, dá bhrí sin, nuair a chinn sí nach raibh dlínse aici an chaingean le haghaidh damáistí a thionscain KS agus KD a éisteacht.
157. Mar thoradh air sin, ba cheart an t-ordú atá faoi achomharc a chur ar ceal.
158. Ní mheasaim go gceadaítear le staid na n-imeachtaí don Chúirt rialú a thabhairt ar inghlacthacht agus ar shubstaint na caingne. Ní dhearna an Chúirt Ghinearálta anailís ar na saincheisteanna sin, ná ní raibh siad ina n-ábhar plé os comhair na Cúirte Breithiúnais. Ba cheart, dá bhrí sin, an cás a tharchur ar ais chuig an gCúirt Ghinearálta, na costais á bhforchoimeád.
V. Conclúid
159. I bhfianaise an mhéid sin roimhe seo, molaim go ndéanfaidh an Chúirt an méid seo a leanas:
– ordú na Cúirte Ginearálta an 10 Samhain 2021, KS agus KD v an Chomhairle agus Daoine Eile (T-771/20, nár foilsíodh, EU:T:2021:798) a chur ar ceal;
– an cás a tharchur ar ais chuig an gCúirt Ghinearálta le haghaidh breithiúnais maidir le hinghlacthacht agus substaint na caingne;
– an cinneadh maidir le costais a fhorchoimeád.