Συνεκδικασθείσες υποθέσεις C-582/17 και C-583/17
Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie
κατά
H.
και
R.
(αιτήσεις του Raad van State
για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως)
Απόφαση του Δικαστηρίου (τμήμα μείζονος συνθέσεως)
της 2ας Απριλίου 2019
«Προδικαστική παραπομπή – Προσδιορισμός του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης διεθνούς προστασίας – Κανονισμός (ΕΕ) 604/2013 – Άρθρο 18, παράγραφος 1, στοιχεία βʹ έως δʹ – Άρθρο 23, παράγραφος 1 – Άρθρο 24, παράγραφος 1 – Διαδικασία εκ νέου ανάληψης – Κριτήρια σχετικά με τον προσδιορισμό της ευθύνης – Υποβολή νέας αίτησης σε άλλο κράτος μέλος – Άρθρο 20, παράγραφος 5 – Εκκρεμής διαδικασία προσδιορισμού – Ανάκληση της αίτησης – Άρθρο 27 – Προσφυγές»
1. Συνοριακοί έλεγχοι, άσυλο και μετανάστευση – Πολιτική ασύλου – Κριτήρια και μηχανισμοί προσδιορισμού του κράτους μέλους το οποίο είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης διεθνούς προστασίας – Κανονισμός 604/2013 – Προσφυγή ασκούμενη κατά απόφασης περί μεταφοράς αιτούντος διεθνή προστασία – Περιεχόμενο της προσφυγής – Απόφαση περί μεταφοράς εκδοθείσα στο πλαίσιο διαδικασίας αναδοχής ή εκ νέου ανάληψης – Δεν ασκεί επιρροή – Όρια
(Κανονισμός 604/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρα 9, 18 § 1, στοιχεία βʹ έως δʹ, και 27 § 1)
(βλ. σκέψεις 42-44)
2. Συνοριακοί έλεγχοι, άσυλο και μετανάστευση – Πολιτική ασύλου – Κριτήρια και μηχανισμοί προσδιορισμού του κράτους μέλους το οποίο είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης διεθνούς προστασίας – Κανονισμός 604/2013 – Διαδικασία εκ νέου ανάληψης – Πεδίο εφαρμογής – Αιτών ο οποίος εγκατέλειψε το κράτος μέλος στο οποίο υπέβαλε την πρώτη αίτησή του πριν από την ολοκλήρωση της διαδικασίας προσδιορισμού του υπεύθυνου κράτους μέλους και υπέβαλε νέα αίτηση σε δεύτερο κράτος μέλος – Εμπίπτει
(Κανονισμός 604/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρα 18 § 1, στοιχεία βʹ έως δʹ, 20 § 5, 23 § 1 και 24 § 1· οδηγία 2013/32 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου)
(βλ. σκέψεις 48-54)
3. Συνοριακοί έλεγχοι, άσυλο και μετανάστευση – Πολιτική ασύλου – Κριτήρια και μηχανισμοί προσδιορισμού του κράτους μέλους το οποίο είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης διεθνούς προστασίας – Κανονισμός 604/2013 – Προσφυγή κατά απόφασης περί μεταφοράς ληφθείσας έναντι αιτούντος διεθνή προστασία στο πλαίσιο διαδικασίας εκ νέου ανάληψης – Δυνατότητα επίκλησης της εσφαλμένης εφαρμογής του κριτηρίου περί των μελών οικογένειας που είναι δικαιούχοι διεθνούς προστασίας – Δεν υφίσταται – Εξαίρεση
(Κανονισμός 604/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρα 9, 18 § 1, στοιχεία βʹ έως δʹ, 20 § 5, 23 § 1, 24 § 1 και 27 § 1)
(βλ. σκέψεις 58-64, 66-70, 74-86 και διατακτ.)
Σύνοψη
Με την απόφαση H. και R. (C-582/17 και C-583/17), η οποία εκδόθηκε στις 2 Απριλίου 2019, το τμήμα μείζονος συνθέσεως του Δικαστηρίου εξέτασε το ζήτημα αν οι αρμόδιες αρχές, πριν υποβάλουν αίτημα εκ νέου ανάληψης αιτούντος διεθνή προστασία, υποχρεούνται να προσδιορίσουν το υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησής του κράτος μέλος, ιδίως βάσει του σχετικού με τον προσδιορισμό της ευθύνης κριτηρίου του άρθρου 9 του κανονισμού 604/2013 (1) (στο εξής: κανονισμός Δουβλίνο ΙΙΙ). Το άρθρο αυτό ορίζει ότι, εάν ένα μέλος της οικογένειας του αιτούντος έλαβε άδεια διαμονής σε κράτος μέλος ως δικαιούχος διεθνούς προστασίας, το εν λόγω κράτος μέλος είναι υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης. Εν προκειμένω, οι ολλανδικές αρχές είχαν υποβάλει στις γερμανικές αρχές αίτημα εκ νέου ανάληψης δύο υπηκόων Συρίας, οι οποίες είχαν υποβάλει πρώτη αίτηση διεθνούς προστασίας στη Γερμανία, πριν εγκαταλείψουν το εν λόγω κράτος και υποβάλουν νέα αίτηση στις Κάτω Χώρες. Οι ενδιαφερόμενες είχαν επικαλεσθεί την παρουσία στις Κάτω Χώρες των αντίστοιχων συζύγων τους, οι οποίοι ήταν δικαιούχοι διεθνούς προστασίας, ωστόσο, οι ολλανδικές αρχές είχαν αρνηθεί να λάβουν υπόψη τους ισχυρισμούς αυτούς και, ως εκ τούτου, να εξετάσουν τις αιτήσεις τους, με το σκεπτικό ότι, στο πλαίσιο διαδικασίας εκ νέου ανάληψης, ο αιτών δεν μπορεί να επικαλεστεί το άρθρο 9 του κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ.
Στο πλαίσιο αυτό, το Δικαστήριο υπενθύμισε ότι η διαδικασία εκ νέου ανάληψης έχει εφαρμογή στα πρόσωπα που αναφέρονται στο άρθρο 20, παράγραφος 5, ή στο άρθρο 18, παράγραφος 1, στοιχεία βʹ έως δʹ, του κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ, πριν αποφανθεί ότι, η περίπτωση υπηκόου τρίτης χώρας ο οποίος υποβάλλει αίτηση διεθνούς προστασίας σε ένα πρώτο κράτος μέλος και, στη συνέχεια, εγκαταλείπει το κράτος αυτό και υποβάλλει νέα αίτηση σε δεύτερο κράτος μέλος εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της διαδικασίας αυτής, ανεξαρτήτως του αν η αίτηση που υποβλήθηκε στο πρώτο κράτος μέλος ανακλήθηκε ή αν η εξέτασή της, σύμφωνα με την οδηγία 2013/32 (2), έχει ήδη αρχίσει στο εν λόγω κράτος μέλος.
Στη συνέχεια, το Δικαστήριο υπογράμμισε ότι, μολονότι το γεγονός ότι η απόφαση περί μεταφοράς εκδόθηκε κατόπιν διαδικασίας αναδοχής ή εκ νέου ανάληψης δεν είναι ικανό να επηρεάσει το περιεχόμενο του δικαιώματος πραγματικής προσφυγής κατά τέτοιας απόφασης, το οποίο κατοχυρώνεται στο άρθρο 27, παράγραφος 1, του κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ, εντούτοις οι δύο αυτές διαδικασίες υπάγονται σε διακριτά καθεστώτα, με αποτέλεσμα η διαφοροποίηση αυτή να επηρεάζει τις δυνάμενες να προβληθούν προς στήριξη μιας τέτοιας προσφυγής διατάξεις του κανονισμού αυτού. Συγκεκριμένα, στο πλαίσιο της διαδικασίας αναδοχής, η διαδικασία προσδιορισμού του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης διεθνούς προστασίας, με βάση τα κριτήρια που προβλέπονται στο κεφάλαιο III του κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ, έχει καίρια σημασία, το δε κράτος μέλος στο οποίο έχει υποβληθεί τέτοια αίτηση μπορεί να απευθύνει σε άλλο κράτος μέλος αίτημα αναδοχής μόνον όταν θεωρεί ότι το άλλο κράτος μέλος είναι υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης. Αντιθέτως, στο πλαίσιο της διαδικασίας εκ νέου ανάληψης, τα σχετικά με τον προσδιορισμό της ευθύνης κριτήρια δεν ασκούν επιρροή, καθόσον σημασία έχει μόνον να πληροί το κράτος μέλος προς το οποίο απευθύνεται το αίτημα τις προϋποθέσεις του άρθρου 20, παράγραφος 5 (δηλαδή, να πρόκειται για το κράτος μέλος όπου υποβλήθηκε πρώτα η αίτηση και εξακολουθεί να εκκρεμεί η διαδικασία προσδιορισμού του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης αυτής) ή του άρθρου 18, παράγραφος 1, στοιχεία βʹ έως δʹ, του κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ (δηλαδή να πρόκειται για το κράτος μέλος όπου υποβλήθηκε η πρώτη αίτηση και το οποίο, κατόπιν της διαδικασίας προσδιορισμού του υπεύθυνου κράτους μέλους, αναγνώρισε ότι είναι υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης αυτής).
Το Δικαστήριο προσέθεσε ότι το αλυσιτελές των σχετικών με τον προσδιορισμό της ευθύνης κριτηρίων που καθορίζονται στο κεφάλαιο ΙΙΙ του κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ , στο πλαίσιο της διαδικασίας εκ νέου ανάληψης, επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι, ενώ το άρθρο 22 του κανονισμού αυτού ορίζει λεπτομερώς τον τρόπο με τον οποίο τα κριτήρια αυτά πρέπει να εφαρμόζονται στο πλαίσιο της διαδικασίας αναδοχής, το άρθρο 25 του εν λόγω κανονισμού, το οποίο αφορά τη διαδικασία εκ νέου ανάληψης, δεν περιλαμβάνει παρόμοια διάταξη και επιβάλλει στο κράτος μέλος προς το οποίο απευθύνεται το αίτημα μόνον την υποχρέωση να προβεί στις απαραίτητες επαληθεύσεις προκειμένου να αποφανθεί επί του αιτήματος εκ νέου ανάληψης.
Το Δικαστήριο τόνισε ακόμη ότι η αντίθετη ερμηνεία, κατά την οποία τέτοιο αίτημα μπορεί να υποβληθεί μόνον αν το κράτος μέλος προς το οποίο απευθύνεται το αίτημα μπορεί να προσδιοριστεί ως το υπεύθυνο κράτος μέλος κατ’ εφαρμογή των σχετικών με τον προσδιορισμό της ευθύνης κριτηρίων που καθορίζονται στο κεφάλαιο III του κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ, αντιφάσκει προς τη γενική οικονομία του κανονισμού αυτού, πρόθεση του οποίου ήταν να καθιερώσει δύο αυτοτελείς διαδικασίες (δηλαδή τη διαδικασία αναδοχής και τη διαδικασία εκ νέου ανάληψης), εφαρμοστέες σε διαφορετικές κατηγορίες περιπτώσεων και διεπόμενες από διαφορετικές διατάξεις. Αυτή η αντίθετη ερμηνεία θα ήταν, επίσης, ικανή να υπονομεύσει την επίτευξη του σκοπού του κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ που συνίσταται στην αποτροπή των δευτερογενών μετακινήσεων των αιτούντων διεθνή προστασία, καθόσον η ερμηνεία αυτή θα συνεπαγόταν ότι οι αρμόδιες αρχές του κράτους μέλους στο οποίο υποβλήθηκε η δεύτερη αίτηση θα μπορούσαν να επανεξετάσουν, εκ των πραγμάτων, το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξαν, μετά το πέρας της διαδικασίας προσδιορισμού του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης, οι αρμόδιες αρχές του πρώτου κράτους μέλους ως προς τη δική του ευθύνη. Περαιτέρω, θα μπορούσε να κλονίσει την προβλεπόμενη στο άρθρο 3, παράγραφος 1, του κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ, βασική αρχή του κανονισμού αυτού, σύμφωνα με την οποία η αίτηση διεθνούς προστασίας εξετάζεται από ένα μόνον κράτος μέλος.
Εν κατακλείδι, το Δικαστήριο έκρινε ότι δεν είναι δυνατή η επίκληση των σχετικών με τον προσδιορισμό της ευθύνης κριτηρίων που προβλέπονται στο κεφάλαιο ΙΙΙ του κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ προς στήριξη προσφυγής κατά απόφασης περί μεταφοράς ληφθείσας στο πλαίσιο διαδικασίας εκ νέου ανάληψης.
Ωστόσο, δεδομένου ότι σκοπός των σχετικών με τον προσδιορισμό της ευθύνης κριτηρίων που προβλέπονται στα άρθρα 8 έως 10 του κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ είναι να συμβάλλουν στην προστασία του μείζονος συμφέροντος του παιδιού και της οικογενειακής ζωής των ενδιαφερομένων, οσάκις ο ενδιαφερόμενος έχει προσκομίσει στην αρμόδια αρχή του δευτέρου κράτους μέλους στοιχεία που αποδεικνύουν κατά τρόπο πρόδηλο ότι αυτό το κράτος μέλος θα έπρεπε να θεωρηθεί ότι είναι το υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης κράτος μέλος, κατ’ εφαρμογήν του κριτηρίου που προβλέπεται στο άρθρο 9 του κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ, το εν λόγω κράτος μέλος οφείλει, σύμφωνα με την αρχή της καλόπιστης συνεργασίας, να αναγνωρίσει ότι είναι υπεύθυνο για την εξέταση, όταν συντρέχει περίπτωση εμπίπτουσα στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 20, παράγραφος 5, του κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ (δηλαδή όταν η διαδικασία προσδιορισμού του υπεύθυνου κράτους μέλους δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί στο πρώτο κράτος μέλος). Επομένως, σε μια τέτοια περίπτωση, ο υπήκοος τρίτης χώρας μπορεί, κατ’ εξαίρεση, να επικαλεστεί το κριτήριο αυτό στο πλαίσιο προσφυγής κατά της απόφασης περί μεταφοράς του.