Sprawy połączone C‑582/17 i C‑583/17
Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie
przeciwko
H.
i
R.
[wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożone przez Raad van State (Niderlandy)]
Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 2 kwietnia 2019 r.
Odesłanie prejudycjalne – Ustalanie państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej – Rozporządzenie (UE) nr 604/2013 – Artykuł 18 ust. 1 lit. b–d) – Artykuł 23 ust. 1 – Artykuł 24 ust. 1 – Procedura wtórnego przejęcia – Kryteria odpowiedzialności – Nowy wniosek złożony w innym państwie członkowskim – Artykuł 20 ust. 5 – Trwające postępowanie w sprawie ustalenia – Wycofanie wniosku – Artykuł 27 – Środki odwoławcze
1. Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka azylowa – Kryteria i mechanizmy ustalania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej – Rozporządzenie nr 604/2013 – Skarga na przyjętą wobec osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową decyzję w sprawie przekazania do innego państwa – Zakres odwołania – Decyzja o przekazaniu wydana w trakcie procedury przejęcia lub wtórnego przejęcia – Brak wpływu – Granice
[rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 604/2013, art. 9, art. 18 ust. 1 lit. b)–d), art. 27 ust. 1]
(zob. pkt 42–44)
2. Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka azylowa – Kryteria i mechanizmy ustalania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej – Rozporządzenie nr 604/2013 – Procedura wtórnego przejęcia – Zakres stosowania – Wnioskodawca, który opuścił państwo członkowskie pierwszego wniosku przed zakończeniem postępowania w sprawie ustalenia odpowiedzialnego państwa członkowskiego i złożył nowy wniosek w drugim państwie członkowskim – Włączenie
[rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 604/2013, art. 18 ust. 1 lit. b)–d), art. 20 ust. 5, art. 23 ust. 1, art. 24 ust. 1; dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/32]
(zob. pkt 48–54)
3. Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka azylowa – Kryteria i mechanizmy ustalania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej – Rozporządzenie nr 604/2013 – Skarga na przyjętą wobec osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową decyzję w sprawie przekazania do innego państwa w ramach procedury wtórnego przejęcia – Możliwość powołania się na błędne zastosowanie kryterium dotyczącego członków rodziny będących beneficjentami ochrony międzynarodowej – Brak – Wyjątek
[rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 604/2013, art. 9, art. 18 ust. 1 lit. b)–d), art. 20 ust. 5, art. 23 ust. 1, art. 24 ust. 1, art. 27 ust. 1]
(zob. pkt 58–64, 66–70, 74–86, sentencja)
Streszczenie
W wyroku H. i R. (C‑582/17 i C‑583/17), wydanym w dniu 2 kwietnia 2019 r., wielka izba Trybunału badała zagadnienie, czy przed wystąpieniem z wnioskiem o wtórne przejęcie osoby ubiegającej się o udzielenie ochrony międzynarodowej właściwe organy państwa członkowskiego mają obowiązek ustalenia państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie jej wniosku, w szczególności na podstawie kryterium odpowiedzialności przewidzianego w art. 9 rozporządzenia nr 604/2013(1) (zwanego dalej „rozporządzeniem Dublin III”). Artykuł ten stanowi, że jeżeli członek rodziny wnioskodawcy uzyskał zezwolenie na pobyt w jednym z państw członkowskich jako beneficjent ochrony międzynarodowej, to właśnie państwo członkowskie jest odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku. W omawianej sprawie organy niderlandzkie zwróciły się do organów niemieckich z wnioskiem o wtórne przejęcie dwóch obywatelek Syrii, które pierwszy wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej złożyły w Niemczech, a następnie opuściły to państwo i złożyły nowy wniosek w Niderlandach. Zainteresowane powołały się na okoliczność, że ich małżonkowie, będący beneficjentami ochrony międzynarodowej, przebywają w Niderlandach, lecz organy niderlandzkie odmówiły uwzględnienia tych twierdzeń, a tym samym rozpatrzenia ich wniosków, wskazując, że w ramach procedury wtórnego przejęcia wnioskodawca nie może powoływać się na art. 9 rozporządzenia Dublin III.
W tym kontekście Trybunał przypomniał, że procedura wtórnego przejęcia ma zastosowanie do osób, o których mowa w art. 20 ust. 5 lub w art. 18 ust. 1 lit. b)–d) rozporządzenia Dublin III, a następnie stwierdził, że sytuacja, gdy obywatel państwa trzeciego składa wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej w pierwszym państwie członkowskim, a następnie opuszcza to państwo i składa nowy wniosek w drugim państwie członkowskim, wchodzi w zakres stosowania tej procedury niezależnie od tego, czy wniosek złożony w pierwszym państwie członkowskim został wycofany lub czy w tym państwie członkowskim rozpoczęto jego rozpatrywanie zgodnie z dyrektywą 2013/32(2).
Trybunał następnie podkreślił, że o ile okoliczność, czy decyzja o przekazaniu została wydana w wyniku procedury przejęcia czy wtórnego przejęcia, nie ma wpływu na zakres prawa do skutecznego środka prawnego przeciwko takiej decyzji, gwarantowanego w art. 27 ust. 1 rozporządzenia Dublin III, o tyle te dwie procedury podlegają odmiennym reżimom, a różnica ta ma wpływ na to, na które przepisy tego rozporządzenia można powołać się na poparcie takiego środka. W ramach procedury przejęcia postępowanie w sprawie ustalenia państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej na podstawie kryteriów określonych w rozdziale III rozporządzenia Dublin III ma podstawowe znaczenie i państwo członkowskie, w którym taki wniosek został złożony, może skierować do innego państwa członkowskiego wniosek o przejęcie tylko wówczas, gdy uważa ono, że to inne państwo jest odpowiedzialne za rozpatrzenie tego wniosku. Natomiast w ramach procedury wtórnego przejęcia te kryteria odpowiedzialności nie mają znaczenia, ponieważ istotne jest jedynie, by państwo członkowskie, do którego został skierowany wniosek, spełniało przesłanki przewidziane w art. 20 ust. 5 (mianowicie, by było to państwo, do którego wniosek został skierowany po raz pierwszy i w którym trwa postępowanie w sprawie ustalenia państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie tego wniosku) lub w art. 18 ust. 1 lit. b)–d) rozporządzenia Dublin III (mianowicie, by było to państwo, do którego został skierowany pierwszy wniosek i które w wyniku postępowania w sprawie ustalenia odpowiedzialnego państwa członkowskiego uznało, że to ono jest odpowiedzialne za rozpatrzenie tego wniosku).
Trybunał dodał, że brak znaczenia kryteriów odpowiedzialności ustanowionych w rozdziale III tego rozporządzenia w postępowaniu w sprawie wtórnego przejęcia znajduje potwierdzenie w fakcie, że podczas gdy art. 22 tego rozporządzenia przedstawia szczegółowo sposób stosowania tych kryteriów w postępowaniu w sprawie przejęcia, art. 25 rzeczonego rozporządzenia, dotyczący procedury wtórnego przejęcia, nie zawiera żadnego podobnego przepisu i zobowiązuje jedynie państwo członkowskie, do którego został skierowany wniosek, do przeprowadzenia niezbędnych czynności sprawdzających w celu wydania decyzji w sprawie wniosku o wtórne przejęcie.
Trybunał podkreślił ponadto, że interpretacji odwrotnej, zgodnie z którą taki wniosek może być złożony tylko wówczas, gdy państwo, do którego został skierowany wniosek, może zostać wskazane jako odpowiedzialne państwo członkowskie na podstawie kryteriów wymienionych w rozdziale III rozporządzenia Dublin III, przeczy ogólna systematyka tego rozporządzenia, którego celem było ustanowienie dwóch autonomicznych procedur (mianowicie procedury przejęcia i procedury wtórnego przejęcia) mających zastosowanie do różnych sytuacji i uregulowanych różnymi przepisami. Taka odwrotna interpretacja mogłaby również zagrozić realizacji celu rozporządzenia Dublin III polegającego na zapobieganiu wtórnym przepływom osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, ponieważ oznaczałaby, że właściwe organy państwa członkowskiego, w którym został złożony drugi wniosek, mogłyby w istocie kontrolować konkluzję, do której w wyniku postępowania w sprawie ustalenia państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrywanie wniosku doszły właściwe organy pierwszego państwa członkowskiego w odniesieniu do własnej odpowiedzialności. Interpretacja taka mogłaby ponadto prowadzić do naruszenia podstawowej zasady rozporządzenia Dublin III, wyrażonej w jego art. 3 ust. 1, zgodnie z którą wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej powinien być rozpatrywany przez jedno państwo członkowskie.
Podsumowując, Trybunał stwierdził, że na kryteria odpowiedzialności wymienione w rozdziale III rozporządzenia Dublin III nie można powoływać się na poparcie skargi na decyzję w sprawie przekazania do innego państwa wydaną w ramach procedury wtórnego przejęcia.
Jednakże, ponieważ kryteria odpowiedzialności wymienione w art. 8–10 rozporządzenia Dublin III mają na celu przyczynianie się do ochrony najlepszego interesu dziecka oraz życia rodzinnego zainteresowanych osób, w sytuacji gdy zainteresowana osoba przekazała właściwemu organowi drugiego państwa członkowskiego materiały wykazujące w sposób oczywisty, że na podstawie kryterium zawartego w art. 9 rozporządzenia Dublin III to państwo członkowskie należy uważać za państwo odpowiedzialne, rzeczone państwo członkowskie powinno, zgodnie z zasadą lojalnej współpracy, w sytuacji objętej zakresem art. 20 ust. 5 rozporządzenia Dublin III (to znaczy wówczas, gdy postępowanie w sprawie ustalenia odpowiedzialnego państwa członkowskiego nie zostało jeszcze w pierwszym państwie członkowskim zakończone) uznać własną odpowiedzialność. W takiej sytuacji zatem obywatel państwa trzeciego może w drodze wyjątku powołać się na to kryterium w ramach skargi na wydaną wobec niego decyzję o przekazaniu.