Sprawa T‑727/16
Repower AG
przeciwko
Urzędowi Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej
Znak towarowy Unii Europejskiej – Decyzja izby odwoławczej uchylająca wcześniejszą decyzję – Artykuł 80 rozporządzenia (WE) nr 207/2009 [obecnie art. 103 rozporządzenia (UE) 2017/1001] – Ogólna zasada prawa zezwalająca na cofnięcie aktu administracyjnego niezgodnego z prawem
Streszczenie – wyrok Sądu (piąta izba) z dnia 21 lutego 2018 r.
1. Znak towarowy Unii Europejskiej – Procedura – Wykreślenie wpisu w rejestrze lub uchylenie decyzji – Kompetencje izb odwoławczych
(rozporządzenie Rady nr 207/2009, art. 65 i 80 ust. 1, 3)
2. Znak towarowy Unii Europejskiej – Procedura – Wykreślenie wpisu w rejestrze lub uchylenie decyzji – Przesłanka – Oczywisty błąd proceduralny – Niewystarczające uzasadnienie – Wyłączenie
(rozporządzenie Rady nr 207/2009, art. 80)
3. Znak towarowy Unii Europejskiej – Procedura – Odniesienie do zasad ogólnych – Zasada ogólna zezwalająca na cofnięcie z mocą wsteczną aktów administracyjnych niezgodnych z prawem
(rozporządzenie Rady nr 207/2009)
4. Znak towarowy Unii Europejskiej – Procedura – Odniesienie do zasad ogólnych – Zasada ogólna zezwalająca na cofnięcie z mocą wsteczną aktów administracyjnych niezgodnych z prawem – Zgodność z zasadą dobrej administracji
(rozporządzenie Rady nr 207/2009)
5. Akty instytucji – Cofnięcie – Akty niezgodne z prawem – Przesłanki
6. Znak towarowy Unii Europejskiej – Procedura – Uzasadnienie decyzji – Artykuł 75 zdanie pierwsze rozporządzenia nr 207/2009 – Zakres identyczny z zakresem art. 296 TFUE
(art. 296 TFUE; rozporządzenie Rady nr 207/2009, art. 75 zdanie pierwsze)
7. Akty instytucji – Wybór podstawy prawnej – Błąd – Stwierdzenie nieważności aktu – Przesłanki
1. Część A dział 6 pkt 1.2 wytycznych dotyczących rozpatrywania spraw przez Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO), przewiduje, że „[d]ecyzje w sprawie uchylenia/wykreślenia podejmuje dział lub jednostka, która dokonała wpisu lub podjęła decyzję i podlegają one zaskarżeniu zgodnie z art. 58 ust. 2 rozporządzenia nr 207/2009”.
Powyższe przepisy wytycznych dotyczących rozpatrywania spraw przez Urząd, dotyczące uprawnienia do uchylenia decyzji, nie wymieniają wprawdzie izb odwoławczych, jednak wytyczne te stanowią jedynie zbiór wzorców postępowania, do których Urząd sam pragnie się stosować. W rezultacie nie mogą one jako takie ani przeważać nad przepisami rozporządzeń nr 207/2009 w sprawie znaku towarowego Unii Europejskiej i nr 2868/95 wykonującego rozporządzenie nr 40/94 w sprawie wspólnotowego znaku towarowego, ani nawet wpływać na ich wykładnię dokonywaną przez sąd Unii. Przeciwnie, owe wytyczne powinny być interpretowane w zgodzie z przepisami rozporządzeń nr 207/2009 i nr 2868/95
W konsekwencji z przepisów wytycznych dotyczących rozpatrywania spraw przez Urząd nie można wywodzić, że izby odwoławcze nie posiadają uprawnienia do uchylania swoich decyzji, ponieważ z art. 80 ust. 3 rozporządzenia nr 207/2009 w brzmieniu sprzed zmiany w związku z art. 65 tego rozporządzenia wynika, iż uprawnienie do uchylenia decyzji, przewidziane w art. 80 ust. 1 wspomnianego rozporządzenia w brzmieniu sprzed zmiany, zostało przyznane również izbom odwoławczym.
Co więcej, należy podkreślić, że Sąd orzekł już w przeszłości, iż fakt, że skarga na decyzję Komisji była przed nim zawisła w momencie dokonania korekty tej decyzji, nie stanowi przeszkody dla tej korekty. Nic nie wskazuje na to, by rozwiązanie miało być inne w przypadku decyzji izby odwoławczej. Przeciwnie, należy stwierdzić, że gdy Sąd orzeka o umorzeniu postępowania w następstwie uchylenia decyzji izby odwoławczej, która została przed nim zaskarżona, w sposób domyślny uznaje on, że izby odwoławcze są właściwe do uchylania swoich decyzji i mogą uczynić to również wtedy, gdy decyzje te stanowią przedmiot skargi do Sądu.
(zob. pkt 39–41, 44)
2. Sąd wyjaśnił, że błąd proceduralny w rozumieniu art. 80 ust. 1 rozporządzenia nr 207/2009 w sprawie znaku towarowego Unii Europejskiej w brzmieniu sprzed zmiany stanowi błąd, który wywołuje skutki proceduralne. Jednocześnie Sąd podkreślił, że w kontekście art. 80 rozporządzenia nr 207/2009 w brzmieniu sprzed zmiany nie można przeprowadzać badania sprawy co do istoty tudzież dokonywać zmiany wydanej w tym względzie decyzji.
Ponadto w wyroku z dnia 22 listopada 2011 r., mPAY24/OHIM – Ultra (MPAY24), T‑275/10, Sąd uznał, że sprostowanie decyzji izby odwoławczej, poprzez które dodano do tej decyzji punkt dotyczący opisowego charakteru zakwestionowanego znaku towarowego w stosunku do towarów i usług, do których znak ten się odnosił, dotyczyło samej istoty sprostowanej decyzji. Sąd wywiódł z tego nie tylko, że owo sprostowanie nie mogło zostać dokonane na podstawie zasady 53 rozporządzenia nr 2868/95 (obecnie art. 102 ust. 1 rozporządzenia 2017/1001) wykonującego rozporządzenie nr 40/94 w sprawie wspólnotowego znaku towarowego, która przewidywała, że „można poprawić tylko błędy językowe, błędy maszynowe oraz oczywiste pomyłki”, ale również, że nie mogło ono zostać dokonane na podstawie art. 80 rozporządzenia nr 207/2009 w brzmieniu sprzed zmiany, ponieważ w tamtej sprawie nie były spełnione przesłanki stosowania tego przepisu, zważywszy, że nie został popełniony żaden oczywisty błąd proceduralny.
W sprawie zakończonej wyrokiem z dnia 22 listopada 2011 r., MPAY24, T‑275/10, punkt dodany przez izbę odwoławczą w sprostowaniu miał uzupełniać uzasadnienie sprostowanej decyzji. Z przywoływanego wyroku wynika zatem, że uzupełnienie uzasadnienia decyzji oddziałuje na samą istotę tej decyzji, a brak uzasadnienia nie może być uważany za błąd proceduralny w rozumieniu art. 80 ust. 1 rozporządzenia nr 207/2009 w brzmieniu sprzed zmiany.
Powyższego wniosku nie podważa wyrok z dnia 18 października 2011 r., Skrzynie i kosze, T‑53/10, na który powołuje się Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO). W pkt 37 tego wyroku Sąd stwierdził, że naruszenie prawa do obrony stanowi błąd oddziałujący na postępowanie, które zakończyło się wydaniem decyzji przez izbę odwoławczą, a w konsekwencji może wpłynąć na wadliwość istoty tej decyzji. Sąd wywiódł z tego stwierdzenia, a także z orzecznictwa, zgodnie z którym pojęcie oczywistego błędu nie może odnosić się do błędu, który może wpłynąć na wadliwość istoty decyzji, że naruszenie prawa do obrony nie stanowi oczywistej pomyłki w rozumieniu art. 39 rozporządzenia nr 2245/2002 wykonującego rozporządzenie nr 6/2002 w sprawie wzorów wspólnotowych, która mogłaby zostać poprawiona. W rezultacie pkt 37 wyroku z dnia 18 października 2011 r., Skrzynie i kosze, T‑53/10, nie pozwala na wyciągnięcie żadnego wniosku w odniesieniu do kwestii, czy brak uzasadnienia stanowi „oczywisty błąd proceduralny” w rozumieniu art. 80 ust. 1 rozporządzenia nr 207/2009 w brzmieniu sprzed zmiany.
(zob. pkt 55–58)
3. Postępowanie przed izbami odwoławczymi ma charakter administracyjny, a zatem decyzje wydawane przez izby odwoławcze są decyzjami administracyjnymi, co oznacza, że izby odwoławcze w celu uchylenia swojej decyzji mogą co do zasady oprzeć się na ogólnej zasadzie prawa zezwalającej na cofnięcie aktu administracyjnego niezgodnego z prawem.
Należy jednak ustalić, czy zważywszy na istnienie w rozporządzeniu nr 207/2009 w sprawie znaku towarowego Unii Europejskiej przepisu regulującego uchylanie decyzji instancji Urzędu Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO), uchylenie decyzji izby odwoławczej może zostać oparte na powyższej ogólnej zasadzie prawa.
Wyrok z dnia 18 października 2011 r., Skrzynie i kosze, T‑53/10, na który powołał się Urząd, nie pozwala rozstrzygnąć tej kwestii. Prawdą jest, że w wyroku tym Sąd, stwierdziwszy, iż decyzja izby odwoławczej, w której dokonano sprostowania, nie mogła zostać wydana na podstawie art. 39 rozporządzenia nr 2245/2002 wykonującego rozporządzenie nr 6/2002 w sprawie wzorów wspólnotowych, zbadał, czy decyzja ta mogła zostać wydana na podstawie ogólnej zasady prawa zezwalającej na cofnięcie z mocą wsteczną aktu administracyjnego niezgodnego z prawem. Niemniej jednak w rozporządzeniu nr 6/2002 ani w rozporządzeniu nr 2245/2002 nie istnieje przepis stanowiący odpowiednik art. 80 rozporządzenia nr 207/2009, który regulowałby procedurę uchylania decyzji wydawanych w dziedzinie wzorów.
W wyrokach z dnia 12 września 2007 r., González y Díez/Komisja, T‑25/04, pkt 97, i z dnia 18 września 2015 r., Deutsche Post/Komisja, T‑421/07 RENV, pkt 47, wydanych w sprawach z zakresu pomocy państwa, Sąd podkreślił – stwierdziwszy wcześniej, że Komisja nie mogła cofnąć swojej decyzji na podstawie art. 9 rozporządzenia nr 659/1999 ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 108 TFUE, który reguluje uprawnienie Komisji do cofnięcia jej decyzji – że możliwość cofnięcia przez Komisję decyzji rozstrzygającej w przedmiocie pomocy państwa nie jest ograniczona jedynie do sytuacji określonej w art. 9 tego rozporządzenia, która jest jedynie szczególnym wyrazem ogólnej zasady prawa zezwalającej na cofnięcie z mocą wsteczną niezgodnego z prawem aktu administracyjnego, w drodze którego przyznane zostały prawa podmiotowe. Sąd dodał, że takie cofnięcie mogło jednak zostać dokonane pod warunkiem przestrzegania przez instytucję wydającą ten akt wymogów związanych z dotrzymaniem rozsądnego terminu i ochroną uzasadnionych oczekiwań adresata aktu, który mógł być przekonany o legalności tego aktu.
Z wyroków przywołanych w punkcie powyżej wynika, że nawet w sytuacji gdy prawodawca uregulował procedurę uchylania aktów danej instytucji, instytucja ta może uchylić akt na podstawie ogólnej zasady prawa zezwalającej na cofnięcie aktów administracyjnych niezgodnych z prawem pod warunkiem spełnienia określonych wymogów.
Co więcej, o ile prawdą jest, że art. 83 rozporządzenia nr 207/2009 przewiduje, iż „[w] przypadku braku przepisów proceduralnych w niniejszym rozporządzeniu, rozporządzeniu wykonawczym, rozporządzeniach dotyczących opłat lub regulaminie izb odwoławczych, Urząd bierze pod uwagę zasady proceduralne uznane powszechnie w państwach członkowskich”, oraz że na podstawie orzecznictwa ten artykuł znajduje zastosowanie wyłącznie w wypadku luki prawnej lub dwuznaczności przepisów proceduralnych [zob. wyrok z dnia 13 września 2010 r., Travel Service/OHIM – Eurowings Luftverkehrs (smartWings), T‑72/08, niepublikowany, pkt 76 i przytoczone tam orzecznictwo], o tyle wspomniany przepis nie stanowi, że w przypadku istnienia przepisu proceduralnego Urząd nie może wziąć pod uwagę tych zasad. Niezależnie od powyższego, ponieważ pojęcie oczywistego błędu proceduralnego nie zostało zdefiniowane w wyżej wymienionych rozporządzeniach, art. 80 ust. 1 rozporządzenia nr 207/2009 w brzmieniu sprzed zmiany nie jest pozbawiony dwuznaczności i nie jest zatem wystarczająco jasny, aby wykluczyć zastosowanie art. 83 rozporządzenia nr 207/2009.
(zob. pkt 61–66)
4. Ogólna zasada prawa zezwalająca na cofnięcie decyzji niezgodnej z prawem jest zgodna z zasadą dobrej administracji. Wielokrotnie bowiem zostało orzeczone, że naprawienie przez instytucję błędów i braków, jakimi jest obarczona decyzja, jest uzasadnione i leży w interesie właściwego zarządzania administracją.
Dodatkowo, chociaż zasady pewności prawa i ochrony uzasadnionych oczekiwań wymagają, by cofnięcie niezgodnego z prawem aktu nastąpiło w rozsądnym terminie i by uwzględniało stopień, w jakim zainteresowany mógł ewentualnie być przekonany o legalności tego aktu, to wciąż pozostaje faktem, że takie cofnięcie jest co do zasady dozwolone.
Wreszcie należy wskazać, że decyzje izb odwoławczych nie mogą zyskać powagi rzeczy osądzonej, w szczególności dlatego, że postępowania przed Urzędem Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO) mają charakter administracyjny, a nie sądowy.
(zob. pkt 84–86)
5. Zobacz tekst orzeczenia.
(zob. pkt 72)
6. Zobacz tekst orzeczenia.
(zob. pkt 74, 75)
7. Zobacz tekst orzeczenia.
(zob. pkt 89)