WYROK SĄDU (szósta izba)

z dnia 14 lipca 2016 r.(*)

Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Europejski rynek przewodów morskich – Porozumienia dotyczące ustalania cen, podziału rynków i wymiany szczególnie chronionych informacji handlowych – Możliwość przypisania zachowania noszącego znamiona naruszenia – Zasada ciągłości gospodarczej – Zasada odpowiedzialności osobistej – Grzywny – Okoliczności obciążające – Rola przywódcy – Górna granica wynosząca 10% – Nieograniczone prawo orzekania

W sprawie T‑146/09 RENV

Parker Hannifin Manufacturing Srl, dawniej Parker ITR Srl, z siedzibą w Corsico (Włochy),

Parker-Hannifin Corp., z siedzibą w Mayfield Heights, Ohio (Stany Zjednoczone),

reprezentowane przez adwokatów B. Amory’ego, F. Marchini Camię oraz É. Barbiera de La Serrego,

skarżące

przeciwko

Komisji Europejskiej, reprezentowanej przez V. Bottkę, S. Noë oraz R. Sauera, działających w charakterze pełnomocników,

strona pozwana,

mającej za przedmiot, tytułem głównym, żądanie stwierdzenia częściowej nieważności, na podstawie art. 263 TFUE, decyzji Komisji C(2009) 428 wersja ostateczna z dnia 28 stycznia 2009 r. dotyczącej postępowania przewidzianego w art. 81 [WE] oraz w art. 53 porozumienia EOG (sprawa COMP/39406 – Przewody morskie) w zakresie, w jakim decyzja ta dotyczy skarżących, i tytułem ewentualnym, na podstawie art. 263 TFUE, żądanie uchylenia nałożonej na skarżące w tej decyzji grzywny lub znacznego obniżenia jej kwoty,

SĄD (szósta izba),

w składzie: S. Frimodt Nielsen (sprawozdawca), prezes, J. Schwarcz i A.M. Collins, sędziowie,

sekretarz: M. Junius, administrator,

uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 24 lutego 2016 r.,

wydaje następujący

Wyrok

 Okoliczności powstania sporu

1        Niniejsza sprawa należy do zakresu sporów dotyczących kartelu na rynku przewodów morskich, za który Komisja Europejska nałożyła karę w decyzji C(2009) 428 wersja ostateczna z dnia 28 stycznia 2009 r. dotyczącej postępowania przewidzianego w art. 81 [WE] oraz w art. 53 porozumienia EOG (sprawa COMP/39406 – Przewody morskie) (zwanej dalej „zaskarżoną decyzją”).

2        Zaskarżona decyzja została skierowana do 11 spółek, w tym do Bridgestone Corporation i Bridgestone Industrial Limited (zwanych dalej łącznie „spółką Bridgestone”), The Yokohama Rubber Company Limited (zwanej dalej „Yokohamą”), Dunlop Oil & Marine Limited (zwanego dalej „DOM” lub „spółką DOM”), pierwszej skarżącej, Parker ITR Srl (obecnie Parker Hannifin Manufacturing Srl, zwanej dalej „Parkerem ITR” lub „spółką Parker ITR”), drugiej skarżącej, Parker‑Hannifin Corp (zwanej dalej „Parkerem‑Hannifinem” lub „spółką Parker‑Hannifin”) i Manuli Rubber Industries SpA (zwanej dalej „spółką Manuli”).

3        W zaskarżonej decyzji Komisja uznała, że od 1986 r. do 2007 r. grupa przedsiębiorstw prowadzących działalność w sektorze przewodów morskich uczestniczyła w kartelu o zasięgu światowym, i nałożyła na nie grzywny na łączną kwotę 131 000 000 EUR.

4        Spółka ITR Rubber (późniejszy Parker ITR), utworzona w dniu 27 czerwca 2001 r. przez spółkę dominującą ITR SpA, w ramach grupy Saiag, prowadziła działalność w sektorze przewodów morskich od dnia 1 stycznia 2002 r., kiedy to ITR przekazała spółce ITR Rubber swe aktywa w tym sektorze w celu ich odsprzedaży Parkerowi-Hannifinowi, w ramach grupy Parker. Zbycie spółki ITR Rubber Parkerowi-Hannifinowi zostało dokonane w dniu 31 stycznia 2002 r.

5        W zaskarżonej decyzji Komisja uznała, że należy odejść od zasady odpowiedzialności osobistej i zastosować w niniejszym przypadku zasadę ciągłości gospodarczej, ponieważ Parker ITR jest następcą gospodarczym działalności spółki ITR i Saiag SpA związanej z przewodami morskimi i powinna zatem zostać uznana za odpowiedzialną za naruszenie popełnione przez ITR i Saiag przed 1 stycznia 2002 r., kiedy to zostały jej przekazane aktywa w sektorze przewodów morskich. Parker-Hannifin został uznany za solidarnie odpowiedzialnego za zachowanie Parkera ITR od dnia nabycia tej spółki, czyli 31 stycznia 2002 r. Komisja uznała zatem, że Parker ITR był odpowiedzialny za naruszenie popełnione w okresie od 1 kwietnia 1986 r. do 2 maja 2007 r., i nałożyła na niego grzywnę w wysokości 25 610 000 EUR, a spółka Parker-Hannifin została uznana za odpowiedzialną solidarnie za zapłatę tej grzywny do kwoty 8 320 000 EUR.

6        W dniu 9 kwietnia 2009 r. Parker ITR i Parker-Hannifin wniosły do Sądu skargę zmierzającą przede wszystkim do stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji w dotyczącym ich zakresie oraz, pomocniczo, do obniżenia kwoty nałożonej na nie grzywny.

7        W wyroku z dnia 17 maja 2013 r. Parker ITR i Parker-Hannifin/Komisja (T‑146/09, EU:T:2013:258, zwanym dalej „wyrokiem Sądu”), Sąd uznał, że zasada ciągłości gospodarczej nie znajduje zastosowania do sytuacji takich jak w niniejszej sprawie i że należało zastosować zasadę odpowiedzialności osobistej. Sąd uznał zatem, że w niniejszym przypadku chodziło o przeniesienie przez przedsiębiorstwo uczestniczące w kartelu, a mianowicie Saiag i jego spółkę zależną ITR, części działalności spółki zależnej na rzecz niezależnej osoby trzeciej, a mianowicie Parkera-Hannifina, ponieważ utworzenie spółki ITR Rubber i przekazanie jej aktywów przez ITR polegało w istocie na wydzieleniu sektora działalności w zakresie przewodów z gumy wpisującego się w cel, jakim było zbycie na rzecz Parkera-Hannifina (pkt 115 wyroku Sądu). Tymczasem nie istniały żadne powiązania strukturalne między zbywającym, spółkami Saiag lub ITR, a nabywającym, Parkerem-Hannifinem (pkt 116 wyroku Sądu). Natomiast w zastosowaniu zasady odpowiedzialności osobistej do Komisji należało stwierdzenie, że ITR i Saiag były odpowiedzialne za naruszenia do dnia 1 stycznia 2002 r., a zatem Komisja nie mogła uznać odpowiedzialności spółki ITR Rubber (obecnie Parker ITR) za okres przed tym dniem (pkt 118 i 119 wyroku Sądu). Sąd stwierdził zatem nieważność zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim Komisja stwierdziła w niej, że Parker ITR uczestniczył w naruszeniu w odniesieniu do okresu przed 1 stycznia 2002 r., a kwota nałożonej na spółkę Parker ITR grzywny została ustalona na 6 400 000 EUR, za której zapłatę Parker-Hannifin Corp. był solidarnie odpowiedzialny w wysokości 6 300 000 EUR.

8        Pismem złożonym w sekretariacie Trybunału w dniu 1 sierpnia 2013 r. Komisja wniosła odwołanie od wyroku Sądu.

9        W wyroku z dnia 18 grudnia 2014 r., Komisja/Parker Hannifin Manufacturing i Parker-Hannifin (C‑434/13 P, EU:C:2014:2456, zwanym dalej „wyrokiem wydanym w postępowaniu odwoławczym”), Trybunał stwierdził w istocie, że Sąd błędnie pomieszał ze sobą dwie różne transakcje w zakresie, w jakim uwzględnił jedynie zbycie spółki ITR Rubber na rzecz Parkera-Hannifina, podczas gdy najpierw miało miejsce przekazanie wewnątrz grupy aktywów ITR spółce ITR Rubber, które było istotne dla celów stosowania zasady ciągłości gospodarczej (pkt 46, 49 i 54 wyroku wydanego w postępowaniu odwoławczym). Zdaniem Trybunału zasada ta znajduje zastosowanie z powodu powiązań strukturalnych między spółką ITR i jej całkowicie zależną spółką ITR Rubber w chwili przekazania spółce ITR Rubber aktywów (pkt 55 wyroku wydanego w postępowaniu odwoławczym). Trybunał wskazał jednak, że sytuacja ciągłości gospodarczej mogłaby zostać wykluczona w braku rzeczywistych powiązań w postaci rzeczywistego wywierania decydującego wpływu przez ITR na ITR Rubber, co nie było przedmiotem analizy w pierwszej instancji (pkt 56 i 65 wyroku wydanego w postępowaniu odwoławczym). Trybunał stwierdził zatem nieważność pkt 1–3 sentencji wyroku Sądu i skierował sprawę do ponownego rozpoznania przez Sąd, aby orzekł on w przedmiocie skargi.

10      Szczegółowy opis okoliczności faktycznych leżących u podstaw sporu, w szczególności w odniesieniu do sektora przewodów morskich, opisu chronologicznego skarżących, postępowania administracyjnego i zaskarżonej decyzji, wskazano w pkt 1–34 wyroku Sądu i w pkt 6–17 wyroku wydanego w postępowaniu odwoławczym.

 Postępowanie i żądania stron

11      Wskutek wydania wyroku w postępowaniu odwoławczym i zgodnie z art. 118 § 1 regulaminu postępowania przed Sądem z dnia 2 maja 1991 r. niniejsza sprawa została przydzielona szóstej izbie Sądu.

12      Jako że jeden z sędziów szóstej izby nie mógł uczestniczyć w dalszym postępowaniu, prezes Sądu wyznaczył innego sędziego w celu uzupełnienia składu izby.

13      Na wniosek sędziego sprawozdawcy Sąd (szósta izba) postanowił otworzyć ustny etap postępowania i w ramach środków organizacji postępowania przewidzianych w art. 89 swego regulaminu postępowania wezwał Komisję do przedstawienia określonych dokumentów. Komisja zastosowała się do tego wezwania w wyznaczonym terminie.

14      Na rozprawie w dniu 24 lutego 2016 r. wysłuchane zostały wystąpienia stron i ich odpowiedzi na pytania ustne Sądu.

15      Skarżące wnoszą do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim Komisja uznała w niej spółkę Parker ITR za odpowiedzialną za udział w naruszeniu od dnia 1 kwietnia 1986 r. do dnia 31 stycznia 2002 r.;

–        znaczne obniżenie kwoty nałożonej na nie grzywny;

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania.

16      Komisja wnosi do Sądu o:

–        oddalenie w całości skargi o stwierdzenie nieważności;

–        obciążenie skarżących kosztami związanymi z postępowaniami T‑146/09, C‑434/13 P i T‑146/09 RENV.

 Co do prawa

 W przedmiocie zakresu skargi po przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania

 Argumenty stron

17      Skarżące utrzymują, że Sąd, w następstwie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, powinien wypowiedzieć się w przedmiocie wszystkich podniesionych przez nie zarzutów zmierzających do uchylenia orzeczenia w zakresie, w jakim zarzuty te znajdują odzwierciedlenie w jednej z części sentencji uchylonego przez Trybunał wyroku, w tym zarzutów, które w pierwszej instancji zostały oddalone jako nieistotne dla sprawy lub które zostały uwzględnione jedynie jako zwykłe następstwo uwzględnienia zarzutu, który należy ponownie zbadać w następstwie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

18      Ponadto skarżące wskazują w uwagach, że cofają zarzuty drugi, trzeci, czwarty, siódmy i dziewiąty.

19      Komisja utrzymuje, że Sąd nie może dokonać, w ramach niniejszej skargi po przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania, oceny de novo w przedmiocie zarzutów niepodniesionych w pierwotnej skardze lub które, ponieważ zostały oddalone co do istoty przez Sąd, nie podlegały zaskarżeniu – w szczególności zarzutów dotyczących górnej granicy wynoszącej 10% obrotu w ramach zarzutu ósmego. Co więcej, utrzymuje ona, że ponowna ocena jest wykluczona w ramach skargi po przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania w zakresie, w jakim dotyczy ona kwestii, w przedmiocie których Trybunał ostatecznie orzekł w wyroku wydanym w postępowaniu odwoławczym.

 Ocena Sądu

20      Przede wszystkim należy zauważyć, jak wskazano w pkt 18 powyżej, że skarżące cofnęły zarzuty drugi, trzeci, czwarty, siódmy i dziewiąty.

21      Następnie należy przypomnieć, że na podstawie art. 61 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, mającego zastosowanie do Sądu na podstawie art. 53 akapit pierwszy wspomnianego statutu, jeśli odwołanie jest zasadne i sprawa jest skierowana do ponownego rozpoznania przez Sąd, aby wydał on orzeczenie w sprawie, Sąd jest związany orzeczeniem Trybunału Sprawiedliwości co do kwestii prawnych.

22      A zatem – w przypadku uchylenia rozstrzygnięcia przez Trybunał i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd – Sąd na podstawie art. 215 regulaminu postępowania jest związany wyrokiem Trybunału i zobowiązany jest orzec ponownie w przedmiocie wszystkich zarzutów podniesionych przez wnoszącą odwołanie w celu uchylenia orzeczenia, z wyjątkiem tych części sentencji, które nie zostały uchylone przez Trybunał, a także motywów stanowiących niezbędną podstawę tych części sentencji, gdyż one zyskały powagę rzeczy osądzonej (wyrok z dnia 14 września 2011 r., Marcuccio/Komisja, T‑236/02, EU:T:2011:465, pkt 83).

23      W niniejszej sprawie wyrokiem wydanym w postępowaniu odwoławczym Trybunał uchylił pkt 1–3 sentencji wyroku Sądu, skierował sprawę do ponownego rozpoznania przez Sąd, aby orzekł on w przedmiocie zasadności skargi, i wydał rozstrzygnięcie o kosztach w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie. W związku z tym w następstwie przekazania przez Trybunał skargi do ponownego rozpoznania zadaniem Sądu jest wypowiedzenie się – przy czym jest on związany wyrokiem wydanym w postępowaniu odwoławczym co do kwestii prawnych – w przedmiocie wszystkich zarzutów powołanych przez skarżące w uzasadnieniu ich skargi w zakresie, w jakim zarzuty te stanowią podstawę pkt 1–3 sentencji wyroku Sądu, które zostały uchylone przez Trybunał.

24      W tym względzie z wyroku Sądu wynika, że pkt 1–3 jego sentencji są oparte na uwzględnieniu przez Sąd części pierwszej zarzutu pierwszego i powołanych przez skarżące zarzutów piątego i szóstego oraz na nieprawidłowościach stwierdzonych podczas badania tych zarzutów.

25      Wreszcie, co się tyczy zarzutu ósmego, należy zauważyć, że w wyroku wydanym w postępowaniu odwoławczym Trybunał odrzucił jako niedopuszczalną argumentację skarżących kwestionującą dokonaną przez Sąd ocenę w zakresie ósmego zarzutu podniesionego w skardze ze względu na to, że skarżące nie wniosły odwołania wzajemnego w osobnym piśmie, odrębnym od ich odpowiedzi na odwołanie, przeciwko takiej ocenie.

26      W pkt 94–97 wyroku wydanego w postępowaniu odwoławczym orzeczono bowiem, co następuje:

„94.      […] [W] pkt 228 zaskarżonego wyroku Sąd rozstrzygnął, że ósmy z podniesionych w skardze zarzutów jest bezzasadny ze względu na to, iż dotyczy on okresu naruszenia po dniu 1 stycznia 2002 r., obejmującego również okres od 1 do 31 stycznia 2002 r., kiedy to spółka ITR Rubber nie wchodziła jeszcze w skład grupy Parker-Hannifin.

95.      Dokonana przez Sąd ocena znajduje odzwierciedlenie w metodzie obliczeniowej wykorzystanej przezeń przy ponownym obliczaniu kwoty nałożonej na spółkę Parker ITR grzywny, a także w pkt 3 sentencji zaskarżonego wyroku, w którym nie wprowadzono rozróżnienia pomiędzy okresem pomiędzy dniem 1 i 31 stycznia 2002 r. a okresem, jaki nastąpił po tej drugiej dacie.

96.      Należy zatem stwierdzić, że Sąd przeanalizował i rozstrzygnął w ramach ósmego zarzutu skargi podniesioną przez spółki Parker ITR i Parker-Hannifin kwestię prawną, oddalając przedstawioną przez nie argumentację.

97.      W tych okolicznościach, skoro druga strona postępowania odwoławczego nie wniosła odwołania wzajemnego w wymagany przez art. 176 § 2 regulaminu postępowania sposób, czyli w osobnym piśmie, odrębnym od jej odpowiedzi na odwołanie, skierowanym przeciwko dokonanej przez Sąd ocenie ósmego zarzutu odwołania, jej argumentację dotyczącą zastosowania art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 należy odrzucić jako niedopuszczalną”.

27      W świetle dokonanych przez Trybunał ocen, w szczególności w pkt 97 wyroku wydanego w postępowaniu odwoławczym, ponieważ zarzut ósmy został odrzucony w wyroku Sądu w odniesieniu do okresu przed 1 stycznia 2002 r., ta część wspomnianego wyroku, która nie była przedmiotem odwołania wzajemnego i nie została zatem uchylona przez Trybunał, powinna zatem zostać uznana za część, która zyskała powagę rzeczy osądzonej.

28      Jednak w pkt 228 wyroku Sądu Sąd oddalił zarzut ósmy jako nieistotny dla sprawy wskutek uwzględnienia zarzutu pierwszego ze względu na to, iż dotyczy on okresu naruszenia przed 1 stycznia 2002 r., i nie zbadał zarzutów opartych na naruszeniu zasad odpowiedzialności osobistej i proporcjonalności oraz na braku uzasadnienia w zakresie, w jakim dotyczą one wspomnianego okresu.

29      Ponadto należy stwierdzić, że w wyroku Sądu dokonana przez Sąd ocena w przedmiocie zarzutu ósmego oparła się, w odniesieniu do okresu naruszenia przed 1 stycznia 2002 r., na uwzględnieniu zarzutu pierwszego i że uwzględnienie to stanowi, jak wynika w szczególności z pkt 253 i 255 wspomnianego wyroku, niezbędną podstawę pkt 1–3 jego sentencji, które zostały uchylone przez Trybunał.

30      Nie można zatem przyjąć, że Sąd rozstrzygnął co do istoty zarzut ósmy w zakresie, w jakim dotyczy on okresu przed 1 stycznia 2002.

31      Należy zatem zbadać ósmy z zarzutów podniesionych przez skarżące w odniesieniu do okresu przed 1 stycznia 2002 r.

32      W świetle powyższych uwag Sąd ma orzec w przedmiocie zasadności skargi po skierowaniu sprawy przez Trybunał do ponownego rozpoznania, orzekając w przedmiocie zarzutów pierwszego, piątego, szóstego i, w okolicznościach określonych w pkt 31 powyżej, ósmego.

 W przedmiocie zarzutu pierwszego, dotyczącego błędnego przypisania odpowiedzialności Parkerowi ITR w związku z okresem naruszenia przed 1 stycznia 2002 r.

33      Pierwszy z podniesionych przez skarżące zarzutów dzieli się na trzy części. Część pierwsza dotyczy naruszenia zasady odpowiedzialności osobistej, druga – nadużycia władzy i obejścia art. 25 rozporządzenia Rady (WE) nr 1/2003 z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 81 i 82 [WE] (Dz.U. 2003, L 1, s. 1), a trzecia – naruszenia zasady równego traktowania i obowiązku uzasadnienia.

34      Komisja kwestionuje argumentację przedstawioną przez skarżące w uzasadnieniu ich zarzutu pierwszego.

 W przedmiocie dopuszczalności argumentów dotyczących uzasadnienia w odniesieniu do powiązań między spółkami ITR i ITR Rubber

35      W ramach części pierwszej zarzutu pierwszego, dotyczącego naruszenia zasady odpowiedzialności osobistej, skarżące powołują się w szczególności na braki w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji w odniesieniu do stosowania zasady ciągłości gospodarczej na podstawie powiązań między spółkami ITR i ITR Rubber, na które to powołania powołano się po raz pierwszy w zaskarżonej decyzji, tym bardziej że stosowanie to wiąże się z odstąpieniem od wcześniejszej praktyki Komisji, która zastosowała zasadę odpowiedzialności osobistej.

36      Komisja podnosi, że taka argumentacja przedstawiona przez skarżące w ich uwagach dotyczących skargi po skierowaniu sprawy przez Trybunał do ponownego rozpoznania stanowi nowy zarzut dodany do pierwotnie podniesionego zarzutu, który zmienia treść pierwotnie podniesionego zarzutu, a w rezultacie nie jest dopuszczalny.

37      Nie ma wątpliwości co do tego, że zarzut pierwszy, w brzmieniu sformułowanym w skardze, nie zawierał żadnego odniesienia do braku uzasadnienia, co się tyczy w szczególności stosowania przez Komisję zasady ciągłości gospodarczej z powodu powiązań łączących ITR i ITR Rubber.

38      Jednak z jednej strony należy przypomnieć, że naruszenie obowiązku uzasadnienia jest bezwzględną przeszkodą procesową, która winna być badana z urzędu i której badanie może mieć miejsce na każdym etapie postępowania (zob. podobnie wyrok z dnia 1 lipca 2008 r., Chronopost i La Poste/UFEX i in., C‑341/06 P i C‑342/06 P, EU:C:2008:375, pkt 48–50).

39      Z drugiej strony należy zauważyć, że skarżące w ramach części trzeciej zarzutu pierwszego podniosły naruszenie obowiązku uzasadnienia w odniesieniu do przypisania spółce ITR Rubber odpowiedzialności za okres naruszenia przed 1 stycznia 2002 r. na podstawie zasady ciągłości gospodarczej, gdyż Komisja odeszła od swej dotychczasowej praktyki, która opierała się na zasadzie odpowiedzialności osobistej. Podniesione zatem przez skarżące w uwagach po wydaniu wyroku w postępowaniu odwoławczym argumenty dotyczące braku uzasadnienia zastosowania zasady ciągłości gospodarczej na podstawie powiązań między spółkami ITR i ITR Rubber mogą zostać uznane za ściśle powiązane z argumentami podniesionymi w ramach części trzeciej zarzutu pierwszego, opartej na naruszeniu obowiązku uzasadnienia, i za rozwijające te argumenty (zob. podobnie wyrok z dnia 28 kwietnia 2010 r., Gütermann i Zwicky/Komisja, T‑456/05 i T‑457/05, EU:T:2010:168, pkt 199).

40      W tych okolicznościach należy uznać te argumenty za dopuszczalne w zakresie, w jakim odnoszą się one do części trzeciej zarzutu pierwszego, w ramach której należy je zbadać.

 W przedmiocie przypisania Parkerowi ITR odpowiedzialności za naruszenie popełnione przez ITR w okresie przed 1 stycznia 2002 r.

41      W ramach części pierwszej ich pierwszego zarzutu skarżące twierdzą w istocie, że Komisja naruszyła prawo, przypisując Parkerowi ITR odpowiedzialność za naruszenie popełnione przez ITR w okresie przed 1 stycznia 2002, kiedy to Parker ITR rozpoczął prowadzenie działalności w sektorze przewodów morskich, w zastosowaniu zasady ciągłości gospodarczej i z naruszeniem zasady odpowiedzialności osobistej.

–       W przedmiocie stosowania zasady ciągłości gospodarczej

42      Należy przypomnieć, że w pkt 46 wyroku wydanego w postępowaniu odwoławczym Trybunał orzekł następująco:

„46.      […] [N]ależy stwierdzić, że, wykluczając w pkt 116 zaskarżonego wyroku możliwość zastosowania zasady ciągłości gospodarczej w przypadku, gdy, tak jak w niniejszej sytuacji, między zbywającym, czyli spółką Saiag [….] czy też jej spółką zależną ITR […], a określoną jako podmiot nabywający spółką Parker-Hannifin nie istnieje żaden związek strukturalny, Sąd objął jedną oceną dwie odrębne transakcje. Nie wziął on pod uwagę tego, że najpierw ITR […] przeniosła swą działalność w sektorze przewodów morskich na jedną ze swych spółek zależnych, a dopiero następnie zbyła ona tę spółkę na rzecz spółki Parker-Hannifin”.

43      W pkt 50–53 wyroku wydanego w postępowaniu odwoławczym Trybunał stwierdził, co następuje, w odniesieniu do stosowania zasady ciągłości gospodarczej:

„50.      […] [W] przypadku gdy Komisja ustala, czy ma do czynienia z przypadkiem ciągłości gospodarczej, winna ona przyjąć dzień przeniesienia działalności jako ten, w odniesieniu do którego należy dokonać oceny, czy mamy do czynienia z przekazaniem aktywów wewnątrz grupy, czy też pomiędzy niezależnymi przedsiębiorstwami.

51.      Choć konieczne jest, aby w tym dniu zbywającego i nabywającego łączyły powiązania strukturalne pozwalające w oparciu o zasadę odpowiedzialności osobistej na uznanie, że te dwa podmioty tworzą jeden podmiot, niemniej jednak do osiągnięcia realizowanego w ramach zasady ciągłości gospodarczej celu nie jest wymagane, aby powiązania te utrzymywały się przez cały pozostały okres naruszenia czy też do dnia przyjęcia decyzji nakładającej karę za to naruszenie […].

52.      Analogicznie i z tych samych względów nie ma konieczności, aby powiązania strukturalne, dzięki którym można ustalić, że mamy do czynienia z sytuacją ciągłości gospodarczej, utrzymywały się przez jakiś minimalny okres, którego długość trwania mogłaby w każdym razie zostać określona jedynie w odniesieniu do przeszłych wydarzeń.

53.      W […] odniesieniu do uwzględnienia przy ustalaniu tego, czy mamy do czynienia z przypadkiem ciągłości gospodarczej, celu, w jakim działalność została przeniesiona, należy stwierdzić, że w myśl zasady pewności prawa należy również odrzucić jako pozbawioną znaczenia dla sprawy podniesioną w pkt 115 zaskarżonego wyroku okoliczność polegającą na tym, iż podmiot nabywający został stworzony i wyposażony w aktywa w celu późniejszego zbycia niezależnemu podmiotowi trzeciemu. Uwzględnienie uzasadnienia gospodarczego utworzenia spółki zależnej czy też mającego zostać zrealizowanym w krótkim czy też długim okresie celu polegającego na zbyciu tej spółki zależnej przedsiębiorstwu trzeciemu skutkowałoby bowiem uzależnieniem wprowadzenia zasady ciągłości gospodarczej w życie od pozostających w sprzeczności z przejrzystym i przewidywalnym stosowaniem tej zasady czynników subiektywnych”.

44      W pkt 54–56 wyroku wydanego w postępowaniu odwoławczym Trybunał na tej podstawie stwierdził, że Sąd naruszył prawo, odrzucając stosowanie zasady ciągłości gospodarczej, w następujący sposób:

„54.      […] [J]eśli chodzi o poczynione w pkt 116 zaskarżonego wyroku stwierdzenie, zgodnie z którym w okolicznościach niniejszej sprawy Komisja powinna była przypisać odpowiedzialność za naruszenie popełnione przed przeniesieniem działalności podmiotowi prowadzącemu ją wcześniej, należy podnieść, że stanowi ono część składową błędnego rozumowania, w ramach którego Sąd odrzucił na wstępie istnienie ciągłości gospodarczej. Niemniej jednak z utrwalonego orzecznictwa wynika, że jeśli zostanie ustalone, iż sytuacja taka miała miejsce, fakt, iż podmiot, który dopuścił się naruszenia, w dalszym ciągu istnieje, nie stoi sam w sobie na przeszkodzie temu, aby sankcję nałożyć na podmiot, na który została przeniesiona jego działalność gospodarcza […].

55.      Uwzględniając powyższe, należy stwierdzić, że Sąd dopuścił się naruszenia prawa, rozstrzygając w pkt 115 i 116 zaskarżonego wyroku, iż istnienie ciągłości gospodarczej jest w niniejszym przypadku wykluczone ze względu na brak powiązań strukturalnych łączących zbywającego z nabywającym, czyli spółki Saiag […] czy też ITR […] oraz Parker-Hannifin, nie biorąc przy tym pod uwagę powiązań łączących spółki ITR […] i ITR Rubber w dniu przeniesienia między nimi działalności.

56.      Tego rodzaju błąd mógłby być jednak pozbawiony znaczenia dla sprawy w sytuacji, gdy istnienie ciągłości gospodarczej należałoby tak czy inaczej wykluczyć ze względu na brak rzeczywistych powiązań pomiędzy spółkami ITR […] i ITR Rubber. W tym właśnie kontekście należy przeanalizować podniesiony przez drugą stronę postępowania odwoławczego argument, zgodnie z którym odrzucenie przez Sąd tezy o zachodzeniu ciągłości gospodarczej było słuszne, skoro Komisja w zaskarżonej decyzji nie sprawdziła tego, czy spółka ITR Rubber była rzeczywiście kontrolowana przez spółkę ITR […]”.

45      Po pierwsze, z powyższych rozważań wynika, że dla celów badania przypisania odpowiedzialności za naruszenie popełnione przez ITR w okresie przed 1 stycznia 2002 r. należy uwzględnić przekazanie w ramach grupy działalności w sektorze przewodów morskich ITR spółce ITR Rubber.

46      Po drugie, z wyroku wydanego w postępowaniu odwoławczym wynika, że datą, jaką należy uwzględnić w celu dokonania oceny, czy należy zastosować zasadę ciągłości gospodarczej, jest data przeniesienia danej działalności.

47      Po trzecie, z rozważań Trybunału w wyroku wydanym w postępowaniu odwoławczym wynika, że nie należy uwzględniać celu zbycia przez Saiag i jej spółkę zależną ITR działalności w zakresie przewodów morskich Parkerowi-Hannifinowi, będącemu spółką grupy Parker, poprzez wydzielenie tej działalności, a mianowicie utworzenie spółki ITR Rubber. Według Trybunału cel i uzasadnienie gospodarcze takiej transakcji są bowiem pozbawione znaczenia dla sprawy.

48      Po czwarte, z powyższego wynika, że po przekazaniu działalności w ramach grupy między spółką ITR i jej całkowicie zależną spółką ITR Rubber, ze względu na powiązania strukturalne łączące te dwie spółki w dniu danego przeniesienia, a mianowicie 1 stycznia 2002 r., stosowanie zasady ciągłości gospodarczej nie może zostać w niniejszym przypadku wykluczone.

49      Ostatecznie z rozważań Trybunału wynika, że pomimo powiązań strukturalnych między spółkami ITR i ITR Rubber stosowanie zasady ciągłości gospodarczej mogłoby w niniejszym przypadku zostać wykluczone ze względu na brak rzeczywistej kontroli spółki ITR nad spółką ITR Rubber w postaci rzeczywistego wywierania decydującego wpływu, który należy uznać za ustalony, chyba że zostanie obalone przez spółki Parker ITR i Parker-Hannifin domniemanie rzeczywistego wywierania przez ITR na ITR Rubber decydującego wpływu w dniu danego przeniesienia w ramach grupy Saiag – 1 stycznia 2002 r.

–       W przedmiocie domniemania rzeczywistego wywierania decydującego wpływu

50      W motywie 370 zaskarżonej decyzji Komisja podniosła, że w dniu przekazania noszącej znamiona naruszenia działalności spółki ITR spółce ITR Rubber te dwie spółki były ze sobą związane gospodarczo ze względu na to, iż jedna z nich była spółką zależną drugiej i stanowiły one część jednego przedsiębiorstwa. Skarżące nie kwestionują istnienia tych powiązań gospodarczych.

51      W tym względzie Trybunał zaznaczył w pkt 62 wyroku wydanego w postępowaniu odwoławczym, że do wnoszących odwołanie należało obalenie wzruszalnego domniemania rzeczywistego wywierania przez ITR na ITR Rubber decydującego wpływu poprzez przedstawienie wystarczających dowodów na to, iż ta spółka zależna zachowywała się na rynku w sposób autonomiczny.

52      Trybunał zauważył bowiem w pkt 65 i 66 wyroku wydanego w postępowaniu odwoławczym, że Sąd dopuścił się naruszenia prawa, nie badając – w celu sprawdzenia tego, czy Komisja zastosowała właściwie zasadę ciągłości gospodarczej – przedstawionych mu przez skarżące dowodów na istnienie rzeczywistych powiązań w postaci decydującego wpływu wywieranego przez ITR na ITR Rubber bądź też na brak istnienia takich powiązań.

53      W ramach niniejszej skargi po przekazaniu sprawy do Sądu do ponownego rozpoznania należy zbadać, czy dowody, które przedstawiły skarżące, są wystarczające, aby wykazać, że spółka zależna spółki ITR Rubber zachowywała się na rynku w sposób autonomiczny.

54      Zadaniem Sądu jest dokonanie tego badania celem przypisania odpowiedzialności za naruszenie popełnione przez spółkę dominującą, a mianowicie ITR, jej spółce zależnej, ITR Rubber, w świetle orzecznictwa wskazanego przez Trybunał w pkt 58 wyroku wydanego w postępowaniu odwoławczym. Zgodnie zaś z tym orzecznictwem w szczególnym wypadku, kiedy spółka dominująca posiada cały lub prawie cały kapitał spółki zależnej, która popełniła naruszenie zasad konkurencji Unii Europejskiej, istnieje wzruszalne domniemanie, że owa spółka dominująca rzeczywiście wywiera decydujący wpływ na swoją spółkę zależną. W takiej sytuacji wystarczy, że Komisja wykaże, iż spółka dominująca posiada cały lub prawie cały kapitał spółki zależnej, by uznać wspomniane domniemanie za spełnione. Domniemanie to jest jednak wzruszalne, a podmioty, które chcą je obalić, mogą przedstawiać wszelkie dowody dotyczące powiązań gospodarczych, organizacyjnych i prawnych między spółką zależną a spółką dominującą, które pozwalają w ich przekonaniu wykazać, że spółka zależna i spółka dominująca nie stanowią jednolitego podmiotu gospodarczego, ale że spółka zależna zachowuje się na rynku w sposób autonomiczny (zob. wyroki: z dnia 10 września 2009 r., Akzo Nobel i in./Komisja, C‑97/08 P, EU:C:2009:536, pkt 60 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 8 maja 2013 r., Eni/Komisja, C‑508/11 P, EU:C:2013:289, pkt 47 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 18 lipca 2013 r., Schindler Holding i in./Komisja, C‑501/11 P, EU:C:2013:522, pkt 105–111).

–       W przedmiocie obalenia domniemania rzeczywistego wywierania decydującego wpływu

55      Skarżące powołują się na brak decydującego wpływu wywieranego przez ITR na ITR Rubber ze względu na następujące elementy.

56      W pierwszej kolejności skarżące twierdzą, że od chwili jej utworzenia jako spółki w dniu 27 czerwca 2001 r. aż do dnia 1 stycznia 2002 r. ITR Rubber nie prowadziła żadnej działalności gospodarczej, skutkiem czego w tym okresie ITR nie mogłaby wywierać żadnego decydującego wpływu lub dawać swej spółce zależnej jakichkolwiek wytycznych handlowych.

57      W tym względzie wystarczy zauważyć, że jak wynika w szczególności z pkt 56 i nast. wyroku wydanego w postępowaniu odwoławczym, i jak same skarżące przyznały podczas rozprawy, datą, którą należy uwzględnić przy ocenie, czy mamy do czynienia z przypadkiem ciągłości gospodarczej, jest dzień przekazania działalności spółki ITR spółce ITR Rubber. W związku z powyższym przedstawione przez skarżące argumenty dotyczące okresu przed tym przekazaniem są nieistotne dla sprawy.

58      Skarżące przyznają, że od przeniesienia działalności spółki ITR na ITR Rubber, dokonanego w dniu 1 stycznia 2002 r., ta druga kontynuowała normalny bieg danych interesów, a więc prowadziła działalność, która została jej przekazana.

59      W drugiej kolejności skarżące utrzymują, że na podstawie art. 7.21 umowy zbycia Parkerowi-Hannifinowi między dniem 1 stycznia 2002 r. a dniem 31 stycznia 2002 r. ani Saiag, ani ITR, ani ITR Rubber nie mogły w ramach działalności w sektorze kauczuku podjąć jakiegokolwiek działania mogącego mieć wpływ na interesy Parkera-Hannifina, jako przyszłego nabywcy, bez jego uprzedniej zgody. Nie tylko uniemożliwiło to spółkom Saiag i ITR wywieranie jakiegokolwiek wpływu, a tym bardziej decydującego wpływu na ITR Rubber, ale także przyznało Parkerowi-Hannifinowi prawo kontrolowania spółki ITR Rubber wraz ze spółką ITR.

60      W tym względzie należy zauważyć, że zgodnie z art. 7.21 umowy zbycia zbywający, ITR, zobowiązywał się w szczególności, że ITR Rubber będzie prowadzić działalność i będzie zarządzana w ramach zwykłego toku działalności, przy czym wymagana jest uprzednia zgoda nabywcy na każdą decyzję wykraczającą poza wspomniany zwykły tok działalności. W szczególności uprzednia zgoda nabywcy była wymagana zwłaszcza w celu wprowadzenia zmian dotyczących systemu wynagrodzeń pracowników, rozdzielenia dywidend, nakładów kapitałowych wyższych niż 100 000 EUR lub sprzedaży aktywów z wyjątkiem zmian dokonanych w ramach zwykłego toku działalności.

61      Przede wszystkim jest bezsporne, że datą zbycia spółki ITR Rubber Parkerowi-Hannifinowi jest dzień 31 stycznia 2002 r. Fakt określenia w umowie zbycia z dnia 5 grudnia 2001 r. sposobu, w jaki ITR Rubber powinna być zarządzana od dnia 5 grudnia 2001 r. do dnia rzeczywistego zakończenia transakcji zbycia, nie może być traktowany jako przeniesienie kontroli tej spółki ze zbywającego na nabywcę. Jak przyznają bowiem same skarżące, postanowienia te służyły zapewnieniu interesów nabywcy, aby spółka lub dane aktywa, a w szczególności ich wartość, były chronione do daty zakończenia transakcji zbycia w stanie odzwierciedlającym stan, który został uwzględniony przez nabywcę przy podpisywaniu umowy zbycia.

62      Następnie, mimo że te obowiązki zbywającego wobec nabywcy w odniesieniu do zwanego przejściowym okresu poprzedzającego zakończenie zbycia stanowią dla nabywcy prawa w szczególności w odniesieniu do uprzedniej zgody na działania wykraczające poza zwykły tok działalności, były one, ze względu na swój charakter, tymczasowe i pozostawały uzależnione od rzeczywistego zakończenia transakcji.

63      Wreszcie, należy stwierdzić, że zgodnie z art. 7.21 umowy zbycia ITR zobowiązała się, do tego by ITR Rubber prowadziła działalność i była zarządzana w ramach zwykłego toku działalności w okresie zwanym przejściowym, trwającym od daty zawarcia umowy do daty zakończenia transakcji. Zobowiązanie takie wiązało się zaś z tym, że ITR mogła faktycznie podejmować decyzje dotyczące zarządu spółką ITR Rubber. Nie ma wątpliwości co do tego, że ITR potrzebowała uprzedniej zgody Parkera-Hannifina na decyzje wykraczające poza zwykły tok działalności. Jednak ITR była upoważniona i zobowiązana, z powodu umowy zbycia, do zapewnienia zwykłego toku działalności spółki ITR Rubber. Wbrew twierdzeniom skarżących, obowiązek ten, który ITR wzięła na siebie w umowie zbycia, wskazuje raczej na fakt, że spółka zależna ITR Rubber nie funkcjonowała na rynku w sposób autonomiczny.

64      O ile bowiem w tym okresie, zwanym przejściowym, ITR Rubber nie może zostać uznana za kontrolowaną przez spółkę Parker-Hannifin, o tyle nie może ona też zostać uznana za stanowiącą jednostkę autonomiczną, mogącą podejmować decyzje w przedmiocie swej działalności w sposób całkowicie niezależny, ponieważ ITR zapewniała, że ITR Rubber nie odstępowała w szczególności w swej polityce handlowej od zwykłego toku działalności. I tak, z powodu zobowiązania swej spółki dominującej, ITR Rubber nie mogłaby jednostronnie podjąć decyzji na przykład o zmianie swej polityki handlowej lub o zaprzestaniu swej działalności, co byłoby możliwe, gdyby ITR Rubber była jednostką całkowicie autonomiczną.

65      Ponadto to również ITR w dniu 1 stycznia 2002 r. przekazała spółce ITR Rubber jedyne aktywa, które spółka ta posiadała, podczas gdy wcześniej, jak utrzymują skarżące, ITR Rubber była spółką pozbawioną aktywów i nieprowadzącą działalności.

66      Co więcej, należy stwierdzić, że do chwili zakończenia transakcji zbycie spółki ITR Rubber Parkerowi-Hannifinowi nie było ostateczne. Jak zatem słusznie podniosła Komisja w okresie zwanym przejściowym, ITR, jako właściciel 100% kapitału spółki ITR Rubber, posiadała uprawnienie, chociaż z narażeniem się na konieczność naprawienia szkody powstałej po stronie przyszłego nabywcy w szczególności w drodze mechanizmów odszkodowania przewidzianych samą umową, do rezygnacji ze zbycia.

67      W trzeciej kolejności skarżące podnoszą, że okres jednego miesiąca, w którym ITR posiadała 100% kapitału spółki ITR Rubber w następstwie przekazania działalności w zakresie przewodów morskich i zanim zbycie Parkerowi-Hannifinowi stało się skuteczne, jest zbyt krótkim okresem, by ITR lub Saiag mogły wywierać decydujący wpływ na ITR Rubber, nawet gdyby posiadały takie uprawnienie.

68      Należy zauważyć, że długość trwania okresu, w którym ITR posiadała 100% kapitału spółki ITR Rubber w następstwie przekazania działalności w zakresie przewodów morskich, nie może stanowić sama w sobie dowodu umożliwiającego wykazanie, iż w tym okresie ITR Rubber zachowywała się na rynku w sposób autonomiczny.

69      Należy bowiem stwierdzić, że w dniu, w którym dana działalność została faktycznie przekazana spółce ITR Rubber – 1 stycznia 2002 r. – ITR posiadała 100% kapitału swej spółki zależnej i że, jak wskazano w pkt 63 powyżej, na podstawie podpisanej w dniu 5 grudnia 2001 r. umowy zbycia Parkerowi-Hannifinowi ITR miała zapewnić, choćby na krótki okres, iż ITR Rubber będzie prowadziła działalność i będzie zarządzana w ramach zwykłego toku działalności.

70      Co więcej, jak wskazano w pkt 66 powyżej, do chwili, w której zbycie Parkerowi-Hannifinowi zostało skutecznie przeprowadzone, ITR posiadała uprawnienia decyzyjne w kwestii zbycia spółki ITR Rubber, które mogły być wykonywane w dowolnej chwili przed zakończeniem transakcji. Ponadto data zakończenia transakcji nie została uprzednio określona w umowie zbycia w zakresie, w jakim podlegała w szczególności pewnym warunkom wstępnym. Mimo że zatem nabycie spółki ITR Rubber przez spółkę Parker-Hannifin zostało skutecznie przeprowadzone w dniu 31 stycznia 2002 r., mogło nastąpić w innym dniu, w szczególności w późniejszym terminie.

71      Dlatego też fakt, że ostatecznie okres od przekazania działalności w zakresie przewodów morskich spółce ITR Rubber do jej zbycia Parkerowi-Hannifinowi wyniósł zaledwie jeden miesiąc, nie może zostać uznany za dowód mogący wykazać, że ITR Rubber, mimo że była spółką zależną w 100% od ITR, zachowywała się na rynku w sposób autonomiczny.

72      Z powyższego wynika, że informacje przedstawione przez skarżące nie mogą zostać uznane za wystarczające w celu udowodnienia, iż w okresie od 1 do 31 stycznia 2002 r. ITR Rubber zachowywała się na rynku w sposób autonomiczny. Skarżące nie obaliły zatem domniemania rzeczywistego wywierania przez ITR decydującego wpływu na swą całkowicie zależną spółkę – ITR Rubber.

73      W tych okolicznościach należy stwierdzić, że Komisja nie popełniła błędu, uznając, iż w zastosowaniu zasady ciągłości gospodarczej Parkerowi ITR można było przypisać odpowiedzialność za zachowanie ITR, jej poprzednika, z powodu przekazania aktywów objętych naruszeniem spółce ITR Rubber ze względu na powiązania łączące ITR ze spółką ITR Rubber w chwili wspomnianego przekazania, w szczególności posiadanie całego jej kapitału pozwalające domniemywać rzeczywiste wywieranie przez spółkę dominującą decydującego wpływu na spółkę zależną.

74      Z tego względu należy oddalić pierwszą część zarzutu pierwszego.

 W przedmiocie stosowania art. 25 rozporządzenia nr 1/2003

75      Zgodnie z art. 25 rozporządzenia nr 1/2003 uprawnienia przyznane Komisji w zakresie nakładania grzywien lub okresowych kar pieniężnych podlegają pięcioletniemu okresowi przedawnienia, którego bieg w przypadku ciągłych lub powtarzających się naruszeń rozpoczyna się od dnia zaniechania naruszenia. Wszelkie działania podjęte przez Komisję lub organ ochrony konkurencji państwa członkowskiego w celu przeprowadzenia dochodzenia lub postępowania w odniesieniu do naruszeń przerywają bieg przedawnienia.

76      Skarżące utrzymują, że w niniejszej sprawie istnieją obiektywne, istotne i spójne poszlaki wskazujące, że jedynym celem uznania spółki Parker ITR za odpowiedzialną za naruszenie popełnione przez jej poprzedników było obejście terminu przedawnienia przewidzianego w art. 25 rozporządzenia nr 1/2003.

77      Komisja twierdzi, że jak wynika z utrwalonego orzecznictwa, przysługują jej – w zakresie określenia podmiotów, do których skierowana została decyzja w wypadku następstwa gospodarczego – uprawnienia dyskrecjonalne, z których skorzystała w prawidłowy sposób.

78      W niniejszej sprawie stwierdzono, że zasada ciągłości gospodarczej znajdowała zastosowanie z powodu powiązań ITR ze spółką ITR Rubber w chwili przekazania działalności w zakresie przewodów morskich, ponieważ domniemanie rzeczywistego wywierania przez spółkę dominującą decydującego wpływu przez ITR na ITR Rubber nie zostało obalone. Tym samym przypisanie spółce ITR Rubber odpowiedzialności za jednolite i ciągłe naruszenie od dnia 1 kwietnia 1986 r. do dnia 2 maja 2007 r., w odniesieniu do okresu przed 1 stycznia 2002 r., w którym to okresie ITR, poprzednik spółki ITR Rubber, uczestniczyła w naruszeniu, wynika z zastosowania zasady ciągłości gospodarczej, które zostało uznane w pkt 73 powyżej za dokonane słusznie. To przypisanie odpowiedzialności nie może zatem, wbrew twierdzeniom skarżących, wynikać z nadużycia władzy i z obejścia art. 25 rozporządzenia nr 1/2003.

79      Z powyższego wynika, że bieg przedawnienia dotyczącego tego jednolitego i ciągłego naruszenia przypisanego Parkerowi ITR rozpoczął się dopiero w dniu 2 maja 2007 r., to jest w dniu, w którym Komisja po wszczęciu dochodzenia przeprowadziła szereg kontroli w szczególności w lokalach Parkera ITR. Uprawnienie Komisji do nałożenia na spółkę Parker ITR sankcji za to naruszenie nie uległo zatem w niniejszej sprawie przedawnieniu.

80      W tych okolicznościach należy oddalić podniesioną przez skarżące część drugą zarzutu pierwszego, dotyczącą nadużycia władzy i obejścia art. 25 rozporządzenia nr 1/2003.

 W przedmiocie obowiązku uzasadnienia i zasady równego traktowania

81      Co się tyczy twierdzenia dotyczącego naruszenia obowiązku uzasadnienia, należy dokonać analizy, czy zaskarżona decyzja była wystarczająco uzasadniona w odniesieniu do stosowania zasady ciągłości gospodarczej w celu stwierdzenia odpowiedzialności Parkera ITR w związku z okresem przed 1 stycznia 2002 r., w tym w odniesieniu do powiązań łączących spółki ITR i ITR Rubber.

82      Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem uzasadnienie, jakiego wymaga art. 253 WE, powinno być dostosowane do charakteru rozpatrywanego aktu i powinno przedstawiać w sposób jasny i jednoznaczny rozumowanie instytucji, która wydała akt, umożliwiając zainteresowanym poznanie podstawy podjętej decyzji, a właściwemu sądowi dokonanie jej kontroli. Ten wymóg uzasadnienia należy oceniać w odniesieniu do konkretnej sytuacji, w szczególności do treści spornego aktu, charakteru powołanych argumentów, a także interesu, jaki w uzyskaniu informacji mogą mieć adresaci aktu lub inne osoby, których dotyczy on bezpośrednio i indywidualnie. Nie ma wymogu, by uzasadnienie wyszczególniało wszystkie istotne okoliczności faktyczne i prawne, ponieważ ocena, czy uzasadnienie aktu spełnia wymogi art. 253 WE, winna nie tylko opierać się na jego brzmieniu, ale także uwzględniać okoliczności jego wydania, jak również całość przepisów prawa regulującego daną dziedzinę (wyroki: z dnia 2 kwietnia 1998 r., Komisja/Sytraval i Brink’s France, C‑367/95 P, EU:C:1998:154, pkt 63; z dnia 30 września 2003 r., Niemcy/Komisja, C‑301/96, EU:C:2003:509, pkt 87; wyrok z dnia 22 czerwca 2004 r., Portugalia/Komisja, C‑42/01, EU:C:2004:379, pkt 66).

83      W motywach 327–329 zaskarżonej decyzji Komisja przedstawiła rozumowanie, które skłoniło ją do odstąpienia od stosowania zasady odpowiedzialności osobistej i do zastosowania w niniejszej sprawie zasady ciągłości gospodarczej. Po przedstawieniu zatem sytuacji, w których Komisja uważała, że zasada odpowiedzialności osobistej znajdowała zastosowanie, wskazała ona, iż z kolei jeżeli podmiot prawny odpowiedzialny za naruszenie przestał istnieć, ponieważ został przejęty przez inny podmiot prawny, to odpowiedzialność należy przypisać temu podmiotowi. Co więcej, w motywie 328 Komisja wskazała zasadę, zgodnie z którą, jeżeli przedsiębiorstwo przenosi na rzecz innego przedsiębiorstwa część swej działalności, w sytuacji gdy zbywającego i nabywającego łączą wzajemne powiązania gospodarcze, odpowiedzialność za wcześniejsze zachowanie zbywającego może zostać przeniesiona na nabywającego, nawet jeśli ten podmiot zbywający nadal istnieje.

84      W szczególności w motywie 370 zaskarżonej decyzji, odnosząc się do rozumowania przedstawionego w motywie 328, Komisja wskazała, które informacje skłoniły ją, w zastosowaniu zasady ciągłości gospodarczej, do przypisania spółce ITR Rubber, obecnie Parker ITR, odpowiedzialności za naruszenie za okres przed 31 stycznia 2002 r,; były to mianowicie powiązania gospodarcze łączące spółkę dominującą ze spółką zależną, której 100% kapitału posiadała spółka dominująca.

85      Co więcej, należy zauważyć, że w motywie 369 zaskarżonej decyzji Komisja wskazała argumenty podważające stosowanie zasady ciągłości gospodarczej, które zostały przedstawione przez skarżące w odpowiedzi na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów, powołując się w szczególności na nieistnienie powiązań łączących z jednej strony spółkę Parker ITR, dawniej ITR Rubber, ze spółką ITR oraz z drugiej strony z grupą Saiag.

86      Tymczasem w motywach 370–373 zaskarżonej decyzji Komisja ustosunkowała się do tych twierdzeń, w szczególności wskazując, że nawet gdyby przekazanie aktywów ITR spółce ITR Rubber zostało dokonane w celu ich późniejszego zbycia Parkerowi-Hannifinowi, to przekazanie to nastąpiło w chwili, w której te dwa przedsiębiorstwa należały do tej samy grupy, co w zastosowaniu orzecznictwa wypracowanego w wyroku z dnia 11 grudnia 2007 r., ETI i in. (C‑280/06, EU:C:2007:775), oznaczało, iż na podstawie zasady ciągłości gospodarczej odpowiedzialność spółki ITR została przypisana spółce ITR Rubber. Komisja wyjaśniła także, że późniejsze zerwanie powiązań spółki ITR ze spółką ITR Rubber nie może mieć wpływu na ten wniosek.

87      Należy zatem stwierdzić, że zaskarżona decyzja przedstawia w sposób jasny i jednoznaczny okoliczności, na podstawie których Komisja doszła do wniosku, że w niniejszym wypadku ma zastosowanie zasada ciągłości gospodarczej, w tym w odniesieniu do powiązań łączących ITR ze spółką ITR Rubber, i ustosunkowała się do twierdzeń podniesionych przez skarżące w toku postępowania administracyjnego.

88      Co się tyczy zarzucanego Komisji naruszenia zasady równego traktowania z powodu zastosowania zasady ciągłości gospodarczej względem spółki ITR Rubber, a nie względem spółki DOM, podczas gdy ta druga znajdowała się zdaniem skarżących w bardzo podobnej sytuacji, należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem zasada ta wymaga, aby podobne sytuacje nie były traktowane w odmienny sposób, a odmienne sytuacje nie były traktowane jednakowo, chyba że takie traktowanie jest obiektywnie uzasadnione (zob. wyrok z dnia 14 września 2010 r., Akzo Nobel Chemicals i Akcros Chemicals/Komisja, C‑550/07 P, EU:C:2010:512, pkt 55 i przytoczone tam orzecznictwo).

89      W niniejszej sprawie z motywu 19 zaskarżonej decyzji wynika, że DOM, utworzona przez grupę Unipoly, nabyła aktywa grupy BTR w sektorze przewodów morskich. W wypadku spółki DOM zatem dane przeniesienie aktywów zostało dokonane między spółkami, które nie były połączone powiązaniami strukturalnymi, a mianowicie z jednej strony BTR, a z drugiej strony, w ramach grupy Unipoly, DOM.

90      Natomiast w przypadku spółki ITR Rubber, jak wskazano w pkt 45 powyżej, na podstawie wyroku wydanego w postępowaniu odwoławczym to właśnie przeniesienie działalności w sektorze przewodów morskich spółki ITR na ITR Rubber, odpowiednio, spółki dominującej i spółki zależnej, w ramach grupy Saiag, należy wziąć pod uwagę, gdyż cel i uzasadnienie gospodarcze takiego przeniesienia są, jak wynika z pkt 53 tego wyroku, nieistotne dla sprawy.

91      Z rozważań zawartych w wyroku wydanym w postępowaniu odwoławczym, przywołanych w pkt 42 i 43 powyżej, wynika zaś, że zasada ciągłości gospodarczej znajduje zastosowanie w okolicznościach, w których istnieją strukturalne i rzeczywiste powiązania między spółką, która uczestniczyła w naruszeniu, i spółką zależną, której aktywa objęte naruszeniem są przekazane w celu późniejszego zbycia grupie trzeciej. Natomiast na podstawie tego orzecznictwa zasada ciągłości gospodarczej nie może być stosowana w wypadkach, w których dokonano przeniesienia aktywów objętych naruszeniem na spółkę zależną, która została utworzona w ramach grupy nabywcy i która nie posiada powiązań strukturalnych ze zbywającym.

92      Nie można zatem uznać za zasadny zarzutu, że Komisja działała z naruszeniem zasady równego traktowania, gdy zastosowała zasadę ciągłości gospodarczej względem spółki ITR Rubber i odrzuciła tę zasadę w odniesieniu do spółki DOM, ponieważ te dwie sytuacje nie są podobne.

93      W tych okolicznościach należy odrzucić część trzecią zarzutu pierwszego, jak również zarzut pierwszy w całości.

 W przedmiocie zarzutu piątego, dotyczącego niezgodnego z prawem podwyższenia kwoty nałożonej na spółkę Parker ITR grzywny ze względu na rolę „przywódcy” naruszenia, jaką spółka ta miała odegrać

94      Skarżące kwestionują, po pierwsze, fakt, że ITR odgrywała rolę przywódcy kartelu od dnia 11 czerwca 1999 r. do dnia 30 września 2001 r., ponieważ nie zostało to wystarczająco udowodnione przez Komisję, po drugie, przypisanie tej roli przywódcy spółki ITR, jaką miała ona odgrywać, spółce ITR Rubber, i po trzecie, podwyższenie kwoty nałożonej na spółkę Parker ITR grzywny ze względu na rolę przywódcy przypisaną spółce ITR.

95      Komisja podnosi, że ów materiał dowodowy, na jakim się oparła, jako całość dowodzi, że ITR przyczyniła się do tego, by kartel stał się ponownie w pełni operacyjny, i w szczególności spełniła kluczowe zadanie polegające na sprowadzeniu Yokohamy do uczestnictwa w nim. Uzasadnia to podwyższenie kwoty nałożonej na spółkę Parker ITR grzywny o 30%. Ponadto Komisja wskazuje, że fakt, iż wspomina ona spółkę Parker ITR, jest uzasadniony, ponieważ podmiot ten był następcą gospodarczym spółki ITR.

 W przedmiocie przypisania spółce ITR Rubber roli przywódcy przypisanej spółce ITR

96      Na wstępie, co się tyczy odesłania w zaskarżonej decyzji do Parkera ITR, a nie do spółki ITR, jako do przywódcy kartelu w okresie, w którym Parker ITR, początkowo zwany ITR Rubber, jeszcze nie istniał, należy przypomnieć, że jak wskazano w pkt 73 powyżej, na podstawie zasady ciągłości gospodarczej, Parkerowi ITR należało przypisać odpowiedzialność za zachowanie spółki ITR, w tym przed utworzeniem spółki ITR Rubber, w dniu 27 czerwca 2001 r. A zatem nie rozstrzygając co do istoty twierdzenia dotyczącego roli przywódcy przyznanej spółce ITR, nie można zarzucać Komisji, że odnosi się ona do Parkera ITR, dawniej ITR Rubber, w odniesieniu do roli przywódcy przyznanej spółce ITR w okresie od 11 czerwca 1999 r. do 30 września 2001 r.

 W przedmiocie przypisania spółce ITR roli przywódcy kartelu

97      W motywie 243 zaskarżonej decyzji Komisja uznała, że w okresie od 11 czerwca 1999 r. do 30 września 2001 r. ITR koordynowała kartel wspólnie z panem W.

98      Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, jeżeli naruszenie zostało popełnione przez kilka przedsiębiorstw, w ramach określania kwoty grzywien należy ustalić, jaką rolę pełniło każde z nich w czasie ich uczestnictwa w naruszeniu. Z tego wynika między innymi, że rola „lidera” (przywódcy) odgrywana przez jedno przedsiębiorstwo lub kilka przedsiębiorstw w ramach kartelu powinna być uwzględniona do celów obliczenia kwoty grzywny, ponieważ przedsiębiorstwa, które odgrywały taką rolę, powinny ponieść z tego tytułu szczególną odpowiedzialność w porównaniu z innymi przedsiębiorstwami (zob. wyrok z dnia 11 lipca 2014 r., Sasol i in./Komisja, T‑541/08, EU:T:2014:628, pkt 355 i przytoczone tam orzecznictwo).

99      Zgodnie z tymi zasadami pkt 28 wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia (WE) nr 1/2003 (Dz.U. 2006, C 210, s. 2, zwanych dalej „wytycznymi”), zamieszczony w rozdziale „Okoliczności obciążające”, zawiera niewyczerpujący wykaz okoliczności, które mogą spowodować podwyższenie kwoty podstawowej grzywny, wśród których znajduje się „rola przywódcy” w naruszeniu.

100    Aby zostać uznanym za przywódcę kartelu, przedsiębiorstwo musi stanowić istotną siłę napędową kartelu lub ponosić szczególną i konkretną odpowiedzialność za funkcjonowanie kartelu. Okoliczność tę można wywieść między innymi z tego, że przedsiębiorstwo, podejmując konkretne inicjatywy, dawało dobrowolnie kartelowi istotny bodziec do działania, lub z całokształtu wskazówek świadczących o tym, że przedsiębiorstwu zależy na zapewnieniu stabilności i sukcesie kartelu (wyroki: z dnia 15 marca 2006 r., BASF/Komisja, T‑15/02, EU:T:2006:74, pkt 299, 300, 351, 370–375, 427; z dnia 27 września 2012 r., Shell Petroleum i in./Komisja, T‑343/06, EU:T:2012:478, pkt 198).

101    To samo odnosi się do sytuacji, w której przedsiębiorstwo uczestniczyło w spotkaniach kartelu w imieniu innego przedsiębiorstwa, które nie było na nich obecne, i przekazywało temu przedsiębiorstwu rezultaty owych spotkań (wyrok z dnia 15 marca 2006 r., BASF/Komisja, T‑15/02, EU:T:2006:74, pkt 439). Podobnie jest w przypadku ustalenia, że dane przedsiębiorstwo odgrywało centralną rolę w konkretnym funkcjonowaniu kartelu, na przykład organizując liczne spotkania, zbierając i przekazując informacje w obrębie kartelu oraz formułując najczęściej propozycje dotyczące funkcjonowania kartelu (wyrok z dnia 27 września 2012 r., Koninklijke Wegenbouw Stevin/Komisja, T‑357/06, EU:T:2012:488, pkt 284).

102    Wreszcie, można uznać jednocześnie dwa przedsiębiorstwa, a nawet kilka przedsiębiorstw za przywódcę (zob. podobnie wyroki: z dnia 15 marca 2006 r., BASF/Komisja, T‑15/02, EU:T:2006:74, pkt 439, 440; z dnia 26 kwietnia 2007 r., Bolloré i in./Komisja, T‑109/02, T‑118/02, T‑122/02, T‑125/02, T‑126/02, T‑128/02, T‑129/02, T‑132/02 i T‑136/02, EU:T:2007:115, pkt 561).

103    W świetle powyższych rozważań należy zbadać, czy Komisja mogła na podstawie wystarczających dowodów słusznie uznać, że ITR rzeczywiście odegrała rolę przywódcy kartelu od dnia 11 czerwca 1999 r. do dnia 30 września 2001 r.

104    W zaskarżonej decyzji, celem ustalenia roli przywódcy odgrywanej przez ITR, Komisja oparła się, poza oświadczeniami Yokohamy w tym zakresie, na następujących informacjach, które potwierdzają te oświadczenia.

105    W pierwszej kolejności Komisja oparła się w motywie 461 zaskarżonej decyzji w szczególności na faksach, które ITR wysłała pozostałym członków kartelu. Dokumenty, które stanowią część akt, nie zostały ponadto podważone przez skarżące, które kwestionują jednak interpretację tych dokumentów dokonaną przez Komisję. Z dokumentów tych, datowanych od czerwca 1999 r. do czerwca 2001 r., wynika w szczególności, że kontakty między ITR a pozostałymi członkami kartelu odbywały się z pewną regularności także w okresie następującym po styczniu 2000 r., co skarżące same przyznały na rozprawie.

106    Z jednej strony z kontaktów tych wynika, że pracownik spółki ITR, pan P., sam przedstawił się jako koordynator podgrupy uczestników wewnątrz kartelu, co potwierdza oświadczenia Yokohamy.

107    Z drugiej strony z korespondencji tej wynika, że w tym okresie ów pracownik spółki ITR podjął inicjatywę zebrania poufnych informacji od pozostałych uczestników, w szczególności Yokohamy i Trelleborga, i skoordynowania ich uczestnictwa w przetargach. Z dokumentów, na których oparła się Komisja, wynika także, iż ITR w szczególności zapewniła uwzględnienie w obrębie kartelu wspólnego udziału rynku z Yokohamą i ułatwienie jej uczestnictwa w zebraniach.

108    W drugiej kolejności w odniesieniu do faksów wysłanych przez ITR z dnia 11 i 21 czerwca 1999 r., do których odesłano w motywie 179 zaskarżonej decyzji, należy zauważyć, że wbrew twierdzeniom skarżących, fakt, iż dotyczą one przetargów w odniesieniu do późniejszych dat, nie podważa uznania spółki ITR za koordynatora kartelu w okresie, w którym zostały wysłane faksy. Ściślej rzecz biorąc, to właśnie koordynacja strategii, jakie powinni przyjąć uczestnicy kartelu w celu przyszłych przetargów, jest zarzucana spółce ITR.

109    W trzeciej kolejności z dokumentów z października 1999 r., do których odniesiono się w motywach 189 i 196 zaskarżonej decyzji, wynika w szczególności, że w tym okresie przedstawiciel spółki ITR rozpoczął ścisłą współpracę z Yokohamą i zrealizował inne zadania koordynacyjne w ramach części członków kartelu, którzy przyczynili się do jego funkcjonowania, czego skarżące nie zakwestionowały.

110    W czwartej kolejności, w odniesieniu do informacji wysłanych przez ITR w grudniu 1999 r. w następstwie spotkania, które odbyło się w Londynie (Zjednoczone Królestwo) w dniu 10 grudnia 1999 r., należy stwierdzić, że niezależnie od tego, czy propozycje wydane przez przedstawiciela spółki ITR zostały ostatecznie przyjęte, sam fakt, który nie został podważony przez skarżące, że przedstawiciel ten zobowiązał się do wysłania takich informacji, wskazuje na to, iż pełnił on wiodącą rolę w utrzymaniu i monitorowaniu działalności kartelu po tym zebraniu.

111    W piątej kolejności, co się tyczy przewodniczenia temu spotkaniu, nie ulega wątpliwości, że sprawozdanie nie zawiera wyraźnych odniesień dotyczących osoby, która mu przewodniczyła. Jednak oprócz oświadczeń Yokohamy w tym zakresie Komisja oparła się, czego skarżące nie zakwestionowały w tym zakresie, na dokumentach, z których wynika, że ITR wysłała zaproszenie na to spotkanie do Yokohamy i przekazała dalsze informacje po spotkaniu, oraz na fakcie, iż jej wystąpienie na spotkaniu zostało przedstawione w ostatniej kolejności w sprawozdaniu. Należy stwierdzić, że informacje te stanowią przynajmniej elementy wskazujące na wiodącą rolę w przygotowaniu, przebiegu tego spotkania i jego skutkach.

112    W szóstej kolejności należy zaznaczyć, że skarżące nie kwestionują faktu, że ITR rozpoczęła ścisłą współpracę z Yokohamą, co wynika z szeregu dokumentów, do których odesłano w szczególności w motywach 219 i 241 zaskarżonej decyzji i które wskazują, iż ITR zorganizowała spotkania z Yokohamą i utrzymała korespondencję dotyczącą tej współpracy nie tylko z Yokohamą, ale także z pozostałymi członkami kartelu przez okres w szczególności od stycznia 2000 r. do czerwca 2001 r.

113    Tymczasem z jednej strony okoliczność czynnego zobowiązania się do zapewnienia uczestnictwa Yokohamy, jednego z dwóch japońskich podmiotów, i z tego powodu do zapewnienia uczestnictwa w kartelu dwóch przedsiębiorstw stanowiących prawie jedną czwartą globalnego rynku może zostać sama w sobie uznana za kluczowy element dla odtworzenia i wzmocnienia kartelu.

114    Z drugiej strony okoliczność przekazywania informacji dotyczących tej współpracy pozostałym uczestnikom kartelu przyczyniła się do upewnienia ich co do tej części kartelu i z tego powodu do jego ogólnego funkcjonowania.

115    W tym względzie sprawozdanie ze spotkania w dniach 11 i 12 czerwca 2001 r. potwierdza, że w tym czasie w ramach kartelu Yokohama i ITR były postrzegane jako podmioty prowadzące w ramach rynku tak ścisłą współpracę, iż został im przyznany wspólny przydział.

116    W ten sposób te dowody dotyczące ścisłej współpracy z Yokohamą i jej uczestnictwa w kartelu zapewnionego przez ITR mogą zostać skutecznie uznane na poparcie stwierdzenia Komisji dotyczącego roli przywódcy kartelu, którą to rolę Komisja przypisała spółce ITR.

117    W siódmej kolejności należy stwierdzić, że wbrew twierdzeniom skarżących, dowody wykorzystane przez Komisję, w tym dowody związane ze ścisłą współpracą między Yokohamą a spółką ITR, odnoszą się do okresu od co najmniej 11 czerwca 1999 r. aż do czerwca 2001 r. Ponadto z akt sprawy wynika, że od października 2001 r. ITR nie zajmowała się już koordynacją uczestnictwa Yokohamy w kartelu, czego ponadto skarżące nie zakwestionowały. Komisja przyjęła zatem dzień 30 września 2001 r. za dzień, w którym zakończyła się działalność spółki ITR jako przywódcy kartelu.

118    W świetle wszystkich dotychczas przeanalizowanych okoliczności należy stwierdzić, że Komisja mogła słusznie uznać ITR za przywódcę kartelu w odniesieniu do okresu od co najmniej 11 czerwca 1999 r. aż do 30 września 2001 r.

119    Wniosku tego nie podważają argumenty skarżących dotyczące dowodów, które zdaniem skarżących świadczą przeciwko tezie, że ITR odegrała rolę przywódcy kartelu.

120    Przede wszystkim okoliczność, że Yokohama i ITR były zainteresowane z handlowego punktu widzenia celami kartelu, nie podważa tego, iż uczestnictwo Yokohamy zostało ułatwione z powodu pomocy spółki ITR jako koordynatora w okresie uwzględnionym Komisję.

121    Następnie, rola odegrana przez pozostałych członków kartelu, takich jak spółki Bridgestone i DOM oraz przez pana W. lub jego przedsiębiorstwa, które pełniły zarząd i ogólną koordynację kartelu przez długie okresy podczas jego istnienia, i fakt, że byli oni postrzegani przez pozostałych członków jako główni koordynatorzy kartelu, nie jest niezgodny z przewodnią rolą przypisaną przez Komisję spółce ITR. W szczególności co się tyczy okresu trwającego od 11 czerwca 1999 r. do 30 września 2001 r., dowody przedstawione przez skarżące nie wykazują, że pan W., zwłaszcza poprzez swe przedsiębiorstwa, był jedynym koordynatorem kartelu. Funkcje koordynacyjne pełnione przez ITR w tym okresie nie pozwalają bowiem wykluczyć, że główny koordynator był odpowiedzialny za ogólne kierowanie kartelem. To współistnienie wyjaśniałoby w szczególności fakt, że ITR nie brała udziału we wszystkich spotkaniach kartelu.

122    Wreszcie fakt, że pozostali członkowie kartelu mieli wątpliwości co do roli spółki ITR jako koordynatora kartelu i że rola ta nie została sformalizowana, nie podważa stwierdzenia Komisji, iż ITR działała jako koordynator, co najmniej zespołu ITR/Yokohama, i zapewniła pewną koordynację z pozostałymi członkami kartelu, w szczególności po spotkaniu z dnia 10 grudnia 1999 r. Wątpliwości wyrażone w szczególności przez spółkę Manuli w czerwcu 1999 r. względem europejskiego koordynatora kartelu nie mogą bowiem podważyć licznych dokumentów przedstawionych przez Komisję, które wykazują, że ITR rzeczywiście prowadziła działalność koordynacyjną wśród pozostałych uczestników kartelu, niezależnie od kwestii, czy i w jakim czasie zostały formalnie utworzone w ramach kartelu stałe podgrupy.

 W przedmiocie podwyższenia grzywny ze względu na rolę przywódcy przypisaną spółce ITR

123    Skarżące kwestionują podwyższenie o 30% zastosowane do kwoty nałożonej na spółkę Parker ITR grzywny ze względu na rolę przywódcy przypisaną spółce ITR, które to podwyższenie nie jest uzasadnione w szczególności w porównaniu do takiego samego poziomu podwyższenia zastosowanego do kwoty grzywny nałożonej na spółką Bridgestone, która zapewniała koordynację kartelu przez 11 lat.

124    Zgodnie z pkt 28 wytycznych kwota podstawowa grzywny może zostać podwyższona, jeżeli Komisja stwierdzi występowanie okoliczności obciążających, takich jak rola przywódcy naruszenia.

125    W tym zakresie z orzecznictwa wynika, że fakt, iż przedsiębiorstwo działało jako lider w ramach kartelu, oznacza, że winno ono ponieść szczególną odpowiedzialność w porównaniu z innymi przedsiębiorstwami (wyrok z dnia 3 marca 2011 r., Siemens/Komisja, T‑110/07, EU:T:2011:68, pkt 367).

126    Ponadto z utrwalonego orzecznictwa wynika, że Komisja dysponuje swobodnym uznaniem przy ustalaniu wysokości każdej grzywny i nie ma obowiązku stosować w tym celu określonego wzoru matematycznego (wyroki: z dnia 6 kwietnia 1995 r., Martinelli/Komisja, T‑150/89, EU:T:1995:70, pkt 59; z dnia 14 maja 1998 r., Mo och Domsjö/Komisja, T‑352/94, EU:T:1998:103, pkt 268; wyrok z dnia 13 lipca 2011 r., Polimeri Europa/Komisja, T‑59/07, EU:T:2011:361, pkt 251).

127    W niniejszej sprawie, jak wskazano w pkt 118 i 119 powyżej, Komisja słusznie stwierdziła, że ITR odgrywała rolę przywódcy kartelu od dnia 11 czerwca 1999 r. do dnia 30 września 2001 r.

128    W szczególności w motywach 457–463 zaskarżonej decyzji, odnoszących się do okoliczności obciążających, co się tyczy spółki ITR, Komisja odesłała zwłaszcza do ustaleń dotyczących roli odgrywanej przez przedstawiciela spółki ITR w okresie trwającym od czerwca 1999 r. do września 2001 r. Komisja wyjaśniła w tych motywach, że ITR zapewniała koordynację części kartelu równolegle do funkcji koordynacyjnych pełnionych przez pana W., i zaznaczyła, że to właśnie w tym okresie kartel został odtworzony, po przejściu okresu niepewności.

129    W istocie bezsporne jest, że kartel przechodził okres względnej bezczynności w okresie od maja 1997 r. do czerwca 1999 r. Jak wskazano w szczególności w pkt 105 i 108 powyżej, to właśnie począwszy od czerwca 1999 r. ITR prowadziła działalność koordynacji w ramach części uczestników kartelu.

130    Co więcej, Komisja także zaznaczyła w pkt 458 zaskarżonej decyzji, że wkład spółki ITR był kluczowy w celu pokonania wątpliwości wśród niektórych członków kartelu i jego odtworzenia.

131    Jak przyznają bowiem same skarżące, ITR rozpoczęła bardziej ścisłą współpracę z Yokohamą, koordynując uczestnictwo dwóch przedsiębiorstw w ramach kartelu, podczas gdy przedsiębiorstwo to wyraziło wątpliwości co do przystąpienia do kartelu z powodu złych stosunków łączących je z jego japońskim konkurentem, spółką Bridgestone. To poprzedzające odtworzenie kartelu w 1999 r. współzawodnictwo, do którego podjęcia na nowo przyczyniła się interwencja spółki ITR, zostało uznane przez same skarżące.

132    Podwyższenie o 30% zastosowane do kwoty nałożonej na spółkę Parker ITR grzywny ze względu na przypisaną jej rolę przywódcy jest uzasadnione okolicznościami niniejszej sprawy.

133    W zakresie, w jakim argumenty skarżących, oparte na tym, że takie samo podwyższenie o 30% zostało zastosowane do kwoty nałożonej na spółkę Bridgestone grzywny, podczas gdy spółka ta zapewniała koordynację kartelu przez 11 lat, powinny być rozumiane w ten sposób, że zarzuca się w nich naruszenie zasady równego traktowania, należy zbadać na podstawie orzecznictwa przytoczonego w pkt 88 powyżej, czy te dwie sytuacje są podobne.

134    Co się tyczy podwyższenia o 30% nałożonej na spółkę Bridgestone grzywny, Komisja odsyła w motywach 458 i 462 zaskarżonej decyzji do ustaleń potwierdzających, że w okresie 11 lat, trwającym od 1986 r. do 1997 r., spółka Bridgestone zapewniała koordynację kartelu w szczególności dla japońskich uczestników, podczas gdy Dunlop/DOM koordynował kartel dla europejskich uczestników.

135    Z dowodów uwzględnionych przez Komisję przy dokonywaniu przez nią ustaleń dotyczących okoliczności obciążających wynika zatem, że o ile spółka Bridgestone zapewniała koordynację kartelu dla niektórych uczestników w okresie trwającym 11 lat, o tyle z kolei ITR zapewniała koordynację części uczestników kartelu przez dwa lata.

136    Należy stwierdzić, że te dwie sytuacje nie są podobne pod względem faktycznym. Jednakże należy zauważyć, że na podstawie przytoczonego w pkt 88 powyżej orzecznictwa takie samo traktowanie dwóch sytuacji jest obiektywnie uzasadnione ze względu na to, iż mimo że ITR prowadziła działalność koordynacyjną tylko przez dwa lata, to przyczyniła się ona w bardzo istotny sposób do odtworzenia z powodzeniem kartelu. W świetle wagi naruszenia i odpowiedzialności za nie wydaje się bowiem uzasadnione, że podwyższenie kwoty nałożonej na spółkę Parker ITR grzywny z tytułu działań koordynacyjnych spółki ITR w krytycznym momencie kartelu było tak wysokie, jak podwyższenie kwoty nałożonej na spółkę Bridgestone grzywny z tytułu prowadzonej przez nią działalności koordynacyjnej, która trwała przez dłuższy okres czasu.

137    W tych okolicznościach nie można zarzucać Komisji, że przy wykonywaniu swoich uprawnień dyskrecjonalnych zastosowała tę samą stopę podwyższenia do kwot nałożonych na spółki Parker ITR i Bridgestone grzywien.

138    W każdym razie nawet gdyby Komisja błędnie zastosowała do kwoty nałożonej na spółkę Bridgestone grzywny podwyższenie o tylko 30%, pomimo długiego okresu, w którym spółka ta odgrywała rolę przywódcy kartelu, naruszenie prawa, którego dopuszczono się na korzyść innego podmiotu, nie uzasadnia uwzględnienia zarzutu nieważności podniesionego przez skarżące. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem poszanowanie zasady równego traktowania lub niedyskryminacji musi bowiem iść w parze z poszanowaniem zasady legalności, zgodnie z którą nikt nie może powoływać się na swoją korzyść na niezgodne z prawem działanie, którego dopuszczono się na rzecz innej osoby (zob. wyrok z dnia 3 marca 2011 r., Siemens/Komisja, T‑110/07, EU:T:2011:68, pkt 358 i przytoczone tam orzecznictwo).

139    Na podstawie powyższych rozważań należy oddalić podniesiony przez skarżące zarzut piąty.

 W przedmiocie zarzutu szóstego, dotyczącego naruszenia zasady odpowiedzialności osobistej i braku uzasadnienia, którym dotknięte jest podwyższenie kwoty nałożonej na spółkę Parker-Hannifin grzywny ze względu na zarzucaną Parkerowi ITR rolę przywódcy

140    Skarżące podnoszą zasadniczo, że Komisja naruszyła zasadę odpowiedzialności osobistej, gdy uwzględniła rolę przywódcy przypisaną spółce ITR od dnia 11 czerwca 1999 r. do dnia 30 września 2001 r. w celu podwyższenia kwoty części grzywny, za której zapłatę Parker-Hannifin ponosi solidarną odpowiedzialność. Powołują się one ponadto na naruszenie obowiązku uzasadnienia w zakresie, w jakim zaskarżona decyzja nie zawiera podstaw, z jakich podwyższenie o 30% zostało zastosowane do kwoty grzywny, za której zapłatę Parker-Hannifin został uznany za odpowiedzialnego.

141    Co się tyczy naruszenia zasady odpowiedzialności osobistej, należy przypomnieć że z utrwalonego orzecznictwa wynika, iż jeśli noszące znamiona naruszenia zachowanie spółki zależnej może zostać przypisane jej spółce dominującej, to można uznać, że spółki te w czasie popełnienia naruszenia były częścią tej samej jednostki gospodarczej, a tym samym tworzyły jedno przedsiębiorstwo w rozumieniu prawa konkurencji Unii. W tym stanie rzeczy Komisja może następnie obciążyć spółkę dominującą odpowiedzialnością solidarną za noszące znamiona naruszenia zachowanie jej spółki zależnej w owym okresie, a w konsekwencji za zapłatę kwoty nałożonej na tę drugą grzywny (zob. wyrok z dnia 10 kwietnia 2014 r., Areva i in./Komisja, C‑247/11 P i C‑253/11 P, EU:C:2014:257, pkt 49 i przytoczone tam orzecznictwo).

142    Co więcej, w ramach ustalania zewnętrznego stosunku solidarności, a mianowicie stosunku między Komisją a różnymi osobami stanowiącymi przedsiębiorstwo, które mogą zostać wezwane do zapłaty całej kwoty nałożonej na to przedsiębiorstwo grzywny, Trybunał orzekł, że Komisja musi respektować pewne ograniczenia, w szczególności przestrzeganie zasady indywidualizacji kar i sankcji, która wymaga, aby zgodnie z art. 23 ust. 3 rozporządzenia nr 1/2003 kwota nałożonej grzywny została ustalona na podstawie wagi naruszenia zarzucanego danemu przedsiębiorstwu oraz czasu trwania tego naruszenia (wyrok z dnia 10 kwietnia 2014 r., Komisja i in./Siemens Österreich i in., od C‑231/11 P do C‑233/11 P, EU:C:2014:256, pkt 52).

143    Tymczasem ukształtowanie stosunku solidarności, które pozwala Komisji zażądać, aby jedna ze spółek dominujących zapłaciła grzywnę wymierzoną za naruszenia, które są zarzucane, w odniesieniu do innej części okresu naruszenia, przedsiębiorstwu, w skład którego spółka ta nigdy nie wchodziła, jest sprzeczne z zasadą indywidualizacji kar i sankcji (zob. wyrok z dnia 10 kwietnia 2014 r., Areva i in./Komisja, C‑247/11 P i C‑253/11 P, EU:C:2014:257, pkt 126–133).

144    Bardziej szczegółowo, spółka nabywająca nie może zostać uznana za odpowiedzialną za naruszenia, jakich dopuściły się samodzielnie jej spółki zależne przed ich nabyciem, gdyż te spółki zależne winny same ponieść odpowiedzialność za swe zachowanie o znamionach naruszenia przed ich nabyciem przez spółkę nabywającą, a spółka nabywająca nie może zostać pociągnięta do odpowiedzialności (wyroki: z dnia 16 listopada 2000 r., Cascades/Komisja, C‑279/98 P, EU:C:2000:626, pkt 77–79; z dnia 4 września 2014 r., YKK i in./Komisja, C‑408/12 P, EU:C:2014:2153, pkt 65).

145    W świetle powyższych rozważań należy zbadać, czy Komisja naruszyła prawo przy stosowaniu podwyższenia o 30% do kwoty grzywny, jaką powinien zapłacić solidarnie Parker-Hannifin.

146    W tym względzie, należy przypomnieć stwierdzenie zawarte w pkt 118 powyżej, zgodnie z którym Komisja słusznie uznała, że ITR była przywódcą kartelu w okresie od 11 czerwca 1999 r. do 30 września 2001 r. Żadna działalność spółki ITR lub jej następcy, spółki ITR Rubber, po tym okresie nie została przyjęta w odniesieniu do nich z tytułu roli przywódcy, co ponadto Komisja potwierdziła na rozprawie.

147    Co więcej, jest bezsporne, że ITR Rubber, której w dniu 1 stycznia 2002 r. jej spółka dominująca w owym czasie, ITR, przekazała swe aktywa w sektorze przewodów morskich, została sprzedana Parkerowi-Hannifinowi w ramach grupy Parker w dniu 31 stycznia 2002 r. W motywie 389 zaskarżonej decyzji Komisja uznała zatem spółkę Parker-Hannifin za solidarnie odpowiedzialną za zachowanie Parkera ITR począwszy od daty nabycia Parkera ITR w dniu 31 stycznia 2002 r.

148    Ponadto należy przypomnieć metodologię stosowaną przez Komisję w zaskarżonej decyzji przy obliczaniu kwoty grzywny.

149    Komisja obliczyła zatem najpierw kwotę podstawowej grzywny, postępując w następujący sposób:

–        w motywach 420–428 zaskarżonej decyzji Komisja wyjaśniła, że wartość danej sprzedaży powinna zostać obliczona na podstawie średniej rocznej wartości sprzedaży dokonanej przez głównych producentów przewodów morskich w Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG) w odniesieniu do trzech pełnych lat gospodarczych przed końcem naruszenia, a mianowicie 32 710 069 EUR;

–        ze względu na światowy zasięg naruszenia Komisja uznała w motywach 429–433 zaskarżonej decyzji, że należało pomnożyć tę sumę przez udziały w rynku światowym posiadane przez każdego uczestnika i że w wypadku Parkera ITR jej udział w rynku światowym wynosił 12,1%;

–        w wyniku tego przemnożenia w motywie 436 zaskarżonej decyzji Komisja uwzględniła kwotę wynoszącą 3 955 777 EUR tytułem wartości danej sprzedaży Parkera ITR;

–        tytułem wagi naruszenia w motywie 445 Komisja stwierdziła, że ze względu na okoliczności niniejszej sprawy, charakter naruszenia, jego zasięg geograficzny i łączny udział w rynku objętym naruszeniem należało uwzględnić 25% wartości danej sprzedaży;

–        z tytułu czasu trwania naruszenia Komisja przyjęła w motywie 448 zaskarżonej decyzji okres 19 lat i 5 dni w odniesieniu do Parkera ITR oraz okres 5 lat, 3 miesięcy i 3 dni w odniesieniu do Parkera-Hannifina, co doprowadziło do zastosowania liczb mnożników wynoszących odpowiednio 19 i 5,5;

–        w motywie 449 Komisja wskazała, że należało dołączyć dodatkową kwotę w wysokości 25% wartości sprzedaży jako dodatkową kwotę w celu zapewnienia skutku odstraszającego;

–        w motywie 455 zaskarżonej decyzji Komisja wskazała, że z opisanych powyżej działań wynikały kwoty podstawowe wynoszące 19 700 000 EUR w odniesieniu do Parkera ITR i 6 400 000 EUR w odniesieniu do Parkera-Hannifina.

150    W drugiej kolejności po otrzymaniu dwóch kwot podstawowych, a mianowicie kwoty podstawowej w odniesieniu do Parkera ITR i kwoty podstawowej w odniesieniu do Parkera-Hannifina, Komisja wskazała w motywie 463 zaskarżonej decyzji, że należało podwyższyć o 30% kwotę podstawową nałożonej na spółkę Parker ITR grzywny, aby wziąć pod uwagę okoliczności obciążające.

151    W motywie 471 zaskarżonej decyzji Komisja podwyższyła o 30% kwoty podstawowe w odniesieniu do Parkera ITR, co dało kwotę 25 610 000 EUR, lecz także w odniesieniu do Parkera-Hannifina, co dało kwotę 8 320 000 EUR.

152    Z powyższych rozważań wynika, że podczas gdy Komisja ustaliła odpowiedzialność solidarną Parkera-Hannifina dopiero od dnia 31 stycznia 2002 r., to kwota podstawowej grzywny, jaką powinien zapłacić solidarnie Parker-Hannifin z tytułu tej odpowiedzialności, została zwiększona o 30% z tytułu okoliczności obciążającej dotyczącej roli przywódcy odgrywanej przez ITR od dnia 11 czerwca 1999 r. do dnia 30 września 2001 r., w którym to okresie Parker-Hannifin w żaden sposób nie był powiązany ze spółką ITR lub ze swym następcą, spółką ITR Rubber.

153    Tak więc z powyższego wynika, że kwota grzywny podlegającej solidarnej zapłacie przez spółkę Parker-Hannifin nie została określona na podstawie wagi naruszenia popełnionego indywidualnie przez jej spółkę zależną ITR Rubber po jej nabyciu w dniu 31 stycznia 2002 r.

154    W związku z tym Komisja naruszyła prawo przy stosowaniu podwyższenia o 30% do kwoty grzywny podlegającej solidarnej zapłacie przez spółkę Parker-Hannifin z tytułu okoliczności obciążającej dotyczącej roli przywódcy odgrywanej przez ITR od dnia 11 czerwca 1999 r. do dnia 30 września 2001 r.

155    W tych okolicznościach należy uwzględnić podniesiony przez skarżące zarzut szósty bez konieczności analizy argumentów dotyczących naruszenia obowiązku uzasadnienia, które skarżące przedstawiły w ramach tego zarzutu.

156    Z tego powodu należy stwierdzić nieważność art. 2 akapit pierwszy lit. e) zaskarżonej decyzji, ponieważ podwyższenie o 30% zostało zastosowane do kwoty grzywny podlegającej solidarnej zapłacie przez spółkę Parker-Hannifin z tytułu okoliczności obciążającej dotyczącej roli przywódcy odgrywanej przez ITR od dnia 11 czerwca 1999 r. do dnia 30 września 2001 r.

 W przedmiocie zarzutu ósmego, dotyczącego obliczenia górnej granicy wynoszącej 10% obrotu

157    Jak wskazano w pkt 31 powyżej, należy zbadać zarzut ósmy podniesiony przez skarżące w odniesieniu do okresu przed 1 stycznia 2002 r.

158    W ramach zarzutu ósmego skarżące przedstawiają trzy zastrzeżenia, dotyczące: po pierwsze, naruszenia art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003, po drugie, naruszenia zasady odpowiedzialności osobistej, i po trzecie, naruszenia obowiązku uzasadnienia.

159    Co się tyczy zastrzeżenia dotyczącego naruszeniu art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003, należy przypomnieć, że zgodnie z tym przepisem:

„Komisja może w drodze decyzji nałożyć na przedsiębiorstwo i związki przedsiębiorstw grzywny nieprzekraczające 1% całkowitego obrotu uzyskanego w poprzedzającym roku obrotowym, jeżeli umyślnie lub w wyniku zaniedbania [niedbalstwa]:

a)      naruszają art. [81] lub [82 WE] […];

Dla każdego przedsiębiorstwa lub związku przedsiębiorstw biorących udział w naruszeniu grzywna nie przekroczy 10% całkowitego obrotu uzyskanego w poprzedzającym roku obrotowym.

[…]”.

160    Co więcej należy przypomnieć w szczególności orzecznictwo wypracowane w wyroku z dnia 4 września 2014 r., YKK i in./Komisja (C‑408/12 P, EU:C:2014:2153). W pkt 60 tego wyroku Trybunał orzekł:

„Jeśli […] przedsiębiorstwo uznane przez Komisję za odpowiedzialne z tytułu naruszenia art. 81 WE zostaje nabyte przez inne przedsiębiorstwo, w ramach którego zachowuje ono – jako spółka zależna – status odrębnej jednostki ekonomicznej, Komisja musi uwzględnić obrót przypadający na każdy z tych podmiotów gospodarczych w celu zastosowania w danym wypadku górnej granicy 10%”.

161    Ponadto w pkt 63 i 64 wyroku z dnia 4 września 2014 r., YKK i in./Komisja (C‑408/12 P, EU:C:2014:2153), Trybunał orzekł:

„63.      Należy w tym względzie podnieść, że cel określony poprzez ustanowienie w art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 górnej granicy 10% obrotu każdego przedsiębiorstwa uczestniczącego w naruszeniu polega w szczególności na uniknięciu sytuacji, w której ustalenie grzywny w kwocie przewyższającej tę górną granicę przekracza możliwości płatnicze tego przedsiębiorstwa w dniu stwierdzenia przez Komisję jego odpowiedzialności z tytułu naruszenia i nałożenia na to przedsiębiorstwo sankcji pieniężnej.

64.      Konstatacja dokonana w poprzednim punkcie jest wsparta przepisem art. 23 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia nr 1/2003, który odnośnie do górnej granicy 10% ustanawia wymóg, że granica ta powinna być obliczona w oparciu o obrót uzyskany w roku obrotowym poprzedzającym decyzję Komisji sankcjonującą naruszenie. Tymczasem wymóg taki jest w pełni spełniony w przypadku – jak w niniejszej sprawie – gdy ta górna granica jest ustalona wyłącznie na podstawie obrotu spółki zależnej w odniesieniu do grzywny nałożonej tylko na tę spółkę zależną odnośnie do okresu poprzedzającego nabycie tego podmiotu przez spółkę dominującą […]. Wynika stąd, że w takich okolicznościach ewolucja strukturalna przedsiębiorstwa ponoszącego odpowiedzialność jako jednostka gospodarcza jest brana faktycznie pod uwagę przy obliczaniu grzywny”.

162    Z art. 2 akapit pierwszy lit. e) zaskarżonej decyzji wynika, że w ramach nałożonej na spółkę Parker ITR kwoty grzywny 25 610 000 EUR Parker-Hannifin został uznany za solidarnie odpowiedzialnego za jej zapłatę do kwoty 8 320 000 EUR. Z powyższego wynika, że część grzywny, która powinna być uznana za nałożoną tylko na spółkę Parker ITR, wynosi 17 290 000 EUR. Jednak z uwagi na błąd stwierdzony w pkt 154 powyżej i wniosek zawarty w pkt 156 powyżej nie należy uwzględniać podwyższenia o 30% zastosowanego do podstawowej kwoty grzywny 6 400 000 EUR podlegającej solidarnej zapłacie przez spółkę Parker-Hannifin. Wobec powyższego część grzywny, która powinna być uznana za rzeczywiście nałożoną tylko na spółkę Parker ITR, wynosi 19 210 000 EUR.

163    W stosunku do przyjętego przez Komisję podziału odpowiedzialności pomiędzy spółkę Parker ITR a spółkę Parker-Hannifin, opisanego w szczególności w motywie 389 zaskarżonej decyzji, należy uznać, że część grzywny, za której zapłatę tylko Parker ITR został uznany odpowiedzialnego, wynika z uczestnictwa w naruszeniu jej poprzednika gospodarczego, spółki ITR, w okresie od 1 kwietnia 1986 r. do 31 grudnia 2001 r. oraz z jej własnego uczestnictwa w okresie od 1 do 31 stycznia 2002 r. Dopiero od dnia 31 stycznia 2002 r. odpowiedzialność przypisana została Parkerowi-Hannifinowi, jako spółce dominującej, i na tej podstawie Parker-Hannifin został uznany za solidarnie odpowiedzialnego z Parkerem ITR za jej zapłatę w odniesieniu do części grzywny.

164    W motywie 474 zaskarżonej decyzji Komisja, opierając się na wielkości obrotu, o którym mowa w sekcji decyzji dotyczącej przedsiębiorstw, których dotyczy postępowanie, wskazała, że kwoty nałożonych na nie grzywien nie przekraczają przewidzianej w art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 górnej granicy wynoszącej 10% obrotu. Co się zaś tyczy skarżących, w motywie 36 zaskarżonej decyzji Komisja wskazała, że skonsolidowany obrót w skali światowej uzyskany przez spółkę Parker-Hannifin w roku obrachunkowym 2006 zakończonym w dniu 30 czerwca wynosił 7410 mln EUR.

165    Z zaskarżonej decyzji wynika zatem, że Komisja przyjęła jedynie wielkość obrotu w skali światowej uzyskanego przez spółkę Parker-Hannifin przy obliczaniu górnej granicy wynoszącej 10% obrotu, o której mowa w art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003, w tym w odniesieniu do części grzywny, za której zapłatę została uznany za odpowiedzialnego tylko Parker ITR, w szczególności za okres przed 1 stycznia 2002 r.

166    Tymczasem, jak słusznie podniosły skarżące, w zakresie, w jakim ta górna granica nie została ustalona wyłącznie na podstawie obrotu Parkera ITR w odniesieniu do części grzywny nałożonej tylko na tę spółkę, w tym koniecznie w odniesieniu do okresu przed 1 stycznia 2002 r., Komisja błędnie zastosowała art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 (zob. podobnie wyrok z dnia 4 września 2014 r., YKK i in./Komisja, C‑408/12 P, EU:C:2014:2153, pkt 64).

167    W świetle powyższego należy uwzględnić zarzut ósmy, określony w pkt 31 powyżej, bez potrzeby orzekania w przedmiocie podniesionych przez skarżące w jego ramach zastrzeżeń drugiego i trzeciego.

168    Z tego powodu należy również stwierdzić nieważność art. 2 akapit pierwszy lit. e) zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim Komisja nie obliczyła wyłącznie na podstawie obrotu Parkera ITR przewidzianej w art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 górnej granicy wynoszącej 10% obrotu w odniesieniu do części grzywny, za której zapłatę tylko Parker ITR został uznany za odpowiedzialnego za okres przed 1 stycznia 2002 r.

 W przedmiocie wykonywania nieograniczonego prawa orzekania

169    Obok zwykłej kontroli zgodności kary z prawem nieograniczone prawo orzekania przyznane Sądowi na podstawie art. 229 WE w art. 31 rozporządzenia nr 1/2003 uprawnia go do zastąpienia jego oceną oceny dokonanej przez Komisję, a w konsekwencji do uchylenia, zmniejszenia lub podwyższenia kwoty nałożonej grzywny lub okresowej kary pieniężnej. Wynika z tego, że sąd Unii jest uprawniony do skorzystania z przysługującego mu nieograniczonego prawa orzekania, w przypadku gdy zostaje mu przedłożona do rozważenia kwestia wysokości grzywny, oraz że może on skorzystać z tego prawa zarówno dla obniżenia kwoty grzywny, jak i dla jej podwyższenia (wyrok z dnia 8 lutego 2007 r., Groupe Danone/Komisja, C‑3/06 P, EU:C:2007:88, pkt 61, 62).

170    Należy podnieść, że ustalenie kwoty grzywny przez Sąd nie jest, z uwagi na jego charakter, ścisłym działaniem arytmetycznym. Ponadto Sąd nie jest związany obliczeniami Komisji ani jej wytycznymi, gdy orzeka na podstawie przysługującego mu nieograniczonego prawa orzekania. Powinien dokonać swojej własnej oceny, uwzględniając wszystkie okoliczności rozpatrywanego przypadku (zob. wyrok z dnia 5 października 2011 r., Romana Tabacchi/Komisja, T‑11/06, EU:T:2011:560, pkt 266 i przytoczone tam orzecznictwo).

171    Ponadto zgodnie z brzmieniem art. 23 ust. 3 rozporządzenia nr 1/2003 przy ustalaniu wysokości grzywny uwzględnia się, oprócz wagi naruszenia, czas jego trwania.

172    Co więcej, jak przypomniano w art. 49 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, kary nie mogą być nieproporcjonalnie surowe w stosunku do czynu zabronionego pod groźbą kary.

173    Zgodnie z art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 kwota grzywny nie może ponadto przekroczyć 10% całkowitego obrotu uzyskanego w poprzedzającym roku obrotowym.

174    W tym względzie z orzecznictwa, w szczególności wypracowanego w wyroku z dnia 4 września 2014 r., YKK i in./Komisja (C‑408/12 P, EU:C:2014:2153), wynika, że dla celów zastosowania górnej granicy 10%, którą przewiduje art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003, należy uwzględnić obrót danej spółki zależnej (zob. podobnie wyrok z dnia 4 września 2014 r., YKK i in./Komisja, C‑408/12 P, EU:C:2014:2153, pkt 97). W tych okolicznościach, ponieważ to nie skonsolidowany obrót grupy Parker, lecz jedynie obrót spółki zależnej Parker ITR należy uwzględnić w celu dostosowania kwoty grzywny do możliwości płatniczych tej spółki, należy przy obliczaniu górnej granicy wynoszącej 10% obrotu oprzeć się na całkowitym obrocie Parkera ITR, w tym na sprzedaży wewnętrznej w ramach grupy.

175    Trybunał orzekł także, iż w celu określenia wysokości grzywien należy uwzględnić czas trwania naruszeń i wszystkie aspekty mogące wchodzić w ocenę wagi tych naruszeń, takie jak w szczególności zachowanie każdego z przedsiębiorstw i rola odgrywana przez każde z nich w ustaleniu uzgodnionych praktyk (zob. podobnie wyrok z dnia 8 grudnia 2011 r., Chalkor/Komisja, C‑386/10 P, EU:C:2011:815, pkt 56 i przytoczone tam orzecznictwo).

176    W wyroku wydanym w postępowaniu odwoławczym Trybunał uchylił w szczególności pkt 2 i 3 sentencji wyroku Sądu, którymi została uchylona grzywna nałożona przez Komisję na spółki Parker ITR i Parker-Hannifin, i w następstwie rozważań Sądu dotyczących wykonywania przysługującego mu nieograniczonego prawa orzekania kwota nałożonej na spółkę Parker ITR grzywny została ustalona na 6 400 000 EUR, za której zapłatę Parker-Hannifin był solidarnie odpowiedzialny w wysokości 6 300 000 EUR.

177    W wyniku skierowania ich skargi do ponownego rozpoznania przez Sąd skarżące twierdzą, że zarzuty, które podniosły, uzasadniają stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji, a w konsekwencji wykonanie przez Sąd nieograniczonego prawa orzekania w celu zmniejszenia kwoty nałożonej na nie grzywny.

178    W niniejszej sprawie, w świetle oceny przeprowadzonej przez Sąd w ramach zarzutów szóstego i ósmego oraz błędów stwierdzonych w pkt 154 i 166 powyżej, Sąd uważa za właściwe, poza częściowym stwierdzeniem nieważności zaskarżonej decyzji, jakie zostało wywnioskowane w pkt 156 i 168 powyżej, wykonanie przyznanego mu na podstawie art. 31 rozporządzenia nr 1/2003 prawa nieograniczonego orzekania i zastąpienie oceny Komisji własną oceną w odniesieniu do kwoty grzywny, jaką należy nałożyć na skarżące.

179    Sąd uważa zatem, że należy uwzględnić następujące okoliczności.

180    Po pierwsze, z dowodów zawartych w aktach sprawy wynika w sposób wystarczający, że kartel stanowił poważne naruszenie ze względu na fakt, że miał na celu rozdzielanie między siebie przetargów, ustalanie cen, ustalanie limitów ilościowych, ustalanie warunków sprzedaży, podział rynków geograficznych, wymianę szczególnie chronionych informacji na temat cen, wielkości sprzedaży oraz przeprowadzanych przetargów. Poza tym chodziło o kartel o zasięgu światowym.

181    Po drugie, co się tyczy w szczególności czasu trwania naruszenia, z jednej strony należy przypomnieć, że spółka ITR Rubber (późniejszy Parker ITR) słusznie została uznana za odpowiedzialną za uczestnictwo w naruszeniu swego poprzednika gospodarczego ITR w odniesieniu do okresu od 1 kwietnia 1986 r. do 31 grudnia 2001 r. oraz za własne uczestnictwo w odniesieniu do okresu od 1 stycznia 2002 r. do 2 maja 2007 r. Z drugiej strony odpowiedzialność solidarna Parkera-Hannifina została przypisana prawidłowo, jako spółce dominującej Parkera ITR, w odniesieniu do okresu od 31 stycznia do 2 maja 2002 r.

182    Po trzecie, ustalono, że ITR odgrywała rolę przywódcy kartelu od dnia 11 czerwca 1999 r. do dnia 30 września 2001 r., w krytycznym dla tego kartelu okresie, po okresie względnej bezczynności, i przyczyniła się ona w bardzo istotny sposób i z powodzeniem do odtworzenia kartelu. Natomiast żadna działalność ITR lub jej następcy – spółki ITR Rubber – po tym okresie nie została im przypisana z tytułu roli przywódcy.

183    Biorąc pod uwagę te okoliczności, Sąd twierdzi, że grzywna w wysokości 19 210 000 EUR nałożona przez Komisję tylko na spółkę Parker ITR pozwala na skuteczne ukaranie stwierdzonego bezprawnego zachowania w sposób, który nie jest znikomy i który pozostaje wystarczająco odstraszający. Jakakolwiek grzywna wyższa od tej kwoty byłaby nieproporcjonalna względem tego naruszenia.

184    Jednak z powodu przewidzianego w art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 określonego prawem pułapu 10% całkowitego obrotu należy uwzględnić dla potrzeb stosowania wspomnianego artykułu całkowity obrót przedsiębiorstwa, a mianowicie Parkera ITR, uzyskany w roku obrotowym poprzedzającym wydanie decyzji nakładającej rozpatrywaną grzywnę, a mianowicie, w wypadku Parkera ITR, rok obrotowy 2008, zakończony w dniu 30 czerwca. Z bilansu Parkera ITR na dzień 30 czerwca 2008 r. załączonego do uwag, które skarżące przedstawiły po wydaniu wyroku w postępowaniu odwoławczym, a w szczególności z jego strony 18, wynika zatem, że całkowity obrót, w tym sprzedaż wewnętrzna, w roku obrotowym 2008 wynosi 135 457 283 EUR.

185    Sąd stwierdza zatem, że kwota grzywny, za której zapłatę Parker ITR powinien zostać uznany za jedynego odpowiedzialnego w niniejszej sprawie, nie powinna przekroczyć 10% obrotu wskazanej w pkt 184 powyżej, a mianowicie 13 545 728 EUR.

186    Wreszcie Sąd stoi na stanowisku, że należy obniżyć kwotę grzywny, za której zapłatę Parker-Hannifin powinien zostać uznany za solidarnie odpowiedzialnego, w szczególności w świetle wagi naruszenia i okoliczności, że uczestnictwo Parkera-Hannifina w naruszeniu, jako spółki dominującej Parkera ITR, rozpoczęło się dopiero od chwili nabycia Parkera ITR, w dniu 31 stycznia 2002 r., gdy nie odgrywał już ona roli przywódcy kartelu, i ustalić ją na 6 400 000 EUR.

187    Sąd uznaje w konsekwencji, że kwotę nałożonej na spółkę Parker ITR grzywny należy ustalić na 19 945 728 EUR, a za jej zapłatę Parker-Hannifin powinien zostać uznany za solidarnie odpowiedzialnego w wysokości 6 400 000 EUR.

188    W pozostałym zakresie skarga zostaje oddalona.

 W przedmiocie kosztów

189    Zgodnie z art. 134 § 3 regulaminu postępowania przed Sądem w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań każdej ze stron każda z nich pokrywa własne koszty.

190    Biorąc pod uwagę okoliczności niniejszej sprawy należy postanowić, że każda ze stron pokryje własne koszty.

Z powyższych względów

SĄD (szósta izba)

orzeka, co następuje:

1)      Stwierdza się nieważność art. 2 akapit pierwszy lit. e) decyzji Komisji C(2009) 428 wersja ostateczna z dnia 28 stycznia 2009 r. dotyczącej postępowania na podstawie art. 81 [WE] i art. 53 porozumienia EOG (sprawa COMP/39406 – Przewody morskie) w zakresie, w jakim podwyższenie o 30% zostało zastosowane do kwoty grzywny podlegającej solidarnej zapłacie przez Parker-Hannifin Corp. z tytułu okoliczności obciążającej dotyczącej roli przywódcy odgrywanej przez ITR SpA od dnia 11 czerwca 1999 r. do dnia 30 września 2001 r. i w zakresie, w jakim Komisja Europejska nie obliczyła wyłącznie na podstawie obrotu Parkera ITR Srl przewidzianej w art. 23 ust. 2 rozporządzenia Rady (WE) nr 1/2003 z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 81 i 82 [WE] górnej granicy wynoszącej 10% obrotu w odniesieniu do części grzywny, za której zapłatę tylko Parker ITR został uznany za odpowiedzialnego za okres przed 1 stycznia 2002 r.

2)      Kwotę nałożonej na Parker Hannifin Manufacturing Srl, dawniej Parker ITR, grzywny ustala się na 19 945 728 EUR, a za jej zapłatę Parker-Hannifin jest solidarnie odpowiedzialny w wysokości 6 400 000 EUR.

3)      W pozostałej części skarga zostaje oddalona.

4)      Parker Hannifin Manufacturing, Parker-Hannifin i Komisja pokrywają własne koszty.

Frimodt Nielsen Schwarcz Collins

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 14 lipca 2016 r.

Podpisy

* Język postępowania: angielski.