Υπόθεση T-40/04

Emma Bonino κ.λπ.

κατά

Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ενώσεως

«Κανονισμός σχετικά με το καθεστώς και τη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων σε ευρωπαϊκό επίπεδο — Προσφυγή ακυρώσεως — Ένσταση περί απαραδέκτου — Πράξη υποκείμενη σε προσφυγή — Ενεργητική νομιμοποίηση — Απαράδεκτο»

Περίληψη της διατάξεως

1.      Προσφυγή ακυρώσεως — Φυσικά ή νομικά πρόσωπα — Πράξεις που τα αφορούν άμεσα και ατομικά — Άμεσος επηρεασμός — Κανονισμός σχετικά με το καθεστώς και τη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων σε ευρωπαϊκό επίπεδο — Αποκλεισμός πολιτικού σχηματισμού από το καθεστώς — Άμεσος επηρεασμός του εν λόγω πολιτικού σχηματισμού

(Άρθρο 230, εδ. 4, ΕΚ· κανονισμός 2004/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρα 2 και 3)

2.      Διαδικασία — Παραδεκτό των προσφυγών — Εκτίμηση βάσει της καταστάσεως που ίσχυε κατά τον χρόνο της καταθέσεως του δικογράφου της προσφυγής — Πράξη που τα αποτελέσματά της θα επέλθουν σε μεταγενέστερη ημερομηνία — Δεν θίγει τον άμεσο επηρεασμό των φυσικών ή νομικών προσώπων

(Άρθρο 230, εδ. 4 και 5, ΕΚ)

3.      Προσφυγή ακυρώσεως — Φυσικά ή νομικά πρόσωπα — Πράξεις που τα αφορούν άμεσα και ατομικά — Άμεσος επηρεασμός — Κανονισμός σχετικά με το καθεστώς και τη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων σε ευρωπαϊκό επίπεδο — Προσφυγή βουλευτών, μελών ενός πολιτικού σχηματισμού — Δεν υφίσταται άμεσος επηρεασμός

(Άρθρο 230, εδάφιο 4, ΕΚ· κανονισμός 2004/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρα 2 και 3)

4.      Προσφυγή ακυρώσεως — Φυσικά ή νομικά πρόσωπα — Πράξεις που τα αφορούν άμεσα και ατομικά — Κανονισμός σχετικά με το καθεστώς και τη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων σε ευρωπαϊκό επίπεδο — Προσφυγή πολιτικού σχηματισμού — Απαράδεκτο

(Άρθρο 230, εδ. 4, ΕΚ· κανονισμός 2004/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου)

5.      Προσφυγή ακυρώσεως — Φυσικά ή νομικά πρόσωπα — Πράξεις που τα αφορούν άμεσα και ατομικά — Κανονισμός σχετικά με το καθεστώς και τη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων σε ευρωπαϊκό επίπεδο — Προσφυγή πολιτικού σχηματισμού — Συμμετοχή βουλευτών, μελών του σχηματισμού, στην κατάρτιση του κανονισμού — Μη πρόβλεψη της συμμετοχής αυτής από τη νομική βάση του εν λόγω κανονισμού — Απαράδεκτο

(Άρθρο 230, εδ. 4, ΕΚ· κανονισμός 2004/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου)

6.      Προσφυγή ακυρώσεως — Φυσικά ή νομικά πρόσωπα — Πράξεις που τα αφορούν άμεσα και ατομικά — Contra legem ερμηνεία της προϋποθέσεως ότι η πράξη πρέπει να αφορά τον προσφεύγοντα ατομικά — Δεν επιτρέπεται

(Άρθρο 230, εδ. 4, ΕΚ)

1.      Ένας κανονισμός όπως ο κανονισμός 2004/2003 σχετικά με το καθεστώς και τη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, που θεσπίζει ένα ευνοϊκό νομικό καθεστώς, στο οποίο μπορούν να υπαχθούν κάποιοι πολιτικοί σχηματισμοί, ενώ άλλοι αποκλείονται, μπορεί να επηρεάσει την ισότητα ευκαιριών μεταξύ των πολιτικών κομμάτων. Συνεπώς, το έννομο αποτέλεσμα που πρέπει να ληφθεί υπόψη σε μια τέτοια περίπτωση είναι ο αποκλεισμός ενός πολιτικού σχηματισμού από το καθεστώς του πολιτικού κόμματος σε ευρωπαϊκό επίπεδο και, συνεπώς, από την κοινοτική χρηματοδότηση, σε συνδυασμό με τη δυνατότητα που παρέχεται σε ορισμένους από τους πολιτικούς του αντιπάλους να τύχουν χρηματοδοτήσεως.

Ειδικότερα, το γεγονός ότι η χορήγηση χρηματοδοτήσεως δυνάμει του κανονισμού αυτού προϋποθέτει την υποβολή σχετικής αιτήσεως δεν αποκλείει τη δυνατότητα να αφορά ο προσβαλλόμενος κανονισμός άμεσα έναν πολιτικό σχηματισμό, δεδομένου ότι η υποβολή μιας τέτοιας αιτήσεως εξαρτάται αποκλειστικά από τη βούληση του κόμματος αυτού.

Εξάλλου, εφόσον οι πολιτικοί σχηματισμοί που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις που προβλέπονται από τα άρθρα 2 και 3 του εν λόγω κανονισμού αποκλείονται από τη χρηματοδότηση και τα κριτήρια που προβλέπονται από το άρθρο 3, στοιχεία α΄, β΄ και δ΄, είναι διατυπωμένα κατά τρόπο ώστε να μην καταλείπουν περιθώριο εκτιμήσεως στο Κοινοβούλιο, το περιεχόμενο μιας αποφάσεως περί χρηματοδοτήσεως ή περί αρνήσεως χρηματοδοτήσεως κατ’ εφαρμογή των εν λόγω κριτηρίων αποτελεί ζήτημα δεσμίας αρμοδιότητας, διότι η απόφαση αυτή έχει αμιγώς αυτόματο χαρακτήρα και απορρέει αποκλειστικά από την κοινοτική ρύθμιση χωρίς εφαρμογή άλλων ενδιάμεσων κανόνων.

(βλ. σκέψεις 43, 49, 51-52)

2.      Έστω και αν το παραδεκτό προσφυγής ακυρώσεως εκτιμάται με βάση τον χρόνο της ασκήσεως της προσφυγής, το γεγονός ότι τα αποτελέσματα μιας πράξεως δεν επέρχονται παρά μόνο σε μεταγενέστερη ημερομηνία, που καθορίζεται με την ίδια αυτή πράξη, δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να αφορά άμεσα κάποιον ιδιώτη.

Πράγματι, αφενός, δεδομένου ότι οι προσφεύγοντες υποχρεούνται να τηρήσουν την προβλεπόμενη στο άρθρο 230, πέμπτο εδάφιο, ΕΚ προθεσμία ασκήσεως προσφυγής, οποιαδήποτε άλλη ερμηνεία θα είχε ως συνέπεια να μπορεί το όργανο που εκδίδει την πράξη να εμποδίσει έναν ιδιώτη από την άσκηση προσφυγής, σύμφωνα με το άρθρο 230, τέταρτο εδάφιο, ΕΚ, αναβάλλοντας την ημερομηνία θέσεως σε ισχύ διατάξεως ικανής να πλήξει άμεσα τη νομική κατάσταση του ενδιαφερομένου.

Αφετέρου, όταν ο νομοθέτης προβλέπει ότι ορισμένα μέτρα που προβλέπει η προσβαλλόμενη πράξη τίθενται σε ισχύ σε συγκεκριμένη ημερομηνία και ότι η εφαρμογή των διατάξεων αυτών δεν εξαρτάται από την επέλευση αβέβαιων γεγονότων, η αναβολή της εφαρμογής τους δεν επηρεάζει καθόλου την άμεση υπαγωγή ενός ιδιώτη στον προσβαλλόμενο κανονισμό.

(βλ. σκέψεις 45-48)

3.      Ο κανονισμός 2004/2003, σχετικά με το καθεστώς και τη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, δεν αφορά άμεσα, κατά την έννοια του άρθρου 230, τέταρτο εδάφιο, ΕΚ, τους βουλευτές που είναι μέλη ενός πολιτικού σχηματισμού, διότι, μολονότι δεν μπορεί να αποκλειστεί ότι οι προβλεπόμενοι από τον κανονισμό αυτόν όροι χρηματοδοτήσεως ενός πολιτικού κόμματος μπορούν να έχουν επιπτώσεις επί της ασκήσεως των καθηκόντων των βουλευτών που είναι μέλη του, οι οικονομικές συνέπειες της χρηματοδοτήσεως που χορηγείται ενδεχομένως σε αντίπαλο πολιτικό σχηματισμό και όχι σε αυτόν μέλη του οποίου είναι οι προσφεύγοντες βουλευτές πρέπει να χαρακτηριστούν ως έμμεσες. Στην πραγματικότητα, το άμεσο οικονομικό αποτέλεσμα επέρχεται επί της καταστάσεως του πολιτικού σχηματισμού και όχι αυτής των βουλευτών που εξελέγησαν περιλαμβανόμενοι στους συνδυασμούς του σχηματισμού αυτού και οι οικονομικές αυτές συνέπειες δεν αφορούν τη νομική, αλλά μόνον την πραγματική κατάσταση των προσφευγόντων βουλευτών.

(βλ. σκέψεις 56, 59)

4.      Ο κανονισμός 2004/2003, σχετικά με το καθεστώς και τη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, εφαρμόζεται επί αντικειμενικώς προσδιοριζομένων καταστάσεων και παράγει έννομα αποτελέσματα έναντι κατηγοριών προσώπων που καθορίζονται κατά τρόπο γενικό και αφηρημένο, εφόσον δεν αφορά ατομικά τα πρόσωπα αυτά κατά την έννοια του άρθρου 230, τέταρτο εδάφιο, ΕΚ. Ειδικότερα, οι όροι τους οποίους πρέπει να πληροί ένα πολιτικό κόμμα που επιδιώκει να του χορηγηθεί κοινοτική χρηματοδότηση είναι διατυπωμένοι γενικά και εφαρμόζονται αδιακρίτως επί οποιουδήποτε πολιτικού σχηματισμού ο οποίος εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του εν λόγω κανονισμού.

Επομένως, η ομάδα αναφοράς δεν ανήκει σε κλειστό κύκλο προσώπων τα οποία αφορά ο κανονισμός 2004/2003, αλλά αποτελείται από όλους τους πολιτικούς σχηματισμούς τους οποίους ενδέχεται να αφορά άμεσα ο εν λόγω κανονισμός, ήτοι ιδίως όλα τα πολιτικά κόμματα που έχουν συμμετάσχει στις ευρωεκλογές ή έχουν εκδηλώσει αυτήν την πρόθεση.

Το γεγονός ότι είναι δυνατόν να προσδιοριστεί ο αριθμός ή ακόμα και η ταυτότητα ορισμένων προσώπων τα οποία αφορά μια πράξη, ενώ μια τέτοια δυνατότητα δεν υφίσταται ως προς άλλα πρόσωπα, δεν μπορεί να εξατομικεύσει τον προσφεύγοντα.

(βλ. σκέψεις 61-63)

5.      Το γεγονός και μόνο της συμμετοχής στις συζητήσεις που προηγήθηκαν της εκδόσεως μιας πράξεως δεν προσδίδει ατομικό δικαίωμα ασκήσεως προσφυγής. Μολονότι η ιδιότητα μιας ενώσεως που έχει ως σκοπό την προαγωγή των συμφερόντων των μελών της ως «διαπραγματεύτριας» μπορεί ίσως να αρκεί για την εξατομίκευσή της ως προσφεύγουσας, το συμπέρασμα αυτό δεν ισχύει για μια πράξη κανονιστικής φύσεως, όταν η νομική βάση δυνάμει της οποίας εκδόθηκε η πράξη δεν προβλέπει τη συμμετοχή ιδιωτών. Ομοίως, ελλείψει ειδικών διαδικασιών συμμετοχής των ιδιωτών στη λήψη, εκτέλεση και παρακολούθηση της εφαρμογής των επιδίκων αποφάσεων, η απλή υποβολή καταγγελίας και, εν συνεχεία, η ενδεχόμενη αλληλογραφία με την Επιτροπή δεν νομιμοποιούν ενεργητικώς τον καταγγέλλοντα για την άσκηση προσφυγής δυνάμει του άρθρου 230 ΕΚ.

Συναφώς, ο κανονισμός 2004/2003, σχετικά με το καθεστώς και τη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, δεν αφορά ατομικά, κατά την έννοια του άρθρου 230, τέταρτο εδάφιο, ΕΚ, έναν πολιτικό σχηματισμό ορισμένα μέλη του οποίου μετέσχαν ως βουλευτές στη νομοθετική διαδικασία, εφόσον ο εν λόγω κανονισμός δεν αφορά άμεσα τα μέλη αυτά και καμία διαδικαστική διάταξη δεν επέβαλλε την επίσημη συμμετοχή των πολιτικών κομμάτων στη διαδικασία εκδόσεώς του.

(βλ. σκέψεις 70-72, 75)

6.      Δεν μπορεί να γίνει δεκτή μια ερμηνεία του συστήματος των ένδικων βοηθημάτων σύμφωνα με την οποία η άσκηση προσφυγής ακυρώσεως ενώπιον του κοινοτικού δικαστή είναι παραδεκτή, αν αποδεικνύεται, κατόπιν εξετάσεως των εθνικών δικονομικών κανόνων από τον κοινοτικό δικαστή, ότι οι κανόνες αυτοί δεν επιτρέπουν στον ιδιώτη την άσκηση ένδικου βοηθήματος με το οποίο να μπορεί να αμφισβητήσει το κύρος της προσβαλλομένης κοινοτικής πράξεως.

Εξάλλου, σύμφωνα με το σύστημα ελέγχου της νομιμότητας που καθιερώνει η Συνθήκη, ένα φυσικό ή νομικό πρόσωπο δεν μπορεί να ασκήσει προσφυγή κατά κανονισμού παρά μόνον εάν ο κανονισμός αυτός το αφορά όχι μόνον άμεσα αλλά και ατομικά. Μολονότι η προϋπόθεση αυτή πρέπει να ερμηνεύεται υπό το πρίσμα της αρχής της παροχής αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας λαμβανομένων υπόψη των διαφόρων περιστάσεων που είναι δυνατό να εξατομικεύουν τον προσφεύγοντα, η ερμηνεία αυτή δεν μπορεί να καταλήξει στο να μη λαμβάνεται υπόψη η εν λόγω προϋπόθεση, η οποία ρητώς προβλέπεται στη Συνθήκη, διότι αυτό θα συνεπαγόταν υπέρβαση των αρμοδιοτήτων που απονέμει η Συνθήκη στα κοινοτικά δικαστήρια.

(βλ. σκέψη 77)