Sprawy połączone C‑829/21 i C‑129/22
TE,
oraz
RU, prawnie reprezentowana przez TE
przeciwko
Stadt Frankfurt am Main
oraz
EF
przeciwko
Stadt Offenbach am Main,
(wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożone przez Hessischer Verwaltungsgerichtshof) i przez Verwaltungsgericht Darmstadt
Wyrok Trybunału (druga izba) z dnia 29 czerwca 2023 r.
Odesłanie prejudycjalne – Polityka imigracyjna – Status obywateli państw trzecich będących rezydentami długoterminowymi – Dyrektywa 2003/109/WE – Artykuł 9 ust. 4 akapit drugi, art. 14 ust. 1, art. 15 ust. 4 akapit drugi, art. 19 ust. 2 i art. 22 – Prawo obywateli państw trzecich do uzyskania statusu rezydenta długoterminowego w państwie członkowskim – Wydanie przez pierwsze państwo członkowskie „zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE” z nieograniczonym okresem ważności – Obywatel państwa trzeciego nieobecny na terytorium pierwszego państwa członkowskiego przez okres przekraczający sześć lat – Konsekwencja w postaci utraty statusu rezydenta długoterminowego – Wniosek o odnowienie dokumentu pobytowego wydanego przez drugie państwo członkowskie na mocy przepisów rozdziału III dyrektywy 2003/109/WE – Oddalenie wniosku przez drugie państwo członkowskie z powodu utraty tego statusu – Przesłanki
1. Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka imigracyjna – Status obywateli państw trzecich będących rezydentami długoterminowymi – Dyrektywa 2003/109 – Cofnięcie lub utrata statusu – Podstawy – Nieobecność na terytorium państwa członkowskiego, które przyznało status rezydenta długoterminowego, przez okres przekraczający sześć lat – Konsekwencja w postaci odmowy odnowienia zezwolenia na pobyt wydanego na podstawie przepisów rozdziału III wspomnianej dyrektywy – Dopuszczalność – Przesłanki
[art. 4 ust. 3 TUE; dyrektywa Rady 2003/109, motywy 10, 11, art. 2 lit. c), d), art. 8 ust. 2, art. 9 ust. 4 akapity drugi, trzeci, art. 14 ust. 1, art. 15 ust. 4, art. 16, art. 19 ust. 2, art. 22 ust. 1 lit. b)]
(zob. pkt 41–45, 50–56, 61–73, 75; pkt 1 sentencji)
2. Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka imigracyjna – Status obywateli państw trzecich będących rezydentami długoterminowymi – Dyrektywa 2003/109 – Cofnięcie lub utrata statusu – Podstawy – Wprowadzenie w życie przez państwa członkowskie – Odrębne przepisy wdrażające art. 9 ust. 4 akapit drugi i art. 22 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2003/109 – Przepisy przewidujące cofnięcie zezwolenia na pobyt na podstawie przepisów rozdziału III tej dyrektywy w przypadku utraty statusu rezydenta długoterminowego w państwie członkowskim, które je wydało, bez konkretnego odniesienia do jednej z podstaw utraty wspomnianego statusu – Dopuszczalność
[dyrektywa Rady 2003/109, art. 9 ust. 4 akapit drugi, art. 22 ust. 1 lit. b)]
(zob. pkt 77–84, pkt 2 sentencji)
3. Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka imigracyjna – Status obywateli państw trzecich będących rezydentami długoterminowymi – Dyrektywa 2003/109 – Warunki zamieszkania w drugim państwie członkowskim – Dostarczenie dokumentów potwierdzających posiadanie odpowiednich warunków mieszkaniowych – Niewprowadzenie w życie tego warunku – Oddalenie wniosku o wydanie lub odnowienie zezwolenia na pobyt na podstawie rozdziału III dyrektywy 2003/109 z uwagi na nieprzestrzeganie wspomnianego warunku – Niedopuszczalność
[art. 267 TFUE; dyrektywa Rady 2003/109, art. 15 ust. 4 akapit drugi]
(zob. pkt 86, 88, pkt 3 sentencji)
Streszczenie
TE, obywatelka Ghany i EF, obywatel pakistański, uzyskali zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE we Włoszech, opatrzone, między innymi, wzmianką „illimitata” ([na czas] nieokreślony). Odpowiednio, w latach 2013 i 2014, przybyli oni z Włoch na terytorium Niemiec. Na podstawie ich statusu rezydenta długoterminowego wydanego we Włoszech, władze niemieckie wydały im, zgodnie z niemieckimi przepisami dotyczącymi pobytu cudzoziemców(1), zezwolenie na pobyt ważne przez jeden rok.
Następnie władze niemieckie oddaliły wnioski o odnowienie zezwolenia na pobyt TE i EF. Ci ostatni zaskarżyli odmowę odnowienia. W szczególności, co się tyczy EF, odmowa odnowienia została oparta na podstawie przewidzianej w art. 9 ust. 4 akapit drugi dyrektywy 2003/109(2), że utracił on status rezydenta długoterminowego we Włoszech, ponieważ nie przebywał już w tym państwie członkowskim od ponad sześciu lat. Ta sama podstawa została podniesiona przeciwko TE w ramach postępowania dotyczącego zakwestionowania oddalenia jej wniosku o odnowienie.
Sądy niemieckie, do których wpłynęły skargi wniesione, odpowiednio, przez TE i EF, a mianowicie Hessischer Verwaltungsgerichtshof (wyższy sąd administracyjny dla Hesji, Niemcy) i Verwaltungsgericht Darmstadt (sąd administracyjny w Darmstadt, Niemcy), postanowiły zwrócić się do Trybunału z kilkoma pytaniami dotyczącymi wykładni dyrektywy 2003/109.
W swoim wyroku Trybunał wyjaśnił między innymi przesłanki, którym podlega decyzja, taka jak rozpatrywana w sprawach w postępowaniach głównych, odmawiająca odnowienia zezwolenia na pobyt obywatelowi państwa trzeciego ze względu na to, że był on nieobecny na terytorium państwa członkowskiego, które przyznało status rezydenta długoterminowego, przez okres przekraczający sześć lat, i tym samym utracił ten status.
Ocena Trybunału
Przede wszystkim Trybunał zauważył, że korzystanie ze statusu rezydenta długoterminowego w „pierwszym państwie członkowskim”(3) jest bezwzględną przesłanką, która musi być uprzednio spełniona przez obywatela państwa trzeciego zamierzającego uzyskać lub odnowić zezwolenie na pobyt w „drugim państwie członkowskim”(4) na mocy przepisów rozdziału III dyrektywy 2003/109. W rezultacie, jeżeli drugie państwo członkowskie, stwierdzi, że dany obywatel państwa trzeciego utracił status rezydenta długoterminowego w pierwszym państwie członkowskim, na podstawie przesłanki, w szczególności, wskazanej w art. 9 ust. 4 akapit drugi dyrektywy 2003/109, że był on nieobecny na terytorium pierwszego państwa członkowskiego przez ponad sześć lat, stwierdzenie to stoi na przeszkodzie odnowieniu takiego zezwolenia na pobyt.
Następnie, co się tyczy daty właściwej dla oceny warunku dotyczącego uzyskania statusu rezydenta długoterminowego, Trybunał uściślił, że jest to data złożenia przez danego obywatela państwa trzeciego wniosku o odnowienie zezwolenia na pobyt na podstawie przepisów rozdziału III dyrektywy 2003/109. Niemniej jednak nic nie stoi na przeszkodzie temu, aby drugie państwo członkowskie wydało nową decyzję o odmowie odnowienia lub o cofnięciu dokumentu pobytowego na podstawie art. 22 wspomnianej dyrektywy, jeżeli uważa ono, że status rezydenta długoterminowego w pierwszym państwie członkowskim wygasł w trakcie postępowania administracyjnego lub sądowego dotyczącego wniosku o odnowienie.
Wreszcie Trybunał podkreślił, że ciężar dowodu dotyczący korzystania ze statusu rezydenta długoterminowego w pierwszym państwie członkowskim spoczywa co do zasady na danym obywatelu państwa trzeciego. Z dyrektywy 2003/109(5) wynika jednak, że ważne zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE pozwala domniemywać, że obywatelowi temu nadal przysługuje wspomniany status. Oczywiście domniemanie to nie jest niewzruszalne, ponieważ drugie państwo członkowskie może być zmuszone do zbadania jednej z podstaw utraty statusu rezydenta długoterminowego, o których mowa w art. 9 dyrektywy 2003/109. Niemniej jednak takie podważenie jest uzależnione od stwierdzenia istnienia wystarczająco konkretnych i spójnych poszlak, że jedna z tych podstaw może mieć zastosowanie.
W tym kontekście Trybunał określił szczegółowo weryfikacje, jakie drugie państwo członkowskie powinno przeprowadzić w przypadku zaistnienia takich poszlak w związku z podstawą, przewidzianą w art. 9 ust. 4 akapit drugi dyrektywy 2003/109, zwracając się w razie potrzeby o pomoc do pierwszego państwa członkowskiego, zgodnie z zasadą lojalnej współpracy(6). Po pierwsze, obywatel państwa trzeciego powinien zostać uprzednio wezwany do przedstawienia dowodu ewentualnej obecności na terytorium pierwszego państwa członkowskiego w okresie sześciu lat, o którym mowa w tym przepisie, przy czym obecność na tym terytorium przez łączny okres zaledwie kilku dni jest w istocie wystarczająca, aby zapobiec utracie statusu rezydenta długoterminowego. Po drugie, w przypadku nieobecności na tym terytorium przez okres przekraczający sześć lat drugie państwo członkowskie powinno sprawdzić, zgodnie z art. 9 ust. 4 akapit trzeci dyrektywy 2003/109, czy pierwsze państwo członkowskie skorzystało z możliwości określenia, że „z przyczyn szczególnych” rezydent długoterminowy zachowuje swój status we wspomnianym państwie członkowskim w przypadku takiej nieobecności, a jeśli tak, to czy taka szczególna przyczyna została wykazana.