Υπόθεση T‑376/13
Versorgungswerk der Zahnärztekammer Schleswig-Holstein
κατά
Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ)
«Πρόσβαση στα έγγραφα — Απόφαση 2004/258/ΕΚ — Συμφωνία ανταλλαγής της 15ης Φεβρουαρίου 2012 μεταξύ της Ελλάδας και της ΕΚΤ και των εθνικών κεντρικών τραπεζών του Ευρωσυστήματος — Παραρτήματα A και B — Μερική άρνηση προσβάσεως — Δημόσιο συμφέρον — Νομισματική πολιτική της Ένωσης και ενός κράτους μέλους — Οικονομικά της ΕΚΤ και των εθνικών κεντρικών τραπεζών του Ευρωσυστήματος — Σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος στην Ένωση»
Περίληψη — Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (ένατο τμήμα)
της 4ης Ιουνίου 2015
1. Προσφυγή ακυρώσεως — Πράξεις δεκτικές προσφυγής — Απόφαση θεσμικού οργάνου που απορρίπτει την αίτηση προσβάσεως σε έγγραφα — Αίτηση του προσφεύγοντος περί προσβάσεως η οποία απερρίφθη ως απαράδεκτη — Δεν ασκεί επιρροή επί του παραδεκτού της προσφυγής
(Άρθρο 263 ΣΛΕΕ· απόφαση 2004/258 της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση 2011/342)
2. Ένδικη διαδικασία — Εισαγωγικό δικόγραφο — Τυπικά στοιχεία — Προσδιορισμός του αντικειμένου της διαφοράς — Συνοπτική έκθεση των προβαλλόμενων ισχυρισμών
(Οργανισμός του Δικαστηρίου, άρθρο 21, εδ. 1, και 53, εδ. 1· Κανονισμός Διαδικασίας του Γενικού Δικαστηρίου, άρθρο 44 § 1, στοιχείο γ΄)
3. Πράξεις των οργάνων — Αιτιολογία — Υποχρέωση — Περιεχόμενο — Εκτίμηση της υποχρεώσεως αιτιολογήσεως σε συνάρτηση με τις περιστάσεις της συγκεκριμένης περιπτώσεως
(Άρθρο 296 § 2 ΣΛΕΕ)
4. Θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Δικαίωμα προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα — Απόφαση 2004/258 της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας — Εξαιρέσεις από το δικαίωμα προσβάσεως στα έγγραφα — Υποχρέωση αιτιολογήσεως — Περιεχόμενο
(Άρθρο 296 § 2 ΣΛΕΕ· απόφαση 2004/258 της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση 2011/342, άρθρο 4 § 1, στοιχείο α΄, δεύτερη, τρίτη και έβδομη περίπτωση)
5. Θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Δικαίωμα προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα — Απόφαση 2004/258 της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας — Εξαιρέσεις από το δικαίωμα προσβάσεως στα έγγραφα — Προστασία του δημοσίου συμφέροντος όσον αφορά τη χρηματοπιστωτική, νομισματική ή οικονομική πολιτική της Ένωσης ή κράτους μέλους ή τη χρηματοπιστωτική κατάσταση της ΕΚΤ ή των εθνικών κεντρικών τραπεζών — Προστασία του δημοσίου συμφέροντος όσον αφορά τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος στην Ένωση ή σε κράτος μέλος — Περιθώριο εκτιμήσεως της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας — Δικαστικός έλεγχος — Όρια — Γενικός χαρακτήρας της αιτιολογίας με σκοπό την προστασία ευαίσθητων πληροφοριών — Επιτρέπεται
(Άρθρο 296 § 2 ΣΛΕΕ· απόφαση 2004/258 της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση 2011/342, άρθρο 4 § 1, στοιχείο α΄, δεύτερη, τρίτη και έβδομη περίπτωση)
6. Θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Δικαίωμα προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα — Απόφαση 2004/258 της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας — Εξαιρέσεις από το δικαίωμα προσβάσεως στα έγγραφα — Προστασία του δημοσίου συμφέροντος όσον αφορά τη χρηματοπιστωτική, νομισματική ή οικονομική πολιτική της Ένωσης ή κράτους μέλους ή τη χρηματοπιστωτική κατάσταση της ΕΚΤ ή των εθνικών κεντρικών τραπεζών — Περιεχόμενο — Εφαρμογή σε συμφωνία ανταλλαγής κρατικών ομολόγων μεταξύ του οικείου κράτους μέλους, αφενός, και της ΕΚΤ και των εθνικών κεντρικών τραπεζών του Ευρωσυστήματος, αφετέρου —Περιλαμβάνεται
(Απόφαση 2004/258 της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση 2011/342, άρθρο 4 § 1, στοιχείο α΄, δεύτερη και τρίτη περίπτωση)
7. Θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Δικαίωμα προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα — Απόφαση 2004/258 της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας — Εξαιρέσεις από το δικαίωμα προσβάσεως στα έγγραφα — Αυστηρή ερμηνεία και εφαρμογή — Υποχρέωση του θεσμικού οργάνου να προβεί σε συγκεκριμένη και εξατομικευμένη εξέταση των εγγράφων — Περιεχόμενο
(Απόφαση 2004/258 της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση 2011/342, άρθρα 2 § 1, και 4 § 1)
8. Προσφυγή ακυρώσεως — Έλεγχος της νομιμότητας — Κριτήρια — Συνεκτίμηση των πραγματικών και νομικών στοιχείων που υφίστανται κατά τον χρόνο της εκδόσεως της επίδικης πράξεως
(Άρθρο 263 ΣΛΕΕ)
1. Ως αποδέκτης αποφάσεως περί αρνήσεως προσβάσεως σε έγγραφα δυνάμει της αποφάσεως 2004/258, σχετικά με την πρόσβαση του κοινού στα έγγραφα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση 2011/342, ο ενδιαφερόμενος δικαιούται να ασκήσει προσφυγή κατά της εν λόγω αποφάσεως. Συναφώς, το δικαίωμα του προσφεύγοντος να ασκήσει προσφυγή κατά της εν λόγω αποφάσεως δεν δύναται να επηρεαστεί από ενδεχόμενο απαράδεκτο της αιτήσεώς του ενώπιον της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
(βλ. σκέψη 20)
2. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψη 23)
3. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 32, 33)
4. Ικανοποιεί τις απαιτήσεις της υποχρεώσεως αιτιολογήσεως, που προβλέπεται στο άρθρο 296, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ, απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας περί αρνήσεως προσβάσεως σε έγγραφα δυνάμει της αποφάσεως 2004/258, σχετικά με την πρόσβαση του κοινού στα έγγραφα της εν λόγω Τράπεζας, όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση 2011/342, η οποία επιτρέπει στον αιτούντα να γνωρίζει τη νομική βάση στην οποία στήριξε την απόρριψη της αιτήσεώς του προσβάσεως και τους λόγους για τους οποίους θεώρησε ότι μια γνωστοποίηση του περιεχομένου των εν λόγω εγγράφων θα έθιγε τη νομισματική πολιτική της Ένωσης και των κρατών μελών, τη χρηματοπιστωτική της κατάσταση και εκείνη των εθνικών κεντρικών τραπεζών του Ευρωσυστήματος και τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος, υπό την έννοια του άρθρου 4, παράγραφος 1, στοιχείο α΄, δεύτερη, τρίτη και έβδομη περίπτωση, της αποφάσεως 2004/258.
Συναφώς, η ΕΚΤ δεν είναι υποχρεωμένη να εξηγήσει τη χρησιμοποίηση στο πλαίσιο της αιτιολογίας των εκφράσεων όπως «δυσλειτουργία συγκεκριμένων τομέων της αγοράς» και «μηχανισμός μεταδόσεως». Συγκεκριμένα, είναι δημοσίως γνωστό ότι, από τις αρχές του 2010, η Ένωση είχε υποστεί την κρίση δημόσιου χρέους και ότι είχαν εκδηλωθεί εντάσεις σε ορισμένες αγορές του δημόσιου χρέους της ζώνης του ευρώ, μεταξύ άλλων λόγω των αυξανόμενων ανησυχιών της αγοράς όσον αφορά τη βιωσιμότητα των δημοσίων οικονομικών σε σχέση με τα πολύ υψηλά δημοσιονομικά ελλείμματα, ειδικότερα στην Ελλάδα. Είναι επίσης γνωστό ότι οι εντάσεις αυτές έχουν διαδοθεί και σε άλλους τομείς των χρηματοπιστωτικών αγορών και ότι η ΕΚΤ έχει εξαγγείλει το πρόγραμμα για τις αγορές τίτλων προκειμένου να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα του μηχανισμού μεταδόσεως της νομισματικής πολιτικής. Επιπλέον, όσον αφορά απόφαση απευθυνόμενη σε αιτούντα ο οποίος απέκτησε ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου στο πλαίσιο των καθηκόντων του ως διεθνούς επενδυτή, ο τελευταίος αυτός πρέπει να θεωρηθεί ότι γνωρίζει τη σημασία του όρου «μηχανισμός μεταδόσεως» ή ότι είναι ικανός να βρει εύκολα τι σημαίνει, ανατρέχοντας για παράδειγμα στον ιστότοπο της ΕΚΤ.
(βλ. σκέψεις 39, 40, 50)
5. Στον τομέα της προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα διαθέτει ευρύ περιθώριο εκτιμήσεως όσον αφορά το ζήτημα αν το δημόσιο συμφέρον που αφορά τη δημοσιονομική, νομισματική ή οικονομική πολιτική της Ένωσης ή ενός κράτους μέλους, τα οικονομικά της ΕΚΤ ή των εθνικών κεντρικών τραπεζών του Ευρωσυστήματος και τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος στην Ένωση ή σε ένα κράτος μέλος, υπό την έννοια του άρθρου 4, παράγραφος 1, στοιχείο α΄, δεύτερη, τρίτη και έβδομη περίπτωση, της αποφάσεως 2004/258, σχετικά με την πρόσβαση του κοινού στα έγγραφα της εν λόγω Τράπεζας, όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση 2011/342, μπορεί να θιγεί από τη γνωστοποίηση των πληροφοριών που περιέχονται στα έγγραφα στα οποία ζητείται η πρόσβαση και, επομένως, ο έλεγχος της νομιμότητας που ασκεί ο δικαστής της Ένωσης συναφώς πρέπει να περιοριστεί στην εξακρίβωση της τηρήσεως των σχετικών με τη διαδικασία και την αιτιολόγηση κανόνων, την ακρίβεια των πραγματικών περιστατικών καθώς και την έλλειψη πρόδηλης πλάνης εκτιμήσεως και καταχρήσεως εξουσίας.
Συναφώς, λόγω του περιορισμένου ελέγχου του δικαστή της Ένωσης, η τήρηση της υποχρεώσεως που υπέχει η ΕΚΤ να αιτιολογεί επαρκώς τις αποφάσεις της έχει ακόμη πιο θεμελιώδη σημασία. Πράγματι, μόνο έτσι μπορεί ο δικαστής της Ένωσης να είναι σε θέση να ελέγξει αν συντρέχουν τα πραγματικά και τα νομικά στοιχεία από τα οποία εξαρτάται η άσκηση της εξουσίας εκτιμήσεως. Εντούτοις, όσον αφορά το αίτημα περί προσβάσεως στα παραρτήματα συμφωνίας ανταλλαγής μεταξύ της Ελληνικής Δημοκρατίας και της ΕΚΤ και των εθνικών κεντρικών τραπεζών του Ευρωσυστήματος δυνάμει της οποίας οι τελευταίες αντάλλαξαν ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου που κατείχαν έναντι νέων ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου, η υποχρέωση αιτιολογήσεως ουδόλως εμποδίζει το να στηριχθεί η ΕΚΤ σε εκτιμήσεις λαμβάνουσες υπόψη την υποθετική συμπεριφορά που οι παράγοντες της αγοράς θα μπορούσαν να υιοθετήσουν κατόπιν της γνωστοποιήσεως των πληροφοριών που περιέχονται στα εν λόγω παραρτήματα και στις συνέπειες που μια τέτοια συμπεριφορά θα μπορούσε να έχει για μελλοντικές παρεμβάσεις. Υπό τις συνθήκες αυτές, ο γενικός χαρακτήρας της αιτιολογίας της ΕΚΤ δικαιολογείται από τη μέριμνα να μην αποκαλυφθούν πληροφορίες στην προστασία των οποίων αποσκοπούν οι εξαιρέσεις που προβλέπονται στην απόφαση 2004/258.
(βλ. σκέψεις 53-55)
6. Το δικαίωμα προσβάσεως στα έγγραφα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας υπόκειται σε ορισμένους περιορισμούς στηριζόμενους σε λόγους δημοσίου ή ιδιωτικού συμφέροντος. Ειδικότερα, το άρθρο 4, παράγραφος 1, στοιχείο α΄, δεύτερη και τρίτη περίπτωση, της αποφάσεως 2004/258, σχετικά με την πρόσβαση του κοινού στα έγγραφα της εν λόγω Τράπεζας, όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση 2011/342, προβλέπει εξαιρέσεις από την πρόσβαση σε έγγραφο σε περίπτωση που η γνωστοποίησή του θα έθιγε την προστασία του δημοσίου συμφέροντος, όσον αφορά τη δημοσιονομική, νομισματική ή οικονομική πολιτική της Ένωσης ή ενός κράτους μέλους, ή τα οικονομικά της ΕΚΤ ή των εθνικών κεντρικών τραπεζών (ΕθνΚΤ) του Ευρωσυστήματος.
Δικαιολογείται, δυνάμει του εν λόγω άρθρου 4, παράγραφος 1, στοιχείο α΄, δεύτερη και τρίτη περίπτωση, της αποφάσεως 2004/258, η εκ μέρους της Τράπεζας άρνηση προσβάσεως στα παραρτήματα της συμφωνίας ανταλλαγής κρατικών ομολόγων μεταξύ κράτους μέλους και της ΕΚΤ και των ΕθνΚΤ του Ευρωσυστήματος, η οποία συνήφθη στο πλαίσιο προγράμματος παρεμβάσεως στην αγορά που έχει ήδη λήξει, άρνηση η οποία στηρίζεται στην εκτίμηση ότι η γνωστοποίηση των στοιχείων που περιέχονται στα εν λόγω παραρτήματα θα μπορούσε να παρακινήσει τους παράγοντες της αγοράς να προβλέψουν τη στρατηγική, την τακτική και τη μέθοδο που θα μπορούσαν να υιοθετηθούν από αυτήν και από τις ΕθνΚΤ του Ευρωσυστήματος στο πλαίσιο μελλοντικών παρεμβάσεων. Συγκεκριμένα, όταν μια παρέμβαση συνεπάγεται την αγορά κρατικών ομολόγων από την ΕΚΤ και από τις ΕθνΚΤ του Ευρωσυστήματος, υπάρχει κίνδυνος οι παράγοντες της αγοράς να στηριχθούν στις πληροφορίες σχετικά με παρόμοιες αγορές κατά το παρελθόν για να προσδιορίσουν, σωστά ή λάθος, τις προτιμήσεις της ΕΚΤ και των ΕθνΚΤ του Ευρωσυστήματος για ορισμένα είδη κρατικών ομολόγων του Δημοσίου οι οποίες θεωρούν ότι ισχύουν ανεξάρτητα από τον σκοπό τον οποίο επιδιώκει η αγορά των κρατικών ομολόγων.
Σε μια τέτοια όμως περίπτωση, η γνωστοποίηση των πληροφοριών που περιέχονται στα παραρτήματα της συμφωνίας ανταλλαγής θα μπορούσε να θίξει την αποτελεσματικότητα των μέτρων παρεμβάσεως της ΕΚΤ και τη χρηματοπιστωτική της κατάσταση ή εκείνη των ΕθνΚΤ του Ευρωσυστήματος, εφόσον, αφενός, η γνωστοποίηση αυτή θα ενείχε τον κίνδυνο να έχει ως συνέπεια αύξηση των τιμών για τα είδη ομολόγων που οι παράγοντες της αγοράς θα έχουν προσδιορίσει ως δυνάμενα να αγοραστούν από την ΕΚΤ και τις ΕθνΚΤ του Ευρωσυστήματος. Οι τελευταίες αυτές θα μπορούσαν να αναγκαστούν είτε να αγοράσουν αυτά τα είδη ομολόγων σε υψηλότερες τιμές είτε να αγοράσουν διαφορετικά ομόλογα που αντιστοιχούν λιγότερο στις προτιμήσεις τους. Αφετέρου, η ΕΚΤ και οι ΕθνΚΤ του Ευρωσυστήματος θα μπορούσαν να αναγκαστούν να αγοράσουν ομόλογα διαφόρων ειδών στη σχετική κατηγορία, προκειμένου να παρακινήσουν τους παράγοντες της αγοράς να επενδύσουν στο σύνολο των ομολόγων που περιέχονται στην εν λόγω κατηγορία, αντί να επικεντρωθούν σε ορισμένα είδη ομολόγων.
Περαιτέρω, εφόσον η ΕΚΤ διαθέτει πολύ ευρύ περιθώριο εκτιμήσεως όσον αφορά την επιλογή και τον καθορισμό των μέτρων που λαμβάνει στο πλαίσιο της εκπληρώσεως των καθηκόντων της, όταν εξετάζει αν η πρόσβαση σε έγγραφα μπορεί να θίξει τη νομισματική πολιτική της Ένωσης, τη χρηματοπιστωτική κατάστασή της ή εκείνη των ΕθνΚΤ του Ευρωσυστήματος, δικαιούται να λάβει υπόψη το σύνολο των μέτρων στη λήψη των οποίων θα μπορούσε να οδηγηθεί στο μέλλον και δεν είναι υποχρεωμένη να λάβει υπόψη αποκλειστικά μέτρα που προβλέπουν την προϋπόθεση, που προβλέπονται σε ανακοινωθέντα Τύπου σχετικά με το πρόγραμμά της παρεμβάσεως στην αγορά.
(βλ. σκέψεις 72, 78, 80, 87, 96, 97, 102)
7. Οι εξαιρέσεις από το δικαίωμα προσβάσεως του κοινού στα έγγραφα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που προβλέπει το άρθρο 2, παράγραφος 1, της αποφάσεως 2004/258, σχετικά με την πρόσβαση του κοινού στα έγγραφα της εν λόγω Τράπεζας, όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση 2011/342, δεδομένου ότι παρεκκλίνουν από το εν λόγω δικαίωμα, πρέπει να τυγχάνουν στενής ερμηνείας και εφαρμογής. Συνεπώς, όταν η ΕΚΤ αποφασίζει να αρνηθεί την πρόσβαση σε έγγραφο το οποίο της ζητήθηκε να γνωστοποιήσει, δυνάμει του άρθρου 4, παράγραφος 1, της εν λόγω αποφάσεως, οφείλει, καταρχήν, να δικαιολογήσει τον λόγο για τον οποίο η πρόσβαση στο έγγραφο αυτό είναι ικανή να θίξει συγκεκριμένα και ουσιαστικά το συμφέρον που προστατεύει η συγκεκριμένη εξαίρεση που προβλέπει η διάταξη αυτή την οποία επικαλείται.
Συναφώς, δυνάμει των κανόνων που προβλέπει το άρθρο 4 της αποφάσεως 2004/258, η ΕΚΤ οφείλει να συγκρίνει, αφενός, την υφιστάμενη κατάσταση, στην οποία η πρόσβαση στα έγγραφα δεν έχει (ακόμη) επιτραπεί, και, αφετέρου, μια υποθετική κατάσταση, στην οποία η πρόσβαση στα έγγραφα θα έχει επιτραπεί. Συνεπώς, το γεγονός και μόνον ότι, στην απόφασή της περί αρνήσεως προσβάσεως, η ΕΚΤ έλαβε υπόψη την υποθετική κατάσταση στην οποία θα επέτρεπε την πρόσβαση σε έγγραφα τα οποία της ζητήθηκε να γνωστοποιήσει δεν είναι, αυτό καθαυτό, ικανό να θέσει εν αμφιβόλω το βάσιμο της αποφάσεώς της.
(βλ. σκέψεις 73, 75)
8. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψη 84)