Αναίρεση που άσκησε στις 29 Δεκεμβρίου 2023 η Bourbon Offshore Interoil Shipping - Navegação, Lda κατά της διατάξεως που εξέδωσε το Γενικό Δικαστήριο (πέμπτο τμήμα) στις 18 Οκτωβρίου 2023 στην υπόθεση T-721/22, Bourbon Offshore Interoil Shipping κατά Επιτροπής (Ελεύθερη ζώνη της Μαδέρας)

(Υπόθεση C-803/23 P)

Γλώσσα διαδικασίας: η πορτογαλική

Διάδικοι

Αναιρεσείουσα: Bourbon Offshore Interoil Shipping - Navegação, Lda (εκπρόσωποι: S. Fernandes Martins και M. Mendonça Saraiva, δικηγόροι)

Αντίδικος κατ’ αναίρεση: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Αιτήματα

Η αναιρεσείουσα ζητεί από το Δικαστήριο:

i.     να αναιρέσει τη διάταξη του Γενικού Δικαστηρίου (πέμπτο τμήμα), της 18ης Οκτωβρίου 2023, στην υπόθεση T-721/22 και, αποφαινόμενο το ίδιο:

α.     να ακυρώσει την απόφαση (ΕΕ) 2022/1414 ¹ της Επιτροπής, της 4ης Δεκεμβρίου 2020, σχετικά με το καθεστώς ενισχύσεων SA.21259 (2018/C) (πρώην 2018/NN), το οποίο έθεσε σε εφαρμογή η Πορτογαλία υπέρ της ελεύθερης ζώνης της Μαδέρας·

β.     εν πάση περιπτώσει, υπό την επιφύλαξη των προεκτεθέντων ανωτέρω υπό το στοιχείο α΄, να ακυρώσει το άρθρο 4 της προαναφερθείσας αποφάσεως (ΕΕ) 2022/1414 της Επιτροπής, της 4ης Δεκεμβρίου 2020, σχετικά με το καθεστώς ενισχύσεων SA.21259 (2018/C) (πρώην 2018/NN) και, κατά συνέπεια, την εντολή ανακτήσεως των ενισχύσεων από τους δικαιούχους, εντόκως·

Και, στον βαθμό που κριθούν βάσιμες οι ανωτέρω αξιώσεις:

ii.     να καταδικάσει την αναιρεσίβλητη στα δικαστικά έξοδα.

Λόγοι αναιρέσεως και κύρια επιχειρήματα

1. Πρώτος λόγος: εσφαλμένη κρίση του Γενικού Δικαστηρίου όσον αφορά την συνδρομή των στοιχείων της εννοίας της «δημιουργίας απασχόλησης»:

⎯ Αντιθέτως προς τις αποφάνσεις του Γενικού Δικαστηρίου, η Επιτροπή επέβαλε στο Πορτογαλικό Κράτος την εφαρμογή της μεθόδου των ΙΠΑ/ΜΕΕ (βλ., υπό την έννοια αυτή, τις αιτιολογικές σκέψεις 173 έως 179 και 216 της αποφάσεως της Επιτροπής).

⎯ Από την αναιρεσιβαλλόμενη διάταξη προκύπτει ότι, κατά το Γενικό Δικαστήριο, τόσο οι αποφάσεις του 2007 και του 2013 όσο και η ίδια η ratio στην οποία στηρίζεται η έγκριση του καθεστώτος ΙΙΙ συνηγορούν υπέρ της επιτακτικής εφαρμογής της μεθόδου των ΙΠΑ/ΜΕΕ. Η αναιρεσείουσα εκτιμά ότι η συλλογιστική αυτή στερείται νομικής βάσεως, δεδομένου ότι ούτε οι αποφάσεις του 2007 και του 2013 ούτε το τμήμα 5 των κατευθυντηρίων γραμμών σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις περιφερειακού χαρακτήρα 2007-2013 (που εφαρμόζονται στις ενισχύσεις λειτουργίας, κατηγορία στην οποία υπάγεται το καθεστώς III) περιέχουν αναφορά στη μέθοδο των ΙΠΑ/ΜΕΕ.

⎯ Περί της ανωτέρω μεθόδου διαλαμβάνει μόνον η υποσημείωση 52 του τμήματος 4 των κατευθυντηρίων γραμμών σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις περιφερειακού χαρακτήρα 2007-2013, που εφαρμόζεται μόνο στις επενδυτικές ενισχύσεις, κατηγορία στην οποία δεν περιλαμβάνεται το καθεστώς III.

⎯ Καθότι δεν τυγχάνει εφαρμογής η υποσημείωση 52 των κατευθυντηρίων γραμμών σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις περιφερειακού χαρακτήρα 2007-2013 και ελλείψει οποιουδήποτε ορισμού της «δημιουργίας απασχόλησης» γενικής εφαρμογής στο ευρωπαϊκό δίκαιο, η συνδρομή των στοιχείων της εννοίας αυτής για τους σκοπούς της εφαρμογής του καθεστώτος III πρέπει να εξετάζεται με βάση το εθνικό δίκαιο, τηρουμένων των αρχών της αναλογικότητας και της επικουρικότητας, οι οποίες, όσον αφορά τη συντρέχουσα αρμοδιότητα, περιορίζουν τη νομοθετική παρέμβαση της Ένωσης σε ό, τι είναι απαραίτητο για την επίτευξη των σκοπών των Συνθηκών.

⎯ Δεν υπάρχει αντίφαση μεταξύ του πορτογαλικού εργατικού δικαίου και των κανόνων του δικαίου της Ένωσης, ιδίως των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων, η οποία να δικαιολογεί την απόκλιση από το πορτογαλικό εργατικό δίκαιο.

⎯ Η εφαρμογή του πορτογαλικού εργατικού δικαίου δεν οδηγεί σε καταχρηστικά κατ’ ανάγκην αποτελέσματα και δεν εμποδίζει τη μέτρηση του πραγματικού χρόνου εργασίας σύμφωνα με τους όρους που προτείνει η Επιτροπή.

⎯ Η τυφλή εφαρμογή του κριτηρίου των ΙΠΑ/ΜΕΕ είναι αντίθετη προς το πορτογαλικό δίκαιο, καθόσον δεν λαμβάνει υπόψη τα πρόσωπα τα οποία ευρίσκονται σε ευάλωτη κατάσταση και τα οποία προστατεύει το εν λόγω πορτογαλικό δίκαιο, όπως είναι οι έχοντες την ιδιότητα του γονέα ή οι ασθενείς.

⎯ Το Γενικό Δικαστήριο όφειλε να δικαιολογήσει, με επαγωγικό συλλογισμό, την παρέκκλιση από το εθνικό δίκαιο δια της προτιμησιακής εφαρμογής μεθόδου προβλεπόμενης στο ευρωπαϊκό δίκαιο, όπερ δεν έπραξε, οπότε η αναιρεσιβαλλόμενη διάταξη είναι παράνομη και πρέπει να ακυρωθεί και να αντικατασταθεί από άλλη, η οποία να ακυρώνει στο σύνολό της την απόφαση (ΕΕ) 2022/1414 της Επιτροπής, της 4ης Δεκεμβρίου 2020.

2. Δεύτερος λόγος: εσφαλμένη εκτίμηση του Γενικού Δικαστηρίου καθότι έκρινε ότι το άρθρο 4 της αποφάσεως (ΕΕ) 2022/1414 της Επιτροπής, της 4ης Δεκεμβρίου 2020, δεν παραβιάζει τις αρχές της ασφάλειας δικαίου και της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης

⎯ Ούτε οι αποφάσεις του 2007 και του 2013 ούτε οι κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις περιφερειακού χαρακτήρα 2007-2013 ορίζουν την εφαρμοστέα μέθοδο προκειμένου να διαπιστωθεί η συνδρομή των στοιχείων της εννοίας της «δημιουργίας απασχόλησης», ενώ η συνεκτίμηση τόσο της συνήθους πρακτικής της Επιτροπής όσο και ο σκοπός και η δομή του καθεστώτος III άγουν τον ερμηνευτή στο συμπέρασμα ότι η μεθοδολογία καθορισμού της απασχόλησης σε ΕΜΕ/ETI δεν μπορεί να εφαρμοσθεί. Συνεπώς, αν θεωρηθεί, όπως έπραξε το Γενικό Δικαστήριο, ότι η επίμαχη απαίτηση μπορεί να ερμηνευθεί μόνον όπως προτείνει η Επιτροπή, συνάγεται αφεύκτως το συμπέρασμα ότι το επίμαχο νομικό καθεστώς στερείται σαφήνειας.

⎯ Κακώς το Γενικό Δικαστήριο έκρινε ως άνευ σημασίας την παρατεταμένη αδράνεια (τουλάχιστον 8 ετών) της Επιτροπής, η δε απουσία καθορισμένης μεγίστης διαρκείας προς διενέργεια ελέγχου από την Επιτροπή δεν μπορεί να αποτελέσει δικαιολογία ούτως ώστε η αδράνεια αυτή να μην επάγεται έννομες συνέπειες.

⎯ Η αναιρεσείουσα ήταν πεπεισμένη ότι το καθεστώς ΙΙΙ ήταν απολύτως συμβατό με την εσωτερική αγορά, πεποίθηση η οποία στηρίζεται στο γεγονός ότι είχε εγκριθεί από την Επιτροπή και, ως εκ τούτου, διαδέχθηκε ένα καθ’ όλα παρόμοιο καθεστώς ⎯ το καθεστώς II ⎯ του οποίου ουδέποτε αμφισβητήθηκε η συμβατότητα με το ευρωπαϊκό δίκαιο.

⎯ Η περιοδική θέση, από το Πορτογαλικό Κράτος, στη διάθεση της Επιτροπής, στοιχείων που καθιστούν δυνατό τον έλεγχο της εφαρμογής των ενισχύσεων αυτών, σε συνδυασμό με την έλλειψη οποιασδήποτε δημόσιας ανακοινώσεως εκ μέρους της Επιτροπής όσον αφορά τον παράνομο χαρακτήρα τους, αποτελούν συγκεκριμένες εγγυήσεις ως προς τη νομιμότητα της εφαρμογής της ενισχύσεως από το Πορτογαλικό Κράτος, όπερ δημιούργησε στους δικαιούχους του καθεστώτος ΙΙΙ δικαιολογημένη εμπιστοσύνη περί της νομιμότητάς τους.

⎯ Δεν είναι πειστικό το συμπέρασμα ότι ο «μέσος δικαιούχος» της ενισχύσεως (νοούμενος επί τη βάσει της νομικής εννοίας του «μέσου ανθρώπου»), ευρισκόμενος στη θέση της αναιρεσείουσας, θα εφήρμοζε, λαμβανομένης υπόψη της αδράνειας της Επιτροπής και της απουσίας ρητών σχετικών παραπομπών, την έννοια της «δημιουργίας απασχόλησης» στην υποσημείωση 52 των κατευθυντηρίων γραμμών σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις περιφερειακού χαρακτήρα 2007-2013 – ήτοι κάνοντας χρήση της μεθόδου των ΙΠΑ/ΜΕΕ–, ή ότι θα εξέταζε ακόμη και την πιθανότητα να ήταν αυτή η εφαρμοστέα έννοια, αφού τίποτα δεν συνηγορούσε υπέρ αυτού.

⎯ Συνεπώς, λαμβανομένης υπόψη της εσφαλμένης εκτιμήσεως του Γενικού Δικαστηρίου στην αναιρεσιβαλλόμενη διάταξη, με την οποία κρίθηκε ότι δεν παραβιάσθηκαν οι αρχές της ασφάλειας δικαίου και της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης, επιβάλλεται η αναίρεσή της και η συνακόλουθη αντικατάστασή της με διάταξη η οποία να ακυρώνει το άρθρο 4 της αποφάσεως (ΕΕ) 2022/1414 της Επιτροπής, της 4ης Δεκεμβρίου 2020, βάσει του άρθρου 16 του κανονισμού (ΕΕ) 2015/1589 ¹ .

____________

¹ ΕΕ 2022, L 217, σ. 49.

¹ Κανονισμός (ΕΕ) 2015/1589 του Συμβουλίου, της 13 Ιουλίου 2015, περί λεπτομερών κανόνων για την εφαρμογή του άρθρου 108 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ 2015, L 248, σ. 9).