Συνεκδικασθείσες υποθέσεις T‑346/11 και T‑347/11
Bruno Gollnisch
κατά
Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
«Προνόμια και ασυλίες — Μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου — Απόφαση περί άρσεως της ασυλίας — Δραστηριότητα χωρίς σύνδεση με τα καθήκοντα του βουλευτή — Διαδικασία άρσεως της ασυλίας — Απόφαση περί μη προασπίσεως των προνομίων και ασυλιών — Εξάλειψη του εννόμου συμφέροντος — Κατάργηση της δίκης»
Περίληψη — Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (πρώτο τμήμα)
της 17ης Ιανουαρίου 2013
1. Προνόμια και ασυλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου — Ασυλία για τις γνώμες που εκφράζονται και τις ψήφους που δίδονται στο πλαίσιο της ασκήσεως των καθηκόντων τους — Έννοια της γνώμης που εκφράζεται στο πλαίσιο της ασκήσεως καθηκόντων — Αναγκαιότητα άμεσης και προφανούς συνδέσεως μεταξύ της εκφρασθείσας γνώμης και των βουλευτικών καθηκόντων — Εκφρασθείσα γνώμη εθνικού πολιτικού προσώπου — Απουσία συνδέσεως — Μη εφαρμογή της ασυλίας
(Πρωτόκολλο περί των προνομίων και ασυλιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρα 8 και 9)
2. Προνόμια και ασυλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου — Ασυλία για τις γνώμες που εκφράζονται και τις ψήφους που δίδονται στο πλαίσιο της ασκήσεως των καθηκόντων τους — Έκταση — Μη δυνατότητα άρσεως αυτής της ασυλίας — Εξακρίβωση από το Κοινοβούλιο της συνδρομής των προϋποθέσεων αναγνωρίσεως της εν λόγω ελλείψεως δυνατότητας
(Πρωτόκολλο περί των προνομίων και ασυλιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρα 8 και 9)
3. Προνόμια και ασυλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου — Ασυλία — Αίτηση προασπίσεως της ασυλίας — Περιεχόμενο της αποφάσεως του Κοινοβουλίου — Αίτηση υποβληθείσα παράλληλα με την αίτηση άρσεως της ασυλίας
(Πρωτόκολλο περί των προνομίων και ασυλιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρα 8 και 9)
4. Προνόμια και ασυλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου — Ασυλία — Αίτηση άρσεως της ασυλίας — Εξουσία εκτιμήσεως του Κοινοβουλίου — Δικαστικός έλεγχος — Περιεχόμενο
(Πρωτόκολλο περί των προνομίων και ασυλιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 9)
5. Προνόμια και ασυλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου — Ασυλία — Αίτηση άρσεως της ασυλίας — Πράξη τελεσθείσα από το μέλος εντός του εθνικού εδάφους — Αναγνώριση της ασυλίας επί τη βάσει των κανόνων του κράτους μέλους
(Πρωτόκολλο περί των προνομίων και ασυλιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρα 8 και 9)
6. Δίκαιο της Ένωσης — Αρχές — Προστασία της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης — Ανακοίνωση επιτροπής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την πρακτική στον τομέα των προνομίων και ασυλιών των μελών — Ανακοίνωση μη αποτελούσα πράξη του Κοινοβουλίου — Πράξη μη περιέχουσα ακριβείς, άνευ όρων και συγκλίνουσες πληροφορίες δυνάμενες να αποτελέσουν σαφείς διαβεβαιώσεις ώστε να δημιουργήσουν δικαιολογημένες προσδοκίες — Απόφαση αποκλίνουσα από την εν λόγω ανακοίνωση — Παραβίαση της αρχής της ασφάλειας δικαίου — Δεν συντρέχει
7. Προνόμια και ασυλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου — Ασυλία για τις γνώμες που εκφράζονται και τις ψήφους που δίδονται στο πλαίσιο της ασκήσεως των καθηκόντων τους — Γνώμη υποκινούσα φυλετικό μίσος — Απόφαση του Κοινοβουλίου περί άρσεως της ασυλίας — Υποχρέωση αιτιολογήσεως — Τήρηση των αρχών της ίσης μεταχειρίσεως και της χρηστής διοικήσεως
(Άρθρο 296 ΣΛΕΕ· Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 11· Πρωτόκολλο περί των προνομίων και ασυλιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 9, εδ. 3)
8. Προνόμια και ασυλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου — Έκπτωση του βουλευτικού αξιώματος — Εθνική ένδικη διαδικασία δυνάμενη να καταλήξει σε έκπτωση του βουλευτικού αξιώματος — Υποχρέωση των κρατών μελών να ενημερώνουν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο — Δεν υφίσταται
(Εσωτερικός κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, άρθρο 3 § 6)
9. Προνόμια και ασυλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου — Ασυλία — Απόφαση περί άρσεως της ασυλίας — Απόφαση ληφθείσα χωρίς συζήτηση στην ολομέλεια — Παρουσίαση των παρατηρήσεων του οικείου βουλευτή ενώπιον της κοινοβουλευτικής επιτροπής — Προσβολή του δικαιώματος ακροάσεως — Δεν συντρέχει
(Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 41 § 2, στοιχείο α΄· Εσωτερικός κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, άρθρα 7 § 3 και 138 § 2)
10. Εξωσυμβατική ευθύνη — Προϋποθέσεις — Σωρευτικός χαρακτήρας — ΄Ελλειψη νομιμότητας — Δεν συντρέχει — Αιτιώδης σύνδεσμος — Δεν υφίσταται — Απόρριψη της προσφυγής)
(Άρθρο 340, εδ. 2, ΣΛΕΕ)
1. Από το γράμμα του άρθρου 8 του πρωτοκόλλου περί προνομίων και ασυλιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης προκύπτει ότι, για να καλύπτεται από την ασυλία, η γνώμη βουλευτή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου πρέπει να έχει δοθεί «κατά την άσκηση των καθηκόντων [του]», επομένως, προϋποτίθεται η ύπαρξη συνδέσμου μεταξύ της εκφρασθείσας γνώμης και των βουλευτικών καθηκόντων. Η περίπτωση αυτή δεν συντρέχει όταν πρόκειται για γνώμη που εξέφρασε ευρωβουλευτής, εκτός του χώρου του Κοινοβουλίου, στο πλαίσιο των καθηκόντων του ως μέλους περιφερειακού οργάνου κράτους μέλους και προέδρου πολιτικής ομάδας εντός του ίδιου αυτού οργάνου.
(βλ. σκέψεις 40, 77, 78)
2. Το απαραβίαστο του βουλευτή που κατοχυρώνεται με το άρθρο 9 του πρωτοκόλλου περί προνομίων και ασυλιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης δύναται να αρθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, σύμφωνα με τρίτο εδάφιο του εν λόγω άρθρου 9, όχι όμως και η προβλεπόμενη από το άρθρο 8 ασυλία. Επομένως, όταν εθνική αρχή διαβιβάζει στο Κοινοβούλιο αίτηση άρσεως ασυλίας, στο Κοινοβούλιο απόκειται καταρχάς να εξακριβώσει αν το ιστορικό της οικείας αιτήσεως καλύπτεται δυνητικώς από αυτό το άρθρο 8, περίπτωση στην οποία δεν χωρεί άρση ασυλίας. Αν το Κοινοβούλιο καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η διάταξη αυτή δεν έχει εφαρμογή, πρέπει ακολούθως να εξακριβώσει αν ο βουλευτής του Κοινοβουλίου απολαύει της προβλεπόμενης στο άρθρο 9 του πρωτοκόλλου ασυλίας για τα πραγματικά περιστατικά που του καταλογίζονται και, αν συντρέχει η περίπτωση αυτή, να αποφασίσει αν η εν λόγω ασυλία πρέπει όντως να αρθεί.
(βλ. σκέψεις 45-47)
3. Στο μέτρο που το απαραβίαστο του ευρωβουλευτή που προβλέπεται στο άρθρο 9 του πρωτοκόλλου περί των προνομίων και ασυλιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στηρίζεται στον νόμο και ο βουλευτής μπορεί να το στερηθεί μόνον αν το έχει άρει το Κοινοβούλιο, προάσπιση της ασυλίας χωρεί μόνο στην περίπτωση που, ελλείψει αιτήσεως άρσεως της ασυλίας βουλευτή διαβιβασθείσα στο Κοινοβούλιο από τις αρμόδιες εθνικές αρχές, το απαραβίαστο του βουλευτή αυτού, όπως προκύπτει από τις διατάξεις του εθνικού δικαίου του κράτους μέλους καταγωγής του, θίγεται ιδίως με την επέμβαση των αστυνομικών αρχών ή των δικαστικών αρχών του εν λόγω κράτους μέλους. Υπό τις συνθήκες αυτές, ο ευρωβουλευτής μπορεί να ζητήσει από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την προάσπιση της ασυλίας του, όπως προβλέπει το άρθρο 6, παράγραφος 3, του εσωτερικού κανονισμού του Κοινοβουλίου. Η προάσπιση της ασυλίας αποτελεί συνεπώς για το Κοινοβούλιο έναν τρόπο παρεμβάσεως, κατόπιν αιτήσεως ευρωβουλευτή, σε περιπτώσεις στις οποίες οι εθνικές αρχές παραβιάζουν ή πρόκειται να παραβιάσουν την ασυλία ενός από τα μέλη του.
Αντιθέτως, αν έχει υποβληθεί αίτηση άρσεως της ασυλίας από τις εθνικές αρχές, το Κοινοβούλιο πρέπει να αποφασίσει αν θα άρει την εν λόγω ασυλία. Στην περίπτωση αυτή, η προάσπιση της ασυλίας δεν έχει λόγο ύπαρξης, καθόσον είτε το Κοινοβούλιο θα άρει την ασυλία και επομένως δεν τίθεται ζήτημα προασπίσεώς της είτε θα αρνηθεί να άρει την εν λόγω ασυλία και η προάσπισή της θα είναι άσκοπη, καθόσον οι εθνικές αρχές θα ενημερωθούν ότι η αίτησή τους απορρίφθηκε από το Κοινοβούλιο και ότι η ασυλία δημιουργεί, ως εκ τούτου, πρόσκομμα στα μέτρα που θα μπορούσαν ή θα ήθελαν οι εν λόγω αρχές να λάβουν.
(βλ. σκέψεις 52-56)
4. Μολονότι τα προνόμια και οι ασυλίες που αναγνωρίζονται υπέρ της Ένωσης από το πρωτόκολλο έχουν απλώς λειτουργικό χαρακτήρα, καθόσον αποσκοπούν στην αποφυγή παρακωλύσεως της λειτουργίας και περιορισμού της ανεξαρτησίας της Ένωσης, γεγονός παραμένει ότι αναγνωρίστηκαν ρητώς υπέρ των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, καθώς και υπέρ των μονίμων και λοιπών υπαλλήλων των θεσμικών οργάνων της Ένωσης. Το γεγονός ότι τα προνόμια και οι ασυλίες προβλέπονται προς το δημόσιο κοινοτικό συμφέρον δικαιολογεί την παρεχόμενη στα θεσμικά όργανα εξουσία να αίρουν, όταν αυτό κρίνεται αναγκαίο, την ασυλία, πλην όμως δεν σημαίνει ότι τα συγκεκριμένα προνόμια και οι ασυλίες παραχωρούνται αποκλειστικώς στην Ένωση και όχι στους μονίμους υπαλλήλους της, στο λοιπό προσωπικό και στα μέλη του Κοινοβουλίου. Το πρωτόκολλο δημιουργεί, συνεπώς, ένα υποκειμενικό δικαίωμα υπέρ των ενδιαφερομένων, του οποίου ο σεβασμός εξασφαλίζεται από το σύστημα δικαστικής προστασίας που καθιερώνει η Συνθήκη.
Βεβαίως, το Κοινοβούλιο διαθέτει ιδιαιτέρως ευρεία εξουσία εκτιμήσεως ως προς τον προσανατολισμό που δύναται να δώσει σε απόφαση επί αιτήσεως άρσεως της ασυλίας ή προασπίσεως της ασυλίας, λόγω του πολιτικού χαρακτήρα που έχει μια τέτοια απόφαση. Εντούτοις, η άσκηση της εξουσίας αυτής δεν εξαιρείται του δικαστικού ελέγχου, στο πλαίσιο του οποίου ο δικαστής της Ένωσης οφείλει να εξακριβώσει αν τηρήθηκαν οι διαδικαστικοί κανόνες, αν είναι ακριβή τα πραγματικά περιστατικά που δέχθηκε η Επιτροπή και αν δεν υπάρχει πρόδηλη πλάνη εκτιμήσεως των περιστατικών αυτών ή κατάχρηση εξουσίας.
(βλ. σκέψεις 58-60)
5. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 82-90)
6. Μια ανακοίνωση της Γενικής Γραμματείας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που απλώς επαναλαμβάνει έγγραφο της επιτροπής νομικών θεμάτων και εσωτερικής αγοράς, το οποίο αφορά την προηγούμενη πρακτική λήψεως αποφάσεων στον τομέα της άρσεως της ασυλίας των βουλευτών και έχει ως σκοπό την ευαισθητοποίησή τους σε σχέση με την εν λόγω πρακτική, δεν αποτελεί πράξη του Κοινοβουλίου και, κατά συνέπεια, δεν δεσμεύει το Κοινοβούλιο. Εντεύθεν προκύπτει ότι δεν είναι δυνατό να περιέχει το έγγραφο αυτό ακριβείς, άνευ όρων και συγκλίνουσες πληροφορίες προερχόμενες από το Κοινοβούλιο και δυνάμενες να αποτελέσουν σαφείς διαβεβαιώσεις εκ μέρους του, οι οποίες να δημιούργησαν δικαιολογημένες προσδοκίες στους ευρωβουλευτές.
Περαιτέρω, μη εφαρμόζοντας την ανακοίνωση αυτή, το Κοινοβούλιο δεν παραβίασε την αρχή της ασφάλειας δικαίου, καθόσον η εν λόγω ανακοίνωση δεν αποτελεί πράξη του θεσμικού αυτού οργάνου και δεν μπορεί να θεωρηθεί σαφής και ακριβής ρύθμιση παρέχουσα στους πολίτες τη δυνατότητα να γνωρίζουν άνευ αμφισημίας τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους και να λαμβάνουν κατά συνέπεια τα μέτρα τους.
(βλ. σκέψεις 107, 115, 124)
7. Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.
(βλ. σκέψεις 109-114)
8. Το άρθρο 3, παράγραφος 6, του εσωτερικού κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δεν προβλέπει καμία υποχρέωση για τα κράτη μέλη να ενημερώνουν το Κοινοβούλιο για την ύπαρξη διαδικασίας δυνάμενης να καταλήξει σε έκπτωση του βουλευτικού αξιώματος. Η διάταξη αυτή προβλέπει μόνον ότι, όταν οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών κινούν διαδικασία δυνάμενη να καταλήξει σε έκπτωση του βουλευτικού αξιώματος, ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τους ζητεί να τον ενημερώνουν τακτικά για την εξέλιξη της διαδικασίας και αναθέτει στην αρμόδια επιτροπή την επαλήθευση των αρμοδιοτήτων, βάσει προτάσεως επί της οποίας μπορεί να αποφανθεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Οι διατάξεις του άρθρου αυτού προβλέπουν, επομένως, τη διαδικασία που πρέπει να ακολουθήσει ο Πρόεδρος του Κοινοβουλίου και όχι τα κράτη μέλη. Κατά τα λοιπά, αποκλείεται το ενδεχόμενο επιβολής οποιασδήποτε υποχρεώσεως σε βάρος των κρατών μελών βάσει του εσωτερικού κανονισμού του Κοινοβουλίου.
Εξάλλου, η διάταξη αυτή σκοπεί στην εξασφάλιση της ορθής εσωτερικής λειτουργίας του Κοινοβουλίου και δεν αποτελεί, ως εκ τούτου, ουσιώδη τύπο της διαδικασίας άρσεως της ασυλίας βουλευτή η παράβαση του οποίου μπορεί να οδηγήσει σε ακύρωση της αποφάσεως του Κοινοβουλίου.
(βλ. σκέψεις 132-137, 141)
9. Σύμφωνα με τη θεμελιώδη αρχή του σεβασμού των δικαιωμάτων άμυνας που κατοχυρώνεται στο άρθρο 41, παράγραφος 2, στοιχείο α΄, του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο ενδιαφερόμενος πρέπει να έχει τη δυνατότητα, πριν από την έκδοση της αποφάσεως που τον αφορά, να προβάλει λυσιτελώς την άποψή του επί του υποστατού και της κρισιμότητας των πραγματικών περιστατικών βάσει των οποίων ελήφθη η απόφαση αυτή. Εντεύθεν προκύπτει ότι, σύμφωνα με την αρχή αυτή, δεν μπορεί να ληφθεί απόφαση βάσει πραγματικών στοιχείων και περιστάσεων επί των οποίων ο ενδιαφερόμενος δεν ήταν σε θέση να προβάλει λυσιτελώς την άποψή του πριν από την έκδοση της εν λόγω αποφάσεως.
Εντούτοις, το δικαίωμα ακροάσεως δεν συνεπάγεται οπωσδήποτε τη διεξαγωγή δημόσιου διαλόγου σε κάθε διαδικασία που κινείται κατά προσώπου και δύναται να καταλήξει σε βλαπτική για το πρόσωπο αυτό πράξη. Ο σεβασμός των δικαιωμάτων άμυνας και η τήρηση της κατ’ αντιμωλίαν διαδικασίας δεν επιτάσσουν, επομένως, ότι για την έκδοση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποφάσεως για την άρση της ασυλίας βουλευτή πρέπει οπωσδήποτε να έχει προηγηθεί συζήτηση στην ολομέλεια, αλλά μπορεί η απόφαση αυτή να ψηφιστεί άνευ διαλόγου και άνευ τροπολογιών, σύμφωνα με τη διαδικασία του άρθρου 138, παράγραφος 2, του εσωτερικού κανονισμού του Κοινοβουλίου. Εξάλλου, υπό την έννοια του άρθρου 7, παράγραφος 3, του εσωτερικού κανονισμού του Κοινοβουλίου, στον βουλευτή τον οποίο αφορά η αίτηση άρσεως ασυλίας παρέχεται η δυνατότητα να δώσει εξηγήσεις και να υποβάλει όσα έγγραφα και γραπτά στοιχεία εκτιμήσεως κρίνει κρίσιμα.
(βλ. σκέψεις 167, 175-179)
10. Βλ. το κείμενο της διατάξεως.
(βλ. σκέψεις 210-212, 222)