Edizzjoni Provviżorja
KONKLUŻJONIJIET TAL-AVUKATA ĠENERALI
ĆAPETA
ippreżentati fil‑21 ta’ Marzu 2024 (1)
Kawżi magħquda C‑779/21 P u C‑799/21 P
Il‑Kummissjoni Ewropea
vs
Front populaire pour la libération de la saguia el-hamra et du rio de oro (Front Polisario),
Il‑Kunsill tal-Unjoni Ewropea (C‑779/21 P)
u
Il‑Kunsill tal-Unjoni Ewropea
vs
Front Populaire pour la libération de la saguia-el-hamra et du rio de oro (Front Polisario) (C‑799/21 P)
“Appell – Ftehim ta’ Assoċjazzjoni UE-Marokk – Deċiżjoni tal-Kunsill li tawtorizza l-estensjoni tat-trattament tariffarju preferenzjali għal merkanzija li toriġina mis-Saħara tal-Punent – Sentenza tal‑21 ta’ Diċembru 2016, Il‑Kunsill vs Front Polisario (C‑104/16 P, EU:C:2016:973) – ‘Kunsens’ tal-poplu tas-Saħara tal-Punent – Prinċipju tal-effett relattiv tat-trattati – Dritt għal awtodeterminazzjoni”
I. Introduzzjoni
1. Meta tinteraġġixxi mal-bqija tad-dinja, l-Unjoni Ewropea għandha tirrispetta d-dritt internazzjonali, inklużi l-prinċipji tal-Karta tan-Nazzjonijiet Uniti (iktar ’il quddiem il-“Karta tan-NU” (2)).
2. F’dan il-kuntest, il-Qorti tal-Ġustizzja hija kkonfrontata bi tliet sensiliet ta’ kawżi li jikkontestaw l-osservanza tad-dritt internazzjonali mill-istituzzjonijiet tal-Unjoni fl-interazzjoni mat-territorju tas-Saħara tal-Punent.
3. Din is-sensiela ta’ appelli tqajjem il-kwistjoni dwar jekk l-Unjoni rrispettatx id-dritt għall-awtodeterminazzjoni u l-prinċipju tal-effett relattiv tat-trattati meta emendat il-ftehim ta’ assoċjazzjoni mar-Renju tal-Marokk (3) bl-għan li testendi l-preferenzi tariffarji għall-merkanzija li toriġina mit-territorju tas-Saħara tal-Punent (4).
4. Fis-sentenza appellata (5), il-Qorti Ġenerali kkonkludiet li l-Unjoni ma osservatx dawn ir-regoli tad-dritt internazzjonali konswetudinarju, kif interpretati fil-ġurisprudenza preċedenti tal-Qorti tal-Ġustizzja (6). Konsegwentement, dik il-qorti annullat id-Deċiżjoni (UE) 2019/217 (7), li approvat l-emendi għall-Ftehim ta’ Assoċjazzjoni (8). Il-Kunsill tal-Unjoni Ewropea u l-Kummissjoni Ewropea issa qegħdin jappellaw minn din is-sentenza quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja.
5. Dawn l-appelli huma direttament marbuta ma’ sensiela ta’ appelli paralleli li jikkontestaw il-validità tad-deċiżjoni tal-Kunsill dwar il-konklużjoni tal-Ftehim ta’ Sħubija dwar is-Sajd Sostenibbli bejn l-Unjoni Ewropea u r-Renju tal-Marokk (9), li jkopri l-ibħra li jmissu mas-Saħara tal-Punent (10), u ma’ rinviju għal deċiżjoni preliminari intiż sabiex tinkiseb gwida dwar it-tikkettjar korrett tal-pajjiż ta’ oriġini tal-prodotti li joriġinaw mit-territorju tas-Saħara tal-Punent (11). Nippreżenta l-konklużjonijiet tiegħi f’dawn il-kawżi kollha llum. Jeħtieġ li jitqiesu flimkien.
6. Kif turi l-ħarsa storika li ser nippreżenta f’dawn il-konklużjonijiet, iżda li hija rilevanti wkoll għall-konklużjonijiet tiegħi moqrija llum fiż-żewġ kawżi l-oħra, kważi 50 sena mill-bidu tal-proċess ta’ awtodeterminazzjoni tal-poplu tas-Saħara tal-Punent, dan il-poplu ma huwiex eqreb għat-teħid ta’ deċiżjoni dwar l-istatus futur tat-territorju tiegħu.
7. Għalkemm dan jirrappreżenta falliment manifest tal-proċess politiku mmexxi min-NU, dan ma jfissirx li s-soluzzjoni tal-kwistjoni tas-Saħara tal-Punent tista’ tiġi fdata lill-qrati tal-Unjoni. Dawn il-qrati ma humiex ser jiddeċiedu dwar il-futur tas-Saħara tal-Punent.
II. Il-fatti li wasslu għal din il-kawża
A. Storja qasira tal-kwistjoni tas-Saħara tal-Punent
8. Is-Saħara tal-Punent kienet kolonja Spanjola. Il-proċess ta’ dekolonizzazzjoni tat-territorju beda fis-snin sittin, meta Spanja rrikonoxxiet l-istatus tiegħu bħala territorju mhux awtonomu (iktar ’il quddiem “TMA”). L-Assemblea Ġenerali tan-NU mbagħad żiedet is-Saħara tal-Punent mal-lista ta’ TMA (12). Għadha fuq din il-lista sal-lum (13).
9. Fl‑1960, l-Assemblea Ġenerali tan-NU adottat ir-Riżoluzzjoni 1541 (XV) (14). Skont din ir-riżoluzzjoni, jista’ jingħad li TMA jilħaq awtonomija sħiħa b’wieħed minn tliet modi: (1) isir Stat indipendenti sovran; (2) assoċjazzjoni libera ma’ Stat indipendenti; jew (3) integrazzjoni ma’ Stat indipendenti (15).
10. Fl‑1966, l-Assemblea Ġenerali tan-NU kkonfermat id-dritt tal-poplu tas-Saħara tal-Punent għall-awtodeterminazzjoni u stiednet lil Spanja tippermetti u torganizza l-eżerċizzju ta’ dan id-dritt (16), li Spanja ddeċidiet li tippermetti permezz ta’ referendum.
11. Il-Front Polisario (17), moviment antikolonjali maħluq fl‑1973 (18), appoġġja l-idea ta’ referendum.
12. Madankollu, ir-Renju tal-Marokk oppona l-idea li d-dekolonizzazzjoni kellha titwettaq permezz ta’ referendum dwar l-awtodeterminazzjoni. Dan l-Istat qies li, qabel il-kolonizzazzjoni tas-Saħara tal-Punent minn Spanja, kien (dak li issa huwa) ir-Renju tal-Marokk li kellu s-sovranità fuq dan it-territorju. Konsegwentement, ir-Renju tal-Marokk qies li, matul il-proċess ta’ dekolonizzazzjoni, is-Saħara tal-Punent kellu jiġi integrat mill-ġdid fit-territorju tar-Renju tal-Marokk (19). Din il-pożizzjoni tibqa’, sal-lum, il-fehma tiegħu.
13. Il-fehmiet opposti iktar ’il fuq dwar min kellu pretensjoni valida fit-territorju tas-Saħara tal-Punent wasslu għall-Opinjoni Konsultattiva dwar is-Saħara tal-Punent, mitluba mill-Assemblea Ġenerali tan-NU (20).
14. F’din l-opinjoni konsultattiva, il-Qorti Internazzjonali tal-Ġustizzja (iktar ’il quddiem il-“QIĠ”) irrikonoxxiet li l-poplu tas-Saħara tal-Punent igawdi mid-dritt għall-awtodeterminazzjoni (21). Hija kkonstatat ukoll li “l-elementi u l-informazzjoni ppreżentati lilha ma jistabbilixxu l-ebda rabta ta’ sovranità territorjali bejn it-territorju tas-Saħara tal-Punent u r-Renju tal-Marokk jew l-entità tal-Mawritanja. Għalhekk, il-Qorti ma sabitx rabtiet ġuridiċi ta’ natura li jistgħu jaffettwaw l-applikazzjoni tar-Riżoluzzjoni 1514 (XV) fid-dekolonizzazzjoni tas-Saħara tal-Punent u, b’mod partikolari, tad-dritt għall-awtodeterminazzjoni permezz tal-espressjoni libera u ġenwina tar-rieda tal-popli tat-territorju” (22) [traduzzjoni mhux uffiċjali].
15. Fl‑1975, billi interpreta l-opinjoni tal-QIĠ bħala li ma tiddikjarax id-dritt tal-poplu tas-Saħara tal-Punent għall-awtodeterminazzjoni, iżda pjuttost bħala li tikkonferma s-sovranità storika tar-Renju tal-Marokk fuq dan it-territorju (23), ir-Re Hassan II stieden liċ-ċittadini Marokkini għal “Marċ Aħdar”, li matulu madwar 350 000 persuna daħlet fit-territorju tas-Saħara tal-Punent bħala manifestazzjoni tad-dritt sovran tar-Renju tal-Marokk fuq dan it-territorju. Il-Kunsill tas-Sigurtà tan-NU rreaġixxa billi stieden lir-Renju tal-Marokk itemm il-marċ immedjatament (24).
16. Kważi fl-istess żmien, Spanja, ir-Renju tal-Marokk u r-Repubblika Iżlamika tal-Mawritanja ffirmaw id-Dikjarazzjoni ta’ Prinċipji dwar is-Saħara tal-Punent (magħrufa wkoll bħala l-“Ftehimiet ta’ Madrid” (25)), li permezz tagħha t-territorju tas-Saħara tal-Punent inqasam bejn dawn l-aħħar żewġ Stati. Ftit wara, f’Jannar tal‑1976, l-armata Marokkina daħlet fit-territorju tas-Saħara tal-Punent.
17. Fis‑26 ta’ Frar 1976, Spanja informat lis-Segretarju Ġenerali tan-NU li hija kienet temmet il-preżenza tagħha fis-Saħara tal-Punent u rrinunzjat għall-pożizzjoni tagħha bħala l-awtorità amministranti skont l-Artikolu 73 tal-Karta tan-NU (26).
18. L-għada tat-tluq ta’ Spanja mis-Saħara tal-Punent, il-Front Polisario ddikjara l-ħolqien tar-Repubblika Għarbija Demokratika tas-Saħara (iktar ’il quddiem ir-“RGħDS”) (27). Is-sede tal-Gvern tar-RGħDS jinsab f’kamp tar-refuġjati tas-Saħara f’Tindouf (l-Alġerija).
19. Illum, il-RGħDS hija rrikonoxxuta minn 47 Stat Membru tan-NU (28). La l-Unjoni u lanqas l-Istati Membri tagħha ma rrikonoxxew il-RGħDS.
20. Wara d-dħul tar-Renju tal-Marokk fit-territorju tas-Saħara tal-Punent – u sa Settembru 1991, meta ġie miftiehem waqfien mill-ġlied – ir-Renju tal-Marokk u l-Front Polisario kienu involuti f’kunflitt armat. Dan irriżulta f’iktar minn 100 000 refuġjat mis-Saħara tal-Punent, li l-parti l-kbira tagħhom issa tgħix f’kampijiet tar-refuġjati fl-Alġerija (29).
21. Il-waqfien mill-ġlied tal‑1991 fetaħ it-triq għat-tiġdid tad-djalogu politiku dwar ir-riżoluzzjoni tal-kwistjoni tas-Saħara tal-Punent. Madankollu, peress li ma nstabet l-ebda soluzzjoni, il-ġlied tkompla fl‑2020.
22. Sa mis-snin sebgħin, in-NU impenjaw ruħhom li jsibu soluzzjoni għad-dekolonizzazzjoni tas-Saħara tal-Punent. F’dak iż-żmien, l-Assemblea Ġenerali tan-NU bdiet u, sussegwentement, appoġġjat l-idea tal-organizzazzjoni ta’ referendum li permezz tiegħu l-poplu tas-Saħara tal-Punent seta’ jesprimi x-xewqat tiegħu dwar il-futur ta’ dan it-territorju. L-idea ta’ referendum ta’ awtodeterminazzjoni ġiet imġedda fi pjan ta’ qbil, li ġie approvat “bħala prinċipju” mill-Front Polisario u mir-Renju tal-Marokk u li ppreċeda l-waqfien mill-ġlied tal‑1991.
23. Sabiex jissorvelja, fost aspetti oħra, il-waqfien mill-ġlied u jikkontribwixxi għall-organizzazzjoni ta’ dan ir-referendum, il-Kunsill tas-Sigurtà tan-NU stabbilixxa l-Missjoni tan-NU għar-referendum fis-Saħara tal-Punent (iktar ’il quddiem il-“MINURSO”) f’April tal‑1991 (30), li l-mandat tagħha jiġi estiż kull sena u għadu jeżisti sal-lum (31). Minkejja inizjattivi addizzjonali (32) u l-finalizzazzjoni tal-lista minn MINURSO ta’ persuni li jkunu awtorizzati jivvutaw f’referendum, sa issa għadu ma ġie organizzat l-ebda referendum.
24. Minbarra n-NU, l-Unjoni Afrikana (u l-predeċessur tagħha, l-Organizzazzjoni tal-Unità Afrikana) impenjat ruħha wkoll li ssib soluzzjoni għall-kwistjoni tas-Saħara tal-Punent. Hija appoġġjat id-dritt tal-poplu tas-Saħara tal-Punent għall-awtodeterminazzjoni. Fl‑1984, ir-RGħDS ġiet ammessa bħala membru tal-Organizzazzjoni tal-Unità Afrikana, li wassal għall-irtirar tar-Renju tal-Marokk minn din l-organizzazzjoni bi protesta. F’Jannar tal‑2017, ir-Renju tal-Marokk applika għall-adeżjoni tiegħu u ġie ammess mill-ġdid biex jissieħeb fl-Unjoni Afrikana (33).
25. Fl‑2006, is-Segretarju Ġenerali tan-NU kkunsidra li l-partijiet għandhom isibu “kompromess bejn il-legalità internazzjonali u r-realtà politika” [traduzzjoni mhux uffiċjali], u li dan jista’ jinkiseb biss permezz ta’ negozjati diretti (34).
26. Fl‑2007, kemm il-Front Polisario kif ukoll ir-Renju tal-Marokk ipproponew il-pjanijiet tagħhom għas-soluzzjoni tal-kwistjoni tas-Saħara tal-Punent. Il-Front Polisario żamm il-pożizzjoni tiegħu li d-dritt għall-awtodeterminazzjoni jeħtieġ li jsir referendum. Ir-Renju tal-Marokk ippropona pjan li joffri awtonomija lis-Saħara tal-Punent taħt is-sovranità Marokkina (35).
27. L-istudju akkademiku jissuġġerixxi li, mill‑2018, l-appoġġ għall-pjan ta’ awtonomija tal‑2007 mir-Renju tal-Marokk jidher li qiegħed jikber (36). Bl-istess mod, ir-retorika fir-riżoluzzjonijiet tal-Kunsill tas-Sigurtà tan-NU tidher li nbidlet (37). Għalhekk, mill‑2018, it-test tar-riżoluzzjonijiet tal-Kunsill tas-Sigurtà tan-NU dwar is-Saħara tal-Punent jenfasizza l-ħtieġa li “tinstab soluzzjoni politika realistika, prattikabbli, dejjiema u reċiprokament aċċettabbli għall-kwistjoni tas-Saħara tal-Punent fuq il-bażi ta’ kompromess” (38) [traduzzjoni mhux uffiċjali].
28. Fl-istess ħin, ir-riżoluzzjonijiet reċenti tal-Kunsill tas-Sigurtà tan-NU jfakkru li kull soluzzjoni politika għandha tipprevedi “l-awtodeterminazzjoni tal-poplu tas-Saħara tal-Punent fil-qafas ta’ arranġamenti kompatibbli mal-prinċipji u l-għanijiet tal-Karta [tan-NU]” (39) [traduzzjoni mhux uffiċjali].
B. Fuq ir-rilevanza tas-sentenzi Il‑Kunsill vs Front Polisario u Western Sahara Campaign UK
29. L-Unjoni u l-Istati Membri tagħha stabbilixxew Sħubija Ewro-Mediterranja mar-Renju tal-Marokk fuq il-bażi ta’ Ftehim ta’ Assoċjazzjoni konkluż fl‑1996.
30. Fil-qafas ta’ dan il-Ftehim ta’ Assoċjazzjoni, l-Unjoni u r-Renju tal-Marokk ikkonkludew għadd ta’ ftehimiet, fosthom il-Ftehim tal‑2012 dwar il-Liberalizzazzjoni tal-Kummerċ (40) u l-Ftehim tal‑2006 dwar is-Sħubija fis-Settur tas-Sajd (41).
31. Il-Front Polisario ppreżenta rikors għal annullament kontra l-Ftehim tal‑2012 dwar il-Liberalizzazzjoni tal-Kummerċ li ta lok għas-sentenza tal-Qorti tal-Ġustizzja f’Il‑Kunsill vs Front Polisario.
32. Fl-ewwel istanza, il-Qorti Ġenerali ddeċidiet li l-Front Polisario kellu locus standi u annullat id-deċiżjoni tal-Kunsill li tapprova l-konklużjoni tal-Ftehim tal‑2012 dwar il-Liberalizzazzjoni tal-Kummerċ minħabba li l-Kunsill ma kienx ivverifika li l-produzzjoni ta’ merkanzija li toriġina mis-Saħara tal-Punent esportata lejn l-Unjoni ma kinitx saret għad-detriment tal-popolazzjoni ta’ dan it-territorju (42).
33. Fuq appell, fis-sentenza Il‑Kunsill vs Front Polisario, il-Qorti tal-Ġustizzja la indirizzat l-ammissibbiltà tar-rikors tal-Front Polisario u lanqas il-konklużjoni fuq il-mertu tal-Qorti Ġenerali. Għall-kuntrarju, fl-interpretazzjoni tal-kliem “ir-Renju tal-Marokk”, li kienu jindikaw it-territorju li għalih japplika l-Ftehim tal‑2012 dwar il-Liberalizzazzjoni tal-Kummerċ, il-Qorti tal-Ġustizzja kkonkludiet li dan il-ftehim ma kienx japplika għat-territorju tas-Saħara tal-Punent (43). Għal din ir-raġuni, ir-rikors tal-Front Polisario ġie ddikjarat inammissibbli (44).
34. Fil-punt 106 tas-sentenza tagħha Il‑Kunsill vs Front Polisario, il-Qorti tal-Ġustizzja kkunsidrat li “[l]-poplu tas-Saħara tal-Punent għandu jiġi kkunsidrat li huwa’ ‘terz’ fis-sens tal-prinċipju tal-effett relattiv tat-trattati”. Għalhekk, il-poplu tas-Saħara tal-Punent għandu jagħti l-“kunsens” tiegħu għall-applikazzjoni għas-Saħara tal-Punent tal-Ftehim tal‑2012 dwar il-Liberalizzazzjoni tal-Kummerċ, “mingħajr ma jkun neċessarju li jiġi ddeterminat jekk tali implementazzjoni hijiex ta’ natura li tippreġudikah jew inkella li tkunlu ta’ benefiċċju”.
35. Is-sentenza Western Sahara Campaign UK segwiet raġunament simili. Fiha, il-Qorti tal-Ġustizzja kkunsidrat li l-Ftehim tal‑2006 dwar is-Sħubija fis-Settur tas-Sajd, li jagħmel ukoll parti mill-istruttura maħluqa mill-Ftehim ta’ Assoċjazzjoni mal-Marokk (45), ma jkoprix it-territorju tas-Saħara tal-Punent u lanqas l-ibħra li jmissu miegħu, peress li l-frażi “r-Renju tal-Marokk” ma jkoprix it-territorju tas-Saħara tal-Punent (46). Għaldaqstant, il-Qorti tal-Ġustizzja kkonkludiet li jkun kuntrarju għad-dritt għall-awtodeterminazzjoni u għall-prinċipju tal-effett relattiv tat-trattati li dan il-ftehim jiġi interpretat bħala li japplika għas-Saħara tal-Punent.
C. Il-ftehim inkwistjoni u d-deċiżjoni kkontestata
36. Wara s-sentenza Il‑Kunsill vs Front Polisario, “il-Kunsill awtorizza lill-Kummissjoni biex tiftaħ negozjati mar-Renju tal-Marokk bil-ħsieb li tiġi stabbilita, f’konformità mas-sentenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, bażi ġuridika biex jingħataw preferenzi tariffarji previsti mill-Ftehim ta’ Assoċjazzjoni għall-prodotti li joriġinaw mis-Saħara tal-Punent” (47).
37. Id-deċiżjoni kkontestata b’hekk spjegat ir-raġunijiet għall-konklużjoni tal-ftehim il-ġdid bil-mod li ġej:
“(4) Sa mid-dħul fis-seħħ tal-Ftehim ta’ Assoċjazzjoni, il-prodotti li joriġinaw mis-Saħara tal-Punent u ċertifikati ta’ oriġini Marokkina ġew importati fl-Unjoni u bbenefikaw minn preferenzi tariffarji pprovduti skont id-dispożizzjonijiet rilevanti tal-imsemmi Ftehim.
(5) Fis-sentenza tagħha [Il‑Kunsill vs Front Polisario], il-Qorti tal-Ġustizzja madankollu ppreċiżat li l-Ftehim ta’ Assoċjazzjoni kien ikopri biss it-territorju tar-Renju tal-Marokk u mhux tas-Saħara tal-Punent, territorju li mhux awtonomu.
(6) Huwa importanti li filwaqt li jiġu stabbiliti salvagwardji xierqa għall-protezzjoni tad-dritt internazzjonali, inkluż id-drittijiet tal-bniedem u l-iżvilupp sostenibbli tat-territorji kkonċernati, jiġi żgurat li l-flussi kummerċjali li ġew żviluppati matul is-snin ma jiġux imfixkla. Fid‑29 ta’ Mejju 2017, il-Kunsill awtorizza lill-Kummissjoni biex tiftaħ negozjati mar-Renju tal-Marokk bil-ħsieb li tiġi stabbilita, f’konformità mas-sentenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, bażi ġuridika biex jingħataw preferenzi tariffarji previsti mill-Ftehim ta’ Assoċjazzjoni għall-prodotti li joriġinaw mis-Saħara tal-Punent. Ftehim bejn l-Unjoni Ewropea u r-Renju tal-Marokk huwa l-uniku mezz li jiżgura li l-importazzjoni ta’ prodotti li joriġinaw mis-Saħara tal-Punent ikunu jistgħu jibbenefikaw minn oriġini preferenzjali, peress li l-awtoritajiet Marokkini biss huma kapaċi jiżguraw konformità mar-regoli meħtieġa għall-għoti ta’ dawn il-preferenzi.” (48)
38. Il-ftehim inkwistjoni ġie konkluż fil‑25 ta’ Ottubru 2018, fil-forma ta’ skambju ta’ ittri. Huwa jintroduċi fil-Ftehim ta’ Assoċjazzjoni dikjarazzjoni konġunta li testendi t-trattament tariffarju preferenzjali għall-prodotti li joriġinaw mit-territorju tas-Saħara tal-Punent.
39. Id-dikjarazzjoni konġunta tipprevedi dan li ġej:
“1. Il-prodotti li joriġinaw mis-Saħara tal-Punent li huma suġġetti għall-kontroll tal-awtoritajiet doganali tar-Renju tal-Marokk għandhom jibbenefikaw mill-istess preferenzi kummerċjali bħal dawk mogħtija mill-Unjoni Ewropea għall-prodotti koperti mill-Ftehim ta’ Assoċjazzjoni.
2. Il-Protokoll Nru 4 għandu japplika mutatis mutandis għall-iskop li jiġi ddefinit il-karattru tal-oriġini tal-prodotti msemmija fil-paragrafu 1, inkluż fir-rigward tal-provi tal-oriġini.
3. L-awtoritajiet doganali tal-Istati Membri tal-Unjoni Ewropea u tar-Renju tal-Marokk għandhom ikunu responsabbli għall-applikazzjoni tal-Protokoll Nru 4 għal dawn il-prodotti.” (49)
40. Kemm l-Unjoni kif ukoll l-ittri tar-Renju tal-Marokk li jagħmlu parti mill-ftehim inkwistjoni jirrilevaw espressament li dan “il-Ftehim huwa konkluż mingħajr preġudizzju għall-pożizzjonijiet rispettivi tal-Unjoni Ewropea dwar l-istatus tas-Saħara tal-Punent u r-Renju tal-Marokk fuq l-imsemmi reġjun”.
41. Barra minn hekk, l-ittri jtennu li “[ż]-żewġ Partijiet jaffermaw mill-ġdid l-appoġġ tagħhom għall-proċess tan-[NU] u jappoġġaw l-isforzi tas-Segretarju Ġenerali biex tinkiseb soluzzjoni politika definittiva, skont l-għanijiet u l-prinċipji tal-Karta tan-[NU] u abbażi tar-Riżoluzzjonijiet tal-Kunsill tas-Sigurtà”.
42. Il-ftehim inkwistjoni ġie approvat mill-Unjoni permezz tad-deċiżjoni kkontestata.
43. B’reazzjoni għall-punt 106 tas-sentenza Il‑Kunsill vs Front Polisario, tingħata l-ispjegazzjoni li ġejja fil-premessi 7 sa 10 tad-deċiżjoni kkontestata:
“(7) Il-Kummissjoni vvalutat l-effetti potenzjali ta’ ftehim bħal dan fuq l-iżvilupp sostenibbli, b’mod partikolari fir-rigward tal-vantaġġi u l-iżvantaġġi tal-preferenzi tariffarji għall-prodotti tas-Saħara tal-Punent li jirriżultaw fuq il-popolazzjonijiet milqutin u l-effetti tal-isfruttament tar-riżorsi naturali tat-territorji kkonċernati. L-effetti ta’ vantaġġi tariffarji fuq l-impjiegi, id-drittijiet tal-bniedem u l-isfruttament tar-riżorsi naturali huma diffiċli ħafna li jitkejlu minħabba n-natura indiretta tagħhom. Għaldaqstant, huwa diffiċli li tinkiseb informazzjoni oġġettiva f’dan ir-rigward.
(8) Madankollu, minn din l-evalwazzjoni jirriżulta li b’mod ġenerali, il-vantaġġi għall-ekonomija tas-Saħara tal-Punent, li jirriżultaw mill-għoti tal-preferenzi tariffarji previsti mill-Ftehim ta’ Assoċjazzjoni għall-prodotti li joriġinaw mis-Saħara tal-Punent, u partikolarment l-ingranaġġ ekonomiku b’saħħtu u b’konsegwenza l-iżvilupp soċjali li jġib miegħu, jaqbżu l-iżvantaġġi msemmija fil-proċess ta’ konsultazzjonijiet, fosthom l-użu estensiv tar-riżorsi naturali, b’mod partikolari tar-riżervi tal-ilma ta’ taħt l-art, li għalih ittieħdu l-miżuri xierqa.
(9) Ġie stmat li l-estensjoni tal-preferenzi tariffarji għall-prodotti li joriġinaw mis-Saħara tal-Punent ser ikollha impatt ġenerali pożittiv fuq il-popolazzjonijiet milqutin. Huwa probabbli li dan l-impatt jippersisti u jista’ saħansitra jissaħħaħ fil-futur. L-evalwazzjoni tindika li l-estensjoni tal-preferenzi tariffarji għall-prodotti tas-Saħara tal-Punent tippromwovi l-kundizzjonijiet tal-investiment u tiffaċilita żvilupp rapidu u sinifikanti favur l-impjiegi lokali. L-eżistenza fis-Saħara tal-Punent ta’ attivitajiet ekonomiċi u ta’ produzzjoni li għandhom l-akbar interess li jibbenefikaw mill-preferenzi tariffarji previsti mill-Ftehim ta’ Assoċjazzjoni turi li jekk ma jingħatawx preferenzi tariffarji tiġi kompromessa b’mod sinifikanti l-esportazzjoni tas-Saħara tal-Punent, b’mod partikolari dik tal-prodotti tas-sajd u l-prodotti agrikoli. Huwa stmat li l-għoti ta’ preferenzi tariffarji jkollu wkoll impatt pożittiv fuq l-iżvilupp tal-ekonomija tas-Saħara tal-Punent, billi jistimula l-investiment.
(10) Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet dwar il-kunsens fis-sentenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, il-Kummissjoni, flimkien mas-Servizz Ewropew għall-Azzjoni Esterna [(iktar ’il quddiem is-“SEAE”)], ħadet il-miżuri raġonevoli u possibbli kollha fil-kuntest attwali biex tinvolvi kif xieraq iil-popolazzjonijiet milqutin sabiex tiżgura l-kunsens tagħhom għall-Ftehim. Saru konsultazzjonijiet estensivi u l-biċċa l-kbira tal-atturi soċjoekonomiċi u politiċi li pparteċipaw fil-konsultazzjonijiet iddikjaraw li kienu favur l-estensjoni tal-preferenzi tariffarji tal-Ftehim ta’ Assoċjazzjoni għas-Saħara tal-Punent. Dawk li rrifjutaw l-estensjoni kkunsidraw essenzjalment li tali ftehim jikkonferma l-pożizzjoni tal-Marokk fuq it-territorju tas-Saħara tal-Punent. Madankollu, xejnjimplika rrikonoxximent tas-sovranità tal-Marokk fuq is-Saħara tal-Punent. L-Unjoni, permezz ta’ sforzi msaħħa, ser tkompli tappoġġa l-proċess ta’ riżoluzzjoni paċifika tat-tilwima li nbeda u kompla għaddej taħt l-awspiċji tan-Nazzjonijiet Uniti.”
D. Is-sentenza appellata
44. Fis‑27 ta’ April 2019, il-Front Polisario ppreżenta rikors intiż għall-annullament tad-deċiżjoni kkontestata.
45. Fid‑29 ta’ Settembru 2021, il-Qorti Ġenerali tat is-sentenza appellata, li permezz tagħha annullat id-deċiżjoni kkontestata(50)
46. Fir-rigward tal-ammissibbiltà tar-rikors, il-Qorti Ġenerali ċaħdet iż-żewġ motivi prinċipali ta’ inammissibbiltà tal-Kunsill dwar il-locus standi tal-Front Polisario u l-locus standi tiegħu fir-rigward tad-deċiżjoni kkontestata (51).
47. F’dak li jirrigwarda l-mertu tar-rikors, il-Qorti Ġenerali ċaħdet l-ewwel motiv għal annullament tal-Front Polisario dwar l-allegata assenza ta’ kapaċità tal-Kunsill li jadotta d-deċiżjoni kkontestata (52). Għall-kuntrarju, hija laqgħet it-tielet motiv għal annullament tal-Front Polisario dwar l-obbligu tal-Kunsill li josserva r-rekwiżiti li jirriżultaw mill-ġurisprudenza dwar id-dritt għall-awtodeterminazzjoni u l-prinċipju tal-effett relattiv tat-trattati (53). Il-Qorti Ġenerali ma eżaminatx il-motivi l-oħra ta’ annullament invokati mill-Front Polisario.
E. Il-proċedura quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja
48. Permezz ta’ appelli ppreżentati rispettivament fl‑14 ta’ Diċembru 2021 u fis‑16 ta’ Diċembru 2021, il-Kummissjoni u l-Kunsill rispettivament jitolbu lill-Qorti tal-Ġustizzja tannulla s-sentenza appellata fl-intier tagħha, tiddeċiedi hija stess fuq il-kwistjonijiet imqajma, tiċħad ir-rikors fl-ewwel istanza u tikkundanna lill-Front Polisario għall-ispejjeż. Sussidjarjament, dawn l-istituzzjonijiet jitolbu lill-Qorti tal-Ġustizzja żżomm l-effetti tad-deċiżjoni kkontestata matul perijodu ta’ 12‑il xahar mid-data tal-għoti tas-sentenza tagħha.
49. Din is-soluzzjoni hija appoġġjata mill-Confédération marocaine de l’agriculture et du développement rural, kif ukoll mill-Gvern Belġjan, Spanjol, Franċiż, Ungeriż, Portugiż u Slovakk.
50. Inżammet seduta fit‑23 u fl‑24 ta’ Ottubru 2023 li matulha l-Kummissjoni, il-Kunsill, il-Front Polisario, il-Confédération marocaine de l’agriculture et du développement rural kif ukoll il-Gvern Belġjan, Franċiż, Spanjol u Ungeriż ippreżentaw osservazzjonijiet orali.
III. Analiżi
A. Fuq l-interpretazzjoni tad-dritt internazzjonali
51. Meta mqabbel mal-ordinament ġuridiku tal-Unjoni jew mal-ordinamenti ġuridiċi tal-Istati Membri tagħha, id-dritt internazzjonali huwa sistema inqas kumpatta u, f’dak li jirrigwarda d-determinazzjoni tal-uniformità tat-tifsira tar-regoli ta’ din is-sistema, huwa sistema ħafna iktar deċentralizzata.
52. Għalkemm id-dritt internazzjonali għandu s-sistema tiegħu stess ta’ sorsi legali (54), u ċerti regoli interpretattivi ġeneralment aċċettati (55), hemm assenza ta’ interpretu finali li l-interpretazzjonijiet tiegħu jorbtu lill-parteċipanti kollha fis-sistema (56).
53. F’dan ir-rigward, fl-interpretazzjoni tal-kontenut tar-regoli tad-dritt internazzjonali konswetudinarju li jagħmlu parti mill-ordinament ġuridiku tal-Unjoni, l-istituzzjonijiet tal-Unjoni, inklużi l-qrati tal-Unjoni, ma humiex limitati mill-interpretazzjonijiet differenti tal-istess regola minn suġġetti oħra tad-dritt internazzjonali (57).
54. Madankollu, fl-interpretazzjoni tat-tifsira tad-dritt internazzjonali għall-finijiet tal-ordinament ġuridiku tal-Unjoni, il-Qorti tal-Ġustizzja għandha tiddetermina jekk intlaħaqx ċertu livell ta’ kunsens dwar it-tifsira ta’ regola partikolari fil-livell tad-dritt internazzjonali. Dan jirriżulta, fil-fehma tiegħi, mill-impenn tal-Unjoni li tikkontribwixxi għall-osservanza stretta u għall-iżvilupp tad-dritt internazzjonali, kif previst fl-Artikolu 3(5) TUE.
55. Bħalma l-istituzzjonijiet tal-Unjoni ma humiex marbuta bl-interpretazzjonijiet tad-dritt internazzjonali minn suġġetti oħra ta’ dan l-ordinament ġuridiku, l-interpretazzjoni li l-Qorti tal-Ġustizzja tagħti lil regola tad-dritt internazzjonali hija vinkolanti biss fl-ordinament ġuridiku tal-Unjoni. Madankollu, meta tattribwixxi t-tifsira lil regola tad-dritt internazzjonali, huwa importanti li l-Qorti tal-Ġustizzja tibqa’ konxja tal-fatt li l-interpretazzjoni tagħha għandha effetti fuq il-livell tad-dritt internazzjonali u tikkontribwixxi għall-ħolqien ta’ konswetudni u għall-kostruzzjoni tat-tifsira tagħha (58).
56. L-interpretazzjoni tad-dritt internazzjonali fi ħdan l-ordinament ġuridiku tal-Unjoni tqajjem ukoll il-kwistjoni tar-relazzjoni bejn il-qrati tal-Unjoni u l-istituzzjonijiet politiċi tal-Unjoni fir-rigward tal-interpretazzjoni ta’ liema obbligi huma imposti fuq l-Unjoni mid-dritt internazzjonali.
57. Fil-kuntest tal-politika esterna tal-Unjoni, l-istituzzjonijiet politiċi tal-Unjoni għandhom marġni ta’ evalwazzjoni wiesa’ (59). Deċiżjoni li jiġi konkluż ftehim internazzjonali ma’ Stat ieħor, inkluża d-deċiżjoni li potenzjalment tiġi estiża l-applikazzjoni ta’ dan il-ftehim għal territorju terz, tagħmel parti minn dan il-marġni ta’ evalwazzjoni. Il-Qorti tal-Ġustizzja ma tistax tikkontesta din l-għażla.
58. Madankollu, meta tittieħed deċiżjoni politika dwar l-interazzjoni ma’ Stat jew ma’ territorju terz, il-Qorti tal-Ġustizzja ma għandhiex biss is-setgħa tistħarreġ il-konformità tal-interazzjoni esterna tal-Unjoni mar-rekwiżiti kostituzzjonali imposti mit-Trattati UE u FUE, iżda hija saħansitra obbligata li tagħmel dan (60).
59. Kif spjegat il-Qorti tal-Ġustizzja fis-sentenza tagħha Air Transport Association of America et, “hekk kif jirriżulta mill-Artikolu 3(5) TUE, l-Unjoni għandha tikkontribwixxi għall-osservanza stretta tal-iżvilupp tad-dritt internazzjonali Konsegwentement, meta hija tadotta att, hija marbuta li tosserva d-dritt internazzjonali kollu kemm hu, inkluż id-dritt internazzjonali konswetudinarju li jorbot l-istituzzjonijiet tal-Unjoni” (61).
60. Fil-kuntest tal-kompitu kostituzzjonali tagħha li tiżgura l-Istat tad-dritt fl-Unjoni, il-Qorti tal-Ġustizzja hija għalhekk meħtieġa tevalwa jekk, bil-konklużjoni ta’ ftehim internazzjonali, l-istituzzjonijiet tal-Unjoni jkunux kisru d-drittijiet li r-regoli tad-dritt internazzjonali konswetudinarju jagħtu lis-suġġetti tiegħu.
61. Dan jeħtieġ li l-Qorti tal-Ġustizzja tinterpreta l-kontenut tar-regoli tad-dritt konswetudinarju rilevanti. F’sitwazzjoni fejn teżisti opinio juris uniformi dwar l-eżistenza ta’ obbligu legali (bħall-obbligu li jiġi rrikonoxxut id-dritt għall-awtodeterminazzjoni ta’ TMA), iżda mhux fir-rigward tal-kontenut preċiż tiegħu, is-setgħa ta’ evalwazzjoni tal-istituzzjonijiet politiċi tal-Unjoni fir-relazzjonijiet esterni teħtieġ li l-Qorti tal-Ġustizzja tbaxxi rasha għall-interpretazzjoni magħżula minn dawn l-istituzzjonijiet.
B. Il-portata tal-appelli ineżami u l-istruttura ta’ dawn il-konklużjonijiet
62. Il-kwistjoni quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja fl-appelli ineżami essenzjalment tikkonċerna s-segwenti: id-deċiżjoni kkontestata awtorizzat il-konklużjoni ta’ ftehim mar-Renju tal-Marokk li jkopri t-territorju tas-Saħara tal-Punent bi ksur tad-dritt internazzjonali konswetudinarju, b’mod iktar preċiż, tad-dritt għall-awtodeterminazzjoni u tal-prinċipju tal-effett relattiv tat-trattati, kif interpretati mill-Qorti tal-Ġustizzja f’Il‑Kunsill vs Front Polisario u Western Sahara Campaign UK (62)?
63. Fl-indirizzar ta’ din il-kwistjoni, huwa importanti li wieħed iżomm f’moħħu li l-kwistjoni dwar jekk l-Unjoni tistax tinteraġixxi mat-territorju tas-Saħara tal-Punent ma tagħmilx parti mill-portata ta’ dan l-appell (63); dan l-element, li l-Qorti Ġenerali ċaħdet fl-ewwel istanza, ma kienx is-suġġett ta’ appell inċidentali (64).
64. Għaldaqstant, il-kwistjoni quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja hija limitata għall-konstatazzjonijiet tal-Qorti Ġenerali indirizzati fil-kuntest tal-analiżi tagħha tat-tielet motiv invokat mill-Front Polisario. F’dan ir-rigward, il-Qorti Ġenerali kkonstatat li d-deċiżjoni kkontestata kienet kuntrarja għad-dritt għall-awtodeterminazzjoni u għall-prinċipju tal-effetti relatati tat-trattati sa fejn il-Qorti tal-Ġustizzja interpretat dawn ir-regoli fis-sentenza Il‑Kunsill vs Front Polisario. Aspetti oħra relatati ma’ dawn ir-regoli tqajmu separatament fir-rikors inizjali, iżda l-Qorti Ġenerali ma indirizzathomx, billi qieset ir-rikors bħala bbażat fuq it-tielet motiv (65).
65. Għalhekk, dawn l-appelli ma jippermettux lill-Qorti tal-Ġustizzja tagħti interpretazzjoni dwar il-mod kif id-dritt għall-awtodeterminazzjoni jirregola r-relazzjoni bejn l-Unjoni u l-Marokk f’dak li jirrigwarda s-Saħara tal-Punent minbarra dak li kien inkwistjoni fis-sentenza Il‑Kunsill vs Front Polisario.
66. Madankollu, peress li wħud mill-kwistjonijiet imqajma minn dawn l-appelli huma marbuta mill-qrib ma’ dawk li għadhom pendenti quddiem il-Qorti Ġenerali (66), ser niddiskutihom ukoll fil-qosor.
67. L-analiżi tiegħi hija strutturata kif ġej. Ser nibda billi nispjega għaliex nikkunsidra li l-Front Polisario għandu locus standi biex iressaq din il-kawża (Taqsima C). Fir-rigward tal-mertu tal-kawża, ser nuri sussegwentement li l-Qorti Ġenerali wettqet żball ta’ liġi meta laqgħet it-tielet motiv tal-Front Polisario bħala fondat (Taqsima D). Għal dan l-għan, qabel kollox ser ninterpreta s-sentenzi Il‑Kunsill vs Front Polisario u Western Sahara Campaign UK sabiex niċċara preċiżament liema elementi ta’ dawn is-sentenzi huma rilevanti għal din is-sensiela ta’ appelli (Subtaqsima D.1). It-tieni, ser nispjega għaliex il-konstatazzjoni mill-Qorti Ġenerali tal-assenza ta’ kunsens fis-sens tal-effett relattiv tat-trattati hija żbaljata u għaliex, għaldaqstant, il-Qorti Ġenerali kkunsidrat b’mod żbaljat li d-deċiżjoni kkontestata kienet tikser id-dritt internazzjonali kif interpretat fis-sentenza Il‑Kunsill vs Front Polisario (Subtaqsima D.2). Sussegwentement, ser nanalizza jekk il-konklużjoni mill-Kunsill tal-ftehim inkwistjoni tittrattax it-territorju tas-Saħara tal-Punent bħala territorju separat u distint, konformement mal-interpretazzjoni mogħtija mill-Qorti tal-Ġustizzja tal-kontenut tad-dritt għall-awtodeterminazzjoni f’Il‑Kunsill vs Front Polisario fir-rigward ta’ dan it-territorju (Subtaqsima D.3). Fl-aħħar nett, ser nesponi fil-qosor l-obbligi li jirriżultaw mid-dritt għall-awtodeterminazzjoni li baqgħu mingħajr risposta fis-sentenza appellata iżda li madankollu jorbtu lill-Unjoni fl-interazzjoni tagħha mat-territorju tas-Saħara tal-Punent (Taqsima E), qabel ma nispiċċa bil-konsegwenzi tal-konklużjonijiet tiegħi (Taqsima IV).
C. Fuq l-ammissibbiltà u l-possibbiltà li jiġi invokat id-dritt internazzjonali konswetudinarju quddiem il-qrati tal-Unjoni
1. Locus standi
68. Fil-fehma tiegħi, id-dritt tal-Front Polisario li jippreżenta r-rikors għal annullament fil-kawża ineżami jista’ jiġi dedott mill-istatus ġuridiku tal-poplu tas-Saħara tal-Punent skont il-parti tad-dritt internazzjonali pubbliku li torbot lill-Unjoni. Huwa dak il-poplu li jista’ jsostni li huwa direttament u individwalment ikkonċernat mid-deċiżjoni kkontestata.
69. Il-poplu tas-Saħara tal-Punent għandu d-dritt għall-awtodeterminazzjoni, li ġie rrikonoxxut mill-Qorti tal-Ġustizzja bħala prinċipju tad-dritt internazzjonali konswetudinarju li joħloq obbligi vinkolanti għall-Unjoni (67).
70. Dan id-dritt, kif spjegat essenzjalment il-Qorti Ġenerali (68), jeżisti anki fl-assenza u qabel l-att tal-eżerċizzju effettiv tiegħu. L-għan tiegħu, fost l-oħrajn, huwa li jippermetti lil dan il-poplu jagħżel il-futur politiku tiegħu.
71. F’dan ir-rigward, peress li l-poplu tas-Saħara tal-Punent għandu drittijiet fuq il-bażi tad-dritt internazzjonali, dan il-poplu għandu wkoll personalità ġuridika (tal-inqas tip derivat tagħha) fuq il-bażi ta’ dan il-corpus tad-dritt (69).
72. Fis-sentenza tagħha Il‑Venezwela vs Il‑Kunsill (Inċidenza għal Stat terz) (70), il-Qorti tal-Ġustizzja kkonfermat li l-entitajiet li għandhom personalità ġuridika skont id-dritt internazzjonali jista’ jkollhom locus standi quddiem il-qrati tal-Unjoni jekk ikunu direttament u individwalment ikkonċernati minn att tal-istituzzjonijiet tal-Unjoni (71).
73. Dan iwassalni għar-rekwiżiti ta’ inċidenza diretta u individwali, kif jirriżultaw mir-raba’ paragrafu tal-Artikolu 263 TFUE.
74. Bħala unità kollettiva, u għalhekk bħala unità ta’ awtodeterminazzjoni, il-poplu tas-Saħara tal-Punent huwa direttament ikkonċernat mid-deċiżjoni kkontestata (72).
75. L-ewwel, din id-deċiżjoni tikkonċerna territorju li l-poplu tas-Saħara tal-Punent għandu d-dritt għall-awtodeterminazzjoni fir-rigward tiegħu. Hija għalhekk neċessarjament taffettwa drittijiet li dan il-poplu għandu fir-rigward ta’ dan it-territorju, inkluż id-dritt li jgawdi mir-riżorsi naturali tiegħu. Id-deċiżjoni kkontestata, għalhekk, taffettwa l-istatus ġuridiku tal-poplu tas-Saħara tal-Punent.
76. It-tieni, l-obbligu li jingħata trattament preferenzjali lill-prodotti li joriġinaw mis-Saħara tal-Punent jorbot lill-Unjoni mingħajr il-ħtieġa ta’ ebda att diskrezzjonali addizzjonali għad-deċiżjoni kkontestata. Id-deċiżjoni kkontestata, għalhekk, taffettwa direttament ukoll l-istatus ġuridiku tal-poplu tas-Saħara tal-Punent.
77. Dan il-poplu huwa wkoll individwalment ikkonċernat mid-deċiżjoni kkontestata.
78. Huwa l-uniku poplu rrikonoxxut bħala li jgawdi mid-dritt għall-awtodeterminazzjoni fir-rigward tat-territorju tas-Saħara tal-Punent. Għaldaqstant, dan il-poplu huwa distint, f’din il-pożizzjoni, minn kull suġġett ieħor (73).
79. Madankollu, kuntrarjament għall-Venezwela, jew għal kull Stat ieħor li jista’ jiġi rrikonoxxut bħala li għandu locus standi quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja, il-poplu tas-Saħara tal-Punent ma għandux rappreżentant elett jew irrikonoxxut b’mod ieħor (74).
80. Mingħajr rappreżentant elett jew irrikonoxxut kollettivament, kif jista’ dan il-poplu jiddefendi d-dritt kollettiv tiegħu għall-awtodeterminazzjoni quddiem il-qrati tal-Unjoni (75)?
81. Il-Front Polisario ma huwiex irrikonoxxut bħala “r-”rappreżentant tal-poplu tas-Saħara tal-Punent min-NU (76) jew mill-Unjoni (77).
82. Il-Front Polisario huwa moviment ta’ liberazzjoni awtoproklamat (78), li nħoloq sabiex jiġġieled għal tip partikolari ta’ mudell ta’ governanza futur tat-territorju tas-Saħara tal-Punent: dak tal-indipendenza ta’ dan it-territorju mir-Renju tal-Marokk kif ukoll il-ħolqien ta’ Stat tas-Saħara sovran u awtonomu (79).
83. Madankollu, dan qatt ma ġie elett mill-poplu tas-Saħara tal-Punent f’dan ir-rwol, u lanqas ma huwa possibbli li jiġi stabbilit b’ċertezza li l-Front Polisario għandu l-appoġġ ta’ (il-maġġoranza ta’ dan) il-poplu (80).
84. Kif spjegajt fil-punt 9 ta’ dawn il-konklużjonijiet, l-eżerċizzju tad-dritt għall-awtodeterminazzjoni jista’ jwassal għal tliet riżultati possibbli, b’tali mod li l-formazzjoni ta’ Stat indipendenti hija biss waħda minn dawn it-tliet riżultati. Ir-rikonoxximent tal-Front Polisario bħala detentur tat-titolu ta’ “r-” rappreżentant tal-poplu tas-Saħara tal-Punent, għalhekk, ma huwiex konformi mal-pożizzjoni newtrali tal-Unjoni fir-rigward tal-eżitu tal-proċess ta’ awtodeterminazzjoni (81).
85. Dan it-tip ta’ rikonoxximent lanqas ma huwa possibbiltà għall-Qorti tal-Ġustizzja, għaliex dan imur kontra d-deċiżjoni ta’ politika barranija tal-Unjoni u tal-Istati Membri li ma jirrikonoxxux status partikolari lill-Front Polisario (82).
86. Madankollu, anki jekk ma huwiex rappreżentant esklużiv, ma jistax jiġi miċħud li l-Front Polisario huwa interlokutur fil-proċess tan-NU ta’ awtodeterminazzjoni tat-territorju tas-Saħara tal-Punent u li jista’ jiġi pperċepit f’dan il-proċess bħala li jirrifletti l-interessi u x-xewqat ta’ (tal-inqas) parti tal-poplu tas-Saħara tal-Punent.
87. Barra minn hekk, dan is-suġġett għandu 20 % tat-territorju tas-Saħara tal-Punent u b’hekk jeżerċita kontroll effettiv fuq dan it-territorju u fuq il-persuni li jgħixu fih (83). Għaldaqstant, il-Front Polisario għandu interess li jiddefendi l-integrità territorjali tat-territorju tas-Saħara tal-Punent, kif żgurata mid-dritt għall-awtodeterminazzjoni tal-poplu ta’ dan it-territorju (84).
88. Minn dan isegwi, fil-fehma tiegħi, li, sa fejn il-Front Polisario għandu l-intenzjoni li jippreżenta rikors quddiem il-qrati tal-Unjoni sabiex jiġi żgurat li l-interazzjoni tal-Unjoni mat-territorju tas-Saħara tal-Punent ma tinterferixxix mad-drittijiet li d-dritt internazzjonali konswetudinarju jagħti lill-poplu tas-Saħara tal-Punent, Front Polisario għandu jiġi rrikonoxxut bħala detentur ta’ status ta’ rappreżentant tal-inqas parzjali ta’ dan il-poplu (85).
89. Kieku dan ma kienx il-każ, il-poplu tas-Saħara tal-Punent, li, fl-istat attwali tiegħu, la huwa kompletament verifikabbli u lanqas irrappreżentat minn rappreżentant uniku jew irrikonoxxut, ikun imċaħħad mill-possibbiltà li jinforza, quddiem il-qrati tal-Unjoni, dawk id-drittijiet li huwa jislet kollettivament minn dik il-parti tad-dritt internazzjonali pubbliku li wkoll tagħmel parti mid-dritt tal-Unjoni (86).
90. Dan it-tip ta’ eżitu ma jkunx kompatibbli mal-istat tad-dritt, valur stabbilit fl-Artikolu 2 TUE (87), u li jifforma wieħed mill-pilastri kostituzzjonali tal-Unjoni (88).
91. Minn dan isegwi li nipproponi lill-Qorti tal-Ġustizzja tikkonferma l-konstatazzjoni tal-Qorti Ġenerali li r-rikors fl-ewwel istanza huwa ammissibbli, għalkemm fuq il-bażi ta’ raġunijiet oħra.
2. L‑invokazzjoni tad‑dritt internazzjonali konswetudinarju quddiem il‑qrati tal‑Unjoni
92. Fl-appelli tagħhom, il-Kummissjoni u l-Kunsill, filwaqt li jinvokaw Air Transport Association of America et, isostnu, barra minn hekk, li l-Front Polisario ma jistax jinvoka d-dritt internazzjonali konswetudinarju quddiem il-qrati tal-Unjoni sabiex jikkontesta l-validità tad-deċiżjoni kkontestata.
93. Jiena ma naqbilx. Fil-fehma tiegħi, il-Qorti tal-Ġustizzja tista’ teżerċita s-setgħa ta’ stħarriġ ġudizzjarju tagħha fir-rigward tal-parti tad-dritt internazzjonali li torbot lill-Unjoni sabiex tevalwa l-kompatibbiltà tad-deċiżjoni kkontestata li tikkonkludi l-ftehim internazzjonali inkwistjoni. Il-poplu tas-Saħara tal-Punent huwa direttament u individwalment ikkonċernat minn din id-deċiżjoni, li tista’ tippreġudika d-drittijiet tiegħu skont il-prinċipji tad-dritt internazzjonali konswetudinarju.
94. Billi tisma’ l-kawża ineżami, il-Qorti tal-Ġustizzja ma hijiex qiegħda, kif sostnut, tinbidel f’qorti internazzjonali. Għall-kuntrarju, huwa d-dmir kostituzzjonali tal-Qorti tal-Ġustizzja li tiżgura li, fl-applikazzjoni tat-Trattati, l-istituzzjonijiet tal-Unjoni ma jiksrux id-dritt. Permezz tal-Artikolu 3(5) TUE, dan id-dritt jinkludi d-dritt internazzjonali konswetudinarju u l-prinċipji stabbiliti mill-Karta tan-NU. Barra minn hekk, ma teżisti l-ebda qorti oħra li tista’ tieħu konjizzjoni ta’ tali kontestazzjoni.
95. Sa fejn il-prinċipji tad-dritt internazzjonali konswetudinarju inkwistjoni huma ċari biżżejjed sabiex jippermettu lill-Qorti tal-Ġustizzja tevalwa jekk il-Kunsill kienx prekluż milli jikkonkludi l-ftehim internazzjonali inkwistjoni bl-adozzjoni tad-deċiżjoni kkontestata, il-Front Polisario jista’ jinvoka dawn ir-regoli tad-dritt internazzjonali quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja.
D. Il‑Qorti Ġenerali żbaljat meta ddeċidiet li t‑tielet motiv tal-Front Polisario kien fondat
1. Interpretazzjoni tassentenza Il‑Kunsillvs Front Polisario
96. Bħala tfakkira, il-portata ta’ dawn l-appelli jirrigwarda biss il-kwistjoni dwar jekk id-deċiżjoni kkontestata tmurx kontra l-interpretazzjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja fir-rigward tad-dritt għall-awtodeterminazzjoni u l-prinċipju tal-effett relattiv tat-trattati, kif interpretati mill-Qorti tal-Ġustizzja fis-sentenza Il‑Kunsill vs Front Polisario. Għaldaqstant, għandu jiġi evalwat dak li l-Qorti tal-Ġustizzja riedet preċiżament tistabbilixxi f’din is-sentenza.
97. Sabiex tikkonkludi li l-ftehim inkwistjoni ma kienx japplika għat-territorju tas-Saħara tal-Punent, il-Qorti tal-Ġustizzja kkunsidrat dan li ġej.
98. Hija rrikonoxxiet li t-territorju tas-Saħara tal-Punent jikkostitwixxi TMA fis-sens tal-Artikolu 73 tal-Karta tan-NU (89). Sussegwentement, hija rrilevat li TMA jibbenefika mid-dritt għall-awtodeterminazzjoni, li huwa “dritt opponibbli erga omnes kif ukoll prinċipju essenzjali tad-dritt internazzjonali” (90). Għaldaqstant, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li d-dritt għall-awtodeterminazzjoni jagħmel parti mir-regoli tad-dritt internazzjonali pubbliku applikabbli fir-relazzjonijiet bejn l-Unjoni u r-Renju tal-Marokk, li l-qrati tal-Unjoni għandhom jieħdu inkunsiderazzjoni (91).
99. Skont il-Karta tan-NU, TMA għandu “status separat u distint” (92) [traduzzjoni mhux uffiċjali]. Il-Qorti tal-Ġustizzja għalhekk ikkonkludiet li l-kliem “ir-Renju tal-Marokk” ma jistax jiġi interpretat bħala li jinkludi t-territorju tas-Saħara tal-Punent fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-Ftehim ta’ Assoċjazzjoni (93).
100. Barra minn hekk, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li ftehim internazzjonali jista’ jorbot Stat fir-rigward ta’ territorju ieħor, iżda li tali intenzjoni għandha tirriżulta minn dan il-ftehim, jew tkun stabbilita b’mod ieħor (94). Madankollu, hija qieset li ma jistax jiġi konkluż, kuntrarjament għal dak li ddeċidiet il-Qorti Ġenerali, li l-Ftehim ta’ Assoċjazzjoni jista’ jiġi interpretat bħala li jipprevedi b’mod taċitu l-applikazzjoni tiegħu għat-territorju tas-Saħara tal-Punent (95).
101. Sussegwentement, il-Qorti tal-Ġustizzja eżaminat il-prinċipju tal-effett relattiv tat-trattati. Hija qieset li dan il-prinċipju jikkostitwixxi prinċipju ġenerali tad-dritt internazzjonali, ikkodifikat fl-Artikolu 34 tal-Konvenzjoni ta’ Vjenna dwar il-Liġi tat-Trattati (iktar ’il quddiem il-“ KVLTKVLT”) (96). Skont dan il-prinċipju, it-trattati internazzjonali ma jimponux obbligi u ma jagħtu ebda dritt, lil Stati terzi mingħajr il-kunsens tagħhom (97).
102. Fl-aħħar nett, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet fil-punt 106 tas-sentenza tagħha f’Il‑Kunsill vs Front Polisario, li hija s-suġġett ta’ diskussjoni fil-kawża ineżami, li “il-poplu tas-Saħara tal-Punent għandu jiġi kkunsidrat li huwa ‘terz’ fis-sens tal-prinċipju tal-effett relattiv tat-trattati”. Konsegwentement, il-poplu tas-Saħara tal-Punent għandu jagħti l-“kunsens” tiegħu sabiex il-Ftehim tal‑2012 dwar il-Liberalizzazzjoni tal-Kummerċ japplika għat-territorju tas-Saħara tal-Punent. Dan huwa l-każ “mingħajr ma jkun neċessarju li jiġi ddeterminat jekk tali implementazzjoni hijiex ta’ natura li tippreġudikah jew inkella li tkunlu ta’ benefiċċju” (98).
103. Peress li ma ntweriex li l-poplu tas-Saħara tal-Punent kien ta l-kunsens tiegħu biex jiġi affettwat mill-Ftehim ta’ Assoċjazzjoni, il-Qorti tal-Ġustizzja kkonkludiet li jkun kuntrarju għad-dritt għall-awtodeterminazzjoni u għall-prinċipju tal-effett relattiv tat-trattati li dan il-ftehim jiġi interpretat bħala li japplika għat-territorju tas-Saħara tal-Punent (99).
104. Liema regoli jistgħu jiġu estrapolati minn dawn il-konstatazzjonijiet tal-Qorti tal-Ġustizzja?
105. Fir-rigward tad-dritt għall-awtodeterminazzjoni, il-Qorti tal-Ġustizzja ċċarat żewġ kwistjonijiet. L-ewwel, hija ddeċidiet li d-dritt għall-awtodeterminazzjoni huwa regola konswetudinarja tad-dritt internazzjonali li tapplika erga omnes u li għalhekk torbot lill-Unjoni. It-tieni, il-Qorti tal-Ġustizzja qieset li d-dritt għall-awtodeterminazzjoni jeżiġi li s-Saħara tal-Punent jiġi ttrattat bħala territorju separat mir-Renju tal-Marokk.
106. Il-Qorti tal-Ġustizzja ma eżaminatx il-kontenut tad-dritt għall-awtodeterminazzjoni (100). Madankollu, hija ssuġġerixxiet li l-poplu tas-Saħara tal-Punent, li jibbenefika mid-dritt għall-awtodeterminazzjoni meta mqabbel mat-TMA tas-Saħara tal-Punent, għandu jagħti l-“kunsens” tiegħu għal ftehim li għandu l-għan li japplika għal dan it-territorju.
107. Il-Qorti tal-Ġustizzja waslet għal din il-konklużjoni fuq il-bażi tad-dritt għall-awtodeterminazzjoni? Fil-fehma tiegħi, le. Hija siltet ir-rekwiżit tal-kunsens mir-regoli li jirregolaw l-effett relattiv tat-trattati, u b’mod partikolari b’riferiment għall-Artikolu 34 tal-KVLT.
108. L-Unjoni ma hijiex parti għall-KVLT, u r-regoli tagħha ma jistgħux jorbtuha. Madankollu, il-Qorti tal-Ġustizzja interpretat l-Artikolu 34 tal-KVLT bħala espressjoni tar-regola konswetudinarja tad-dritt internazzjonali (101), li torbot lill-Unjoni fl-azzjonijiet tagħha (102).
109. L-Artikolu 34 tal-KVLTjipprevedi li trattat la joħloq obbligi u lanqas drittijiet għal Stat terz mingħajr il-kunsens tiegħu. Anki jekk din id-dispożizzjoni tirreferi għall-kunsens ta’ “Stati”, il-Qorti tal-Ġustizzja qieset li din l-istess regola tapplika fir-rigward ta’ TMA (103).
110. Għalkemm jista’ jiġi sostnut li din l-evalwazzjoni tikkostitwixxi l-interpretazzjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja tal-prinċipju tal-effett relattiv tat-trattati, ma jistax, minnu nnifsu, jiġi eskluż minn perspettiva tad-dritt internazzjonali li l-Artikolu 34 tal-KVLT jista’ japplika wkoll għal TMA bħala “terz” (104).
111. Iżda dan ma jsolvix il-kwistjoni dwar kif, jekk xejn, TMA, bħas-Saħara tal-Punent, jista’ jagħti l-kunsens tiegħu li jintrabat bi ftehim internazzjonali.
112. Fis-sentenza Il‑Kunsill vs Front Polisario, il-Qorti tal-Ġustizzja ma kellhiex bżonn teżamina din il-kwistjoni. Hija sempliċement spjegat li, fil-fatt, il-poplu tas-Saħara tal-Punent ma tax il-kunsens tiegħu biex ikun marbut bi ftehim internazzjonali bejn l-Unjoni u r-Renju tal-Marokk. Dan ippermetta lill-Qorti tal-Ġustizzja tikkonkludi li l-Ftehim ta’ Assoċjazzjoni ma jestendix għat-territorju tas-Saħara tal-Punent: il-partijiet la pprevedew b’mod espress għal dan, u t-terz (hawnhekk, il-poplu tas-Saħara tal-Punent) lanqas ma ta l-kunsens tiegħu għal din l-estensjoni.
113. F’din is-sentenza, għalhekk ma kienx hemm lok li jiġi evalwat kif ftehim konkluż mar-Renju tal-Marokk seta’ legalment japplika għat-territorju tas-Saħara tal-Punent għas-sempliċi raġuni li l-Qorti tal-Ġustizzja kkonstatat li bl-ebda mod ma kien japplika għas-Saħara tal-Punent. Konsegwentement, il-Qorti Ġenerali ġustament ikkonkludiet li, “[fis-sentenzi Front Polisario vs Il‑Kunsill u Western Sahara Campaign UK], il-qrati tal-Unjoni ma ddeċidewx dwar il-kawżi relatati ma’ ftehim bejn l-Unjoni u r-Renju tal‑Marokk li jinkludu dikjarazzjoni espliċita li tinkludi lis-Saħara tal‑Punent fil-kamp ta’ applikazzjoni territorjali ta’ dan il-ftehim”, li huwa l-każ fil-kawża ineżami.
114. Minn din il-perspettiva, ir-rekwiżit tal-kunsens, kif espress fil-punt 106 tas-sentenza Il‑Kunsill vs Front Polisario, ma għandux jinftiehem bħala struzzjoni dwar il-kwistjoni jekk jew kif ftehim bejn l-Unjoni u r-Renju tal-Marokk jista’ jinvolvi t-territorju tas-Saħara tal-Punent. Għall-kuntrarju, din l-affermazzjoni għandha tinftiehem biss bħala wieħed mill-argumenti għalfejn il-kamp ta’ applikazzjoni tal-ftehim inkwistjoni fil-kawża ineżami ma setax jinkludi t-territorju tas-Saħara tal-Punent.
115. Huwa minn din il-perspettiva li ser neżamina jekk il-Qorti Ġenerali interpretatx b’mod korrett ir-rekwiżit tal-kunsens kif rifless fis-sentenza Il‑Kunsill vs Front Polisario.
2. L‑effett relattiv tat‑trattati u r‑rekwiżit tal‑kunsens
a) Il‑konstatazzjonijiet tal‑Qorti Ġenerali
116. Fil-kawża ineżami ma huwiex ikkontestat li l-intenzjoni tal-Unjoni u tar-Renju tal-Marokk kienet li jiġi konkluż ftehim bilaterali li japplika għat-territorju tas-Saħara tal-Punent (105).
117. Il-Qorti Ġenerali bdiet l-analiżi fil-mertu tagħha tat-tielet motiv tal-Front Polisario billi evalwat jekk il-Kunsill kienx osserva r-rekwiżit tal-kunsens kif meħtieġ mill-punt 106 tas-sentenza Il‑Kunsill vs Front Polisario.
118. Hija spjegat li, fis-sentenza Il‑Kunsill vs Front Polisario, il-Qorti tal-Ġustizzja ma ppreċiżatx il-metodu li bih dan il-kunsens seta’ jiġi espress (106). Għaldaqstant, il-Qorti Ġenerali invokat il-KVLT sabiex tiddetermina l-modalitajiet li bihom jista’ jiġi espress il-kunsens.
119. Fir-rigward tal-Istati, il-KVLT tittratta din il-kwistjoni fl-Artikoli 35 u 36. Skont dawn id-dispożizzjonijiet, il-kunsens għall-applikazzjoni tat-trattat li jimponi obbligi fuq Stat terz jeħtieġ aċċettazzjoni espressa bil-miktub. Għall-kuntrarju, il-kunsens ikun impliċitu jekk trattat sempliċiment jagħti drittijiet lill-Istat terz.
120. Fid-dawl ta’ dawn id-dispożizzjonijiet tal-KVLT, il-Qorti Ġenerali ddeduċiet li, peress li l-ftehim inkwistjoni ma jagħtix drittijiet, iżda pjuttost jimponi obbligi fuq il-poplu tas-Saħara tal-Punent (107), il-kunsens irid jingħata espressament (108).
121. Sussegwentement, il-Qorti Ġenerali eżaminat jekk kienx ingħata kunsens espliċitu mill-poplu tas-Saħara tal-Punent, u kkonkludiet li l-konsultazzjonijiet magħmula mill-Kummissjoni u mis-SEAE ma setgħux jiġu interpretati bħala li kisbu l-kunsens ta’ dan il-poplu (109).
122. Nista’ naqbel ma’ din il-konstatazzjoni tal-Qorti Ġenerali.
123. Teżisti differenza bejn il-kunċett tal-“popolazzjoni” ta’ TMA u tal-“poplu” ta’ dan it-TMA, peress li dan tal-aħħar jimplika unità politika, bi dritt għall-awtodeterminazzjoni, filwaqt li tal-ewwel jimplika l-abitanti ta’ territorju (110).
124. Il-Kummissjoni u s-SEAE żammu konsultazzjonijiet mal-“popolazzjonijiet milquta”, li, kif irrilevat ġustament il-Qorti Ġenerali, kienu jinkludu “essenzjalment il-popolazzjonijiet li jinsabu attwalment fit-territorju tas‑Saħara tal-Punent, indipendentement minn jekk jappartjenux jew le għall-poplu ta’ dan it-territorju” (111). Dawn il-konsultazzjonijiet ma jistgħux, għaldaqstant, ikunu ekwivalenti għall-kisba tal-kunsens tal-“poplu” tat-TMA tas-Saħara tal-Punent.
125. Il-partijiet u l-intervenjenti fil-kuntest tal-appelli ineżami iddiskutew fit-tul dwar jekk l-Artikoli 35 u 36 tal-KVLT humiex b’xi mod applikabbli għal TMA u humiex vinkolanti għall-Unjoni. Hemm raġunijiet biex jiġi konkluż li dawn id-dispożizzjonijiet ma jikkodifikawx ir-regoli tad-dritt internazzjonali konswetudinarju (112), tal-inqas mhux meta l-prinċipju tal-effett relattiv tat-trattati jiġi interpretat bħala li japplika għal TMA. Jekk dan huwa l-istat attwali tad-dritt internazzjonali, dawn id-dispożizzjonijiet tal-KVLT ma jistgħux jorbtu lill-Unjoni.
126. Madankollu, fil-fehma tiegħi, il-kwistjoni dwar jekk l-Artikoli 35 u 36 tal-KVLT fil-fatt jistabbilixxux il-metodu ta’ kif għandu jingħata l-kunsens fil-każ ta’ TMA hija irrilevanti.
127. Kif ser nispjega, il-pożizzjoni tiegħi hija li l-poplu tas-Saħara tal-Punent, bħala “terz” fis-sens tal-Artikolu 34 tal-KVLT, ma jistax, fl-istat attwali ta’ organizzazzjoni tiegħu, jagħti l-kunsens neċessarju waħdu. Madankollu, dan ma jfissirx li dan il-kunsens ma jistax jingħata f’ismu.
b) Il-poplu tas-Saħara tal-Punent ma jistax jagħti l-“kunsens” tiegħu biex jintrabat bil-ftehim inkwistjoni
128. Huwa ċar kif Stat jagħti l-kunsens tiegħu li jintrabat bi ftehim internazzjonali. Madankollu, xejn ma huwa ċar kif TMA jista’ jagħti tali kunsens (113).
129. Meta Stat ikun terz li żewġ Stati oħra jkunu jixtiequ jestendu l-applikazzjoni tal-ftehim tagħhom għalih, dan l-Istat terz huwa preżunt li jkun kapaċi, skont id-dritt internazzjonali, jikkonkludi dan il-ftehim internazzjonali huwa stess. Huwa preċiżament għal din ir-raġuni li huwa għandu jagħti l-kunsens tiegħu jekk ma jkunx ikkonkluda l-ftehim huwa stess, iżda jaċċetta li jkun marbut bi ftehim ta’ Stati oħra.
130. Il-pożizzjoni ta’ “poplu”, bħala gwardjan tad-dritt għall-awtodeterminazzjoni ta’ TMA, hija differenti. Dan il-poplu ma jistax jikkonkludi ftehim internazzjonali qabel ma jkun eżerċita d-dritt tiegħu ta’ awtodeterminazzjoni; jiġifieri, qabel ma jkun kiseb xi miżura ta’ awtonomija.
131. Fil-każ partikolari tal-poplu tas-Saħara tal-Punent, ma hemm l-ebda rappreżentant magħżul jew aċċettat li jista’ jagħti l-kunsens tiegħu f’ismu. Anki jekk il-Front Polisario jipparteċipa fin-negozjati politiċi dwar is-soluzzjoni tal-kwistjoni tas-Saħara tal-Punent, dan ir-rwol ma huwiex l-istess bħal dak ta’ rappreżentant elett jew irrikonoxxut tal-poplu tas-Saħara tal-Punent sabiex jesprimi r-rieda kollettiva tiegħu. Dan ir-rwol tal-aħħar jista’ jingħata biss permezz tal-eżerċizzju tad-dritt għall-awtodeterminazzjoni tal-poplu tas-Saħara, li l-komunità internazzjonali għadha ma tistax torganizza (114).
132. Il-poplu tas-Saħara ma jistax jesprimi l-pożizzjoni tiegħu mingħajr rappreżentant elett jew irrikonoxxut kollettivament. Anki jekk jiġi stabbilit b’mod ċar liema individwi jagħmlu parti mill-poplu tas-Saħara tal-Punent, ikun impossibbli li jinkiseb il-kunsens kollettiv ta’ dan il-poplu permezz ta’ konsultazzjonijiet ma’ kull membru individwali ta’ dan il-grupp.
133. Ladarba l-poplu tas-Saħara jeżerċita d-dritt tiegħu għall-awtodeterminazzjoni, huwa jikseb il-kapaċità li jagħti l-kunsens tiegħu għal ftehim internazzjonali vinkolanti fit-territorju tiegħu, jew saħansitra li jikkonkludi tali ftehim huwa stess.
134. Sa issa, il-poplu tas-Saħara tal-Punent ma jistax jagħti l-kunsens biex jintrabat bi ftehim internazzjonali.
135. Kif spjegaw il-Kunsill u l-Kummissjoni, il-kunċett stess ta’ assenza ta’ awtonomija jimplika li l-poplu li għadu ma eżerċitax id-dritt tiegħu għall-awtodeterminazzjoni ma għandux mezzi jew struttura sabiex jesprimi r-rieda jew id-deċiżjonijiet tiegħu.
136. Dan ifisser li xi ħadd ieħor għandu d-dritt li jesprimi l-kunsens tiegħu li jintrabat bi ftehim internazzjonali f’ismu, jew li dan il-kunsens ma jista’ jiġi espress bl-ebda mod.
c) Ir‑Renju tal‑Marokk jista’ jagħti l‑kunsens għall‑ftehim inkwistjoni f’isem il‑poplu tas‑Saħara tal‑Punent?
137. Jekk, kif issuġġerejt, il-poplu tas-Saħara tal-Punent ma jistax jagħti “kunsens”, fis-sens mogħti lil dan il-kunċett mill-Qorti tal-Ġustizzja fis-sentenza Il‑Kunsill vs Front Polisario, u lanqas permezz ta’ konsultazzjonijiet tal-popolazzjoni li tgħix fit-territorju tas-Saħara tal-Punent, jew permezz tal-Front Polisario, min jista’ japprova l-konklużjoni ta’ ftehim internazzjonali mat-territorju tas-Saħara tal-Punent f’isem dan il-poplu?
138. Il-qafas ta’ riferiment xieraq li fih għandha tingħata tweġiba għal din il-mistoqsija huwa l-liġi dwar id-dekolonizzazzjoni.
139. Dan il-qafas jinsab prinċipalment fil-Kapitolu XI tal-Karta tan-NU, intitolat “Dikjarazzjoni dwar Territorji mhux Awtonomi” [traduzzjoni mhux uffiċjali], b’mod partikolari l-Artikolu 73 (115).
140. Huwa f’dan il-kuntest li l-Qorti tal-Ġustizzja interpretat is-sens tad-dritt għall-awtodeterminazzjoni fis-sentenza Il‑Kunsill vs Front Polisario (116).
141. Il-Kapitolu XI tal-Karta tan-NU huwa espressjoni tal-impenn tal-komunità internazzjonali għad-dritt għall-awtodeterminazzjoni fil-proċess tad-dekolonizzazzjoni (117).
142. L-Artikolu 73 tal-Karta tan-NU jirregola r-regoli li jirregolaw is-sitwazzjoni ta’ TMA qabel ma jkunu jistgħu jeżerċitaw id-dritt tagħhom għall-awtodeterminazzjoni.
143. Din id-dispożizzjoni timplika, l-ewwel, li t-territorji li l-popli tagħhom ikunu għadhom ma laħqux awtonomija sħiħa jiġu amministrati minn Stat differenti minn dak ta’ dawn il-popli. Din id-dispożizzjoni tindika lil dawn l-Istati bħala “Membri tan-[NU] li għandhom jew li jassumu r-responsabbiltajiet tal-amministrazzjoni” [traduzzjoni mhux uffiċjali] ta’ TMA. Ser nirreferi għal dawn l-Istati bħala “awtoritajiet amministranti”.
144. Qabel ma l-poplu ta’ TMA jeżerċita d-dritt tiegħu għall-awtodeterminazzjoni, li huwa l-għan aħħari tal-Artikolu 73 tal-Karta tan-NU, hija l-awtorità amministranti li tikkonkludi ftehimiet internazzjonali li jikkonċernaw lil dawn it-territorji.
145. Minn dan isegwi li hija l-awtorità amministranti li hija wkoll intitolata tagħti l-“kunsens” għall-applikazzjoni ta’ ftehim konkluż bejn żewġ Stati oħra għat-territorju li l-awtorità tamministra.
146. Is-Saħara tal-Punent hija każ uniku f’dan ir-rigward. Il-lista tan-NU tat-TMA kollha li jifdal tindika l-awtorità amministranti ta’ kull territorju; ħlief fil-każ tas-Saħara tal-Punent (118).
147. L-Artikolu 73 tal-Karta tan-NU jiddefinixxi l-awtoritajiet amministranti bħala “Membri tan-Nazzjonijiet Uniti li għandhom jew li jassumu r-responsabbiltajiet tal-amministrazzjoni ta’ territorji li l-popli tagħhom għadhom ma kisbux awtonomija sħiħa” (119) [traduzzjoni mhux uffiċjali].
148. L-użu tat-terminu “għandhom [...] responsabbiltajiet” [traduzzjoni mhux uffiċjali] jidher li jirreferi għall-Istati li kienu jikkontrollaw TMA fil-mument tad-dħul fis-seħħ tal-Karta tan-NU.
149. Fil-każ tas-Saħara tal-Punent, l-Istat kolonjali li kellu din ir-responsabbiltà kien ir-Renju ta’ Spanja. Madankollu, Spanja rrinunzjat unilateralment għal din ir-responsabbiltà (120).
150. L-Artikolu 73 tal-Karta tan-NU jirreferi wkoll għall-Istati li “jassumu [...] responsabbiltajiet” [traduzzjoni mhux uffiċjali] ta’ TMA.
151. Fl-appell tiegħu fil-kawża ineżami, il-Kunsill ikkunsidra li l-Artikolu 73 tal-Karta tan-NU japplika għar-Renju tal-Marokk bħala l-awtorità amministranti, peress li dan l-Istat assuma r-responsabbiltà fuq it-territorju tas-Saħara tal-Punent. Kemm il-Kunsill kif ukoll il-Kummissjoni kkonfermaw din il-pożizzjoni waqt is-seduta. Skont l-ispjegazzjonijiet ta’ dawn l-istituzzjonijiet, il-klassifikazzjoni tar-Renju tal-Marokk bħala l-awtorità amministranti “preżunta” tirriżulta mill-fatt li r-Renju tal-Marokk għandu kontroll effettiv fuq il-maġġoranza tat-territorju tas-Saħara tal-Punent.
152. Kieku r-Renju tal-Marokk seta’ legalment jiġi kklassifikat bħala l-awtorità amministranti tas-Saħara tal-Punent, huwa jkun awtorizzat, skont id-dritt internazzjonali, jikkonkludi ftehim internazzjonali f’isem it-territorju tas-Saħara tal-Punent sabiex jorbot lil dan it-territorju. Huwa jkun jista’ wkoll jagħti l-kunsens għall-applikazzjoni ta’ ftehim konkluż bejn Stati terzi għat-territorju tas-Saħara tal-Punent, sakemm dan il-ftehim ikun jissodisfa l-kundizzjonijiet li jirriżultaw mill-Artikolu 73 tal-Karta tan-NU (ara l-punti 180 sa 190 ta’ dawn il-konklużjonijiet).
153. Hemm studju akkademiku li jopponi din il-possibbiltà, billi jsostni li l-istatus ta’ awtorità amministranti huwa status ġuridiku mogħti min-NU, li, fl-assenza ta’ dan it-tip ta’ rikonoxximent, ma jistax jiġi preżunt unilateralment (121).
154. Madankollu, l-Artikolu 73 tal-Karta tan-NU ma jorbotx l-istatus ta’ awtorità amministranti ma’ xi tip ta’ proċedura jew ta’ rikonoxximent formali. Għall-kuntrarju, il-formulazzjoni tiegħu tissuġġerixxi li huwa relatat ma’ ċertu tip ta’ sitwazzjoni fattwali.
155. Skont id-dritt internazzjonali, Stat li de facto jikkontrolla territorju għandu tliet klassifikazzjonijiet ġuridiċi possibbli: sovran, amministratur jew okkupant (122).
156. Fir-rigward tas-Saħara tal-Punent, l-istituzzjonijiet politiċi tal-Unjoni ma jittrattawx lir-Renju tal-Marokk bħala awtorità okkupanti (123), u lanqas bħala sovrana (124), iżda pjuttost bħala awtorità amministranti. Dan ifisser li huma jaċċettaw is-sovranità tal-poplu tas-Saħara fuq it-territorju tas-Saħara tal-Punent, anki jekk ir-Renju tal-Marokk bħalissa għandu l-kontroll ta’ dan it-territorju.
157. Din il-pożizzjoni ma tikkontradixxix in-newtralità adottata mill-Unjoni fir-rigward tal-eżitu tal-proċess immexxi min-NU dwar is-Saħara tal-Punent, peress li t-trattament bħala awtorità amministranti ma jipprekludix kull eżitu possibbli tal-eżerċizzju tad-dritt għall-awtodeterminazzjoni (125).
158. Din l-interpretazzjoni lanqas ma tidher li tmur kontra l-għan tad-dritt għall-awtodeterminazzjoni, li huwa espress fl-Artikolu 73 tal-Karta tan-NU, sakemm din ma tipprekludix lill-poplu ta’ TMA milli jeżerċita dan id-dritt fil-futur.
159. Għalhekk, ma huwiex kuntrarju għad-dritt internazzjonali li r-Renju tal-Marokk jitqies bħala l-awtorità amministranti tas-Saħara tal-Punent u, għaldaqstant, bħala li jista’ “jagħti l-kunsens”, f’isem il-poplu tas-Saħara tal-Punent, bħala “terz” fis-sens tal-interpretazzjoni li l-Qorti tal-Ġustizzja tagħti lill-effett relattiv tat-trattati, għal ftehim li għandu effett fuq it-territorju tas-Saħara tal-Punent.
160. X’inhu l-effett ta’ din il-konklużjoni għall-interpretazzjoni li l-Qorti tal-Ġustizzja tagħti lill-kunċett ta’ “awtorità amministranti”?
161. Fl-eżerċizzju tar-relazzjonijiet esterni tal-Unjoni, l-istituzzjonijiet politiċi tal-Unjoni għandhom marġni ta’ evalwazzjoni wiesa’(126).
162. Dan jestendi għall-interpretazzjoni tar-regoli applikabbli f’sitwazzjoni, bħal dik inkwistjoni, fejn ma teżisti, fid-dritt internazzjonali, l-ebda pożizzjoni ċara fir-rigward tal-kwistjoni dwar jekk Stat jistax jitqies li assuma r-responsabbiltà għal TMA, fis-sens tal-Artikolu 73 tal-Karta tan-NU, permezz ta’ kontroll ġurisdizzjonali effettiv ta’ dan it-territorju.
163. Fid-dawl tal-assenza ta’ regoli ċari tad-dritt tal-Unjoni jew tad-dritt internazzjonali li jipprekludu tali pożizzjoni, id-deċiżjoni tal-istituzzjonijiet politiċi tal-Unjoni li jikkunsidraw lir-Renju tal-Marokk bħala l-awtorità amministranti (“de facto”), fis-sens tal-Artikolu 73 tal-Karta tan-NU, ma tistax tiġi kkontestata quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja (127).
164. Għaldaqstant, il-Qorti tal-Ġustizzja għandha taċċetta l-pożizzjoni tal-Kunsill u tal-Kummissjoni bħala interpretazzjoni possibbli tad-dritt internazzjonali.
165. Huwa minnu li r-Renju tal-Marokk stess ma aċċettax l-istatus ta’ awtorità amministranti fir-rigward tat-territorju tas-Saħara tal-Punent (128). Il-pożizzjoni tiegħu huwa li huwa jgawdi s-sovranità fuq dan it-territorju (129).
166. Madankollu, dan ma jipprekludix lill-Unjoni milli tikkunsidra unilateralment lir-Renju tal-Marokk bħala l-awtorità amministranti (“de facto”) tat-territorju tas-Saħara tal-Punent fl-interazzjoni ekonomika tagħha ma’ dan it-territorju tal-aħħar.
167. Waqt is-seduta, il-Kummissjoni spjegat li l-Unjoni kienet ser tagħmel dan sempliċement billi tuża klawżoli “mingħajr preġudizzju”, li l-użu tagħhom huwa metodu aċċettat (u prattiku) sabiex tinteraġixxi ma’ Stati jew territorji terzi (130).
168. Madankollu, il-fatt li l-Unjoni u r-Renju tal-Marokk qablu li ma jiftehmux dwar l-istatus tar-Renju tal-Marokk fir-rigward tat-territorju tas-Saħara tal-Punent waqt il-konklużjoni tal-ftehim inkwistjoni, jista’, kif ser neżamina fit-Taqsima E ta’ dawn il-konklużjonijiet, jimponi fuq l-istituzzjonijiet tal-Unjoni rekwiżiti addizzjonali neċessarji sabiex jissodisfaw l-obbligi li jirriżultaw mid-dritt internazzjonali.
169. Id-diskussjoni preċedenti twassal għall-konklużjoni li, bl-adozzjoni tad-deċiżjoni kkontestata, il-Kunsill ma kisirx il-prinċipju tal-effett relattiv tat-trattati, kif interpretat fis-sentenza Il‑Kunsill vs Front Polisario. Din l-istituzzjoni kisbet il-kunsens tal-poplu tas-Saħara tal-Punent bħala terz għall-ftehim inkwistjoni permezz tar-Renju tal-Marokk, li jaġixxi bħala l-awtorità amministranti ta’ dan it-territorju.
3. It‑trattament tal‑Marokk u tas‑Saħara tal‑Punent bħala territorji separati
170. L-uniku obbligu li l-Qorti tal-Ġustizzja kkunsidrat bħala vinkolanti fuq l-Unjoni skont id-dritt għall-awtodeterminazzjoni f’Il-Kunsill vs Front Polisario kien li t-territorju tas-Saħara tal-Punent jiġi ttrattat bħala distint mit-territorju tar-Renju tal-Marokk (131).
171. Dan l-obbligu ma huwiex imminat mill-fatt li r-Renju tal-Marokk jitqies bħala awtorità amministranti fis-sens tal-Artikolu 73 tal-Karta tan-NU. Pjuttost għall-kuntrarju, l-attribuzzjoni unilaterali lir-Renju tal-Marokk tal-istatus ta’ awtorità amministranti , bl-obbligi kollha relatati li jirriżultaw minn dan l-istatus, tiċħad din is-sovranità statali fuq it-territorju tas-Saħara tal-Punent (132).
172. Fi kliem ieħor, ir-Renju tal-Marokk ikkonkluda b’mod separat mal-Unjoni ftehim internazzjonali dwar it-territorju tiegħu stess u sussegwentement ta l-kunsens tiegħu għall-applikazzjoni tiegħu għat-territorju separat tas-Saħara tal-Punent, li attwalment jamministra.
173. Kif spjegajt fil-konklużjonijiet tiegħi f’Confédération paysanne (Bettieħ u tadam mis-Saħara tal-Punent), li qegħdin jinqraw illum ukoll, it-trattament separat tat-territorju tas-Saħara tal-Punent minn dak tar-Renju tal-Marokk jeħtieġ li d-dikjarazzjonijiet doganali u t-tikketti tal-pajjiż ta’ oriġini tal-prodotti li joriġinaw mit-territorju tas-Saħara tal-Punent għandhom jindikaw lis-Saħara tal-Punent bħala l-post ta’ oriġini tagħhom; bl-esklużjoni ta’ kull indikazzjoni tal-oriġini fir-Renju tal-Marokk (133). Dan jikkonċerna inter alia l-prodotti b’oriġini fis-Saħara tal-Punent li jibbenefikaw minn trattament preferenzjali fuq il-bażi tal-ftehim inkwistjoni meta jiġu importati fit-territorju doganali tal-Unjoni.
174. Minn dan isegwi li, billi adotta d-deċiżjoni kkontestata, il-Kunsill ma kisirx ir-rekwiżit li t-territorju tar-Renju tal-Marokk u t-territorju tas-Saħara tal-Punent jiġu ttrattati bħala żewġ territorji distinti, li huwa r-rekwiżit li jirriżulta mid-dritt għall-awtodeterminazzjoni skont l-interpretazzjoni adottata mill-Qorti tal-Ġustizzja fis-sentenza Il‑Kunsill vs Front Polisario.
4. Konklużjoni intermedjarja
175. Id-deċiżjoni kkontestata la tikser il-prinċipju tal-effett relattiv tat-trattati u lanqas dan l-aspett tad-dritt għall-awtodeterminazzjoni li kien inkwistjoni f’Il‑Kunsill vs Front Polisario.
176. Konsegwentement, nipproponi lill-Qorti tal-Ġustizzja tannulla s-sentenza appellata sa fejn din tilqa’ t-tielet motiv tal-Front Polisario.
E. Obbligi oħra li jorbtu lill‑Unjoni fuq il‑bażi tad‑dritt għall‑awtodeterminazzjoni tal‑poplu tas‑Saħara
177. Il-konstatazzjoni li d-dritt għall-awtodeterminazzjoni ma nkisirx sa fejn il-Qorti tal-Ġustizzja kellha l-okkażjoni li tinterpretah fis-sentenza tagħha Il‑Kunsill vs Front Polisario mhux neċessarjament twassal għall-konklużjoni li l-istituzzjonijiet tal-Unjoni osservaw l-obbligi kollha li jirriżultaw mid-dritt għall-awtodeterminazzjoni waqt il-konklużjoni tal-ftehim inkwistjoni mar-Renju tal-Marokk.
178. Il-Qorti tal-Ġustizzja għad ma kellhiex l-opportunità tispjega liema obbligi oħra huma imposti fuq l-Unjoni bħala riżultat tad-dritt għall-awtodeterminazzjoni tal-poplu tas-Saħara. Madankollu, peress li din il-kwistjoni ma ġietx deċiża mill-Qorti Ġenerali, hija ma tagħmilx parti mill-portata tal-appelli ineżami, b’tali mod li l-Qorti tal-Ġustizzja ma tistax tiċċara din il-kwistjoni b’mod awtonomu fil-kawża ineżami.
179. Dan premess, jidhirli li huwa neċessarju li nsemmi fil-qosor żewġ kwistjonijiet li jirriżultaw mid-dritt għall-awtodeterminazzjoni li huma rilevanti f’ipoteżi fejn ir-Renju tal-Marokk jiġi ttrattat mill-istituzzjonijiet tal-Unjoni bħala l-awtorità amministranti (“de facto”) tat-territorju tas-Saħara tal-Punent.
180. L-ewwel, l-Artikolu 73 tal-Karta tan-NU jimponi fuq l-awtoritajiet amministranti obbligu spiss imsejjaħ l-“obbligu ta’ fiduċja sagra”. Din id-dispożizzjoni tipprevedi li “l-interessi tal-abitanti ta’ [TMA] huma supremi” u li l-awtoritajiet amministranti “jaċċettaw b’fiduċja sagra l-obbligu li jiffavorixxu kemm jista’ jkun, fil-kuntest tas-sistema ta’ paċi u ta’ sigurtà internazzjonali stabbilita minn din il-Karta, il-benesseri tal-abitanti ta’ dawn it-territorji” [traduzzjoni mhux uffiċjali].
181. Qabel ma l-poplu tas-Saħara jeżerċita d-dritt tiegħu għall-awtodeterminazzjoni, ir-Renju tal-Marokk, bħala l-amministratur (“de facto”) tat-territorju tiegħu, għandu jaġixxi esklużivament għall-benefiċċju tal-“abitanti tat-territorju” tas-Saħara tal-Punent. Il-kunsens tar-Renju tal-Marokk f’isem il-poplu tas-Saħara fis-sens tal-effett relattiv tat-trattati għandu wkoll josserva dan l-obbligu.
182. L-Artikolu 73 tal-Karta tan-NU bħala prinċipju jindirizza l-obbligu ta’ “fiduċja sagra” fir-rigward tal-awtorità amministranti. Madankollu, huwa ċar li l-Qorti tal-Ġustizzja ma għandha l-ebda ġurisdizzjoni sabiex tiddeċiedi dwar l-osservanza tad-dritt internazzjonali pubbliku minn Stat barrani, inklużi l-prinċipji tal-Karta tan-NU.
183. Minkejja dan, id-dritt għall-awtodeterminazzjoni stabbilit fl-Artikolu 73 tal-Karta tan-NU jista’ jimponi wkoll obbligi fuq dawk l-Istati (jew fuq l-organizzazzjonijiet internazzjonali) li jinteraġixxu ma’ awtorità amministranti fir-rigward tat-TMA li hija tamministra.
184. Fil-kuntest tal-kawża ineżami, il-Kunsill u l-Kummissjoni kkunsidraw li l-obbligu ta’ “fiduċja sagra” jorbot ukoll lill-Unjoni fl-interazzjoni tagħha mal-awtorità amministranti (“de facto”) tat-TMA tas-Saħara tal-Punent. Anki jekk l-Unjoni ma hijiex parti għall-Karta tan-NU, hija torbotha fl-interazzjonijiet esterni tagħha fuq il-bażi tal-Artikolu 21 TUE.
185. Għalhekk, jista’ jiġi konkluż li l-istituzzjonijiet tal-Unjoni jistgħu jikkonkludu arranġamenti dwar is-Saħara tal-Punent mar-Renju tal-Marokk bħala l-awtorità amministranti tagħha biss jekk dawn l-arranġamenti jkunu ta’ benefiċċju għall-“abitanti ta’ dak it-territorju”.
186. Dan l-obbligu għandu, fil-fehma tiegħi, importanza addizzjonali li tirriżulta mill-fatt li r-Renju tal-Marokk jikkunsidra lilu nnifsu bħala l-Istat sovran u mhux l-amministratur fir-rigward tat-territorju tas-Saħara tal-Punent. Konsegwentement, huwa ma jqisx li huwa suġġett għall-obbligu ta’ “fiduċja sagra” li normalment ikun assunt mill-awtoritajiet amministranti skont l-Artikolu 73 tal-Karta tan-NU. L-istituzzjonijiet tal-Unjoni għandhom għalhekk jiżguraw li l-arranġamenti miftiehma jkunu ta’ benefiċċju għall-“abitanti tat-territorju” tas-Saħara tal-Punent, kif jeżiġi l-Artikolu 73 tal-Karta tan-NU.
187. Din il-konklużjoni neċessarjament tirriżulta f’mistoqsijiet li ma ġewx diskussi quddiem il-Qorti Ġenerali: x’jinftiehem bil-formulazzjoni “abitanti tat-territorju” fl-Artikolu 73 tal-Karta tan-NU? Il-konsultazzjonijiet imwettqa mill-Kummissjoni u mis-SEAE jissodisfaw ir-rekwiżit li l-istituzzjonijiet tal-Unjoni għandhom jivverifikaw li l-ftehim inkwistjoni jkun ta’ benefiċċju għall-“abitanti tat-territorju”?
188. It-tieni, il-kwistjoni tibqa’ dik ta’ x’obbligi għandhom l-istituzzjonijiet tal-Unjoni sabiex josservaw id-dritt tal-poplu tas-Saħara tal-Punent li jgawdi r-riżorsi naturali tat-TMA tas-Saħara tal-Punent.
189. Jista’ jiġi ddibattut jekk dritt għat-tgawdija ta’ riżorsi naturali huwiex dritt awtonomu li jirriżulta mill-prinċipju ta’ sovranità tal-Istat, jew jekk jirrappreżentax komponent tad-dritt għall-awtodeterminazzjoni (134). Madankollu, fiż-żewġ każijiet, dan id-dritt jidher li jagħmel parti mid-dritt internazzjonali konswetudinarju (135), u għaldaqstant jorbot lill-Unjoni.
190. Fir-rigward tal-isfruttament tar-riżorsi naturali tat-TMA, jidher li jeżisti ċertu kunsens, mibni madwar l-ittra tal‑2002 ta’ Hans Corell (136), li tgħid li l-awtorità amministranti tista’ tisfrutta r-riżorsi naturali, meta l-attivitajiet ta’ sfruttament tar-riżorsi jitwettqu għall-benefiċċju tal-poplu ta’ TMA, jew b’konsultazzjoni mar-rappreżentanti tiegħu (137).
191. Il-ftehim inkwistjoni ma jawtorizzax fih innifsu l-użu tar-riżorsi naturali tat-territorju tas-Saħara tal-Punent. Madankollu, huwa jaffettwa indirettament dan id-dritt. X’obbligi jitnisslu għall-istituzzjonijiet tal-Unjoni f’dan il-kuntest?
192. L-istituzzjonijiet tal-Unjoni jistgħu jikkonkludu li l-obbligu tagħhom li ma jippreġudikawx id-dritt tal-poplu tas-Saħara li jgawdi r-riżorsi naturali tiegħu ġie ssodisfatt bl-eżitu tal-konsultazzjonijiet mal-popolazzjoni lokali, li fir-rigward tagħhom il-maġġoranza ta’ dawk li pparteċipaw f’konsultazzjonijiet evalwaw l-estensjoni tat-tariffi preferenzjali għall-prodotti li joriġinaw mit-territorju tas-Saħara tal-Punent, bħala ta’ benefiċċju?
193. Minkejja li l-Qorti Ġenerali ddiskutiet in-natura adegwata tal-konsultazzjonijiet fis-sentenza tagħha, hija għamlet dan fil-kuntest tad-determinazzjoni dwar jekk il-konsultazzjonijiet jistgħux jammontaw għall-għoti tal-“kunsens” mill-poplu tas-Saħara tal-Punent għall-ftehim inkwistjoni, fis-sens tal-effett relattiv tat-trattati (138). Ir-risposta għall-istess domanda fil-kuntest tad-dritt għat-tgawdija tar-riżorsi naturali teħtieġ evalwazzjoni ġdida u differenti.
194. Il-kwistjonijiet imqajma f’din it-taqsima ma ġewx eżaminati fil-proċedura quddiem il-Qorti Ġenerali. Fil-fehma tiegħi, din il-qorti ddeċidiet b’mod żbaljat li l-istituzzjonijiet tal-Unjoni ma osservawx ir-rekwiżit ta’ kunsens li jirriżulta mis-sentenza Il‑Kunsill vs Front Polisario. Madankollu, dawn il-kwistjonijiet jidhru li jaqgħu taħt il-motivi l-oħra tal-Front Polisario fir-rikors għal annullament tiegħu. Għalhekk jidhirli li huwa neċessarju li din il-kawża tintbagħat lura quddiem il-Qorti Ġenerali.
IV. Konsegwenzi
195. Skont l-Artikolu 61 tal-Istatut tal-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea, meta l-kawża tkun fi stat li tiġi deċiża, tista’ hija stess tiddeċiedi definittivament il-kawża.
196. Fil-kawża ineżami, din il-kundizzjoni ma hijiex issodisfatta.
197. Għalkemm nikkonkludi li t-tielet motiv tal-Front Polisario fl-ewwel istanza għandu jiġi miċħud bħala infondat għar-raġunijiet esposti iktar ’il fuq, fir-rigward tal-motivi l-oħra li għadhom ma ġewx evalwati mill-Qorti Ġenerali, il-kawża ma hijiex fi stat li tiġi deċiża definittivament mill-Qorti tal-Ġustizzja.
198. Għalhekk jiena tal-fehma li l-kawża għandha tiġi rrinvijata quddiem il-Qorti Ġenerali sabiex din tiddeċidiha (139).
V. Konklużjoni
199. Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, nipproponi lill-Qorti tal-Ġustizzja li:
– tiċħad l-appelli bħala parzjalment infondati u tiddikjara ammissibbli r-rikors ippreżentat mill-Front Populaire pour la libération de la saguia-el-hamra et du rio de oro (Front Polisario);
– tilqa’ parzjalment l-appelli, tannulla s-sentenza appellata sa fejn din tilqa’ t-tielet motiv tal-Front Polisario u tiċħad dan l- motiv;
– tirrinvija l-kawża quddiem il-Qorti Ġenerali tal-Unjoni Ewropea sabiex din tagħti deċiżjoni fuq il-motivi li fir-rigward tagħhom ma tatx deċiżjoni, u
– tirriżerva l-ispejjeż.