OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO
PAOLA MENGOZZIEGO
przedstawiona w dniu 24 stycznia 2008 r.(1)
Sprawa C‑206/06
Essent Netwerk Noord BV,
do której przystąpiła
Nederlands Elektriciteit Administratiekantoor BV
przeciwko
Aluminium Delfzijl BV,
Aluminium Delfzijl BV
przeciwko
Staat der Nederlanden
i
Essent Netwerk Noord BV
przeciwko
Nederlands Elektriciteit Administratiekantoor BV i Saranne BV
[wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Rechtbank Groningen (Niderlandy)]
Energia elektryczna – Przepis krajowy obciążający konsumentów dopłatą do stawki za transport energii elektrycznej – Opłaty o skutku równoważnym do ceł – Dyskryminujące podatki wewnętrzne - Pomoc państwa – Pojęcie
1. Orzeczeniem z dnia 19 kwietnia 2006 r. Rechtbank Groningen (Niderlandy) przedłożył Trybunałowi, na podstawie art. 234 WE, dwa pytania prejudycjalne, z których pierwsze dotyczy wykładni art. 25 WE i 90 WE, a drugie wykładni art. 87 ust. 1 WE.
2. Pytania te zostały podniesione w ramach postępowania wszczętego przez Essent Netwerk Noord B.V. (zwaną dalej „Essent”) przeciwko Aluminium Delfzijl B.V. (zwaną dalej „Aldel”) mającego na celu uzyskanie zapłaty kwoty naliczonej od ilości energii elektrycznej przesyłanej przez stronę skarżącą stronie pozwanej, której pobranie było obowiązkiem wynikającym z przepisu ustawy i której celem jest pokrycie niemożliwych do odzyskania kosztów poniesionych przez przedsiębiorstwa będące krajowymi producentami energii elektrycznej w okresie poprzedzającym otwarcie procesu liberalizacji rynku energii elektrycznej w Niderlandach.
I – Kontekst prawny i normatywny
A – Prawo wspólnotowe
3. Artykuł 25 WE stanowi, co następuje:
„Cła przywozowe i wywozowe lub opłaty o skutku równoważnym są zakazane między państwami członkowskimi. Zakaz ten stosuje się również do ceł o charakterze fiskalnym”.
4. Na mocy art. 90 WE:
„Żadne państwo członkowskie nie nakłada bezpośrednio lub pośrednio na produkty innych państw członkowskich podatków wewnętrznych jakiegokolwiek rodzaju wyższych od tych, które nakłada bezpośrednio lub pośrednio na podobne produkty krajowe.
Ponadto żadne państwo członkowskie nie nakłada na produkty innych państw członkowskich podatków wewnętrznych, które pośrednio chronią inne produkty”.
B – Uregulowania krajowe
5. Aż do wejścia w życie, w dniu 1 sierpnia 1998 r., Elektriciteitswet (ustawy o energii elektrycznej) z 1998 r., która otworzyła proces liberalizacji sektora energii elektrycznej na podstawie dyrektywy 96/92/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 grudnia 1996 r. dotyczącej wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej (2), podaż energii elektrycznej regulowana była w Niderlandach przez Elektriciteitswet z 1989 r.
6. W okresie stosownym dla celów postępowania przed sądem krajowym, trwającym od dnia 1 sierpnia do dnia 31 grudnia 2000 r., produkcję, import i przesyłanie energii elektrycznej zapewniały cztery przedsiębiorstwa (zwane dalej „EPE”) (3) i ich wspólna spółka zależna N.V. Samenwerkende Elektriciteitsproductiebedrijven (SEP) (4). Zgodnie z informacjami podanymi w orzeczeniu odsyłającym, aż do 1999 r. wszystkie EPE znajdowały się pod kontrolą gmin i prowincji, podczas gdy w okresie, którego dotyczy sprawa, jedynie EPZ znajdowała się bezpośrednio pod kontrolą władz publicznych poprzez swoich akcjonariuszy Essent i Delta (5). EPE i SEP działały wspólnie na podstawie „Umowy o współpracy” (6).
7. Pod rządami Elektriciteitswet z 1989 r. SEP dokonała, samodzielnie lub z EPE, pewnych długoterminowych inwestycji, do czego została zobowiązana przez władze publiczne w ramach wyboru polityki energetycznej i polityki środowiskowej, do których zaliczyć można w szczególności umowy dotyczące projektów dostarczania energii cieplnej w miastach i na budowę eksperymentalnej instalacji gazyfikacji węgla (Demkolec). Inwestycje te wygenerowały tzw. koszty osierocone (zwane również „stranded costs”).
8. Mając na uwadze nieuchronną liberalizację, a także aby umożliwić sektorowi wytwarzającemu energię elektryczną odzyskanie kosztów, w dniu 21 stycznia 1997 r. SEP i EPE podpisały z przedsiębiorstwami działającymi w sektorze dystrybucji energii elektrycznej (7) protokół ustaleń w sprawie dostaw energii elektrycznej na okres 1997‑2000 (zwany dalej „protokołem”). Na podstawie tego protokołu przedsiębiorstwa dystrybucyjne zobowiązały się do zapłaty SEP w każdym roku kwoty 400 milionów NLG tytułem udziału w kosztach osieroconych, podzielonych z uwzględnieniem ilości energii elektrycznej dostarczonej przez SEP każdemu z przedsiębiorstw. Finansowanie powinno być zapewnione poprzez podwyżkę taryf stosowanych przez przedsiębiorstwa dystrybucyjne wobec pewnych kategorii użytkowników (małych, średnich i dużych „zwykłych klientów”).
9. Artykuł 97 Elektriciteitswet z 1998 r. zobowiązywał do przestrzegania protokołu do dnia 1 stycznia 2001 r., z którą to datą powinien zakończyć się proces liberalizacji rynku energii elektrycznej w Niderlandach.
10. Jednakże w odniesieniu do 2000 r., ze względu na wejście w życie nowych przepisów taryfowych, które zobowiązały przedsiębiorstwa dystrybucyjne do oddzielnego fakturowania kwot należnych za dostawę energii elektrycznej i kwot za jej transport, przedsiębiorstwa te straciły możliwość odzyskania od końcowych konsumentów kwot, które zobowiązane były zapłacić SEP zgodnie z protokołem w celu pokrycia kosztów osieroconych.
11. Właśnie w tym kontekście, w dniu 21 grudnia 2000 r., przyjęto Overgangswet Elekriciteitsproductiesector (ustawę przejściową dotyczącą sektora produkcji energii elektrycznej, zwaną dalej „OEPS”), której art. 9, leżący u podstaw pytań sądu krajowego, stanowi co następuje:
„1., Każdy klient, inny niż klient chroniony, jest zobowiązany zapłacić operatorowi systemu przesyłowego na obszarze, na którym znajduje się jego miejsce zamieszkania lub siedziba, poza kwotą należną na podstawie umowy, kwotę 0,0117 NLG za kilowatogodzinę, obliczoną na podstawie całkowitej ilości energii elektrycznej, którą operator systemu przesyłowego dostarczył do przyłącza klienta w okresie od dnia 1 sierpnia 2000 r. do dnia 31 grudnia 2000 r.
2. Każdy chroniony klient jest zobowiązany zapłacić posiadaczowi pozwolenia na obszarze, na którym znajduje się jego miejsce zamieszkania lub siedziba, poza kwotą należną na podstawie umowy, kwotę 0,0117 NLG za kilowatogodzinę, obliczoną na podstawie całkowitej ilości energii elektrycznej, jaką posiadacz pozwolenia dostarczył mu w okresie od dnia 1 sierpnia 2000 r. do dnia 31 grudnia 2000 r.
3. […]
4. Dochód z kwot, które klienci zobowiązani są zapłacić na mocy ust. 1 i 2, operator systemu przesyłowego albo posiadacz pozwolenia odprowadzają do dnia 1 lipca 2001 r. na rzecz wyznaczonej spółki[(8)].
5. Wyznaczona spółka powiadamia ministra o wysokości dochodu, określonego w ust. 4 i dołącza do tego oświadczenie rewidenta w rozumieniu art. 393 ust. 1 tomu 2 kodeksu cywilnego, dotyczące rzetelności informacji. Jeśli całkowity dochód przekracza 400 milionów NLG wyznaczona spółka odprowadza nadwyżkę na rzecz ministra, który przeznacza ją na pokrycie kosztów określonych w art. 7.”
12. Zgodnie z art. 25 OEPS przytoczone wyżej przepisy weszły w życie w dniu 29 grudnia 2000 r. i były stosowane z mocą wsteczną od dnia 1 sierpnia 2000 r. Zgodnie z informacjami sądu krajowego art. 9 OEPS nie był odrębnie notyfikowany Komisji. Jednakże pismem z dnia 30 sierpnia 2000 r. władze niderlandzkie przekazały jej pełny tekst projektu OEPS, wraz z art. 9.
13. Należy jeszcze przypomnieć okoliczności związane z opracowaniem art. 6‑8 OEPS, nawet jeśli przepisy te nie mają znaczenia w sporze będącym przedmiotem postępowania przed sądem krajowym.
14. W tekście projektu OEPS artykuły te definiowały mechanizm finansowania w celu pokrycia kosztów osieroconych po 1 stycznia 2001 r. Przewidywał on coroczne ustalanie przez rząd dopłaty, jaką mieli uiszczać wszyscy klienci, za wyjątkiem operatorów sieci, wyrażonej jako procent od kwoty należnej za przesyłanie energii elektrycznej i związanych z tym usług. Artykuły te zostały notyfikowane Komisji po raz pierwszy w dniu 20 lutego 1998 r. na podstawie art. 24 dyrektywy 96/92 i po raz drugi w dniu 16 października 1998 r., na podstawie art. 87 WE i 88 WE. Decyzją z dnia 8 lipca 1999 r. Komisja poinformowała rząd niderlandzki, że notyfikowane przepisy nie zawierają żadnego środka w rozumieniu art. 24 tej dyrektywy, ale powinny zostać zbadane na podstawie art. 87 ust. 3 lit. c) WE.
15. W dniu 30 sierpnia 2000 r. Niderlandy powiadomiły Komisję o wniesieniu pewnych zmian do omawianych przepisów. W związku z tym, jak już wcześniej zauważyłem, pełny tekst OEPS zawierający te zmiany został przekazany Komisji. Następnie art. 6‑8 OEPS zostały zmienione, a przewidziany w nich mechanizm zastąpiono uregulowaniami dotyczącymi finansowania pomocy ze środków publicznych (chodzi o obecne art. 7 i 8 OEPS). Decyzją z dnia 25 lipca 2001 r. Komisja zezwoliła na wprowadzenie nowych uregulowań na podstawie art. 87 ust. 3 lit. c) WE.
II – Okoliczności faktyczne i pytania prejudycjalne
16. W grudniu 1996 r., korzystając z możliwości zawierania indywidualnych umów na dostawę energii elektrycznej z dużymi klientami przemysłowymi, jaką art. 32 Elektriciteitswet z 1989 r. dawał wyznaczonej spółce, SEP, jedna z EPE (Epon) i przedsiębiorstwo dystrybucyjne Edon (9) zawarły z Aldel, stroną pozwaną w postępowaniu przed sądem krajowym, „umowę o zapewnienie mocy elektrycznej i dostawę energii elektrycznej oraz »load management«”. W umowie tej określona została jedna cena za konkretne oferowane usługi, która nie obejmowała kosztów osieroconych.
17. Od dnia 1 stycznia 2000 r. transport energii elektrycznej do firmy Aldel zapewniała firma Essent działająca w charakterze operatora systemu lokalnego (10) - strona skarżąca w postępowaniu przed sądem krajowym - powstała w wyniku podziału działalności przedsiębiorstwa dystrybucyjnego Edon. Essent nie jest stroną wspomnianej wyżej umowy dostawy. Zarówno Essent, jak i Aldel mają siedziby w Niderlandach.
18. W okresie od dnia 1 sierpnia do dnia 31 grudnia 2000 r. Essent przesłała 717 413 761 kilowatogodzin energii elektrycznej do przyłącza Aldel. Za usługi dostarczone Aldel w tym okresie Essent wystawiła fakturę opiewającą na całkowitą kwotę zawierającą dopłatę o której mowa w art. 9 OEPS.
19. Wobec odmowy uiszczenia przez Aldel kwot wynikających z tej dopłaty Essent skierowała sprawę do Rechtbank Groningen, przed którym Aldel podniosła niezgodność art. 9 OEPS z prawem wspólnotowym (11).
20. Sąd, przed którym toczy się postępowanie uznał za konieczne, w celu rozstrzygnięcia sporu, postawienie Trybunałowi następujących pytań prejudycjalnych:
„1) Czy wykładni art. 25 i 90 WE należy dokonywać w ten sposób, że sprzeciwiają się one uregulowaniu ustawowemu, zgodnie z którym krajowi odbiorcy energii elektrycznej są zobowiązani do uiszczania w okresie przejściowym (od dnia 31 sierpnia 2000 r. do dnia 31 grudnia 2000 r.) na rzecz operatora systemu przesyłowego dopłaty do stawki za ilość energii elektrycznej dostarczonej im na ich potrzeby, przy czym dopłata do stawki podlega odprowadzeniu przez operatora systemu na rzecz spółki określonej przez ustawodawcę i służy obniżeniu kosztów niezgodnych z wymogami rynku, które powstały w konsekwencji zobowiązań lub inwestycji, jakie spółka ta zaciągnęła względnie przeprowadziła przed liberalizacją rynku energii elektrycznej, a spółka ta:
– jest wspólną spółką zależną czterech krajowych wytwórców energii elektrycznej,
– w przedmiotowym okresie (2000 r.) ponosi jako jedyna odpowiedzialność z tytułu powstałych w tym roku kosztów niezgodnych z wymogami rynku,
– bezspornie potrzebuje kwoty 400 milionów NLG (181 512 086,40 EUR) w celu pokrycia kosztów za ten rok,
– jest zobowiązana do odprowadzenia nadwyżki na rzecz ministerstwa, jeżeli wpływy z tytułu dopłaty do stawki przewyższają wspomnianą kwotę?
2) Czy uregulowanie przywołane w pytaniu pierwszym spełnia wymogi określone w art. 87 ust. 1 WE?”
III – Postępowanie przed Trybunałem
21. Essent, Aldel, NEA (dawniej SEP), rząd niderlandzki i Komisja przedstawiły uwagi w rozumieniu art. 23 statutu Trybunału i zostały wysłuchane na rozprawie, która odbyła się w dniu 10 maja 2007 r.
22. Trybunał zwrócił się do Essent, Aldel, NEA, rządu niderlandzkiego i Komisji o udzielenie przed rozprawą odpowiedzi na pytania na piśmie.
IV – Analiza prawna
A – W przedmiocie pierwszego pytania prejudycjalnego
1. Uwagi wstępne
23. W pierwszym pytaniu prejudycjalnym sąd krajowy zwraca się do Trybunału o wyjaśnienie, czy art. 25 WE i 90 WE stanowią przeszkodę dla stosowania dopłaty do stawki za energię elektryczną, takiej, jaką przewiduje art. 9 OEPS.
24. Należy na wstępie zauważyć, że znaczenie tego pytania dla celów rozwiązania sprawy będącej przedmiotem postępowania przed sądem krajowym nie wynika w sposób oczywisty z orzeczenia tego sądu. W istocie informacje dostarczone Trybunałowi nie pozwalają na ustalenie czy i w jakim stopniu energia elektryczna dostarczona do Aldel w okresie od dnia 1 sierpnia do dnia 30 grudnia 2000 r. była importowana z innych państw członkowskich.
25. Należy podnieść, iż możliwe stwierdzenie niezgodności z prawem spornej dopłaty do stawki za energię elektryczną z powodu nieprzestrzegania art. 25 WE lub 90 WE dotyczyłoby wyłącznie kwot pobranych za importowaną energię elektryczną. Innymi słowy, stwierdzenie to pozwoliłoby Aldel wyłącznie na sprzeciwienie się pobieraniu opłat za ten produkt i wyłącznie w zakresie w jakim są one niezgodne z postanowieniami traktatu.
26. Wynika z tego, że jeżeli okazałoby się, iż energia transportowana do przyłącza Aldel była wyłącznie pochodzenia krajowego, odpowiedź Trybunału na pierwsze pytanie prejudycjalne byłaby bez znaczenia dla rozstrzygnięcia kwestii roszczeń Essent w sprawie będącej przedmiotem postępowania przed sądem krajowym (12).
27. Jednakże, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, w ramach procedury współpracy między sądami krajowymi a Trybunałem, ustanowionej w art. 234 WE, do sądów krajowych należy ocena zarówno konieczności uzyskania orzeczenia w trybie prejudycjalnym dla możliwości rozstrzygnięcia toczących się przed nimi sporów, jak i znaczenia przedstawionych Trybunałowi pytań, a Trybunał może kontrolować tę ocenę wyłącznie gdy będzie oczywiste, iż żądana wykładnia prawa wspólnotowego nie ma żadnego związku z okolicznościami faktycznymi bądź przedmiotem postępowania przed sądem krajowym (13).
28. Ponieważ nie ma to miejsca w niniejszym przypadku, proponuję Trybunałowi, aby przeprowadził analizę pierwszego pytania prejudycjalnego, jakkolwiek przydatność odpowiedzi będącej wynikiem tej analizy zależeć będzie od późniejszej oceny, której dokonać musi sąd krajowy.
2. Ocena
a) Krótki przegląd orzecznictwa
29. W systemie traktatu art. 25 WE i 90 WE, które poświęcone są zakazowi stosowania ceł i opłat o skutku równoważnym oraz zakazowi nakładania dyskryminujących podatków wewnętrznych, realizują dodatkowo cel w postaci zakazu wszelkich przepisów krajowych o charakterze fiskalnym, dyskryminujących produkty przywożone z lub wywożone do innych państw członkowskich, i stwarzających przeszkody dla ich swobodnego przepływu we Wspólnocie w normalnych warunkach konkurencji.
30. Uznając, jako zasadę, ich komplementarność (14), orzecznictwo Trybunału utrzymało formalne rozróżnienie między tymi dwoma zakazami wynikającymi z traktatu, wielokrotnie stwierdzając, że art. 25 i 90 WE nie mogą być stosowane łącznie (15); zatem zgodność z prawem krajowego systemu podatkowego, który objęty jest zakresem stosowania pierwszego z tych postanowień nie może być oceniany jednocześnie w świetle drugiego (16).
31. Zgodnie z orzecznictwem różnica między opłatami o skutku równoważnym a podatkami wewnętrznymi polega na tym, że pierwsze są nakładane wyłącznie na produkty przywożone lub wywożone, a nie na podobne lub konkurencyjne produkty krajowe, podczas gdy drugie mają zastosowanie zarówno do jednych jak i drugich.
32. Na podstawie definicji przyjętej przez orzecznictwo Trybunału opłatę o skutku równoważnym stanowi każde, choćby nieznaczne, jednostronnie ustanowione obciążenie pieniężne, niezależnie od jego nazwy lub sposobu stosowania, nakładane na towary krajowe lub zagraniczne w związku z przekroczeniem przez nie granicy, nawet wtedy gdy nie jest pobierane na rzecz państwa, nie wywołuje żadnego skutku dyskryminacyjnego lub ochronnego, a produkt, na który zostało nałożone, nie jest konkurencyjny dla produkcji krajowej (17). Zdaniem Trybunału takie obciążenie, nakładane tylko na towary przywożone, a nie na podobne towary krajowe, zmieniając ich cenę wywołuje taki sam skutek ograniczający dla przepływu towarów jak cła (18).
33. Opłaty stanowiące część ogólnego systemu podatków wewnętrznych systematycznie nakładanych na produkty krajowe i produkty przywożone zgodnie z takimi samymi kryteriami wchodzą natomiast w zakres stosowania art. 90 WE (19).
34. Jednakże Trybunał uściślił, że dla celów kwalifikacji i oceny prawnej podatków nakładanych zarówno na produkty krajowe jak i przywożone, może okazać się konieczne uwzględnienie przeznaczenia dochodu z opodatkowania, ponieważ to właśnie w zależności od tego przeznaczenia opłaty formalnie neutralne pod względem struktury i sposobu poboru mogą mieć różne rzeczywiste oddziaływanie gospodarcze dla obu kategorii produktów.
35. Jeżeli bowiem przychód z obciążeń podatkowych, pobieranych bez rozróżnienia od produktów przywożonych jak i produktów krajowych, jest przeznaczony na finansowanie działalności, z której korzystają tylko produkty krajowe, obciążenie produktów krajowych w większym lub mniejszym stopniu zrekompensowane jest przez uzyskane korzyści, podczas gdy obciążenie fiskalne produktów przywożonych stanowi obciążenie netto (20).
36. Wobec powyższego, jeśli chodzi o badanie zgodności opłaty parafiskalnej z art. 25 i 90 WE, to należy, zgodnie z obecnie utrwalonym orzecznictwem, ocenić, w jakim stopniu opłaty pobierane od produktu krajowego są rekompensowane korzyściami finansowanymi z dochodów z tej opłaty.
37. Jeśli rekompensata jest całkowita, to omawiana opłata stanowi opłatę o skutku równoważnym, ponieważ w rzeczywistości obciąża wyłącznie produkt przywożony i należy ją uznać za całkowicie niezgodną z prawem; natomiast jeśli rekompensata jest tylko częściowa, opłata zostanie uznana za dyskryminujący podatek wewnętrzny, ponieważ w większym stopniu oddziałuje ona na produkt przywożony niż na produkt krajowy i w związku z tym powinna być proporcjonalnie obniżona (21).
38. Ponadto, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, taka ocena należy do sądu krajowego, który jako jedyny dysponuje wszelkimi informacjami, w tym o okolicznościach faktycznych, koniecznymi do dokonania oceny (22). W tym celu powinien on przede wszystkim sprawdzić, czy produkt obciążony podatkiem i produkt uprzywilejowany są identyczne (23). Powinien on ponadto zweryfikować, czy w odpowiednim okresie łączne kwoty pobrane od produktów krajowych są finansowo równoważne z korzyściami, którymi te produkty były objęte na zasadzie wyłączności. W tej kwestii Trybunał wskazał, że ocena ta nie uwzględnia parametrów innych niż tylko równoważność finansowa – takich jak rodzaj, rozmiar i niezbędny charakter tych korzyści – uznanych za niewystarczająco obiektywne do oceny zgodności krajowego przepisu podatkowego z postanowieniami traktatu (24).
39. Na zakończenie tego krótkiego przeglądu orzecznictwa wydaje mi się, że warto zauważyć, co uczyniło przede mną wielu rzeczników generalnych, iż przypomniane przeze mnie orzecznictwo stwarza bezsprzeczne trudności w stosowaniu, wymagając od sądów krajowych ocen o charakterze ekonomicznym, często złożonych i przypadkowych (25), chociaż w ogólnych zarysach jest jasne (26). Wobec tych trudności nie wolno zapomnieć, że jeśli chodzi o ocenę zgodności z prawem na podstawie prawa wspólnotowego opłaty parafiskalnej, z której przychód służy do finansowania publicznego systemu pobudzania produkcji krajowej, stosowanie zakazów przewidzianych w art. 25 i 90 WE może być uznawane za prostą alternatywę dla stosowania postanowień traktatu z dziedziny pomocy państwa (27).
b) Kwestia dotycząca tego, czy dopłata ustanowiona w art. 9 ust. 1 OEPS stanowi opłatę o skutku równoważnym w rozumieniu art. 25 WE lub dyskryminujący podatek wewnętrzny na podstawie art. 90 WE
40. Należy na wstępie zbadać niektóre argumenty podniesione przez SEP i rząd niderlandzki, w których wydają się oni kwestionować sam charakter spornej dopłaty jako podatku. W szczególności, zdaniem SEP, art. 9 OEPS jest jedynie przepisem, który upoważnił spółki dystrybucyjne do odzyskiwania od swoich klientów kwot, które zobowiązały się one zapłacić producentom na podstawie protokołu. Rząd niderlandzki podkreśla również, że przedmiotowa dopłata znajduje swoje uzasadnienie w protokole i kładzie nacisk na fakt, że jest ona elementem wynagrodzenia należnego za usługi przesyłania energii.
41. Nie wydaje mi się, że argumenty te pozwalają na stwierdzenie, iż przedmiotowa dopłata, mimo cech odróżniających ją od klasycznego podatku, nie mogła być objęta zakresem pojęcia opłaty o skutku równoważnym w rozumieniu art. 25 WE lub podatku wewnętrznego w rozumieniu art. 90 WE.
42. Po pierwsze, jak już wcześniej wspomniano, pojęcie opłaty o skutku równoważnym zdefiniowane jest w orzecznictwie w sposób szczególnie szeroki. Z definicji tej wynika, że istota tego pojęcia prawnego polega na skutkach jakie określona opłata pieniężna wywołuje dla handlu między państwami członkowskimi. Formalne aspekty, takie jak nazwa, wysokość, struktura, zasady poboru, przeznaczenie, beneficjent przychodów z przedmiotowej opłaty i cele, jakie jej przyświecają, nie mają natomiast znaczenia dla celów jej kwalifikacji jako opłaty o skutku równoważnym, pod warunkiem, że jej charakter prawny jest obowiązkowy („jednostronnie nałożona”) (28). W niniejszym przypadku obowiązkowy charakter omawianego podatku, należnego od każdego użytkownika spełniającego przesłanki określone w art. 9 ust. 1 OEPS, nie nasuwa wątpliwości, tak jak bezsporne jest, iż korzystanie z usług operatora systemu przesyłowego w miejscu, w którym znajduje się miejsce zamieszkania lub siedziba użytkownika jest obowiązkowe.
43. Pojęcie podatku wewnętrznego w rozumieniu art. 90 WE jest również szerokie (29).
44. Po drugie, Trybunał miał już okazję dokonania oceny, na podstawie art. 25 i 90 WE, obciążeń finansowych, które były częścią taryfy lub ceny regulowanej przez ustawę (30).
45. Również na wstępie należy zbadać argument SEP, zgodnie z którym nie można zastosować art. 25 WE, ponieważ sporna dopłata odnosi się do usługi przesyłania, a nie do ceny energii elektrycznej. SEP zauważa ponadto, że dostarczycielem tej usługi są operatorzy niderlandzkich systemów przesyłowych na terytorium Niderlandów.
46. Jak wiadomo art. 25 WE dotyczy wyłącznie obciążeń pobieranych od towarów. Gdyby przyjąć twierdzenie SEP, stosowanie tych przepisów byłoby zatem w niniejszej sprawie wykluczone tylko dlatego, że nie ma żadnego produktu obciążonego opłatą.
47. W tym zakresie należy najpierw zauważyć, że Trybunał miał już okazję potwierdzić, że energia elektryczna jest towarem w rozumieniu postanowień traktatu dotyczących swobodnego przepływu towarów (31). Wypowiadając się w przedmiocie skargi o uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego z powodu naruszenia art. 31 WE, wskazał on ponadto, że „usługi konieczne do importu lub eksportu energii elektrycznej i jej transportu oraz dystrybucji są jedynie instrumentami dostawy towaru użytkownikowi w rozumieniu traktatu” (32), uznając w związku z tym pomocniczy charakter tych usług w stosunku do przedmiotu świadczenia.
48. Należy następnie przypomnieć, że pojęcie opłaty o skutku równoważnym może mieć zastosowanie do każdej opłaty nałożonej na towary krajowe lub zagraniczne z powodu przekroczenia przez nie granicy, niezależnie od zasad jej poboru. Opłata, u której podstaw leży nie przywóz lub wywóz towaru, ale świadczenie usługi koniecznej lub związanej z realizacją tych operacji (33) również spełnia te warunki, jeśli może ona mieć w każdym przypadku wpływ na przepływ przedmiotowego towaru wewnątrz Wspólnoty. Wydaje mi się oczywiste, że opłata pobierana za świadczenie usług transportowych i ustalana w zależności od ilości transportowanego towaru, pośrednio go obciążając, co do zasady może mieć taki wpływ.
49. Ponadto Trybunał miał już okazję wypowiedzieć się w przedmiocie pytania podobnego do rozpatrywanego w niniejszej sprawie, chociaż wyłącznie pod kątem art. 90 WE. W wyroku w sprawie Schöttle (34), który Komisja przypomniała w swoich uwagach, Trybunałowi zostały już postawione pewne pytania dotyczące wykładni tego przepisu odnoszące się do obowiązującej w Niemczech opłaty za przewóz towarów transportem drogowym. Oddalając argumentację rządu niemieckiego, który uznał, że przedmiotowa opłata nie wchodzi w zakres stosowania art. 90 WE, ponieważ nie obciąża produktu jako takiego, Trybunał uznał, iż opłata taka jak rozpatrywana w owej sprawie, „pobierana od międzynarodowego przewozu towarów transportem drogowym w zależności od odległości przebytej na obszarze krajowym i ciężaru towarów” (35), powinna być traktowana jak „podatek wewnętrzny, który pośrednio obciąża produkty” (36). W rezultacie Trybunał uznał, że „taka opłata, odbijając się bezpośrednio na kosztach produktu krajowego i importowanego musi na mocy art. 9[0] być stosowana w sposób niedyskryminujący wobec importowanych produktów” (37).
50. Z przedstawionych wcześniej powodów nie sądzę, aby ocena zgodności z prawem spornego obciążenia na podstawie art. 25 WE powinna być wykluczona tylko dlatego, że przyczyny powstania tego obciążenia wiążą się z usługą (transportową) konieczną do sprzedaży przedmiotowego towaru.
51. Po wyjaśnieniu powyższych kwestii należy zbadać cechy charakterystyczne spornej dopłaty do stawki za energię elektryczną w celu określenia, czy obejmuje ją zakaz, o którym mowa w art. 25 lub 90 WE.
52. Nie ulega wątpliwości, iż przedmiotowa opłata obciąża bez rozróżnienia energię elektryczną wytwarzaną w Niderlandach i energię elektryczną importowaną z zastosowaniem takich samych zasad poboru. Jej pozorna neutralność wydaje się zatem wykluczać stosowanie art. 25 WE i przemawia raczej za jej oceną na podstawie art. 90 WE.
53. Jednakże, zgodnie z orzecznictwem, o którym wspomniałem wcześniej (38), przed wyciągnięciem takiego wniosku należy zbadać, czy ta neutralność znika przy uwzględnieniu przeznaczenia dochodów. Jeśli bowiem obciążenie produktu krajowego w całości rekompensują korzyści, których może być on beneficjentem w zależności od przeznaczenia dochodów wynikających ze stosowania spornej dopłaty, stosuje się art. 25 WE, a nie art. 90 WE, ponieważ, wbrew pozorom, dopłata ta obciąża w rzeczywistości wyłącznie produkt importowany.
54. Nawet jeśli zgodnie z utrwalonym orzecznictwem dokonanie tego badania należy do sądu krajowego, wydaje mi się jednak, że Trybunał, w granicach swoich kompetencji, powinien dostarczyć pewne wskazówki na ten temat, uwzględniając w szczególności argumenty podniesione przez strony w postępowaniu krajowym.
55. Właśnie w tym celu przedstawiam następujące uwagi.
56. Z omawianych przepisów krajowych oraz z postanowienia odsyłającego wynika, że kwoty pobierane przez operatorów systemów przesyłowych na podstawie art. 9 ust. 1 OEPS powinny być przez nich przekazywane na rzecz SEP. Kwoty te, a jednocześnie kwoty pobierane na podstawie ust. 2 tego samego artykułu, powinny być przeznaczone, do wysokości 400 milionów NLG, na pokrycie kosztów osieroconych w roku 2000, a ewentualną nadwyżkę SEP powinna przekazać Ministerstwu Gospodarki z przeznaczeniem na pokrycie kosztów osieroconych, o których mowa w art. 7 OEPS, w latach następujących po roku 2000 (art. 9 ust. 5 in fine).
57. Na podstawie tego mechanizmu wszystkie pobrane kwoty powinny być przeznaczone na pokrycie kosztów osieroconych i zostać przekazane SEP (lub EPE) z zastosowaniem odpowiednio art. 9 ust. 4 OEPS lub, w przypadku kwot przekraczających 400 milionów NLG, art. 7 OEPS.
58. W związku z tym, jeśli może okazać się, że wpłaty przewidziane w tych przepisach zostały dokonane i że odpowiednie kwoty zostały faktycznie i w całości wykorzystane na rzecz krajowych producentów energii elektrycznej – wynikiem czego była równowaga finansowa między obciążeniami i korzyściami – logiczne wydaje się wyciągnięcie wniosku (39), co uczyniła Komisja w swoich uwagach, że wpływ ekonomiczny spornej dopłaty na krajową energię elektryczną został całkowicie zneutralizowany.
59. Jednakże, aby można było wyciągnąć taki wniosek, sąd krajowy powinien na wstępie określić, czy i) dochody pochodzące ze spornej dopłaty są rzeczywiście przeznaczone na cele służące dokładnie produktom krajowym i ii) czy „produkt obciążony podatkiem i produkt uprzywilejowany są identyczne”.
60. Jeśli chodzi o kwestię poruszoną w lit. i) to sąd krajowy powinien ustalić, czy i w jakim stopniu, w przypadku braku pokrycia zapewnionego z dochodów ze spornej dopłaty do stawki za energię elektryczną lub każdej innej interwencji publicznej, omawiane koszty osierocone obciążają bezpośrednio lub pośrednio bilans EPE.
61. Ponieważ sąd krajowy wydaje się wychodzić z założenia, że odpowiedzialność za te koszty spoczywa wyłącznie na SEP (40), ocena ta oznacza przede wszystkim uwzględnienie mechanizmów finansowych realizacji, za pośrednictwem SEP, zorganizowanej współpracy między czterema EPE w okresie, w którym zaksięgowano przedmiotowe koszty (41).
62. Nie jest ponadto wykluczone, że w swojej ocenie sąd krajowy winien uwzględnić również protokół, w celu sprawdzenia, w jaki sposób przewidziany został główny transfer kosztów osieroconych do spółek dystrybucyjnych (lub w każdym razie podmiotów zobowiązanych do uiszczenia spornej dopłaty) (42). W tej kwestii należy zauważyć, że, zgodnie z argumentami SEP, Essent dokonała płatności tego, do czego była zobowiązana na podstawie protokołu za rok 2000, nawet przed wejściem w życie art. 9 OEPS. Z dopłaty przewidzianej w przepisach tego artykułu wydaje się zatem w pierwszej kolejności korzystać sektor dystrybucyjny (43), gdyż poszczególne spółki mogą odzyskiwać od konsumentów to, co już zapłaciły lub w każdym razie powinny były zapłacić SEP. Zatem do sądu krajowego należy zbadanie, czy w przypadku, gdy odzyskanie to nie jest możliwe, spółki te pozostają zobowiązane do dokonania płatności zgodnie z protokołem.
63. Jeśli z badania tego – które jeśli oceniać je na podstawie odpowiedzi stron na pytania zadane przez Trybunał na piśmie nie zapowiada się łatwo – wynika, że w okresie od dnia 1 sierpnia do dnia 31 grudnia 2000 r. EPE były, bezpośrednio lub poprzez swój udział finansowy w SEP, głównie lub pomocniczo, odpowiedzialne za omawiane koszty osierocone, warunek dotyczący istnienia szczególnego uprzywilejowania produkcji krajowej dla celów stosowania kryterium rekompensaty można byłoby uznać za spełniony. Z drugiej strony nie wydaje mi się, aby sama okoliczność, iż wpłaty przewidziane w art. 9 ust. 4 i 7 OEPS zostały dokonane na rzecz SEP a nie EPE, miałaby od razu wykluczać, jak utrzymują rząd niderlandzki i SEP, istnienie takiego uprzywilejowania, w przypadku gdy możliwe jest jednak ustalenie, że wpłacone kwoty zostały faktycznie i w całości wykorzystane na pokrycie kosztów, które obciążyły je w sposób bezpośredni lub pośredni.
64. Rząd niderlandzki kwestionuje ponadto uprzywilejowanie produktu krajowego, ponieważ wpłaty przewidziane na rzecz SEP w art. 9 ust. 4 OEPS nie przekładają się na obniżenie ceny energii elektrycznej pochodzącej z produkcji krajowej.
65. W tej kwestii wystarczy zauważyć, że zgodnie z orzecznictwem dochód z podatku nie musi być wykorzystany na pokrycie kosztów produkcji, ponieważ obciążenia finansowe, które wynikają dla produktu krajowego ze stosowania tej opłaty, mogą być całkowicie zrekompensowane poprzez finansowanie na przykład działalności promocyjnej lub badawczej, z której korzysta wprawdzie produkt krajowy, ale która nie wywołuje skutku mogącego znaleźć bezpośrednie odzwierciedlenie w jego cenie sprzedaży.
66. Jeśli chodzi o pytanie zawarte w pkt 59 lit. ii) powyżej, w pierwszej kolejności do sądu krajowego należy ocena, czy wymagana tożsamość produktu podlegającego opłacie i produktu krajowego objętego zakresem korzyści jest wykluczona w wyniku stosowania zasad poboru spornej dopłaty, a w szczególności przez okoliczność, że nie jest ona uiszczana przez producentów energii elektrycznej, ale obciąża się nią końcowych konsumentów. Zdaniem Essent i rządu Niedelrlandów okoliczność ta wyklucza możliwość kompensacji w znaczeniu wymaganym przez orzecznictwo Trybunału.
67. Pogląd taki nie wydaje mi się całkowicie bezzasadny.
68. Bez wątpienia bowiem nałożenie dopłaty do stawki za energię elektryczną lub dopłaty do ceny zafakturowanej końcowemu konsumentowi może, w ramach systemu otwartego na konkurencję, doprowadzić do obciążenia produktu, którego dopłata dotyczy bezpośrednio lub pośrednio, wpływając na jego cenę rynkową. Jednakże można zastanawiać się, czy obciążenie to może być uwzględnione w celu oceny istnienia rekompensaty w rozumieniu wcześniej przytoczonego orzecznictwa, ponieważ jak widzieliśmy, ocena ta opiera się na wyłącznie pieniężnym porównaniu zapłaconych kwot i uzyskanych korzyści.
69. Ponadto uwzględniając fakt, że sporna dopłata obciąża konsumenta, że jest wliczana do taryfy transportowej, a nie do ceny energii elektrycznej i że nie jest stosowana na dyskryminacyjnych warunkach, uzasadnione wydaje się być rozważenie, czy można konkretnie stwierdzić, że na importowany produkt jest nakładane jakieś obciążenie finansowe lub, że obrót tym produktem jest w taki czy inny sposób utrudniony, lub też, czy na skutek stosowania tej dopłaty doznaje on konkretnego uszczerbku w zakresie konkurencyjności, innego niż wynikający z przeznaczenia dochodu z tej dopłaty na finansowanie rozwiązań, z których korzystają produkty krajowe (który można, w zależności od przypadku, podważyć na podstawie postanowień traktatu z dziedziny pomocy państwa).
70. Jednakże twierdzenie Essent i rządu niderlandzkiego nie wydaje się wytrzymywać analizy orzecznictwa, które wymaga nie tego, aby podmioty zobowiązane do zapłaty podatku i podmioty odnoszące korzyść z działalności finansowanej z dochodów z tego podatku były identyczne, ale wyłącznie tego, aby identyczne były produkt (krajowy) obciążony i produkt uprzywilejowany, w sposób wykluczający jakąkolwiek możliwość rekompensaty w przypadku wykorzystania dochodów z poboru podatku z korzyścią dla działalności produkcyjnej innej niż działalność podlegająca opodatkowaniu. Jeżeli produkty te są identyczne, to obojętne wydaje się, czy dany podatek jest pobierany od produkcji (i od importu) czy od konsumpcji towaru.
71. Z drugiej strony sytuacja, w której konsument jest zobowiązanym z tytułu podatku i sytuacja, w której jest on w podmiotem, na którego ciężar tego podatku, pobieranego od producenta i importera, jest przerzucany poprzez wzrost ceny sprzedaży opodatkowanego towaru, nie wydają mi się wcale różne z gospodarczego punktu widzenia, ponieważ w obu przypadkach obciążenia finansowe wynikające z nałożenia podatku są ponoszone przez podmioty inne niż producent i importer. Jednakże w drugiej z opisanych sytuacji orzecznictwo dopuszcza możliwość rekompensaty (44).
72. Jeśli w wyniku analizy sąd krajowy dojdzie do wniosku, że dochód ze spornej dopłaty został konkretnie przeznaczony na finansowanie kosztów obciążających w sposób bezpośredni lub pośredni krajowych producentów krajowej energii elektrycznej, umożliwiając im zrekompensowanie obciążeń, które faktycznie ponieśli w wyniku stosowania tej dopłaty, będzie on musiał ustalić, czy ta rekompensata była pełna, jak to wydaje się wskazywać treść art. 9 OEPS, czy też częściowa. W pierwszym przypadku omawiana dopłata będzie opłatą o skutku równoważnym w rozumieniu art. 25 WE, podczas gdy w drugim przypadku będzie chodziło o dyskryminujący podatek wewnętrzny w rozumieniu art. 90 WE.
73. Jeśli natomiast sąd krajowy stwierdzi, że nie było rekompensaty, żaden z tych artykułów nie będzie miał zastosowania, ponieważ sporną dopłatę stosuje się zarówno do produktu krajowego jak i produktu importowanego zgodnie z niedyskryminującymi zasadami.
c) Wniosek w przedmiocie pierwszego pytania prejudycjalnego
74. W świetle całości powyższych rozważań proponuję, aby na pierwsze pytanie prejudycjalne Trybunał udzielił następującej odpowiedzi:
„Dopłata do stawki za energię elektryczną taka jak dopłata występująca w sprawie przed sądem krajowym, pobierana bez rozróżnienia i na takich samych warunkach od transportu krajowej jak i importowanej energii elektrycznej, stanowi opłatę o skutku równoważnym do cła zakazaną na podstawie art. 25 WE w przypadku, gdy dochód z tej dopłaty jest przeznaczony na finansowanie działalności, z której korzysta wyłącznie produkt krajowy, a wynikające z niej korzyści w całości rekompensują opłatę obciążającą ten produkt; jeżeli korzyści te rekompensują opłatę obciążającą produkt krajowy tylko częściowo, dopłata ta stanowi dyskryminujący podatek wewnętrzny zakazany w art. 90 WE.
Do sądu krajowego należy przeprowadzenie analizy niezbędnej do określenia kwalifikacji prawnej omawianego obciążenia. W tym kontekście sąd krajowy zbada, czy i w jakim stopniu koszty, które uważa się za pokryte z dochodu z dopłaty do stawki za energię elektryczną, bezpośrednio lub pośrednio obciążają krajowych producentów energii elektrycznej”.
B – W przedmiocie drugiego pytania prejudycjalnego
1. Uwagi wstępne
75. Poprzez drugie pytanie prejudycjalne sąd krajowy zmierza do ustalenia, czy system ustanowiony art. 9 ust. 1 OEPS stanowi pomoc państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE.
76. W tej kwestii należy przypomnieć, że sąd krajowy może być zmuszony do dokonania wykładni pojęcia pomocy, o której mowa w art. 87 ust. 1 WE, w konsekwencji uznania przez orzecznictwo bezpośredniej skuteczności ostatniego zdania art. 88 ust. 3 WE (45). Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem do sądów krajowych należy bowiem ochrona praw jednostek wobec ewentualnego naruszenia przez władze krajowe zakazu wprowadzania w życie pomocy o której mowa w tym przepisie (46).
77. W odniesieniu do środków, jakie można lub należy podjąć w celu zapewnienia tej ochrony sądowej, Trybunał uściślił, że „sąd krajowy musi wyciągnąć wszystkie konsekwencje z naruszenia wskazanego przez podmioty prawne, zgodnie z krajowymi środkami proceduralnymi, i to zarówno w odniesieniu do ważności aktów wprowadzających w życie środki pomocy, jak i odzyskania wsparcia finansowego przyznanego z naruszeniem art. 88 ust. 3 WE” (47).
78. Chociaż sąd krajowy nie zadał w tej kwestii żadnego pytania, to jednak warto przypomnieć, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału badania środka pomocy nie można oddzielić od oceny skutków zasad jej finansowania, jeżeli zasady te są integralną częścią danego środka (48). Zasady finansowania pomocy mogą bowiem uczynić ją niespójną z zasadami wspólnego rynku również wtedy, gdy spełniają warunki określone innymi przepisami traktatu, w szczególności art. 25 i 90 WE (49).
79. W wyroku w sprawie Van Calster Trybunał wskazał również, że w podobnym przypadku „aby zapewnić skuteczność obowiązku notyfikacji, jak również właściwe i pełne zbadanie pomocy państwa przez Komisję, w celu spełnienia tego obowiązku państwo członkowskie zobowiązane jest notyfikować nie tylko projekt samej pomocy ale również sposób finansowania pomocy w zakresie w jakim jest on integralną częścią zamierzonego środka” (50). W związku z tym, zdaniem Trybunału „ponieważ obowiązek notyfikacji obejmuje również sposób finansowania pomocy, konsekwencje wynikające z naruszenia przez władze krajowe art. [88 ust. 3 ostatnie zdanie WE] muszą mieć zastosowanie również do tego aspektu środka pomocy” (51). Wynika z tego, że „jeżeli środek pomocy, którego integralną częścią jest sposób finansowania, został wprowadzony w życie z naruszeniem obowiązku notyfikacji, sądy krajowe są co do zasady zobowiązane do zarządzenia zwrotu opłat lub składek specjalnie pobranych w celu sfinansowania tej pomocy” (52).
80. W wyroku w sprawie Streekgewest Trybunał wskazał, że „aby podatek można było uznać za integralny składnik pomocy, niezbędne jest istnienie w świetle znajdujących zastosowanie uregulowań krajowych koniecznego związku między podatkiem a pomocą, w tym znaczeniu, że dochody uzyskane z podatku są obowiązkowo przeznaczane na finansowanie pomocy” i wpływają one bezpośrednio na jej wielkość, a w konsekwencji również na ocenę z punktu widzenia zgodności pomocy ze wspólnym rynkiem (53).
81. W niniejszym przypadku omawiana dopłata jest pobierana specjalnie i wyłącznie w tym celu, aby umożliwić SEP i/lub EPE pokrycie poniesionych przez nie kosztów osieroconych. Wydaje się istnieć, czego wymaga Trybunał, konieczny związek między dochodem z podatku a finansowaniem środka publicznego, przy czym sąd krajowy musi zbadać, czy środek ten stanowi pomoc państwa.
82. Na podstawie wcześniej powołanego orzecznictwa roszczenia Essent wobec Aldel wysuwane na podstawie art. 9 ust. 1 OEPS mogłyby zatem zostać oddalone, jeśli zostałoby stwierdzone, iż system ustanowiony w tym przepisie obejmuje środek pomocy w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE i środek ten nie został notyfikowany Komisji.
83. Zbadam zatem kolejno te oba aspekty.
2. Kwestia, czy przepisy art. 9 ust. 1 w związku z art. 9 ust. 4 OEPS stanowią środek pomocy w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE.
84. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału, w celu ustalenia, czy środek publiczny stanowi pomoc państwa, należy zbadać, czy spełnione są łącznie cztery przesłanki, a mianowicie: istnienie korzyści dla przedsiębiorstwa, selektywny charakter środka, finansowanie tego środka przez państwo członkowskie lub z zasobów państwowych, jak również wpływ środka na wymianę między państwami członkowskimi i wynikające z tego zakłócenie konkurencji (54).
85. Co do pierwszej i drugiej przesłanki, oczywiste wydaje mi się, że sporny środek przedstawia korzyść dla SEP i/lub EPE i że korzyść ta, ograniczając się do sektora produkcji energii elektrycznej, ma charakter selektywny.
86. Podkreślona przez rząd niderlandzki okoliczność, że operatorzy systemów przesyłowych są jednak zobowiązani do uczestniczenia w pokrywaniu kosztów osieroconych na mocy protokołu ustaleń, nie wydaje mi się mieć decydującego znaczenia. Artykuł 9 OEPS stwarza bowiem dla głównych podmiotów zobowiązanych do pobierania dopłaty obowiązek prawny przekazania SEP odpowiedniego dochodu z dopłaty, który jest autonomiczny i niezależny od obowiązku mogącego ciążyć na tych samych podmiotach na mocy protokołu ustaleń (55). Ponadto mechanizm przewidziany w art. 9 OEPS pozwala SEP liczyć na większe bezpieczeństwo płatności, gdyż omawiane fundusze pochodzą z opłat parafiskalnych, a w związku z tym pozwalają ograniczyć lub wykluczyć ryzyko ewentualnego niewykonania lub niemożliwości wykonania obowiązku zapłaty przez podmioty zobowiązane do tego na mocy protokołu (56).
87. Jednakże, jeśli okazałoby się, że w chwili, w której dokonano wpłat przewidzianych art. 9 ust. 4 OEPS, SEP otrzymała już, tytułem wykonania protokołu ustaleń, całość lub część kwoty 400 milionów NGL, o których mowa w ust. 5 tego artykułu (57), korzyść, jaką uzyskują SEP i/lub EPE z przedmiotowego systemu, zmniejszyłaby się odpowiednio aż do możliwego ograniczenia się do samej nadwyżki (58).
88. Do sądu krajowego należy dokonanie koniecznych ustaleń.
89. Wydaje mi się, że można również uznać za spełnioną czwartą przesłankę dotyczącą oddziaływania przedmiotowego środka na konkurencję oraz jego wpływu na wymianę handlową między państwami członkowskimi. Ograniczę się w tym punkcie do stwierdzenia, że stanowisko Trybunału w tej kwestii jest szczególnie szerokie. Zgodnie bowiem z utrwalonym orzecznictwem „nie jest konieczne stwierdzenie faktycznego wpływu przyznanej pomocy na wymianę handlową między państwami członkowskimi i rzeczywistego zakłócenia konkurencji, lecz jedynie zbadanie, czy pomoc może mieć wpływ na tę wymianę i zakłócać konkurencję” (59). W szczególności, gdy pomoc przyznana przez państwo członkowskie wzmacnia pozycję przedsiębiorstwa w stosunku do innych przedsiębiorstw konkurujących z nim w wewnątrzwspólnotowej wymianie handlowej, należy uznać, że pomoc ta oddziałuje na ową wymianę (60).
90. Chociaż SEP nie była bezpośrednio zaangażowana w produkcję energii elektrycznej to zajmowała się, jako wspólna spółka zależna czterech EPE, sprzedażą wytwarzanej przez nie energii elektrycznej oraz energii importowanej. Ponieważ, przynajmniej formalnie, działała ona w systemie konkurencji na rynku importu energii elektrycznej, która nie była przeznaczona do użytku publicznego (61), zarządzała ona zakładem gazyfikacji węgla Demkolec oraz prowadziła działalność w sektorze dostarczania energii cieplnej miejską siecią ciepłowniczą. Jeśli chodzi o wpływ omawianego środka na wewnątrzwspólnotową wymianę handlową, to z tego o czym wspomniałem wynika, że działalność SEP nie była ograniczona jedynie do ram krajowych, ale spółka ta uczestniczyła w wymianie transgranicznej.
91. Jednakże do sądu krajowego należy dokonanie koniecznych ustaleń (62).
92. Natomiast bardziej złożona jest analiza trzeciej przesłanki, która dotyczy finansowania z zasobów publicznych. Zagadnienie to było przedmiotem szerokich rozważań zarówno przed sądem krajowym, jak i przed Trybunałem. Zbadam zatem kwestię spełnienia tej przesłanki.
93. W ramach tej analizy pozostawię rozmyślnie na boku dyskusję, ożywianą w szczególności niektórymi wcześniejszymi wyrokami Trybunału (63), na temat konieczności publicznego finansowania w celu zakwalifikowania środka państwowego jako pomocy w rozumieniu art. 87 WE. Ograniczę się w tym punkcie do podkreślenia, że począwszy od wyroku w sprawie Sloman Neptun (64), Trybunał wielokrotnie i bez wahania potwierdzał zasadę, zgodnie z którą pomoc państwa musi być bezpośrednio lub pośrednio finansowana z zasobów państwowych (65), pokazując tym samym, że uznaje on ten wymóg za jeden z elementów składowych pojęcia pomocy państwa.
94. Zasada ta została ponownie potwierdzona (66) w wyroku w sprawie PreussenElektra (67), w którym Trybunał wykluczył kwalifikację jako pomocy państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE przepisów państwa członkowskiego, które, po pierwsze, zobowiązują przedsiębiorstwa prywatne będące dostarczycielami energii elektrycznej do zakupu energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii po cenach minimalnych przewyższających wartość ekonomiczną tego rodzaju energii, a po drugie, rozdzielają koszty wynikające z tego obowiązku między przedsiębiorstwa dostarczające energię elektryczną a prywatnych operatorów sieci energetycznych odbierających wytwarzaną energię. Zdaniem Trybunału w przypadku braku bezpośredniego lub pośredniego przekazywania zasobów państwowych fakt, że przepisy te bezsprzecznie stawiały w korzystniejszej sytuacji przedsiębiorstwa będące producentami energii elektrycznej uzyskiwanej z odnawialnych źródeł energii i że sytuacja ta była konsekwencją interwencji władz publicznych nie wystarczy, aby uznać, że przedmiotowy środek stanowi pomoc (68).
95. Niedawno w wyroku w sprawie Pearle(69) Trybunał odrzucił możliwość zakwalifikowania jako środków pomocy państwa uregulowań przyjętych przez organizację zawodową prawa publicznego w celu finansowania ze środków pozyskanych od członków tej organizacji, które obowiązkowo były przeznaczone na ten cel, wspólnej kampanii reklamowej przedsięwziętej przez jej członków, ponieważ ustalono, że finansowanie to pochodziło ze środków, którymi organizacja ta nie miała nigdy prawa swobodnie dysponować. Trybunał zwrócił w szczególności uwagę na okoliczność, że koszty poniesione przez organizację publiczną na cele kampanii zostały w całości odzyskane z opłat pobranych od korzystających z niej przedsiębiorstw. Zdaniem Trybunału wynika z tego, że interwencja tej organizacji „nie zmierzała do przysporzenia korzyści, która stanowiłaby dodatkowe obciążenie dla państwa lub dla tego podmiotu” (70), który służył „jedynie jako instrument poboru i przeznaczenia zgromadzonych środków na cel z góry określony przez podmioty danego sektora, wyłącznie handlowy, który w żadnej mierze nie stanowił części polityki określonej przez władze niderlandzkie” (71).
96. To przede wszystkim poprzez odniesienie do sformułowanych zasad oraz rozwiązań przyjętych przez Trybunał w tych obu przypadkach należy ocenić, czy środek przyjęty na korzyść SEP w przedmiotowych przepisach krajowych spełnia przesłankę finansowania ze środków państwowych. W szczególności Niderlandy utrzymują, że ocena ta może prowadzić jedynie do negatywnego wniosku, właśnie w świetle stwierdzeń Trybunału zawartych w tych wyrokach.
97. W tej kwestii chciałbym na wstępie zauważyć, że wyrok Trybunału w sprawie PreussenElektra może mieć szczególny wpływ na rynki znajdujące się na etapie deregulacji, na których – i dotyczy to konkretnie rynku energii elektrycznej – koszty osierocone powstałe w wyniku liberalizacji są szczególnie wysokie. W tej materii uprawnienia kontrolne Komisji w stosunku do krajowych środków wsparcia przedsiębiorstw, których dotyczą te koszty, zostały znacznie ograniczone w wyniku rygorystycznego stosowania przesłanki finansowania ze środków państwowych, szczególnie pamiętając, że takie środki są często zaplanowane w taki sposób, by mogły przenieść ciężar ekonomiczny odzyskania tych kosztów na końcowych konsumentów, często poprzez ustanowienie opłat parafiskalnych (72). Istnieje zatem zagrożenie, że środki państwowe mogące mieć znaczny wpływ na wyniki toczących się w państwach członkowskich procesów liberalizacji, pozostaną faktycznie poza zakresem wszelkiej kontroli na podstawie przepisów wspólnotowych z dziedziny pomocy państwa oraz ścisłej regulacji, której podlegają środki będące przedmiotem tej kontroli na podstawie wytycznych Komisji w sprawie badania pomocy związanej z kosztami osieroconymi (73).
98. Właśnie głównie z tego względu nie można, moim zdaniem, objąć zakresem rozwiązania przyjętym przez Trybunał w wyroku w sprawie PreussenElektra okoliczności innych niż konkretne okoliczności faktyczne, które uzasadniały jego przyjęcie.
99. Jednym z elementów, które Trybunał uznał za istotny dla celów orzeczenia w sprawie PreussenElektra, jest prywatny charakter podmiotów zobowiązanych do uiszczenia opłat nałożonych przez Stromeinspeisungsgesetz. Znaczenie tej okoliczności wynika jasno nie tylko z sentencji, ale również z pkt 55 i 56 wyroku, w których Trybunał, uwzględniając informacje dostarczone przez rząd niemiecki, a dotyczące składu akcjonariatu przedsiębiorstw, których dotyczyła sprawa (PreussenElektra i Schleswag), przeformułował pytanie prejudycjalne, postawione przez Landgericht de Kiel, na mające na celu w istocie ustalenie, czy opłaty jakie nakładają przepisy niemieckie (obowiązek zakupu po wcześniej ustalonej cenie i podział wynikających z tego kosztów) na prywatne przedsiębiorstwa dostarczające energię elektryczną i prywatnych użytkowników sieci energetycznych odbierających wytworzoną energię, stanowią pomoc państwa (74). Ponadto mechanizm Stromeinspeisungsgesetz nie przewidywał udziału pośredników zobowiązanych do poboru i/lub zarządzania kwotami przeznaczonymi na pomoc, ponieważ korzyść, która jest udziałem przedsiębiorstw uprzywilejowanych, polega na gwarancji sprzedaży wytwarzanej przez nie energii elektrycznej oraz na różnicy między jej wartością ekonomiczną a określoną w ustawie ceną, która jest wyższa od tej wartości, korzyść ta jest przyznawana automatycznie w chwili zawierania umów na dostawy i zapłaty wynagrodzenia.
100. W oparciu o te rozważania można zatem uznać, że zakres wyroku w sprawie PreussenElektra jest ograniczony do przypadków, w których pomoc przyznana przez władze publiczne określonym przedsiębiorstwom jest finansowana wyłącznie poprzez nałożenie obciążeń na prywatnych przedsiębiorców i wypłacana beneficjentom bezpośrednio przez tych przedsiębiorców.
101. Natomiast wyrok Trybunału nie dotyczył: i) przypadku, w którym pomoc finansowana jest poprzez nałożenie opłat na przedsiębiorstwa publiczne lub ze środków będących w dyspozycji takich przedsiębiorstw i ii) przypadku, w którym środki przeznaczone na finansowanie pomocy, uzyskane z opłat nałożonych na podmioty prywatne (na przykład opłaty parafiskalne) przechodzą przez przedsiębiorstwa lub jednostki działające w charakterze pośredników przed wypłaceniem ich beneficjentom.
102. W takim przypadku dany środek wsparcia mógłby wchodzić w zakres pojęcia pomocy w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE jeśli okaże się, że jest ona finansowana z zasobów państwowych. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału przesłanka ta jest spełniona, jeśli wykorzystywane środki bezpośrednio lub pośrednio podlegają kontroli państwa. W wyroku w sprawie Ladbroke Racing (75), a ostatnio w wyroku w sprawie Stardust (76), Trybunał wyraźnie potwierdził, że pojęcie zasobów państwowych „obejmuje wszystkie środki pieniężne, które sektor publiczny może faktycznie przeznaczyć na wsparcie przedsiębiorstw, niezależnie od tego, czy środki te wchodzą lub nie na stałe w skład majątku tego sektora”. W związku z tym „nawet jeśli kwoty odpowiadające [omawianemu] środkowi nie są stale w posiadaniu skarbu państwa, to fakt, że stale znajdują się pod kontrolą publiczną a zatem w dyspozycji właściwych organów krajowych, wystarczy, aby mogły zostać uznane za zasoby państwowe” (77).
103. Jeśli chodzi bardziej konkretnie o przypadek opisany powyżej w pkt 101 lit. i), środek korzystający z pomocy poprzez nałożenie opłat obciążających przedsiębiorstwa publiczne lub w każdym razie z wykorzystaniem środków pochodzących od tych przedsiębiorstw, to Trybunał wskazał w ww. wyroku w sprawie Stardust, że środki te należy uznać za zasoby państwowe ponieważ państwo może, „korzystając ze swojego dominującego wpływu na te przedsiębiorstwa skierować wykorzystanie ich zasobów na finansowanie, o ile zaistnieje taka potrzeba, konkretnych działań interwencyjnych na rzecz innych przedsiębiorstw” (78). W tym celu nie jest konieczne wykazanie, że państwo przekazało tym przedsiębiorstwom konkretne dotacje na finansowanie środka pomocy.
104. Publiczny charakter podmiotu nie oznacza jednak, że środki, którymi dysponuje, muszą być automatycznie uznane za zasoby „państwowe” w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE. Jak bowiem zobaczyliśmy powyżej (79), kwalifikacja taka może być na przykład wykluczona jeżeli podmiot ten działa „jedynie jako instrument poboru i przeznaczenia zgromadzonych środków” i że jej działalność „nie zmierzała do przysporzenia korzyści, która stanowiłaby dodatkowe obciążenie dla państwa.”.
105. Ponadto, aby środek wprowadzany przez przedsiębiorstwo publiczne mógł zostać uznany za pomoc w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE, konieczne jest, aby w każdym przypadku można go było przypisać państwu, to znaczy aby był on wynikiem działań władz publicznych (80).
106. Natomiast jeśli chodzi o przypadek określony w pkt 101 lit. ii) powyżej, w którym fundusze konieczne do sfinansowania środka pobierane są na koszt podmiotów prywatnych i przekazywane beneficjentom poprzez przedsiębiorstwa lub jednostki pośredniczące, należy najpierw przypomnieć, że z utrwalonego orzecznictwa wynika, iż nie należy rozróżniać przypadków, w których pomoc przyznawana jest bezpośrednio przez państwo, od przypadków, w których przyznawana jest ona za pośrednictwem jednostki publicznej lub prywatnej, wyznaczonej lub utworzonej przez to państwo (81).
107. Następnie należy bardziej szczegółowo odnieść się do orzecznictwa dotyczącego środków pomocy finansowanych z opłat parafiskalnych lub obowiązkowych składek. Na podstawie tego orzecznictwa fundusze zasilane z obowiązkowych opłat nakładanych przez ustawodawstwo państwa, zarządzane i dzielone zgodnie z tym ustawodawstwem, będą uznawane za zasoby państwowe w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE nawet jeśli są zarządzane przez instytucje odrębne od władz publicznych (82).
108. Wprawdzie można zarzucać, że orzecznictwo to zostało pośrednio zakwestionowane wyrokiem w sprawie PreussenElektra, przynajmniej w przypadku, gdy rola przypadająca pośrednikowi sprowadza się wyłącznie do poboru podatku lub w każdym razie pozostaje ograniczona tylko do kontroli księgowej zebranych funduszy i w związku z tym wyklucza wszelką swobodę oceny w korzystaniu i przyznawaniu funduszy. W istocie, obiektywnie sytuacja ta jest trudna do odróżnienia z ekonomicznego punktu widzenia, od sytuacji, w której kwoty przeznaczone na finansowanie środka wsparcia są przekazywane bezpośrednio przez podmioty zobowiązane do uiszczenia opłaty przedsiębiorstwom korzystającym z tego środka (83).
109. Uważam jednak, że zarzut ten można oddalić, jeśli uzna się, że udział wyznaczonego przez państwo pośrednika, choćby zajmującego się tylko poborem lub czysto księgową kontrolą, może przerwać bezpośredni przepływ funduszy od podmiotów obciążonych do beneficjentów, pozwalając na ustalenie chwili, gdy fundusze te znajdują się przynajmniej pośrednio pod kontrolą państwa, nawet jeśli ich przeznaczenie nie jest dowolne, a przez to nabierają charakteru zasobów publicznych. W szczególności taka interpretacja wydaje mi się możliwa przynajmniej w dwóch sytuacjach, a mianowicie jeżeli pośrednik jest podmiotem publicznym i jeżeli obowiązkowe opłaty pobierane od przedsiębiorstw lub osób fizycznych wpłacane są do publicznego lub prywatnego funduszu ustanowionego lub stworzonego przez państwo w celu dystrybucji pomocy zgodnie z ustawą, niezależnie od stopnia autonomii tego funduszu w zarządzaniu i podziale zebranych kwot.
110. Wspomniany wcześniej wyrok w sprawie Pearle nie wydaje się stać na przeszkodzie postawieniu powyższej tezy. Jak widać w tej sprawie Trybunał wykluczył możliwość uznania za zasoby państwowe funduszy pochodzących z obowiązkowych składek wpłacanych organizacji zawodowej przez jej członków, których nałożenie stało się możliwe dzięki przepisom prawnym mającym zastosowanie do tej organizacji i których pobór miał na celu sfinansowanie wspólnej kampanii reklamowej jej członków. Wśród różnych czynników przywołanych przez Trybunał na poparcie tego wniosku (brak możliwości dysponowania przez organizację środkami, ograniczenie jej roli do poboru składek, przyznanie korzyści bez obciążeń dla państwa lub zaangażowanej organizacji publicznej) okoliczność, że inicjatywa wspierania kampanii reklamowej i propozycja zasad podziału odpowiednich opłat wyszła od zainteresowanego sektora handlowego, a nie od organów publicznych, wydaje się być decydującą w sposobie rozumowania Trybunału, ponieważ może wykluczać ona możliwość przypisania państwu przedmiotowego środka (84).
111. W świetle tego co przedstawiłem do tej pory, należy zastanowić się, czy wpłaty na rzecz SEP dokonywane zgodnie z przepisami art. 9 ust. 1 w związku z art. 9 ust. 4 OEPS oznaczają użycie „zasobów państwowych” w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE.
112. Jak to zostało przedstawione, mechanizm ustanowiony na mocy omawianego przepisu krajowego przewidywał: obciążenie dopłatą za usługę transportową konsumentów energii elektrycznej, pobór tej dopłaty przez operatorów systemów przesyłowych i przekazanie dochodu z dopłaty przez operatorów systemów przesyłowych „wyznaczonej spółce” (SEP) odpowiedzialnej za zapewnienie kontroli rachunkowej transferowanych środków i zobowiązanej do przekazania Ministerstwu Gospodarki wszelkich kwot stanowiących nadwyżkę ponad 400 milionów NLG. Spór toczący się przed sądem krajowym dotyczy w szczególności kwot, do których zapłaty, przez zastosowanie tej dopłaty, zobowiązany jest prywatny użytkownik - Aldel - na rzecz operatora systemu przesyłowego dla obszaru, na którym użytkownik ten ma swoją siedzibę - Essent.
113. Po pierwsze należy zauważyć, że w odpowiedzi na pisemne pytanie Trybunału Essent wskazała, że w okresie istotnym dla sprawy, a mianowicie między dniem 1 sierpnia a dniem 31 grudnia 2000 r. jej kapitał był w 100% kontrolowany przez Essent NV, której kapitał znajdował się z kolei w 100% w posiadaniu gmin i prowincji, a zatem w całości należał do władz publicznych. Wynika z tego, jak słusznie stwierdziła Komisja w swoich uwagach, że Essent była w tym okresie przedsiębiorstwem publicznym w rozumieniu art. 2 ust. 1 lit. b) dyrektywy Komisji 80/723/EWG z dnia 25 czerwca 1980 r. w sprawie przejrzystości stosunków finansowych między państwami członkowskimi a przedsiębiorstwami publicznymi (85).
114. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału zasoby znajdujące się w dyspozycji Essent (86) należy zatem uznać co do zasady za zasoby publiczne. Jeśli chodzi o zastrzeżenia rządu niderlandzkiego co do faktu, że rola Essent sprowadzała się wyłącznie do poboru opłat odsyłam do tego co zostało już przedstawione w pkt 108‑110 powyżej (87).
115. Po drugie, okoliczność, że SEP była zobowiązana do przeprowadzenia kontroli rachunkowej środków uzyskanych z omawianej dopłaty, z której powinna zdać sprawozdanie Ministerstwu Gospodarki, wydaje się być znaczącym elementem. To prawdopodobnie wyłącznie w wyniku tej kontroli przedmiotowe kwoty zostały przekazane do dyspozycji SEP, która jest w każdym razie zobowiązana do wykorzystania ich w konkretnych celach, a mianowicie na pokrycie kosztów wynikających z inwestycji realizowanych z inicjatywy władz publicznych.
116. Wreszcie, znaczenie ma również okoliczność, iż zgodnie z art. 9 ust. 5 OEPS kwoty przekraczające 400 milionów NLG powinny zostać przekazane przez SEP Ministerstwu Gospodarki.
117. Na podstawie powyższych rozważań wydaje mi się możliwe stwierdzenie, że wypłaty realizowane na rzecz SEP zgodnie z przepisami art. 9 ust. 1 w związku z art. 9 ust. 4 OEPS powodują użycie „zasobów państwowych” w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE.
118. W świetle całości powyższych rozważań proponuję, aby na drugie pytanie prejudycjalne Trybunał udzielił następującej odpowiedzi:
„Przepisy krajowe przewidujące, że dochód z dopłaty do stawki za energię elektryczną, nałożonej przejściowo od zużycia energii elektrycznej i pobieranej przez operatorów systemów przesyłowych, jest przekazywany przez nich spółce, która jest wspólną spółką zależną krajowych producentów elektryczności i która zgodnie z tymi przepisami zobowiązana jest do zachowania części dochodu z dopłaty w celu pokrycia kosztów osieroconych wynikających z inwestycji realizowanych przez tę spółkę lub przedsiębiorstwa będące producentami energii przed otwarciem rynku na konkurencję i do przekazania państwu ewentualnej nadwyżki również przeznaczonej na pokrycie tych kosztów, mogą stanowić pomoc państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE.
Do sądu krajowego należy ustalenie czy spełnione zostały przesłanki stosowania tego artykułu”.
3. W przedmiocie przestrzegania obowiązku notyfikacji
119. Chociaż sąd krajowy nie pyta Trybunału o wykładnię art. 88 ust. 3 WE wychodząc z założenia, że określony w tym przepisie obowiązek notyfikacji nie został wykonany przez Niderlandy, to uważam jednak za potrzebne poświęcenie kilku krótkich uwag argumentom podniesionym przez rząd niderlandzki w celu zakwestionowana zarzuconego mu uchybienia.
120. Niderlandy utrzymują, że w ramach procedury dotyczącej pomocy N 597/1998 „przekazały do wiadomości” Komisji pełny tekst projektu ustawy OEPS. To przekazanie informacji nastąpiło pismem z dnia 30 sierpnia 2000 r., w którym Niderlandy w szczególny sposób zwróciły uwagę Komisji na tekst art. 9 tego projektu. Komisja nie kwestionuje faktu, że cały projekt ustawy został dołączony do pisma z dnia 30 sierpnia 2000 r. Ponadto z treści tego pisma, przedstawionego przez rząd niderlandzki na wniosek Trybunału, wynika, że rząd ten w wyraźny sposób odniósł się w nim do art. 9 OEPS, nawet jeśli zrobił to tylko w punkcie zatytułowanym „Dodatkowe informacje na temat protokołu dla celów stosowania art. 24 dyrektywy 92/96”.
121. Należy zauważyć, że postępowanie N 597/1998 zakończyło się decyzją z dnia 25 lipca 2001 r.
122. Uregulowanie zawarte w art. 9 OEPS weszło w życie w dniu 29 grudnia 2000 r. i przewidywało, że dochód z dopłaty pobieranej w rozumieniu ust. 1 tego artykułu powinien być przekazany przez operatorów systemów przesyłowych do SEP przed dniem 1 lipca 2001 r. (art. 9 ust. 4). Niderlandy wprowadziły to uregulowanie w życie nie czekając na decyzję Komisji kończącą procedurę, w ramach której przepis ustanawiający to uregulowanie został jej notyfikowany.
123. Ponadto w ramach wprowadzenia w życie tego uregulowania przewidziano, że pobór dopłaty, o której mowa w art. 9 ust. 1 OEPS, dokonywany będzie ze skutkiem wstecznym od 1 sierpnia 2000 r., czyli daty wcześniejszej od daty pisma, którym notyfikowano Komisji środki przewidziane w tym artykule. W tej kwestii pomocne może być przypomnienie, że w ww. wyroku w sprawie Van Calster Trybunał orzekł, że opłaty parafiskalne przeznaczone na finansowanie środków wsparcia pewnych sektorów rolnictwa, które zostały pobrane z mocą wsteczną w okresie poprzedzającym decyzję Komisji stwierdzającą zgodność tych środków, są niezgodne z prawem. Zdaniem Trybunału przewidując wsteczny skutek obciążenia tymi opłatami zainteresowane państwo działało z naruszeniem obowiązku notyfikacji przed wprowadzeniem w życie pomocy.
124. Wobec powyższego, nawet gdyby informacje przekazane w piśmie z dnia 30 sierpnia 2000 r. należałoby uznać za notyfikację w rozumieniu art. 88 ust. 3 WE, nie wystarczyłoby to do uznania, że obowiązek przewidziany w tym przepisie został wykonany.
V – Wnioski
125. W świetle powyższych rozważań proponuję, aby Trybunał orzekł, że:
„1) Dopłata do stawki za energię elektryczną, taka jak dopłata występująca w sprawie przed sądem krajowym, pobierana bez rozróżnienia i na takich samych warunkach od transportu krajowej jak i importowanej energii elektrycznej, stanowi opłatę o skutku równoważnym do cła, zakazaną na podstawie art. 25 WE w przypadku, gdy dochód z tej dopłaty jest przeznaczony na finansowanie działalności, z której korzysta wyłącznie produkt krajowy, a wynikające z niej korzyści w całości rekompensują opłatę obciążającą ten produkt; jeżeli korzyści te rekompensują opłatę obciążającą produkt krajowy tylko częściowo, dopłata ta stanowi dyskryminujący podatek wewnętrzny, zakazany w art. 90 WE.
Do sądu krajowego należy przeprowadzenie analizy niezbędnej do określenia kwalifikacji prawnej omawianego obciążenia. W tym kontekście sąd krajowy zbada, czy i w jakim stopniu koszty, które uważa się za pokryte z dochodu z dopłaty do stawki za energię elektryczną bezpośrednio lub pośrednio obciążają krajowych producentów energii elektrycznej.
2) Przepisy krajowe przewidujące, że dochód z dopłaty do stawki za energię elektryczną, nałożonej przejściowo od zużycia energii elektrycznej i pobieranej przez operatorów systemów przesyłowych, jest przekazywany przez nich spółce, która jest wspólną spółką zależną krajowych producentów elektryczności i która zgodnie z tymi przepisami zobowiązana jest do zachowania części dochodu z dopłaty w celu pokrycia kosztów osieroconych wynikających z inwestycji realizowanych przez tę spółkę lub przedsiębiorstwa będące producentami energii przed otwarciem rynku na konkurencję i do przekazania państwu ewentualnej nadwyżki również przeznaczonej na pokrycie tych kosztów, mogą stanowić pomoc państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE.
Do sądu krajowego należy ustalenie, czy spełnione są przesłanki stosowania tego artykułu”.