Edizzjoni Provviżorja
KONKLUŻJONIJIET TAL-AVUKAT ĠENERALI
COLLINS
ippreżentati fit‑13 ta’ Ġunju 2024 (1)
Kawżi magħquda C‑146/23 u C‑374/23
XL
vs
Sąd Rejonowy w Białymstoku
(talba għal deċiżjoni preliminari mressqa mis-Sąd Rejonowy w Białymstoku (il-Polonja))
u
SR,
RB
vs
Lietuvos Respublika
(talba għal deċiżjoni preliminari mressqa minn Vilniaus apygardos administracinis teismas (il-Litwanja))
“Rinviju għal deċiżjoni preliminari – Stat tad-dritt – It-tieni subparagrafu tal-Artikolu 19(1) TUE – Obbligu fuq l-Istati Membri biex jipprovdu rimedji suffiċjenti biex jiżguraw protezzjoni ġudizzjarja effettiva fl-oqsma koperti mid-dritt tal-Unjoni – Prinċipju ta’ indipendenza tal-imħallfin – Remunerazzjoni tal-imħallfin”
Introduzzjoni
1. Matul l-eżistenza ta’ sistemi ta’ Stati bbażati fuq it-tqassim tal-kompetenzi, ir-remunerazzjoni tal-imħallfin kienet kwistjoni ta’ tħassib meħtieġ. Kif bassar Alexander Hamilton f’The Federalist, “ĦDEJN il-permanenza fil-kariga, xejn ma jista’ jikkontribwixxi iktar għall-indipendenza tal-imħallfin mir-remunerazzjoni fissa għall-għajxien tagħhom. […] Fil-kors ġenerali tan-natura umana, IS-SETGĦA FUQ FUQ L-GĦAJXIEN TA’ PERSUNA TAMMONTA GĦAS-SETGĦA FUQ IR-RIEDA TIEGĦU. U qatt ma nistgħu nittamaw li naraw, fil-prattika, is-separazzjoni sħiħa tas-setgħa ġudizzjarja minn dik leġiżlattiva, f’sistema li tħalli lil dik tal-ewwel tiddependi għar-riżorsi pekunjarji fuq l-għotjiet okkażjonali ta’ din tal-aħħar” (2).
2. Dawn it-talbiet għal deċiżjoni preliminari jippreżentaw lill-Qorti tal-Ġustizzja b’opportunità li tirrevedi u tespandi l-ġurisprudenza eżistenti tagħha dwar ir-remunerazzjoni tal-imħallfin taħt it-tieni subparagrafu tal-Artikolu 19(1) TUE (3) fil-kuntest tal-prinċipji ta’ indipendenza tal-imħallfin u l-protezzjoni ġudizzjarja effettiva (4).
3. Fis-sentenzi tagħha tas‑27 ta’ Frar 2018, Associação Sindical dos Juízes Portugueses (5) u tas‑7 ta’ Frar 2019, Escribano Vindel (6), il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li l-perċezzjoni, mill-membri tal-ġudikatura, ta’ ta’ livell ta’ remunerazzjoni adegwata meta mqabbla mal-importanza tal-funzjonijiet li jeżerċitaw tikkostitwixxi garanzija essenzjali għall-indipendenza tal-imħallfin. Sabiex tissodisfa dan ir-rekwiżit, il-qorti (7) trid teżerċita l-funzjonijiet tagħha b’awtonomija sħiħa, mingħajr ma tkun suġġetta għal ebda rabta ġerarkika jew issuġġettar għal kwalunkwe korp ieħor u mingħajr ma tirċievi ordnijiet jew istruzzjonijiet minn xi ħadd ikun min ikun, u li hija tkun għalhekk protetta minn interventi jew minn pressjonijiet esterni li jistgħu jippreġudikaw l-indipendenza ta’ ġudizzju tal-membri tagħha u li tinfluwenza d-deċiżjonijiet tagħhom (8). Il-Qorti tal-Ġustizzja poġġiet dan ir-rekwiżit fuq l-istess stoffa bħall-impossibbiltà tat-tneħħija mill-kariga tal-membri tal-ġudikatura, u għaldaqstant tagħmel konnessjoni diretta bejn is-sigurtà tal-kariga tal-imħallfin u s-sigurtà finanzjarja tagħhom (9).
4. L-istess bħad-detenturi ta’ karigi pubbliċi u impjegati fis-settur pubbliku, l-imħallfin ma humiex eżentati mit-tnaqqis fir-remunerazzjoni tagħhom (10). Fis-sentenza tal-imħallfin Portugiżi u fis-sentenza Escribano Vindel, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li l-prinċipju tal-indipendenza tal-imħallfin taħt it-tieni subparagrafu tal-Artikolu 19(1) TUE ma jipprekludix lill-Istati Membri milli jieħdu miżuri biex inaqqsu r-remunerazzjoni tal-imħallfin f’ċerti ċirkustanzi. Sabiex jeliminaw dawk li kienu kkunsidrati bħala defiċits baġitarji eċċessivi, ir-Repubblika tal-Portugall u r-Renju ta’ Spanja (11) naqqsu s-salarji tad-detenturi ta’ karigi pubbliċi u tal-impjegati fis-settur pubbliku, inklużi dawk li jaħdmu fil-fergħat leġiżlattivi, eżekuttivi u ġudizzjarji tal-Istat (12). Dawn il-miżuri ma kinux immirati u lanqas ma kienu jindividwaw membri tal-ġudikatura biex dawn jingħataw trattament speċjali. Kienu wkoll ta’ natura temporanja u limitata (13).
5. Dawn it-talbiet għal deċiżjoni preliminari qamu fil-kuntest tal-applikazzjoni ta’ miżuri applikabbli b’mod ġenerali li jirregolaw ir-remunerazzjoni tal-imħallfin fil-Polonja u fil-Litwanja u ma jikkonċernawx tnaqqis fir-remunerazzjoni ta’ mħallfin individwali, bħalma jiġri wara proċeduri dixxiplinarji. Il-miżuri għandhom ukoll portata iktar wiesgħa minn dawk li ġew ikkunsidrati mill-Qorti tal-Ġustizzja fis-sentenza tal-imħallfin Portugiżi u fis-sentenza Escribano Vindel. Il-qrati tar-rinviju jistaqsu lill-Qorti tal-Ġustizzja biex tevalwa r-rwol tal-leġiżlatur u tal-eżekuttiv fil-proċess tad-determinazzjoni tar-remunerazzjoni tal-imħallfin u kwalunkwe tnaqqis possibbli minnha. Huma jixtiequ wkoll jaċċertaw jekk mit-tieni subparagrafu tal-Artikolu 19(1) TUE jistgħux jittieħdu xi kriterji rilevanti li jiggwidaw dan il-proċess.
Il‑kuntest ġuridiku – Id‑dritt nazzjonali
Id‑dritt Pollakk
6. L-Artikolu 178 tal-Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (il-Kostituzzjoni tar-Repubblika tal-Polonja) jipprovdi:
“1. Fl-eżerċizzju tal-kariga tagħhom, l-imħallfin għandhom ikunu indipendenti u suġġetti biss għall-Kostituzzjoni u l-Istatuti.
2. L-imħallfin għandhom jingħataw kundizzjonijiet tax-xogħol xierqa u għandhom jingħataw remunerazzjoni li tixraq lid-dinjità tal-kariga tagħhom u lill-portata tad-dmirijiet tagħhom.
[…]”
7. L-Artikolu 91 tal-ustawa – Prawo o ustroju sądów powszechnych (il-Liġi dwar l-Organizzazzjoni tal-Qrati Ordinarji) tas‑27 ta’ Lulju 2001 (14) jipprovdi:
“[…]
Paragrafu 1c. Il-bażi biex jiġi stabbilit is-salarju bażiku tal-imħallfin għal sena partikolari għandha tkun is-salarju medju matul it-tieni kwart tas-sena preċedenti ppubblikat fil-“Monitor Polski” l-Ġurnal tal-Liġijiet mill-President tal-Uffiċċju Ċentrali tal-Istatistika […], u dan bla ħsara għall-paragrafu 1d.
Paragrafu 1d. Jekk is-salarju medju msemmi fil-paragrafu 1c ikun inqas mis-salarju medju ppubblikat għat-tieni kwart tas-sena preċedenti, dan għandu jiġi adottat bħala l-bażi biex jiġi stabbilit is-salarju bażiku ta’ mħallef bir-rata preċedenti.
Paragrafu 2. Is-salarju bażiku għal imħallef għandu jkun espress fi gradi, li l-livell tagħhom għandu jkun stabbilit permezz tal-applikazzjoni ta’ multiplikaturi għall-bażi biex jiġi stabbilit is-salarju bażiku msemmi fil-paragrafu 1c. Il-gradi tas-salarju bażiku għal karigi ġudizzjarji individwali u l-multiplikaturi użati biex jiġi ddeterminat il-livell tas-salarju bażiku għall-imħallfin fi gradi individwali huma stabbiliti fl-anness għal din il-liġi.
[…]
Paragrafu 7. Barra minn hekk, ir-remunerazzjoni tal-imħallfin għandha tkun iddifferenzjata b’allowance tal-anzjanità fis-servizz li jammonta, b’effett mis-sitt sena ta’ servizz, għal 5 % tas-salarju bażiku u jiżdied kull sena b’1 % sakemm jilħaq 20 % tas-salarju bażiku.”
8. Fis‑17 ta’ Diċembru 2021, il-Leġiżlatur Pollakk adotta l-ustawa o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (il-Liġi tas‑17 ta’ Diċembru 2021 dwar Arranġamenti Speċifiċi għall-Implimentazzjoni tal-Liġi Baġitarja għall-2022) (15). Din il-liġi daħlet fis-seħħ fl‑1 ta’ Jannar 2022. Skont l-Artikolu 8 tagħha:
“1. Għas-sena 2022, il-bażi ta’ kalkolu tas-salarju bażiku tal-imħallfin imsemmija fl-Artikolu 91(1c) tal-Liġi tas‑27 ta’ Lulju 2001 dwar l-Organizzazzjoni tal-Qrati Ordinarji (Dz. U. tal‑2020, punt 2072, u tal-2021, punti 1080 u 1236) hija r-remunerazzjoni medja tat-tieni trimestru tas-sena 2020, ippubblikata fl-Avviż tal-President tal-Główny Urząd Statystyczny (l-Uffiċċju Ċentrali tal-Istatistika, il-Polonja).
2. Il-bażi msemmija fil-paragrafu 1 tiżdied b’ammont ta’ PLN 26.
3. Meta dispożizzjonijiet differenti jagħmlu riferiment għall-bażi ta’ kalkolu tas-salarju bażiku tal-imħallfin imsemmija fl-Artikolu 91(1c) tal-Liġi tas‑27 ta’ Lulju 2001 dwar l-Organizzazzjoni tal-Qrati Ordinarji, din tikkorrispondi, għas-sena 2022, għar-remunerazzjoni medja tat-tieni trimestru tas-sena 2020, ippubblikata fl-Avviż tal-President tal-Główny Urząd Statystyczny (l-Uffiċċju Ċentrali tal-Istatistika), miżjuda b’PLN 26.
4. Meta dispożizzjonijiet differenti jagħmlu riferiment għar-remunerazzjoni tal-imħallfin, din ir-remunerazzjoni tikkorrispondi, għas-sena 2022, għar-remunerazzjoni kkalkolata skont il-paragrafi 1 u 2”.
9. Fl‑1 ta’ Diċembru 2022, il-leġiżlatur Pollakk adotta l-ustawa o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (il-Liġi tal‑1 ta’ Diċembru 2022 dwar Arranġamenti Speċifiċi għall-Implimentazzjoni tal-Liġi Baġitarja għall-2023) (16). Din il-liġi daħlet fis-seħħ fl‑1 ta’ Jannar 2023. Skont l-Artikolu 8 tagħha:
“1. Għas-sena 2023, il-bażi tal-kalkolu tas-salarju bażiku tal-imħallfin, imsemmija fl-Artikolu 91(1c) tal-Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (il-Liġi tas‑27 ta’ Lulju 2001 dwar l-Organizzazzjoni tal-Qrati Ordinarji) (Dz. U. tal‑2020, punt 2072, kif emendata) tammonta għal PLN 5 444.42.
2. Meta dispożizzjonijiet differenti jagħmlu riferiment għall-bażi ta’ kalkolu tas-salarju tal-imħallfin imsemmija fl-Artikolu 91(1c) tal‑Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (il-Liġi tas‑27 ta’ Lulju 2001 dwar l-Organizzazzjoni tal-Qrati Ordinarji), għas-sena 2023, l-ammont tagħha jkun PLN 5 444.42”.
Id‑dritt Litwan
10. L-Artikolu 3 tal-Lietuvos Respublikos teisėjų darbo apmokėjimo įstatymas (il-Liġi tar-Repubblika tal-Litwanja dwar ir-Remunerazzjoni tal-Imħallfin; iktar ’il quddiem il-“LRI”) fil-verżjoni fis-seħħ mill-1 ta’ Jannar 2022 sat-30 ta’ Ġunju 2023 (17), jipprovdi li r-rata bażika għas-salarju (remunerazzjoni) tal-politiċi tal-Istat, tal-impjegati tal-Istat, u tal-impjegati ta’ istituzzjonijiet iffinanzjati mill-Istat u mill-muniċipalitajiet tar-Repubblika tal-Litwanja għal sena partikolari mil-Lietuvos Respublikos Seimas (il-Parlament tar-Repubblika tal-Litwanja) hija applikata għall-kalkolu tar-remunerazzjoni tal-imħallfin. Ir-rata bażika għas-sena finanzjarja li tkun ġejja għandha tiġi stabbilita bi ftehim kollettiv nazzjonali li jieħu inkunsiderazzjoni r-rata ta’ inflazzjoni annwali medja għas-sena preċedenti (kif ikkalkolata bl-indiċi tal-prezzijiet tal-konsumatur nazzjonali), il-livell tas-salarju mensili minimu u l-impatt tal-fatturi l-oħra li jaffettwaw il-livell u l-evoluzzjoni tas-salarju medju fis-settur pubbliku. Il-Lietuvos Respublikos Seimas (il-Parlament tar-Repubblika tal-Litwanja) japprova r-rata bażika fil-ftehim kollettiv nazzjonali. Jekk il-ftehim kollettiv nazzjonali ma jiġix konkluż jew ma jiġix emendat sal-1 ta’ Ġunju tas-sena kurrenti, ir-rata bażika għas-sena finanzjarja li tkun ġejja tiġi adottata mis-Seimas fuq proposta mil-Lietuvos Respublikos Vyriausybė (il-Gvern tar-Repubblika tal-Litwanja), wara li jkun evalwa u ħa inkunsiderazzjoni ċ-ċirkustanzi msemmija f’dan l-artikolu. Ir-rata bażika ġdida li tiġi approvata ma tistax tkun inqas mir-rata bażika eżistenti, sakemm ma jkunx hemm ċirkustanzi eċċezzjonali li jiġu stabbiliti u ddikjarati skont il-proċedura prevista mil-Lietuvos Respublikos fiskalinės sutarties įgyvendinimo konstitucinis įstatymas Nr XII-1289 (il-Liġi Kostituzzjonali tar-Repubblika tal-Litwanja fuq l-Implimentazzjoni tat-Trattat Fiskali) tas‑6 ta’ Novembru 2014 (TAR, 2014, Nru 17028).
11. Skont l-Artikolu 4(2) tal-LRI, ir-remunerazzjoni tal-imħallfin (18) kienet tikkonsisti (19) f’: (i) salarju; (ii) żieda minħabba l-anzjanità fis-servizz tal-Istat Litwan; (iii) ħlas għal xogħol u biex joqogħdu tal-għassa fi ġranet ta’ mistrieħ u f’vaganzi pubbliċi, u għas-sostituzzjoni; u (iv) bonus għal żieda fil-volum ta’ xogħol. Skont il-Kapitolu II tal-Anness għal-LRI, is-salarju tal-imħallfin (20) jiġi kkalkolat bil-multiplikazzjoni tal-koeffiċjent tas-salarju stabbilit fl-Anness għal-LRI bir-rata bażika. Ir-rata bażika kienet EUR 181 fl-2022 u EUR 186 fl-2023. Il-koeffiċjent tas-salarju għal imħallef tal-qorti reġjonali kien 17.2 (21).
12. L-Artikolu 3 tal-Lietuvos Respublikos pareiginės algos (atlyginimo) bazinio dydžio nustatymo ir asignavimų darbo užmokesčiui perskaičiavimo įstatymas Nr. XIV-2011 (il-Liġi tar-Repubblika tal-Litwanja Nru XIV-2011 li tiffissa r-rata bażika tas-salarju (tar-remunerazzjoni) u li temenda l-approprjazzjonijiet tas-salarji), tal‑25 ta’ Mejju 2023 (TAR, 2023, Nru 11589) jipprovdi:
“Ir-rata bażika tas-salarju (tar-remunerazzjoni)
1. Għall-kalkolu tas-salarju (remunerazzjoni) tal-ħaddiema msemmija fl-Artikolu 2 ta’ din il-liġi, ir-rata bażika tas-salarju (remunerazzjoni) hija daqs is-salarju mensili medju tal-pajjiż (inklużi impriżi individwali) għas-sena 2022, kif ippubblikat mill-Valstybės duomenų agentūra (l-Aġenzija Nazzjonali tad-Data, il-Litwanja), u hija ffissata fis-somma ta’ EUR 1 785.40.
2. Għall-iskopijiet tal-applikazzjoni tar-rata bażika tas-salarju (remunerazzjoni) prevista fil-paragrafu 1 ta’ dan l-artikolu, is-salarju kkalkolat mill-ġdid ma jistax ikun inqas mis-salarju (remunerazzjoni) ta’ qabel dan il-kalkolu ġdid”.
13. Is-sistema l-ġdida ta’ remunerazzjoni tal-imħallfin tal-qrati ta’ ġurisdizzjoni ġenerali u tal-qrati speċjalizzati tar-Repubblika tal-Litwanja daħlet fis-seħħ fl‑1 ta’ Lulju 2023. Id-Digriet Nru 1R-85 tal-Lietuvos Respublikos teisingumo ministras (il-Ministru tal-Ġustizzja tar-Repubblika tal-Litwanja) tat‑2 ta’ April 2004 u r-riżoluzzjoni tal-Lietuvos advokatų taryba (l-Assoċjazzjoni tal-Avukati Litwana) tas‑26 ta’ Marzu 2004 approvaw ir-rakkomandazzjonijiet dwar id-drittijiet massimi li għandhom jingħataw għal servizzi legali pprovduti minn avukat f’kawżi ċivili.
Il‑kawża prinċipali u d‑domandi preliminari magħmula
Kawża C‑146/23
14. XL kien assenjat mas-Sąd Rejonowy w Suwałkach (il-Qorti Distrettwali, Suwałki, il-Polonja) fl‑4 ta’ Diċembru 2003. Fit‑3 ta’ April 2007, huwa kien ikkollokat mas-Sąd Rejonowy w Białymstoku (il-Qorti Distrettwali, Białystok, il-Polonja) fejn għadu sedenti llum. B’effett mill‑5 ta’ Awwissu 2021, XL ġie impjegat fuq skala tas-salarju “ħamsa”. Ir-remunerazzjoni mensili ta’ XL tiġi kkalkolata billi jiġi mmultiplikat is-salarju bażiku ta’ 5 050.48 zlote Pollakki (PLN) fl-2022 u PLN 5 444.42 f’Jannar 2023 b’koeffiċjent ta’ 2.5, li miegħu jiżdied suppliment ta’ 20 % tas-salarju bażiku għas-snin ta’ servizz (22). XL ressaq kawża kontra min jimpjegah, is-Sąd Rejonowy w Białymstoku (il-Qorti Distrettwali, Białystok), fejn talab ħlas ta’ PLN 10 000 għal xogħol li huwa wettaq mill‑1 ta’ Lulju 2022 sal‑31 ta’ Jannar 2023 u għal interessi moratorji statutorji fuq din is-somma. Din tammonta għad-differenza bejn is-salarju li XL irċieva mill‑1 ta’ Lulju 2022 sal‑31 ta’ Jannar 2023 u s-salarju dovut lilu skont il-mekkaniżmu fl-Artikolu 91 tal-Liġi dwar l-Organizzazzjoni tal-Qrati Ordinarji. Skont XL, din id-differenza hija PLN 1 362.12 fix-xahar għax-xhur ta’ Lulju sa Novembru 2022, PLN 1 053.90 għax-xahar ta’ Diċembru 2022 (23) u PLN 2 135.50 għax-xahar ta’ Jannar 2023.
15. Il-bażi għat-talba ta’ XL hija li l-Liġijiet dwar Arranġamenti Speċifiċi għall-Implimentazzjoni tal-Liġijiet Baġitarji għall‑2021, 2022 u 2023 ma humiex konformi mal-Liġi dwar l-Organizzazzjoni tal-Qrati Ordinarji, mal-Kostituzzjoni tar-Repubblika tal-Polonja u mad-dritt tal-Unjoni peress li, meta titnaqqas ir-remunerazzjoni tiegħu, dawn jippreġudikaw il-prinċipju tal-indipendenza tal-imħallfin u joħolqu kundizzjonijiet li jippermettu lis-setgħa leġiżlattiva u dik eżekuttiva jinfluwenzaw il-kontenut tad-deċiżjonijiet ġudizzjarji. Il-persuna li timpjega lil XL ssostni li hija ħallsitu skont il-liġi u li hija ma tistax tiddetermina r-remunerazzjoni tal-imħallfin fuq inizjattiva tagħha.
16. Iż-żewġ partijiet jirreferu għad-dikjarazzjoni tar-raġunijiet tal-Gvern għall-abbozzi tal-liġijiet dwar arranġamenti speċifiċi għall-implimentazzjoni tal-liġijiet baġitarji għall‑2021, 2022 u 2023 imma minnha jiddeduċu konklużjonijiet dijametrikament opposti. XL jenfasizza l-“iffriżar” tas-salarji tal-imħallfin meta pparagunati maż-żieda fir-remunerazzjoni tad-diretturi ta’ ċerti entitajiet pubbliċi (ta’ bejn 40 % sa 60 %). Il-persuna li timpjega lil XL tirreferi għall-assenza ta’ riżorsi disponibbli għajr għal dawk ipprovduti fil-baġit tagħha.
17. Skont il-qorti tar-rinviju, l-Artikolu 91 tal-Liġi dwar l-Organizzazzjoni tal-Qrati Ordinarji jistabbilixxi l-mekkaniżmu biex jiġi kkalkolat is-salarju bażiku tal-imħallfin għal sena partikolari b’riferiment għas-salarju medju għat-tieni kwart tas-sena preċedenti. Dan il-mekkaniżmu, li kien introdott fit‑22 ta’ April 2009, huwa intiż li jiżgura li s-sistema ta’ remunerazzjoni tal-imħallfin tilħaq l-istandard meħtieġ mill-Artikolu 178(2) tal-Kostituzzjoni tar-Repubblika tal-Polonja. L-emenda tal-2009 kienet immirata li tiżgura li l-kalkolu tas-salarji tal-imħallfin ikun iktar oġġettiv u naqqset l-influwenza ta’ awtoritajiet oħra fl-iffissar tal-livell tas-salarji bażiċi tal-imħallfin. Qabel din il-bidla, is-sistema biex jiġu kkalkolati s-salarji tal-imħallfin kienet ibbażata, inter alia, fuq ammont bażiku stabbilit fil-baġit tal-Istat annwali.
18. Il-qorti tar-rinviju tosserva li “fuq inizjattiva tal-eżekuttiv, il-mekkaniżmu biex jiġi kkalkolat is-salarju bażiku tal-imħallfin kien emendat tliet darbiet mil-Liġijiet li Jistabbilixxu Dispożizzjonijiet Speċjali għall-Implimentazzjoni tal-Liġijiet Baġitarji għall‑2021, 2022 u 2023” (24). Fl-2021, is-salarji tal-imħallfin kienu “ffriżati” u s-salarju bażiku tagħhom kien ikkalkolat b’riferiment għas-salarju medju għat-tieni kwart tal-2019, iktar milli b’riferiment għas-salarju medju tat-tieni kwart tal-2020. Fl-2022, is-salarji bażiċi tal-imħallfin kienu kkalkolati b’riferiment għas-salarju medju għat-tieni kwart tal-2020. Dan irriżulta f’żieda meta mqabbel mas-salarju medju tat-tieni kwart tal-2021. Fl-2023, is-salarji tal-imħallfin ġew ikkalkolati fuq il-bażi ta’ ammont bażiku fiss (25), iktar milli fuq il-bażi tas-salarju medju għat-tieni kwart tal-2022.
19. L-emendi għall-baġit tal-Istat tal-2021 saru minħabba s-sitwazzjoni ekonomika fil-Polonja wara li faqqgħet il-pandemija tal-COVID-19. Id-dispożizzjonijiet li jirrigwardaw il-baġit tal-Istat tal-2022 ma semmewx xi ċirkustanzi partikolari, filwaqt li dawk li jirrigwardaw il-baġit tal-Istat tal-2023 jirreferu għall-impatt baġitarju sinjifikattiv tal-pandemija tal-COVID-19 u l-invażjoni Russa fl-Ukraina.
20. F’Diċembru 2022, l-Ewwel President tas-Sąd Najwyższy (il-Qorti Suprema, il-Polonja) (26), il-President tan-Naczelny Sąd Administracyjny (il-Qorti Suprema Amministrattiva, il-Polonja) (27) u l-Krajowa Rada Sądownictwa (il-Kunsill Nazzjonali tal-Ġudikatura; iktar ’il quddiem il-“KRS”) (28) ressqu azzjonijiet separati quddiem it-Trybunał Konstytucyjny (il-Qorti Kostituzzjonali, il-Polonja) biex jikkontestaw il-kostituzzjonalità tad-dispożizzjonijiet baġitarji għas-salarji tal-imħallfin fl-2023. Il-qorti tar-rinviju taqbel mar-riżervi li esprimew ir-rikorrenti f’dawk il-proċeduri. Hija tikkunsidra li l-“iffriżar” għal tliet snin tas-sistema ta’ kalkolu tar-remunerazzjoni ġudizzjarja b’riferiment għal parametru oġġettiv, jiġifieri, is-salarju medju fit-tieni kwart tas-sena preċedenti, jippreġudika l-indipendenza tal-ġudikatura. Dan jammonta għal theddida ta’ tnaqqis permanenti, repetut u konsistenti tar-remunerazzjoni tal-imħallfin bil-għan li l-ġudikatura tkun subordinata għas-setgħa eżekuttiva u għas-setgħa leġiżlattiva. Din it-theddida hija evidenti partikolarment fid-dawl tal-kriżi tal-Istat tad-dritt fil-Polonja. Barra minn hekk, din hija kompletament inkomprensibbli fid-dawl tas-sitwazzjoni finanzjarja stabbli tal-Istat Pollakk. Il-qorti tar-rinviju tikkunsidra wkoll li l-alterazzjoni tar-regoli biex tiġi stabbilita r-remunerazzjoni tal-imħallfin għad-detriment ta’ dawn tal-aħħar – partikolarment meta pparagunati maż-żieda fl-għoli tal-ħajja – tista’ tikkawża impatt negattiv fuq inizjattivi għat-titjib tal-funzjonament tal-qrati (29). Hemm riskju sinjifikattiv li l-imħallfin iressqu numru kbir ta’ kawżi biex jikkontestaw il-livell tas-salarji li huma rċevew fl‑2021, 2022 u fl‑2023.
21. Is-Sąd Rejonowy w Białymstoku (il-Qorti Distrettwali, Białystok) iddeċidiet għaldaqstant li tissospendi l-proċeduri u li tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domanda preliminari li ġejja:
“L-Artikolu 2 tat-Trattat dwar l-Unjoni Ewropea, li, billi jistabbilixxi l-valuri li fuqhom hija bbażata l-Unjoni Ewropea fir-rigward tal-ossservanza tal-Istat tad-dritt, u t-tieni subparagrafu tal-Artikolu 19(1) tat-Trattat dwar l-Unjoni Ewropea moqri flimkien mal-Artikolu 47 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea li skonthom l-Istati Membri għandhom jiżguraw protezzjoni ġudizzjarja effettiva bbażata fuq id-dritt ta’ aċċess għal qorti indipendenti u imparzjali għandhom jiġu interpretati fis-sens li l-prinċipju tal-indipendenza tal-imħallfin jipprekludi leġiżlazzjoni nazzjonali li, bil-għan li tillimita l-ispejjeż baġitarji, tidderoga mill-mekkaniżmu li r-remunerazzjoni tal-imħallfin tiġi stabbilita abbażi ta’ kriterji oġġettivi, indipendenti mill-indħil arbitrarju tas-setgħa eżekuttiva u dik leġiżlattiva u li twassal għal tnaqqis permanenti tal-livell ta’ remunerazzjoni tal-imħallfin, bi ksur tal-garanziji kostituzzjonali li jiżguraw lill-imħallfin remunerazzjoni li tikkorrispondi mad-dinjità tal-funzjoni tagħhom u mal-portata tad-dmirijiet tagħhom u li jiggarantixxu l-amministrazzjoni tal-ġustizzja minn qrati indipendenti u mħallfin indipendenti?”
Kawża C‑374/23
22. Ir-rikorrenti, SR u RB, huma mħallfin fil-Vilniaus apygardos administracinis teismas (il-Qorti Amministrattiva Reġjonali, Vilnius, il-Litwanja). Huma ressqu azzjoni għad-danni kontra l-Lietuvos Respublika (ir-Repubblika tal-Litwanja) għan-nuqqas ta’ din li tieħu azzjoni (30). SR talab EUR 74 286.09 bħala danni filwaqt li t-talba ta’ RB hija għal EUR 95 620.17 (31). Id-digriet tar-rinviju ma jindikax kif ir-rikorrenti waslu għal dawn l-ammonti.
23. SR u RB jsostnu li l-livell tar-remunerazzjoni tagħhom jiddependi fuq ir-rieda politika tas-setgħa eżekuttiva u leġiżlattiva. Dan huwa inkompatibbli mal-prinċipju tal-indipendenza tal-imħallfin, sanċit fl-Artikolu 109 tal-Lietuvos Respublikos Konstitucija (il-Kostituzzjoni tar-Repubblika tal-Litwanja) u mal-obbligi internazzjonali tar-Repubblika tal-Litwanja.
24. Ir-Repubblika tal-Litwanja titlob li l-azzjoni ta’ SR u RB tiġi miċħuda. Hija tosserva, inter alia, li r-rata bażika għar-remunerazzjoni tal-impjegati fis-settur pubbliku hija stabbilita annwalment fid-dawl tar-riżorsi finanzjarji u impenji tal-Istat. Mill‑2018 sal‑2023, ir-rata bażika żdiedet b’mod konsistenti fid-dawl tal-kundizzjonijiet ekonomiċi u soċjali, l-impenji tal-Istat u d-disponibbiltà ta’ riżorsi finanzjarji disponibbli. Ir-rata bażika għandha “impatt ekonomiku dirett fuq is-settur privat u s-salarju nazzjonali medju”. Ir-Repubblika tal-Litwanja ssostni wkoll li s-sistema għar-remunerazzjoni tal-imħallfin taqa’ fid-diskrezzjoni kostituzzjonali tal-Istat u l-istituzzjonijiet tiegħu.
25. Skont il-Vilniaus apygardos administracinis teismas (il-Qorti Amministrattiva Reġjonali, Vilnius), ir-remunerazzjoni grossa mensili tal-imħallfin tal-qorti reġjonali kienet EUR 2 440.85 fl-2008 u EUR 2 362 fl-2021 (32). Filwaqt li r-remunerazzjoni tal-imħallfin tidher li żdiedet b’madwar 8 % matul il-perijodu ta’ 13-il sena bejn l‑2008 u l‑2021, fir-realtà, ir-remunerazzjoni tal-imħallfin naqset bi 3.2 % f’termini nominali minħabba l-impatt tat-tibdiliet fit-taxxa biss. Il-qorti tar-rinviju indikat li, sa minn tmiem l‑2021, ir-remunerazzjoni tal-imħallfin qiegħda tavviċina l-livell tas-salarju medju nazzjonali. Fl‑ewwel trimestru tal-2022, is-salarju mensili medju nazzjonali kien EUR 1 729.90 filwaqt li s-salarju mensili medju ta’ mħallef kien EUR 3 113.20 (33).
26. Il-Vilniaus apygardos administracinis teismas (il-Qorti Amministrattiva Reġjonali, Vilnius) tosserva li filwaqt li l-onorarju fis-siegħa rrakkomandat għal servizzi ta’ avukat huwa EUR 179.90 (34), is-salarju gross fis-siegħa ta’ mħallef ta’ qorti reġjonali (35) huwa madwar EUR 20. Permezz, inter alia, tal-validazzjoni tal-ammont massimu tad-drittijiet tal-avukati, ir-Repubblika tal-Litwanja tiddiskrimina bejn avukati u mħallfin għal dak li jirrigwarda l-qligħ rispettiv, u għaldaqstant tikser l-Artikolu 29 u 48 tal-Kostituzzjoni tar-Repubblika tal-Litwanja dwar in-nondiskriminazzjoni u t-trattament ugwali fir-rigward tad-drittijiet tal-bniedem (36) u l-Artikolu 2 TUE. Il-Gvern Litwan jirrikonoxxi impliċitament li r-rata bażika għar-remunerazzjoni tal-imħallfin ma għandhiex tiddependi fuq ir-rieda politika tas-setgħa leġiżlattiva u dik eżekuttiva, imma fuq l-indikaturi ekonomiċi nazzjonali (37). F’dan il-kuntest, il-Gvern Litwan beda r-riforma tar-remunerazzjoni fis-servizz pubbliku bil-għan li jiżgura li r-remunerazzjoni tal-uffiċjali tal-Istat tiġi kkalkolata b’riferiment għal tali indikaturi ekonomiċi.
27. Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, il-Vilniaus apygardos administracinis teismas (il-Qorti Amministrattiva Reġjonali, Vilnius) iddeċidiet li tissospendi l-proċeduri u li tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari li ġejjin:
“(1) Il-valuri tad-demokrazija, tal-Istat tad-dritt, tar-rispett tad-drittijiet tal-bniedem u tal-ġustizzja, stabbiliti fl-Artikolu 2 TUE, u d-dispożizzjonijiet tat-tieni subparagrafu tal-Artikolu 19(1) TUE, għandhom jiġu interpretati fis-sens li jagħtu lill-awtoritajiet leġiżlattivi u eżekuttivi tal-Istati Membri s-setgħa diskrezzjonali illimitata u esklużiva li jiffissaw, permezz tal-leġiżlazzjoni nazzjonali, ir-remunerazzjoni tal-imħallfin f’livell li jiddependi biss mir-rieda tas-setgħat leġiżlattivi u eżekuttivi?
(2) Id-dispożizzjonijiet tat-tieni subparagrafu tal-Artikolu 19(1) TUE, kif ukoll dawk tal-Artikolu 47 tal-Karta, li jirrigwarda, inter alia, l-indipendenza tal-imħallfin, għandhom jiġu interpretati fis-sens li jippermettu lill-Istati Membri jintroduċu, permezz ta’ leġiżlazzjoni nazzjonali, leġiżlazzjoni li tistabbilixxi r-remunerazzjoni tal-imħallfin inqas mir-remunerazzjoni jew mill-onorarji ffissati mill-Istat għall-membri ta’ professjonijiet legali oħra?”
Proċedura quddiem il‑Qorti tal‑Ġustizzja
28. Fil-Kawża C‑146/23, XL, il-Gvern Pollakk u l-Kummissjoni Ewropea ppreżentaw osservazzjonijiet bil-miktub.
29. Fis-sentenza tagħha tat‑8 ta’ Novembru 2023, K 1/23, it-Trybunał Konstytucyjny (il-Qorti Kostituzzjonali) iddeċidiet, inter alia, li l-Artikoli 8 u 9 tal-ustawa z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (il-Liġi dwar Arranġamenti Speċifiċi għall-Implimentazzjoni tal-Liġi Baġitarja għall‑2023) tal‑1 ta’ Diċembru 2022 huma “inkonsistenti mal-”Artikolu 178(2) tal-Kostituzzjoni tar-Repubblika tal-Polonja.
30. Permezz ta’ deċiżjoni tas‑16 ta’ Novembru 2023, il-President tal-Qorti tal-Ġustizzja talab lis-Sąd Rejonowy w Białymstoku (il-Qorti Distrettwali, Białystok), l-ewwel, biex tindika jekk xtaqitx iżżomm il-parti mit-talba għal deċiżjoni preliminari tagħha li tirrigwarda l-perijodu mill‑1 ta’ Jannar 2023 sal‑31 ta’ Jannar 2023 u, it-tieni, biex tindika l-impatt possibbli tas-sentenza tat-Trybunał Konstytucyjny (il-Qorti Kostituzzjonali) fuq il-legalità tal-Artikolu 8(1) u (2) tal-ustawa o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (il-Liġi dwar Arranġamenti Speċifiċi għall-Implimentazzjoni tal-Liġi Baġitarja għall‑2022).
31. Fir-risposta tagħha tat‑30 ta’ Novembru 2023, is-Sąd Rejonowy w Białymstoku (il-Qorti Distrettwali, Białystok) ikkonfermat li t-Trybunał Konstytucyjny (il-Qorti Kostituzzjonali) iddikjarat li l-Artikoli 8 u 9 tal-ustawa z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (38) (il-Liġi dwar Arranġamenti Speċifiċi għall-Implimentazzjoni tal-Liġi Baġitarja għall‑2023) huma “inkonsistenti ma’”, inter alia, l-Artikolu 178(2) tal-Kostituzzjoni tar-Repubblika tal-Polonja u li, għaldaqstant, dawn id-dispożizzjonijiet ma għadhomx fis-seħħ (39).
32. Is-Sąd Rejonowy w Białymstoku (il-Qorti Distrettwali, Białystok) indikat ukoll ix-xewqa tagħha li żżomm fit-totalità tagħha t-talba għal deċiżjoni preliminari tagħha, inkluża l-parti li tirrigwarda l-perijodu bejn l‑1 ta’ Jannar 2023 sal‑31 ta’ Jannar 2023. Skont is-Sąd Rejonowy w Białymstoku (il-Qorti Distrettwali, Białystok), is-sentenza tat-Trybunał Konstytucyjny (il-Qorti Kostituzzjonali) hija limitata għal deċiżjoni dwar il-kostituzzjonalità tal-Artikoli 8 u 9 tal-ustawa z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (il-Liġi dwar Arranġamenti Speċifiċi għall-Implimentazzjoni tal-Liġi Baġitarja għall‑2023) fid-dawl tal-Artikolu 178(2) tal-Kostituzzjoni tar-Repubblika tal-Polonja u d-dinjità tal-kariga ta’ mħallef b’rabta mal-portata tad-dmirijiet tal-imħallfin. Din is-sentenza ma eżaminatx il-prinċipju tal-indipendenza u l-libertà tal-imħallfin mill-interferenza fuqhom mil-leġiżlatur u/jew mill-eżekuttiv. Barra minn hekk, it-Trybunał Konstytucyjny (il-Qorti Kostituzzjonali) ma eżaminatx l-ustawa o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (il-Liġi dwar Arranġamenti Speċifiċi għall-Implimentazzjoni tal-Liġi Baġitarja għall‑2022).
33. Fil-Kawża C‑374/23, il-Gvern Litwan u dak Pollakk u l-Kummissjoni ppreżentaw osservazzjonijiet bil-miktub.
34. Permezz ta’ deċiżjoni tat‑23 ta’ Jannar 2024, il-Qorti tal-Ġustizzja għaqqdet il-Kawża C‑146/23 u l-Kawża C‑374/23 għall-iskopijiet tal-proċedura orali u tas-sentenza.
35. Waqt is-seduta tat‑12 ta’ Marzu 2024, il-Gvern Litwan u dak Pollakk, u l-Kummissjoni ppreżentaw is-sottomissjonijiet orali u rrispondew għad-domandi tal-Qorti tal-Ġustizzja.
Evalwazzjoni
Ġurisdizzjoni tal‑Qorti tal‑Ġustizzja fil‑Kawża C‑374/23
36. Il-Gvern Litwan (40) josserva li l-Istati Membri għandhom kompetenza esklużiva biex jirregolaw ir-remunerazzjoni tal-imħallfin u ta’ detenturi ta’ kariga pubblika u impjegati tas-settur pubbliku skont id-dritt nazzjonali. Id-dritt tal-Unjoni, għaldaqstant, ma għandu ebda rwol f’dan ir-rigward. Meta jifformula l-liġijiet baġitarji, il-Gvern Litwan għandu jieħu inkunsiderazzjoni, inter alia, is-sitwazzjoni soċjoekonomika fil-Litwanja, il-bżonnijiet u r-riżorsi tal-Istat u l-impenji finanzjarji. Id-domandi magħmula mill-Vilniaus apygardos administracinis teismas (il-Qorti Amministrattiva Reġjonali, Vilnius) jistaqsu lill-Qorti tal-Ġustizzja biex tiddeċiedi fuq il-limiti tal-marġni ta’ diskrezzjoni li s-setgħa leġiżlattiva u eżekuttiva Litwana jgawdu skont il-Kostituzzjoni tar-Repubblika tal-Litwanja u kif interpretat mil-Lietuvos Respublikos Konstitucinis Teismas (il-Qorti Kostituzzjonali tar-Repubblika tal-Litwanja). Il-Qorti tal-Ġustizzja ma għandhiex ġurisdizzjoni tagħmel dan.
37. Hija ġurisprudenza stabbilita li għalkemm l-organizzazzjoni tal-ġustizzja fl-Istati Membri taqa’ fil-kompetenza ta’ dawn tal-aħħar, fl-eżerċizzju ta’ din il-kompetenza, l-Istati Membri huma meħtieġa josservaw l-obbligi li jirriżultaw mid-dritt tal-Unjoni u, b’mod partikolari, mit-tieni subparagrafu tal-Artikolu 19(1) TUE (41). Skont it-tieni subparagrafu tal-Artikolu 19(1) TUE, kull Stat Membru għandu jiżgura li l-qrati jew tribunali li jistgħu jagħtu deċiżjoni dwar l-applikazzjoni jew l-interpretazzjoni tad-dritt tal-Unjoni (42), jissodisfaw ir-rekwiżiti ta’ protezzjoni ġudizzjarja effettiva (43). Din id-dispożizzjoni tipprekludi dispożizzjonijiet nazzjonali li jikkonċernaw l-organizzazzjoni tal-ġustizzja li jkunu ta’ natura li jirrappreżentaw rigress fir-rigward tal-protezzjoni tal-valur tal-Istat tad-dritt (44). Għaldaqstant, l-Istati Membru huma meħtieġa li jippjanaw l-organizzazzjoni tal-ġustizzja b’mod li tiżgura l-osservanza tar-rekwiżiti li jirriżultaw mid-dritt tal-Unjoni. Dawn jinkludu, b’mod partikolari, l-indipendenza tal-imħallfin mitluba jiddeċiedu dwar il-kwistjonijiet marbuta mal-applikazzjoni jew mal-interpretazzjoni ta’ dan id-dritt, sabiex tiġi ggarantita l-protezzjoni ġudizzjarja effettiva lid-drittijiet tal-individwi misluta minnu (45).
38. Mill-ġurisprudenza, u b’mod partikolari mis-sentenza tal-Imħallfin Portugiżi u mis-sentenza Escribano Vindel, isegwi li l-Qorti tal-Ġustizzja għandha ġurisdizzjoni tinterpreta d-dritt tal-Unjoni f’każijiet li jirrigwardaw l-organizzazzjoni tas-sistema ġudizzjarja tal-Istat Membru, inkluż ir-remunerazzjoni tal-imħallfin.
L‑ammissibbiltà tad‑domandi magħmula fil‑Kawża C‑374/23
39. Il-Gvern Litwan isostni li t-talba għal deċiżjoni preliminari fil-Kawża C‑374/23 hija inammissibbli peress li d-domandi magħmula mill-Vilniaus apygardos administracinis teismas (il-Qorti Amministrattiva Reġjonali, Vilnius) ma humiex relatati mal-fatti u mat-tilwima quddiem dik il-qorti. Għaldaqstant, ma hijiex meħtieġa risposta mill-Qorti tal-Ġustizzja għad-domandi magħmula biex tkun riżolta t-tilwima fil-kawża prinċipali.
40. L-Artikolu 267 TFUE jipprovdi li d-deċiżjoni preliminari mitluba għandha tkun “meħtieġa” sabiex tippermetti li l-qrati tar-rinviju “ikunu jistgħu jagħtu s-sentenza” fil-kawża li jkunu adita biha. Għalhekk, il-Qorti tal-Ġustizzja fakkret repetutament li kemm mill-kliem kif ukoll mill-istruttura tal-Artikolu 267 TFUE jirriżulta li qorti nazzjonali ma tistax tressaq talba għal deċiżjoni preliminari sakemm ma jkunx hemm kawża li hija effettivament pendenti quddiemha, li fil-kuntest tagħha hija għandha tagħti deċiżjoni li tista’ tieħu inkunsiderazzjoni s-sentenza dwar id-deċiżjoni preliminari (46).
41. Il-kawża prinċipali fil-Kawża C‑374/23 tikkonċerna talba għad-danni kontra r-Repubblika tal-Litwanja mressqa minn żewġ imħallfin, SR u RB, fejn huma jitolbu li s-setgħa tal-leġiżlatur u dik tal-eżekuttiv li jiddeterminaw ir-remunerazzjoni tagħhom hija inkompatibbli mal-indipendenza tal-ġudikatura. Dan jikkostitwixxi fattur ta’ konnessjoni bejn it-tilwima quddiem il-Vilniaus apygardos administracinis teismas (il-Qorti Amministrattiva Reġjonali, Vilnius) u l-interpretazzjoni tad-dritt tal-Unjoni li tixtieq dik il-qorti. Għaldaqstant, nipproponi li l-interpretazzjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja hija “meħtieġa” biex tippermetti lill-qorti tar-rinviju tiddeċiedi t-tilwima li biha tinsab adita (47).
Rilevanza tal‑Artikolu 2 TUE u tal‑Artikolu 47 tal‑Karta fil‑Kawżi magħquda C‑146/23 u C‑374/23
42. Skont il-Gvern Litwan, peress li l-Istati Membri għandhom kompetenza esklużiva biex jirregolaw ir-remunerazzjoni tal-imħallfin, dawn ma jkunux qegħdin jimplimentaw id-dritt tal-Unjoni meta huma jiddeterminaw din ir-remunerazzjoni. Isegwi li, skont l-Artikolu 51(1) tagħha, il-Karta ma tapplikax għall-kawża prinċipali.
43. L-Artikolu 51(1) tal-Karta jindirizza d-dispożizzjonijiet tiegħu lill-Istati Membri meta jimplimentaw id-dritt tal-Unjoni biss. Ma huwiex ċar mid-digrieti tar-rinviju fil-Kawżi C‑146/23 u C‑374/23 li XL jew SR u RB qegħdin jinvokaw xi dritt li tagħtihom xi dispożizzjoni tad-dritt tal-Unjoni jew li huma s-suġġett ta’ proċeduri li jimplimentaw id-dritt tal-Unjoni. Id-digrieti tar-rinviju lanqas ma jindikaw li huma jqajmu xi kwistjoni dwar l-interpretazzjoni jew l-applikazzjoni ta’ regola tad-dritt tal-Unjoni. Xejn fit-talbiet għal deċiżjoni preliminari ma juri li xi persuna invokat id-dritt għal rimedju effettiv sanċit fl-Artikolu 47 tal-Karta. Għalhekk jidher li l-Artikolu 47 tal-Karta ma jistax jiġi invokat fil-kuntest tal-kawża prinċipali (48).
44. L-Artikolu 19 TUE jikkonkretizza l-valur tal-Istat tad-dritt affermat fl-Artikolu 2 TUE. Skont it-tieni subparagrafu tal-Artikolu 19(1) TUE, l-Istati Membri għandhom jipprevedu sistema ta’ rimedji u proċeduri legali li tiżgura lill-individwi r-rispett tad-dritt tagħhom għal protezzjoni ġudizzjarja effettiva fl-oqsma koperti mid-dritt tal-Unjoni. Il-protezzjoni ġudizzjarja effettiva tad-drittijiet li l-individwi jisiltu mid-dritt tal-Unjoni tikkostitwixxi prinċipju ġenerali tad-dritt tal-Unjoni li jirriżulta mit-tradizzjonijiet kostituzzjonali komuni għall-Istati Membri (49) u li l-Artikolu 47 tal-Karta jafferma mill-ġdid (50). F’dawn iċ-ċirkustanzi, nipproponi lill-Qorti tal-Ġustizzja li ma huwiex meħtieġ li l-Artikolu 2 TUE jiġi interpretat separatament mill-Artikolu 19 TUE (51).
Sustanza
45. Permezz tad-domandi tagħhom, is-Sąd Rejonowy w Białymstoku (il-Qorti Distrettwali, Białystok) u l-Vilniaus apygardos administracinis teismas (il-Qorti Amministrattiva Reġjonali, Vilnius) jitolbu interpretazzjoni tat-tieni subparagrafu tal-Artikolu 19(1) TUE fir-rigward ta’ żewġ kwistjonijiet. L-ewwel, dwar jekk din id-dispożizzjoni tinkludix li l-fatt li l-leġiżlatur u/jew l-eżekuttiv jgħaddu liġijiet li jiddeterminaw, jew inaqqsu r-remunerazzjoni tal-imħallfin. It-tieni, meta l-Istati Membri jadottaw tali liġijiet, liema kriterji għandhom josservaw sabiex ikunu konformi ma’ din id-dispożizzjoni.
46. Hija ġurisprudenza stabbilita li d-dritt tal-Unjoni ma jimponix fuq l-Istati Membri mudell kostituzzjonali preċiż li jirregola r-relazzjonijiet u l-interazzjoni bejn is-setgħat statali differenti, b’mod partikolari għal dak li jirrigwarda d-definizzjoni u d-delimitazzjoni tal-kompetenzi tagħhom. Fl-għażla tal-mudelli kostituzzjonali tagħhom, l-Istati Membri huma obbligati jikkonformaw, inter alia, mat-tieni subparagrafu tal-Artikolu 19(1) TUE billi ma jippreġudikawx l-indipendenza tal-qrati u ma jinterferixxux mal-funzjoni ġudizzjarja (52). Fid-dawl tal-istrutturi politiċi u kostituzzjonali differenti tal-Istati Membri, ir-rwoli li jgawdu l-atturi involuti fid-determinazzjoni tal-livell u elementi tar-remunerazzjoni tal-imħallfin jistgħu jvarjaw kunsiderevolment (53). F’demokrazija, il-prinċipji tat-tqassim tal-kompetenzi u l-bżonn li l-ġudikatura tkun iżolata minn influwenza esterna indebita, inter alia, mil-leġiżlatur u/jew mill-eżekuttiv ma jeskludux lil dan tal-aħħar milli jiddetermina ħafna aspetti tal-istruttura ġudizzjarja tal-Istat, inkluż ir-remunerazzjoni tal-imħallfin.
47. Sabiex jiżguraw it-trasparenza, l-oġġettività u ċ-ċertezza legali (54), l-Istati Membri għandhom jistabbilixxu qafas legali sabiex tiġi ffaċilitata d-determinazzjoni tar-remunerazzjoni tal-imħallfin, inkluż li jiġu individwati l-atturi involuti f’dan il-proċess u r-rwoli attribwiti lilhom (55). Dan il-qafas għandu jfittex il-protezzjoni tal-indipendenza ġudizzjarja billi jiżgura li l-livell tar-remunerazzjoni tal-imħallfin ikun jirrifletti l-importanza tal-funzjonijiet tagħhom. Il-liġijiet nazzjonali li jirregolaw ir-remunerazzjoni tal-imħallfin għandhom joperaw abbażi ta’ kriterji rilevanti, oġġettivi u verifikabbli li josservaw il-prinċipju ta’ proporzjonalità. Minn dan isegwi li r-remunerazzjoni tal-imħallfin ma tistax tiġi ddeterminata jew imnaqqsa fuq bażi diskrezzjonali jew b’riferiment għaċ-ċirkustanzi individwali. Liġi nazzjonali maħsuba sabiex tnaqqas il-livell tar-remunerazzjoni tal-imħallfin għandha tipprovdi, f’termini ċari, il-ġustifikazzjoni għaliha. Dan it-tnaqqis fir-remunerazzjoni ġudizzjarja li jista’ jirriżulta minnha għandu jkun temporanju u l-ammont tiegħu u t-tul tiegħu għandhom jiġu mfassla, u jevolvu, skont il-gravità u l-persistenza tal-kundizzjonijiet li ġġustifikaw l-adozzjoni ta’ dan it-tnaqqis. Taħt l-ebda ċirkustanzi ma jista’ dan it-tnaqqis tar-remunerazzjoni ikun immirat lejn il-ġudikatura għal trattament sfavorevoli. (56) Biex jiġi evalwat jekk hijiex qiegħda tiġi milquta l-ġudikatura, dan it-tnaqqis għandu jieħu inkunsiderazzjoni l-evoluzzjoni tar-remunerazzjoni tal-imħallfin u ta’ detenturi ta’ kariga pubblika paragunabbli, filwaqt li titqies, b’mod partikolari, kwalunkwe żieda reċenti tagħha (57). Biex jiġi żgurat li dawn il-prinċipji jiġu osservati, u biex tiġi msaħħa l-istabbiltà tagħhom, ir-regoli dwar ir-remunerazzjoni tal-imħallfin jew kwalunkwe tnaqqis fiha għandhom ikunu suġġetti għall-kontroll ġudizzjarju (58).
48. It-talbiet għal deċiżjoni preliminari jagħmlu riferiment għal-livell ta’ remunerazzjoni bażika tal-imħallfin fil-Polonja u fil-Litwanja (59). Fid-dawl tad-definizzjoni ta’ “paga” fl-ewwel subparagrafu tal-Artikolu 157(2) TFUE, kwalunkwe remunerazzjoni, sew jekk fi flus jew in natura, kemm jekk immedjata jew fil-futur, li l-imħallfin jirċievu direttament jew indirettament, għall-impjieg tagħhom għandha tittieħed inkunsiderazzjoni meta jiġi evalwat jekk ir-remunerazzjoni tagħhom hijiex proporzjonata għall-importanza tal-kariga tagħhom (60). Iż-żidiet jew l-allowances li jirċievu biex jeżerċitaw ċerti funzjonijiet jew kompiti jew responsabbiltajiet addizzjonali (61), l-anzjanità fis-servizz, it-tul tas-servizz jew tal-esperjenza, il-pensjonijiet tax-xogħol mhux kontributorji jew issussidjati (62) u l-kura tas-saħħa li hija addizzjonali għal dik ipprovduta lill-ħaddiema b’mod ġenerali taħt skema ta’ assistenza nazzjonali, l-akkomodazzjoni u l-użu ta’ vettura jew telefon għal skopijiet privati huma eżempji ta’ remunerazzjoni fi flus jew in natura li għandhom jittieħdu inkunsiderazzjoni (63). Il-limitazzjonijiet jew l-impedimenti fuq it-twettiq ta’ attivitajiet ekonomiċi oħra mill-imħallfin (64) għandhom jittieħdu inkunsiderazzjoni wkoll fl-evalwazzjoni tal-adegwatezza tar-remunerazzjoni tagħhom (65).
49. Fl-assenza ta’ armonizzazzjoni, fid-dawl tal-kundizzjonijiet soċjoekonomiċi li jvarjaw fl-Unjoni Ewropea, u l-limitazzjonijiet baġitarji differenti li jiffaċċjaw l-Istati Membri individwali, l-Istat Membri huma normalment fl-aħjar pożizzjoni sabiex jiddeterminaw ir-remunerazzjoni tal-imħallfin fil-ġurisdizzjoni tagħhom. Bla ħsara għall-obbligi imperattivi fit-tieni subparagrafu tal-Artikolu 19(1) UE, l-Istati Membri jgawdu għaldaqstant minn marġni ta’ diskrezzjoni meta jiġu biex jiddeterminaw il-livell tar-remunerazzjoni tal-imħallfin. Dan il-marġni ta’ diskrezzjoni ma huwiex illimitat. L-elementi oġġettivi, bħalma huwa s-salarju medju jew minimu nazzjonali – immultiplikat b’koeffiċjent – jew is-salarji ta’ detenturi oħra ta’ kariga pubblika nazzjonali jew ta’ impjegati fis-settur pubbliku b’responsabbiltajiet ekwivalenti, huma eżempji ta’ standards aċċettabbli li l-Istati Membri jistgħu jistrieħu fuqhom, flimkien ma’ parametri oħra bħalma huwa l-għoli tal-ħajja (l-indiċi tal-prezz tal-konsumatur fi Stat Membru), ir-rata tal-inflazzjoni, eċċ., biex jikkalkolaw ir-remunerazzjoni tal-imħallfin (66). Peress li l-livelli tas-salarji, inkluż il-livelli ta’ salarji minimi, ma humiex armonizzati fl-Unjoni Ewropea (67) u jvarjaw ħafna fid-dawl tad-differenzi sinjifikattivi fil-kundizzjonijiet soċjoekonomiċi li jipprevalu fid-diversi Stati Membri (68), is-sempliċi paragun tar-remunerazzjoni f’termini sempliċement monetarji ma huwiex adegwat. Għaldaqstant, ir-remunerazzjoni tal-imħallfin għandha tiġi evalwata fil-kuntest soċjoekonomiku nazzjonali preċiż ta’ kull Stat Membru (69).
50. L-evalwazzjoni tal-adegwatezza tar-remunerazzjoni tal-imħallfin għandha tivverifika jekk, f’kuntest soċjoekonomiku nazzjonali, din hijiex f’livell li huwa suffiċjenti li tattira, iżżomm u timmotiva persuni ta’ integrità morali għolja minn backgrounds differenti li għandhom il-kwalifiki u/jew l-esperjenza professjonali neċessarji (70). Remunerazzjoni li ma tkunx adegwata tista’ tippreġudika l-moral, tnaqqas il-produttività u finalment ixxekkel ir-reklutaġġ billi tiskoraġġixxi kandidati kkwalifikati milli jidħlu fil-professjoni. Iż-żamma ta’ mħallfin tista’ tkun affettwata wkoll peress li s-salarji baxxi jistgħu jħajru lill-individwi jitilqu l-professjoni u jirtiraw qabel tmiem il-mandat tagħhom jew qabel l-età tal-irtirar mandatorja, u għaldaqstant inaqqsu l-livell ġenerali tal-esperjenza ġudizzjarja (71).
51. Fin-nuqqas ta’ kwalunkwe indikazzjoni li r-remunerazzjoni tal-imħallfin hija ntaxxata illegalment jew b’mod sproporzjonat (72), il-prinċipju ta’ protezzjoni ġudizzjarja effettiva ma huwiex ta’ ostaklu għat-taxxi u oneri oħra – bħalma huma l-ħlasijiet tas-sigurtà soċjali – li Stat Membru jitlob legalment fuq ir-remunerazzjoni tal-imħallfin b’riferiment għal kriterji oġġettivi u mhux diskriminatorji. Għaldaqstant, il-piż ta’ tali oneri ġenerali ma jinkwadrax bħala parti mill-analiżi dwar il-kompatibbiltà ta’ sistema ta’ remunerazzjoni tal-imħallfin mat-tieni subparagrafu tal-Artikolu 19(1) TUE.
52. Il-paragun tar-remunerazzjoni tal-imħallfin mal-livell ta’ drittijiet li l-avukati jitolbu jew jingħataw meta jagħtu parir lil jew jitqabbdu mill-Istat huwa eskluż ukoll, anki fejn il-liġi tistipula skala għal dawn id-drittijiet. Filwaqt li l-livell tar-remunerazzjoni tal-imħallfin ma jistax jiġi mifrud mid-dħul fis-settur privat (73) f’kampi simili, il-funzjoni ġudizzjarja għandha min-natura ta’ servizz pubbliku, mhux funzjoni kummerċjali (74). Hija tinvolvi għażla konxja ta’ karriera li wieħed jaħdem fl-isfera pubblika inkambju, inter alia, għas-sigurtà tal-kariga tal-imħallef u għall-kumpens monetarju stabbli (75). Filwaqt li dan jista’ jwassal għal livell iktar baxx ta’ remunerazzjoni minn dak li l-avukati li jipprattikaw b’mod privat jistgħu jitolbu f’ċerti ċirkustanzi, l-imħallfin ma humiex esposti għar-riskji kummerċjali (76), ma għandhomx iħallsu spejjeż (77), ma humiex suġġetti għall-VAT u, fil-prinċipju, jitħallsu indipendentement mill-eżitu tal-proċeduri, il-prestazzjoni jew il-produttività tagħhom (78). Finalment, nista’ nżid ngħid li filwaqt l-imħallfin jitħallsu f’intervalli regolari prevedibbli, iż-żmien li fih il-klijenti jħallsu d-drittijiet tal-avukati jista’ jkun kemm twil u kif ukoll imprevedibbli ħafna (79).
53. Għaldaqstant, l-evalwazzjoni tal-adegwatezza tar-remunerazzjoni tal-imħallfin teħtieġ kemm perspettiva ħolistika, li tieħu inkunsiderazzjoni l-fatturi soċjoekonomiċi kollha, u kif ukoll aspett dinamiku jew ratione temporis, li jirreferi għall-evoluzzjoni ta’ din ir-remunerazzjoni matul iż-żmien. Filwaqt li jista’ ma jkunx obbligatorju għall-Istati Membri li jaġġornaw ir-remunerazzjoni tal-imħallfin awtomatikament biex jieħdu inkunsiderazzjoni l-inflazzjoni u/jew żidiet fl-għoli tal-ħajja jew li jirrevedu l-livelli tas-salarji f’intervalli speċifiċi, in-nuqqas persistenti li jagħmlu dan jista’ jwassal għal deprezzament tal-valur ta’ din ir-remunerazzjoni. Kwalunkwe erożjoni sinjifikattiva tal-livell tar-remunerazzjoni tal-imħallfin matul iż-żmien hija ta’ preġudizzju għall-indipendenza ġudizzjarja u għad-dinjità tal-kariga ġudizzjarja. Sakemm ma jkunx hemm tnaqqis kbir fil-valur f’daqqa, l-eżami tal-evoluzzjoni tar-remunerazzjoni tal-imħallfin għandu jsir b’riferiment għal perijodu rappreżentattiv ta’ mill-inqas għaxar snin.
54. Għal dak li jikkonċerna dawn il-kawżi magħquda, id-dritt Pollakk u dak Litwan jistabbilixxu qafas biex tiġi stabbilita r-remunerazzjoni tal-imħallfin (80). Ma hemm xejn fil-proċeduri quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja li jtendi li jindika li, b’dan il-mod, il-leġiżlatur Pollakk jew dak Litwan u/jew l-eżekuttiv użurpaw ir-rwol u l-poteri ta’ xi attur leġittimu ieħor (81). Dawn it-talbiet għal deċiżjoni preliminari juru wkoll li, f’dawn l-Istati Membri, ir-regoli li jirregolaw ir-remunerazzjoni tal-imħallfin, u kwalunkwe tnaqqis minnha, huma suġġetti għall-kontroll ġudizzjarju.
55. Il-Kawża C‑146/23 tressqet minħabba l-liġijiet dwar arranġamenti speċifiċi għall-implimentazzjoni tal-liġijiet baġitarji għall‑2021, 2022 u 2023 (82) li emendaw l-Artikolu 91 tal-Liġi dwar l-Organizzazzjoni tal-Qrati Ordinarji u naqqsu r-remunerazzjoni tal-imħallfin. Ma ġiex allegat li l-leġiżlatur Pollakk u/jew l-eżekuttiv ma kellhomx setgħa, taħt id-dritt Pollakk, jemendaw l-Artikolu 91 tal-Liġi dwar l-Organizzazzjoni tal-Qrati Ordinarji permezz tal-Liġijiet dwar Arranġamenti Speċifiċi għall-Implimentazzjoni tal-Liġijiet Baġitarji għall‑2021, 2022 u 2023. Il-firxa sħiħa tal-impatt tas-sentenza tat‑8 ta’ Novembru 2023, K 1/23, tat-Trybunał Konstytucyjny (il-Qorti Kostituzzjonali) (83) fuq dawn il-liġijiet baġitarji tibqa’ xi ftit mhux ċara. Waqt is-seduta, il-Gvern Pollakk ikkonferma, bi tweġiba għall-mistoqsijiet magħmula mill-Qorti tal-Ġustizzja, li r-remunerazzjoni dovuta lill-imħallfin wara din is-sentenza kienet tħallset. Fil-Kawża C‑374/23, SR u RB ressqu azzjoni għad-danni kontra r-Repubblika tal-Litwanja minħabba n-nuqqas tagħha li tieħu azzjoni peress li ebda proċeduri legali oħra ma huma disponibbli biex jeżiġu li l-leġiżlatur u l-eżekuttiv iħallsu remunerazzjoni lill-imħallfin li tkun proporzjonata mad-dinjità tal-kariga tagħhom. Mis-sentenza Savickas (84) huwa ċar li t-tnaqqis tar-remunerazzjoni tal-imħallfin jista’ jiġi kkontestat quddiem il-qrati Litwani u li hemm rimedji finanzjarji biex tiġi rkuprata remunerazzjoni illegalment mhux imħallsa.
56. Il-qorti tar-rinviju fil-Kawża C‑146/23 tikkunsidra li l-emendi għall-Artikolu 91 tal-Liġi dwar l-Organizzazzjoni tal-Qrati Ordinarji fl-2022 u 2023 imorru kontra t-tieni subparagrafu tal-Artikolu 19(1) TUE. Għall-kuntrarju tas-sentenza tal-Imħallfin Portugiżi (85), l-emendi Pollakki ma humiex ta’ natura ġenerali imma huma intiżi speċifikament għall-imħallfin, u jistabbilixxu deroga dejjiema mill-mekkaniżmu stabbilit fl-Artikolu 91(1) tal-Liġi dwar l-Organizzazzjoni tal-Qrati Ordinarji.
57. Ma huwiex ikkontestat li r-remunerazzjoni tal-imħallfin (86) fil-Polonja fl-2022 u 2023 kienet iktar baxxa milli kieku ġiet ikkalkolata skont l-Artikolu 91 tal-Liġi dwar l-Organizzazzjoni tal-Qrati Ordinarji. Dan it-tnaqqis ikkoinċida wkoll ma’ żieda sinjifikattiva fl-għoli tal-ħajja f’dan l-Istat Membru. Madankollu, jista’ jiġi osservat li matul dan l-istess perijodu ir-remunerazzjoni tal-imħallfin kienet iktar baxxa milli kienet fis-snin preċedenti imma fil-fatt tidher li żdiedet b’4.37 % fl‑2022 meta pparagunata mal‑2021, u b’7.8 % fl‑2023 meta pparagunata fl‑2022. Il-Gvern Pollakk isostni li l-emendi inkwistjoni ma “ffriżawx” ir-remunerazzjoni tal-imħallfin imma sempliċiment battew ir-rata taż-żieda tagħha. Filwaqt li XL jirreferi għal lista twila ta’ impjegati fis-settur pubbliku li rċevew żidiet ogħla fis-salarju mill-imħallfin fl‑2022, waqt is-seduta l-Gvern Pollakk enfasizza li l-impjegati ordinarji fis-settur pubbliku f’dan l-Istat Membru jaqalgħu ħafna inqas mill-imħallfin u, b’kuntrast mal-imħallfin, ma rċevewx żieda reċenti fis-salarju.
58. Għal dak li jirrigwarda l-allegata natura permanenti tal-emendi fil-Polonja, filwaqt li l-Artikolu 91 tal-Liġi dwar l-Organizzazzjoni tal-Qrati Ordinarji jidher li ġie emendat għal tliet snin konsekuttivi (87), jidher li din baqgħet fis-seħħ. Waqt is-seduta, il-Gvern Pollakk ikkonferma li kull waħda mill-emendi għal din id-dispożizzjoni introdotti permezz tal-Liġijiet dwar Arranġamenti Speċifiċi għall-Implimentazzjoni tal-Liġijiet Baġitarji għall‑2021, 2022 u 2023 kienet tirrigwarda sena baġitarja waħda u kienet valida għal sena waħda biss. Barra minn hekk, ma hemmx indikazzjoni fil-proċess quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja li huma proposti emendi simili għall-Artikolu 91 tal-Liġi dwar l-Organizzazzjoni tal-Qrati Ordinarji fl-2024 (88). Għalhekk, jidher li l-effetti tal-emendi għall-Artikolu 91 tal-Liġi dwar l-Organizzazzjoni tal-Qrati Ordinarji u fuq ir-remunerazzjoni tal-imħallfin huma limitati kemm fiż-żmien u kif ukoll fid-daqs.
59. Mad-daqqa t’għajn, dawn l-emendi inkwistjoni jistgħu jidhru li kienu mmirati jew maħsuba sabiex jindividwaw ir-remunerazzjoni tal-imħallfin u tal-prosekuturi peress li s-salarji ta’ detenturi ta’ kariga pubblika oħra jew impjegati fis-settur pubbliku ma kinux suġġetti għal miżuri simili. Il-Gvern Pollakk indika, kemm fl-iskritturi tiegħu u waqt is-seduta li, preċedentement, l-imħallfin u l-prosekuturi kienu rċevew trattament preferenzjali taħt il-politika ta’ remunerazzjoni ta’ dan l-Istat għad-detenturi ta’ kariga pubblika u l-impjegati fis-settur pubbliku. Il-Gvern Pollakk sostna wkoll li l-imħallfin u prosekuturi kienu eżentati mill-iffriżar tas-salarju tas-settur pubbliku mill‑2013 sal‑2018. Dawn l-elementi jindikaw li, mill‑2013 sal‑2023, ir-remunerazzjoni tal-imħallfin setgħet ma ġietx affettwata b’mod negattiv jew b’mod sproporzjonat meta pparagunata ma’ dik li detenturi ta’ kariga pubblika jew ta’ impjegati fis-settur pubbliku rċevew (89). Jirriżulta wkoll li, matul dan il-perijodu, ma kienx hemm tnaqqis sostanzjali fir-remunerazzjoni tagħhom matul dan il-perijodu (90).
60. Il-Gvern Pollakk iġġustifika l-emendi tal‑2022 u tal‑2023 b’riferiment għall-pandemija tal-COVID-19 u l-invażjoni Russa fl-Ukraina fi Frar 2022. Fil-fehma tiegħi, dawn huma ċirkustanzi rilevanti, oġġettivi, verifikabbli u straordinarji li bla dubju imponew limitazzjonijiet baġitarji kunsiderevoli fuq l-Istati Membri kollha, inkluż fuq ir-Repubblika tal-Polonja, u setgħu jiġġustifikaw tnaqqis fir-remunerazzjoni tad-detenturi ta’ kariga pubblika u tal-impjegati fis-settur pubbliku, inkluża dik tal-imħallfin. It-tnaqqis fir-remunerazzjoni tal-imħallfin konformi mat-tieni subparagrafu tal-Artikolu 19(1) TUE ma jeżiġix l-eżistenza ta’ kriżi baġitarja nazzjonali jew il-ftuħ tal-proċedura ta’ defiċit eċċessiv skont l-Artikolu 126(2) TFUE u l-Protokoll Nru 12 dwar il-proċedura ta’ defiċit eċċessiv (91). It-tnaqqis fir-remunerazzjoni tal-imħallfin u tnaqqis baġitarju ieħor jista’ jkun iġġustifikat fi sforz li jiġi evitat li Stat Membru jippreċipita f’defiċit eċċessiv (92). Fir-rigward tal-proporzjonalità tal-miżuri adottati b’risposta għal dawn iċ-ċirkustanzi, it-talba għal deċiżjoni preliminari fil-Kawża C‑146/23 tindika li r-remunerazzjoni ta’ XL fl‑2022 u fl‑2023 kienet ħafna ogħla minn darbtejn is-salarju medju fil-Polonja (93).
61. Filwaqt li finalment din hija kwistjoni li l-qorti tar-rinviju trid tieħu deċiżjoni fuqha, il-kwistjonijiet li għalihom jirreferu l-punti 56 sa 60 ta’ dawn il-konklużjonijiet itendu li jindikaw li r-remunerazzjoni tal-imħallfin fil-Polonja fl‑2022 u fl‑2023 kienet proporzjonata mal-indipendenza u l-importanza tal-kariga tagħhom.
62. Fil-Kawża C‑374/23, il-Vilniaus apygardos administracinis teismas (il-Qorti Amministrattiva Reġjonali, Vilnius) qalet li matul it-13-il sena bejn l‑2008 u l‑2021, ir-remunerazzjoni tal-imħallfin naqset bi 3.2 % f’termini nominali minħabba bidliet fit-taxxa biss. Il-qorti tar-rinviju ma pprovdietx dettalji fuq ir-riforma tat-taxxa fil-Litwanja tal‑2019. Fi kwalunkwe każ, kif jindika l-punt 51 ta’ dawn il-konklużjonijiet, it-tassazzjoni tar-remunerazzjoni tal-imħallfin hija, bħala regola ġenerali, irrilevanti għall-evalwazzjoni li ssir fil-kuntest tat-tieni subparagrafu tal-Artikolu 19(1) TUE.
63. Il-Gvern Litwan u l-Kummissjoni jsostnu li, skont l-Artikolu 3 tal-LRI, ir-rata bażika biex jiġi kkalkolat is-salarju tal-imħallfin u ta’ detenturi ta’ kariga pubblika jew ta’ impjegati fis-settur pubbliku hija bbażata fuq parametri ċari u oġġettivi marbutin mal-kundizzjonijiet soċjoekonomiċi li jipprevalu fir-Repubblika tal-Litwanja (94). Fil-prinċipju, din tiġi aġġornata kull sena u ma tistax tkun inqas mis-sena preċedenti. Il-Kawża C‑374/23 ma tissuġġerixxi bl-ebda mod li r-remunerazzjoni tal-imħallfin fil-Litwanja kienet fil-mira, jew kienet affettwata b’mod sproporzjonat meta pparagunata ma’ dik ta’ detenturi ta’ kariga pubblika jew impjegati fis-settur pubbliku oħra. Mill-Artikolu 3 tal-LRI, huwa ċar, inter alia, li r-remunerazzjoni tagħhom hija stabbilita b’mod parallel ma’ dik ta’ detenturi ta’ kariga pubblika jew impjegati fis-settur pubbliku oħra. Dan huwa l-każ ukoll fir-rigward tar-riforma tar-remunerazzjoni tas-servizz pubbliku adottata fil‑25 ta’ Mejju 2023 (95). Il-fatt li r-riforma żiedet (sostanzjalment) ir-remunerazzjoni tal-imħallfin u dik ta’ detenturi ta’ kariga pubblika jew impjegati fis-settur pubbliku ma jqegħidx f’dubju, skont it-tieni subparagrafu tal-Artikolu 19(1) TUE, il-legalità tal-ammonti mħallsa preċedentement lill-imħallfin.
64. Il-Vilniaus apygardos administracinis teismas (il-Qorti Amministrattiva Reġjonali, Vilnius) indikat li l-livell relattiv tar-remunerazzjoni tal-imħallfin fil-Litwanja ġie mnaqqar matul iż-żmien u li, sa minn tmiem l‑2021, iqarreb il-livell tas-salarju medju nazzjonali. Il-Gvern Litwan sostna waqt is-seduta li ċ-ċifri li ressqet il-qorti tar-rinviju ma humiex korretti peress li ma jirriflettux l-arretrati mħallsa lill-imħallfin bejn l-2016 u l-2019 wara s-sentenza tal-Lietuvos Respublikos Konstitucinis Teismas (il-Qorti Kostituzzjonali tar-Repubblika tal-Litwanja) li ddikjarat it-tnaqqis fir-remunerazzjoni tal-imħallfin bħala antikostituzzjonali (96).
65. Filwaqt li l-adegwatezza tar-remunerazzjoni tal-imħallfin fil-kawża prinċipali hija kwistjoni li għandha tiġi evalwata finalment mill-Vilniaus apygardos administracinis teismas (il-Qorti Amministrattiva Reġjonali, Vilnius), it-Tabella 3.36 tar-Rapport CEPEJ tal‑2020 (97) u t-Tabella 3.46 tar-Rapport CEPEJ tal‑2022 (98) jindikaw li s-salarju gross medju tal-imħallfin tal-Lietuvos Aukščiausiasis Teismas (il-Qorti Suprema, il-Litwanja) kien 2.2 (2018) jew 2.1 (2020) ’il darba ogħla mis-salarju gross medju nazzjonali (99). Il-paragun tad-data minn Stati Membri oħra jtendi li juri li, fl‑2018, ir-remunerazzjoni tal-imħallfin Litwani (100) fil-bidu tal-karriera tagħhom mal-Qorti Suprema ta’ dan l-Istat tinsab fil-livell nofsani u hija ogħla, f’termini relattivi, minn dik tal-imħallfin paragunabbli Awstrijaċi (1.5), Belġjani (1.6), Finlandiżi (1.5), Franċiżi (1.3), Kroati (1.7), Olandiżi (1.3), Ġermaniżi (0.9), Ungeriżi (1.8), Taljani (1.9), Lusssemburgiżi (1.4), Latvjani (1.9), Sloveni (1.6), Svediżi (1.8) u Spanjoli (2.1) (101).
Konklużjoni
66. Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja tirrispondi għad-domandi mressqa mis-Sąd Rejonowy w Białymstoku (il-Qorti Distrettwali, Białystok, il-Polonja) u mill-Vilniaus apygardos administracinis teismas (il-Qorti Amministrattiva Reġjonali, Vilnius, il-Litwanja) kif ġej:
It-tieni subparagrafu tal-Artikolu 19(1) TUE għandu jiġi interpretat:
fis-sens li ma jipprekludix lil-leġiżlatur u/jew lill-eżekuttiv tal-Istati Membri milli jadottaw liġijiet li jistabbilixxu u/jew inaqqsu r-remunerazzjoni tal-imħallfin, inkluż permezz ta’ ftehimiet kollettivi magħmula skont id-dritt nazzjonali;
fis-sens li jeħtieġ li l-Istati Membri jistabbilixxu qafas legali biex jiffaċilita d-determinazzjoni tar-remunerazzjoni tal-imħallfin li jfittex li tipproteġi l-indipendenza ġudizzjarja billi jiżgura li l-livell tar-remunerazzjoni tal-imħallfin ikun jirrifletti l-importanza tal-funzjonijiet tagħhom. Il-liġijiet li jirregolaw ir-remunerazzjoni tal-imħallfin għandhom joperaw fuq il-bażi ta’ kriterji rilevanti, oġġettivi u verifikabbli li josservaw il-prinċipju ta’ proporzjonalità;
fis-sens li jeħtieġ li kwalunkwe evalwazzjoni tal-adegwatezza tal-livell tar-remunerazzjoni tal-imħallfin tieħu inkunsiderazzjoni l-fatturi soċjoekonomiċi rilevanti kollha u tirreferi għall-evoluzzjoni ta’ din ir-remunerazzjoni matul iż-żmien;
fis-sens li jeħtieġ li kwalunkwe liġi nazzjonali maħsuba sabiex tnaqqas il-livell tar-remunerazzjoni tal-imħallfin tistipula, f’termini ċari, il-ġustifikazzjoni għaliha. Tali tnaqqis fir-remunerazzjoni ġudizzjarja li jista’ jirriżulta minnha għandu jkun temporanju u l-ammont u t-tul tiegħu għandhom jiġu mfassla, u jevolvu, skont il-gravità u l-persistenza tal-kundizzjonijiet li jiġġustifikaw l-adozzjoni ta’ dan it-tnaqqis. Taħt l-ebda ċirkustanzi ma jista’ dan it-tnaqqis tar-remunerazzjoni ikun immirat lejn il-ġudikatura għal trattament sfavorevoli;
fis-sens li r-regoli dwar ir-remunerazzjoni tal-imħallfin jew kwalunkwe tnaqqis tagħha jkunu suġġetti għal kontroll ġudizzjarju.