POSTANOWIENIE SĄDU (pierwsza izba w składzie powiększonym)
z dnia 10 listopada 2014 r.(*)
Pomoc w zakresie kosztów postępowania – Wniosek złożony przed wniesieniem skargi o stwierdzenie nieważności – Środki ograniczające skierowane przeciwko niektórym urzędnikom z Białorusi
W sprawie T‑228/12 AJ
DD, zamieszkały w Witebsku (Białoruś),
wnioskodawca,
przeciwko
Radzie Unii Europejskiej, reprezentowanej przez F. Naerta i E. Finnegan, działających w charakterze pełnomocników,
strona pozwana,
mającej za przedmiot wniosek o przyznanie pomocy w zakresie kosztów postępowania na podstawie art. 94 i 95 regulaminu postępowania przed Sądem, złożony przed wniesieniem skargi,
SĄD (pierwsza izba w składzie powiększonym),
w składzie: H. Kanninen (sprawozdawca), prezes, I. Pelikánová, E. Buttigieg, S. Gervasoni i L. Madise, sędziowie,
sekretarz: E. Coulon,
wydaje następujące
Postanowienie
1 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 31 maja 2012 r. wnioskodawca, DD, złożył wniosek o przyznanie pomocy w zakresie kosztów postępowania na podstawie art. 94 i 95 regulaminu postępowania przed Sądem celem wniesienia przeciwko Radzie Unii Europejskiej skargi o stwierdzenie nieważności decyzji wykonawczej Rady 2012/171WPZiB z dnia 23 marca 2012 r. dotyczącej wykonania decyzji 2010/639/WPZiB w sprawie środków ograniczających wobec Białorusi (Dz.U. L 87, s. 95) i rozporządzenia wykonawczego Rady (UE) nr 265/2012 z dnia 23 marca 2012 r. w sprawie wykonania art. 8a ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 765/2006 dotyczącego środków ograniczających wobec Białorusi (Dz.U. L 87, s. 37) w zakresie, w jakim oba powyższe akty go dotyczą.
2 Na poparcie tego wniosku wnioskodawca podnosi w szczególności, przedstawiając określone dokumenty potwierdzające, że jego miesięczny przychód wynosi 264 EUR i że nie posiada on ani kapitału, ani nieruchomości.
3 Co się tyczy określonego w art. 94 § 3 regulaminu postępowania wymogu dotyczącego planowanych czynności, wnioskodawca podnosi, że decyzja wykonawcza 2012/171 i rozporządzenie wykonawcze nr 265/2012, o których stwierdzenie nieważności zamierza wnieść, zostały wydane – w dotyczącym go zakresie – z naruszeniem, po pierwsze, jego prawa do rzetelnego procesu, po drugie, jego prawa do skutecznego środka prawnego, i po trzecie, zasady niezawisłości sędziowskiej.
4 Pismem z dnia 16 lipca 2012 r. prezes szóstej izby Sądu wezwał Radę do złożenia uwag w przedmiocie wystosowanego przez wnioskodawcę wniosku o przyznanie pomocy w zakresie kosztów postępowania.
5 W swych uwagach, złożonych w sekretariacie Sądu w dniu 30 lipca 2012 r., Rada oświadczyła, że pozostawia uznaniu Sądu ocenę, czy dostarczone przez wnioskodawcę informacje i dowody potwierdzające pozwalają na ustalenie, że potrzebuje on pomocy w zakresie kosztów postępowania. Rada zauważa, że wnioskodawca nie przedstawił oszacowania kosztów, jakie będzie musiał ponieść, oraz że planowana skarga nie porusza nowych poważnych kwestii. Rada uważa, że wysokość pomocy w zakresie kosztów postępowania nie powinna przekroczyć 7000 EUR.
6 Pismem z dnia 25 kwietnia 2013 r. mecenas A. Kolosovski poinformował Sąd o udzieleniu mu przez wnioskodawcę pełnomocnictwa do reprezentowania go w sprawie.
7 W dniu 18 lipca 2013 r. w ramach środków organizacji postępowania przewidzianych w art. 64 regulaminu postępowania prezes szóstej izby Sądu wezwał wnioskodawcę do przedstawienia do dnia 2 września 2013 r. dowodu przyznania mu przez właściwy organ odstępstwa zgodnie z art. 3 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 765/2006 z dnia 18 maja 2006 r. dotyczącego środków ograniczających wobec Białorusi (Dz.U. L 134, s. 1), ze zmianami, bez którego co do zasady nie można było wypłacić adwokatowi wnioskodawcy żadnej kwoty.
8 W następstwie zmiany składu izb Sądu prezes szóstej izby Sądu stał się prezesem pierwszej izby Sądu.
9 Ponieważ wnioskodawca nie odpowiedział na wezwanie z dnia 18 lipca 2013 r. w wyznaczonym terminie, prezes pierwszej izby Sądu zdecydował w dniu 7 października 2013 r. o wyznaczeniu nowego terminu na dokonanie tej czynności, upływającego w dniu 21 października 2013 r.
10 Pismem z dnia 20 października 2013 r. wnioskodawca wystąpił do Sądu z wnioskiem o przedłużenie tego terminu o dwa miesiące. Prezes pierwszej izby Sądu zgodził się na przedłużenie terminu do dnia 21 listopada 2013 r. Wnioskodawca nie przedstawił jednak w wyznaczonym terminie dowodu na przyznanie mu wymienionego w pkt 7 powyżej odstępstwa.
11 W dniu 27 marca 2014 r. prezes pierwszej izby Sądu powierzył tę sprawę wspomnianej izbie celem wydania orzeczenia w przedmiocie wniosku o przyznanie pomocy w zakresie kosztów postępowania.
12 W dniu 11 czerwca 2014 r. na posiedzeniu plenarnym sprawa została przekazana, na wniosek pierwszej izby, pierwszej izbie w składzie powiększonym.
13 Po pierwsze, z art. 94 § 1 regulaminu postępowania wynika, że w celu zapewnienia skutecznego dostępu do wymiaru sprawiedliwości dla potrzeb postępowań przed Sądem przyznawana jest pomoc w zakresie kosztów postępowania, obejmująca, w całości lub w części, koszty związane z doradztwem i reprezentowaniem przed Sądem. Koszty te (zwane dalej „kosztami adwokackimi”) pokrywa kasa Sądu.
14 Na podstawie art. 94 § 2 i 3 regulaminu postępowania przyznanie pomocy w zakresie kosztów postępowania jest zależne od spełnienia podwójnego warunku, zgodnie z którym z jednej strony wnioskodawca ze względu na swoją sytuację materialną nie jest w stanie w całości lub w części ponieść kosztów adwokackich, z drugiej zaś strony czynności, dla których wnosi się o przyznanie pomocy, nie są oczywiście niedopuszczalne lub oczywiście bezzasadne.
15 Na podstawie art. 95 § 2 regulaminu postępowania do wniosku o przyznanie pomocy w zakresie kosztów postępowania należy załączyć wszelkie informacje i dokumenty pozwalające ocenić sytuację materialną wnioskodawcy, w szczególności zaświadczenie wydane przez właściwy krajowy organ potwierdzające jego sytuację materialną. Zgodnie z tym samym przepisem, jeżeli wniosek składany jest przed wniesieniem skargi, należy w nim zwięźle przedstawić przedmiot skargi, stan faktyczny sprawy i argumentację powoływaną na poparcie skargi. Do wniosku należy załączyć dokumenty dowodzące powołanych w nim twierdzeń.
16 W niniejszym przypadku z zawartych w aktach sprawy dokumentów dotyczących sytuacji materialnej wnioskodawcy, przywołanych w pkt 2 powyżej, wynika, że wniosek o przyznanie pomocy w zakresie kosztów postępowania spełnia pierwszy warunek, o którym mowa w art. 94 § 2 regulaminu postępowania.
17 Co się tyczy drugiego warunku, określonego w art. 94 § 3 regulaminu postępowania, należy zauważyć, że skarga, dla której wnosi się o przyznanie pomocy, nie wydaje się oczywiście niedopuszczalna lub oczywiście bezzasadna.
18 Należy zatem stwierdzić, że wnioskodawca spełnia warunki, które zgodnie z regulaminem postępowania uprawniają go do skorzystania z pomocy w zakresie kosztów postępowania.
19 Po drugie, należy zauważyć, że art. 2 ust. 2 rozporządzenia nr 765/2006 w brzmieniu znajdującym zastosowanie w niniejszej sprawie przewiduje, że nie udostępnia się bezpośrednio ani pośrednio żadnych funduszy ani zasobów gospodarczych osobom fizycznym określonym w załączniku I do tego rozporządzenia, do których zalicza się wnioskodawca, lub na ich rzecz,
20 Z kolei art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 765/2006 stanowi:
„W drodze odstępstwa od art. 2 właściwe organy państw członkowskich wskazane na stronach internetowych wymienionych w załączniku II mogą zezwolić na uwolnienie określonych zamrożonych funduszy lub zasobów gospodarczych lub udostępnienie określonych zamrożonych funduszy lub zasobów gospodarczych na warunkach, jakie uznają za stosowne, po ustaleniu, że te fundusze lub zasoby gospodarcze są:
[…]
b) przeznaczone wyłącznie na pokrycie uzasadnionych kosztów honorariów i zwrotu wydatków poniesionych w związku ze świadczeniem usług prawnych;
[…]”.
21 Artykuł 2 ust. 2 w związku z art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 765/2006 zakazuje zatem co do zasady, w braku przyznania przez właściwe organy państwa członkowskiego odstępstwa, wykorzystania funduszy na rzecz wnioskodawcy.
22 Jednakże w przypadku gdy – tak jak w niniejszej sprawie – wykorzystania funduszy na rzecz osoby wymienionej w załączniku I do rozporządzenia nr 765/2006 nie daje się oddzielić od postępowania w sprawie przyznania pomocy w zakresie kosztów postępowania przed sądami Unii, postanowień tego rozporządzenia nie można interpretować bez uwzględnienia szczególnych przepisów rządzących tym postępowaniem, które w tym wypadku przewidziane zostały w regulaminie postępowania.
23 W istocie z uwagi na to, że rozporządzenie nr 765/2006 i regulamin postępowania nie zawierają przepisu wyraźnie przewidującego – w kontekście uzyskania pomocy w zakresie kosztów postępowania – nadrzędność jednego z tych aktów, należy zapewnić, by stosowanie jednego dało się pogodzić ze stosowaniem drugiego z nich i umożliwiło w rezultacie ich spójne zastosowanie, gwarantujące w szczególności osiągnięcie zamierzonego celu każdego z tych aktów.
24 Co się tyczy regulaminu postępowania, jego celem – jeżeli chodzi o przepisy dotyczące przyznania pomocy w zakresie kosztów postępowania – jest zapewnienie skutecznego dostępu do wymiaru sprawiedliwości, co wynika też z art. 94 § 1 tego regulaminu i z art. 47 akapit trzeci Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, który wyraźnie przewiduje, że pomoc w zakresie kosztów postępowania jest udzielana osobom, które nie posiadają wystarczających środków, w zakresie, w jakim jest ona konieczna dla zapewnienia skutecznego dostępu do wymiaru sprawiedliwości.
25 Jeżeli chodzi o rozporządzenie nr 765/2006, z motywów 1–4 tego rozporządzenia wynika, że ma ono na celu zastosowanie środków ograniczających wobec określonych osób. Do wspomnianych środków zalicza się między innymi zakaz udostępniania funduszy i zasobów gospodarczych, o którym mowa w art. 2 ust. 2 tego rozporządzenia.
26 Rzeczone środki ograniczające muszą jednak być stosowane w sposób niepozbawiający osób, których fundusze zostały zamrożone, skutecznego dostępu do wymiaru sprawiedliwości (zob. podobnie wyrok z dnia 12 czerwca 2014 r. Pieftiew i in., C‑314/13, Rec., EU:C:2014:1645, pkt 26), w szczególności gdy chodzi o zakwestionowanie legalności aktów, w drodze których nałożono te środki ograniczające.
27 I tak Trybunał orzekł w ww. w pkt 26 wyroku Pieftiew i in. (EU:C:2014:1645, pkt 29), że właściwemu organowi krajowemu orzekającemu w sprawie wniosku o przyznanie odstępstwa zgodnie z art. 3 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 765/2006 nie przysługują nieograniczone uprawnienia dyskrecjonalne, lecz jest on zobowiązany wykonywać swe kompetencje z poszanowaniem praw przewidzianych w art. 47 akapit drugi zdanie drugie karty, który przewiduje, że każdy ma możliwość uzyskania porady prawnej i skorzystania z pomocy obrońcy i przedstawiciela. W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z art. 19 akapit trzeci statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i art. 43 § 1 akapit pierwszy regulaminu postępowania przed Sądem strona musi być reprezentowana przez adwokata lub radcę prawnego, aby wnieść skargę mającą za przedmiot zakwestionowanie zgodności środków ograniczających z prawem.
28 Co się tyczy kryteriów, które powinien wziąć pod uwagę właściwy organ krajowy przy orzekaniu w sprawie wniosku o przyznanie odstępstwa na podstawie art. 3 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 765/2006, należy zauważyć, że powyższy przepis przewiduje ograniczenia w zakresie sposobu wykorzystania funduszy, ponieważ mogą one być przeznaczone wyłącznie na pokrycie uzasadnionych kosztów honorariów i zwrotu wydatków poniesionych w związku ze świadczeniem usług prawnych. W tym kontekście właściwy organ krajowy może kontrolować wykorzystanie uwolnionych funduszy, określając warunki, jakie uzna za stosowne, w szczególności aby zagwarantować, że cel nałożonej sankcji nie zostanie zniweczony i że przyznane odstępstwo nie zostanie nadużyte (zob. podobnie ww. w pkt 26 wyrok Pieftiew i in., EU:C:2014:1645, pkt 32, 33).
29 Tymczasem, o ile w ww. w pkt 26 wyroku Pieftiew i in. (EU:C:2014:1645) sprawa w postępowaniu głównym przed sądem krajowym dotyczyła wniosku o uwolnienie funduszy osób objętych środkami ograniczającymi w celu umożliwienia tym osobom opłacenia ich adwokatów, o tyle w niniejszej sprawie przyznanie pomocy w zakresie kosztów postępowania oznaczałoby, że koszty adwokackie wnioskodawcy zostaną pokryte przez kasę Sądu.
30 W świetle powyższego należy stwierdzić, że oddalenie niniejszego wniosku o przyznanie pomocy w zakresie kosztów postępowania wyłącznie ze względu na to, że wnioskodawca nie przedstawił zezwolenia organu krajowego, o którym mowa w art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 765/2006, chociaż wniosek o przyznanie pomocy w zakresie kosztów postępowania spełnia przypomniane w pkt 14 powyżej warunki określone przez regulamin postępowania, stanowiłoby ograniczenie prawa podstawowego, jakim jest prawo do skutecznego środka prawnego.
31 Ponadto, jeżeli chodzi o gwarancje ustanowione w celu osiągnięcia celów rozporządzenia nr 765/2006, należy zauważyć, że żaden z mechanizmów prawa Unii nie zezwala właściwym organom krajowym na sprawdzanie, czy przyznanie przez Sąd pomocy w zakresie kosztów postępowania jest nieodzowne dla zapewnienia skutecznego dostępu do wymiaru sprawiedliwości, która to kwestia należy do wyłącznej oceny Sądu, ani na kontrolowanie wykorzystania przez ten ostatni koniecznych do tego funduszy, ani wreszcie na określanie względem Sądu warunków mających zapewnić, że cel nałożonej sankcji nie zostanie zniweczony.
32 A zatem w celu umożliwienia spójnego zastosowania regulaminu postępowania i rozporządzenia nr 765/2006 w niniejszej sprawie należy stwierdzić, że Sąd jest zobowiązany z jednej strony przyznać pomoc w zakresie kosztów postępowania każdemu z wnioskodawców wymienionych w załączniku I do tego ostatniego rozporządzenia, którzy spełnili warunki określone w art. 94 i nast. regulaminu postępowania, co pozwala na osiągnięcie celu tego regulaminu, a z drugiej strony zapewnić, że przyznana pomoc w zakresie kosztów postępowania zostanie wykorzystana jedynie do pokrycia kosztów adwokackich wnioskodawcy i nie będzie naruszać celu nałożonego środka ograniczającego zdefiniowanego w art. 2 ust. 2 rozporządzenia nr 765/2006.
33 W tym względzie należy dodać, że przepisy regulaminu postępowania pozwalają w niniejszym przypadku Sądowi na zagwarantowanie, bez konieczności wymagania od wnioskodawcy, aby przedstawił zezwolenie organu krajowego, że pomoc w zakresie kosztów postępowania zostanie wykorzystana wyłącznie na pokrycie kosztów adwokackich wnioskodawcy.
34 Po pierwsze, jedynie koszty adwokackie są wymienione w art. 94 § 1 regulaminu postępowania jako koszty, które mogą zostać pokryte przez kasę Sądu.
35 Po drugie, zgodnie z art. 96 § 3 akapit trzeci regulaminu postępowania Sąd w postanowieniu dotyczącym przyznania pomocy w zakresie kosztów postępowania może, nie określając dokładnie kwoty tej pomocy, poprzestać na ustanowieniu górnej granicy, której co do zasady nie będą mogły przekroczyć koszty i wynagrodzenie adwokata lub radcy prawnego. Sąd ma zatem możliwość, na podstawie art. 97 § 2 regulaminu postępowania, obliczyć a posteriori kwotę ściśle niezbędną do pokrycia kosztów adwokackich, w przypadku gdy na mocy orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie korzystający z pomocy w zakresie kosztów postępowania musi ponieść własne koszty. W tym względzie Sąd musi wziąć pod uwagę stopień trudności wykonanej przez wyznaczonego adwokata pracy i – opierając się na przedstawionych przez tego ostatniego dowodach – liczbę godzin, które faktyczne musiał poświęcić, a także inne wydatki, które musiał ponieść.
36 Ponadto w praktyce przyjęte jest, że Sąd wypłaca obliczoną w ten sposób kwotę bezpośrednio wyznaczonemu adwokatowi, w związku z czym wnioskodawca nie ma możliwości sprzeniewierzenia pomocy w zakresie kosztów postępowania i przekazania jej na cele inne niż te, dla których została ona przyznana (zob. w tym względzie również postanowienie z dnia 2 grudnia 2009 r., Ayadi/Rada, C‑403/06 P, EU:C:2009:496, pkt 21). Co się tyczy adwokata lub radcy prawnego, jest on zobowiązany przez przepisy rozporządzenia nr 765/2006 do nieodstępowania części ani całości przyznanego mu wynagrodzenia wnioskodawcy, podobnie jak dotyczy go zakaz, bardziej ogólny, bezpośredniego lub pośredniego udostępniania wnioskodawcy funduszy lub zasobów gospodarczych.
37 Zważywszy na powyższe, w niniejszym przypadku należy przyznać pomoc w zakresie kosztów postępowania, o którą wniesiono, mimo braku zezwolenia na odstępstwo zgodnie z art. 3 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 765/2006, podejmując jednak niezbędne środki w celu zapewnienia, że nie dojdzie do sprzeniewierzenia tej pomocy.
38 Wreszcie już teraz należy sprecyzować zgodnie z art. 96 § 3 akapit trzeci – biorąc pod uwagę przedmiot i charakter sporu, jego znaczenie z prawnego punktu widzenia, przewidywalne trudności, które mogą wystąpić w tej sprawie, jak również przewidywalny nakład pracy, z jakim wiąże się dla stron postępowanie sporne – że koszty i wynagrodzenie adwokata lub radcy prawnego wyznaczonego do obrony interesów wnioskodawcy w postępowaniu, które zamierza on wszcząć, nie będą mogły przekroczyć 6000 EUR w ramach całego postępowania.
39 Owe koszty i wynagrodzenie zostaną wypłacone bezpośrednio mecenasowi A. Kolosovskiemu i zostaną ustalone na podstawie szczegółowego rozliczenia przedłożonego Sądowi.
Z powyższych względów
SĄD (pierwsza izba w składzie powiększonym)
postanawia, co następuje:
1) DD zostaje dopuszczony do skorzystania z pomocy w zakresie kosztów postępowania.
2) Mecenas A. Kolosovski zostaje wyznaczony jako adwokat do celów reprezentacji DD w sprawie T‑228/12.
3) Koszty i wynagrodzenie mecenasa A. Kolosovskiego zostaną wypłacone jemu bezpośrednio i zostaną obliczone na podstawie szczegółowego rozliczenia przedłożonego Sądowi na potrzeby tej sprawy, przy czym co do zasady nie mogą one przekroczyć pułapu 6000 EUR.
Sporządzono w Luksemburgu w dniu 10 listopada 2014 r.