KONKLUŻJONIJIET TAL-AVUKAT ĠENERALI
V. TRSTENJAK
ippreżentati fl-24 ta’ Jannar 2008 1(1)
Kawża C‑350/06
Gerhard Schultz-Hoff
vs
Deutsche Rentenversicherung Bund
(talba għal deċiżjoni preliminari mressqa mil-Landesarbeitsgerichts Düsseldorf [il-Ġermanja])
“Direttiva 2003/88/KE – Organizzazzjoni tal-ħin tax-xogħol – Artikolu 7 – Dritt għal-leave annwali minimu bil-ħlas – Dritt għall-ħlas kumpensatorju għal-leave li ma jkunx ittieħed – Drittijiet soċjali fundamentali fid-dritt Komunitarju – Telf tad-dritt għal-leave mal-iskadenza tat-terminu preskritt mil-liġi ”
Werrej
I – Introduzzjoni
II – Il-kuntest ġuridiku
A – Id-dritt Komunitarju
B – Il-leġiżlazzjoni nazzjonali
1. Il-liġi
2. Il-ftehim kollettivi applikabbli
III – Il-fatti, il-proċedura fil-kawża prinċipali u d-domandi preliminari
IV – Il-proċedimenti quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja
V – L-argumenti prinċipali tal-partijiet
VI – L-analiżi ġuridika
A – Fuq l-ewwel domanda
1. Osservazzjonijiet preliminari
2. Id-dritt għal-leave annwali bil-ħlas bħala dritt soċjali fundamentali
3. Id-dritt għal-leave annwali minimu bil-ħlas fid-dritt Komunitarju.
a) Il-kompetenza ta’ traspożizzjoni tal-Istati Membri
b) Il-livell ta’ protezzjoni garantit mid-dritt Komunitarju
c) Rabta bejn id-dritt għal-leave u l-kapaċità għax-xogħol
i) Applikazzjoni b’analoġija tal-prinċipji żviluppati mill-ġurisprudenza
ii) Inkompatibbiltà mal-għan tal-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2003/88
– Riskju ta’ interpretazzjoni li tmur kontra l-għan segwit
– Interpretazzjoni fid-dawl tal-interessi tal-partijiet fil-kuntratt tax-xogħol
iii) Paragun mar-regoli previsti fil-Konvenzjoni Nru 132 tal-ILO.
B – Fuq it-tieni domanda
C – Fuq it-tielet domanda
VII – Konklużjoni
I – Introduzzjoni
1. Bit-talba tagħha għal deċiżjoni preliminari tagħha, il-Landesarbeitsgericht Düsseldorf titlob lill-Qorti tal-Ġustizzja, bis-saħħa tal-Artikolu 234 KE, sabiex tinterpreta l-Artikolu 7(1) u (2) tad-Direttiva tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill Nru 2003/88/KE, tal-4 ta’ Novembru 2003, li tikkonċerna ċerti aspetti tal-organizzazzjoni tal-ħin tax-xogħol (2) (iktar ’il quddiem “id-Direttiva 2003/88”).
2. Id-domandi preliminari ġew imqajma fil-kuntest ta’ kawża bejn Gerhard Schultz-Hoff (ir-rikorrent) u l-kumpannija li kienet timpjegah, il-Deutschen Rentenversicherung (il-konvenuta fil-kawża prinċipali), fejn il-qorti tar-rinviju hija msejħa tiddeċiedi jekk l-appellant jistax jitlob ħlas kumpensatorju għal-leave mingħand l-appellata wara t-terminazzjoni tar-relazzjoni ta’ impjieg.
3. Essenzjalment, il-qorti tar-rinvju tistaqsi jekk il-fatt li d-dritt ta’ ħaddiem li jikseb leave minimu bil-ħlas ta’ erba’ ġimgħat jispiċċa fl-aħħar tas-sena ta’ referenza, iżda mhux iktar tard mit-tmiem tal-perijodu tal-ġarr tal-leave, u li f’każ li r-relazzjoni ta’ impjieg tkun spiċċat, il-leave ma jistax jiġi ssostitwit bi ħlas kumpensatorju meta l-ħaddiem ikun, suċċessivament, inkapaċi li jaħdem minħabba mard sat-tmiem tal-perijodu tal-ġarr tal-leave huwiex kompatibbli mal-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 .
II – Il-kuntest ġuridiku
A – Id-dritt Komunitarju
4. Id-Direttiva 2003/88 daħlet fis-seħħ fit-2 ta’ Awwissu 2004 sabiex tissostiwixxi d-Direttiva tal-Kunsill 93/104/KE tat-23 ta’ Novembru 1993 dwar xi aspetti tal-organizzazzjoni tal-ħin tax-xogħol (3). Bħad-direttiva preċedenti, hija għandha l-għan li tistabbilixxi ċerti regoli minimi ta’ sigurtà u ta’ ħarsien tas-saħħa fl-organizzazzjoni tal-ħin tax-xogħol. L-Artikolu 7 ta’ din id-direttiva, kif riprodott mingħajr bdil mid-direttiva preċedenti, jipprovdi dan li ġej:
“Leave annwali
(1) L-Istati Membri għandhom jieħdu l-miżuri meħtieġa ħalli jassiguraw li kull ħaddiem ikun intitolat għal-leave annwali bil-ħlas ta’ mill-anqas erba’ ġimgħat b’konformità mal-kondizzjonijiet għall-intitolament għal, u l-għoti ta’, leave bħal dan stabbilit bil-leġiżlazzjoni nazzjonali u/jew bil-prattika.
(2) Il-perjodu minimu ta’ leave annwali bil-ħlas ma jistax ikun mibdul b’pagament ta’ benefiċċji bħala kumpens, apparti minn meta r-relazzjoni ta’ l-impieg tkun ġiet itterminata.”
5. L-Artikolu 17 tad-Direttiva 2003/88 jipprovdi li l-Istati Membri jistgħu jidderogaw minn ċerti dispożizzjonijiet ta’ l-imsemmija direttiva. Madankollu l-ebda deroga ma hija ammessa fir-rigward tal-Artikolu 7.
B – Il-leġiżlazzjoni nazzjonali
1. Il-liġi
6. Il-liġi federali dwar il-leave (“Bundesurlaubsgesetz”, iktar ’il quddiem : il-“BUrlG”) tat-8 ta’ Jannar 1963, fil-verżjoni tagħha tas-7 ta’ Mejju 2002, tipprovdi b’mod partikolari dan li ġej:
“L-ewwel Artikolu – Dritt għal-leave
Kull ħaddiem għandu dritt għal-leave bil-ħlas għal kull sena kalendarja.
[…]
Artikolu 3 – Żmien tal-leave
(1) Il-leave għandu jkun ta’ almenu 24 ġurnata tax-xogħol kull sena.
[…]
Artikolu 7 – Terminu ta’ żmien, ġarr u ħlas kumpensatorju tal-leave
(1) Fl-istabbiliment taż-żmien tal-leave, għandhom jittieħdu inkunsiderazzjoni x-xewqat tal-ħaddiema fir-rigward tal-leave, sakemm din il-kunsiderazzjoni ma tmurx kontra l-interessi primarji tal-impriża jew ix-xewqat ta’ ħaddiema oħra li minħabba raġunijiet soċjali jistħoqqu li jingħataw prijorità.
(3) Il-leave għandu jingħata u jittieħed fis-sena kalendarja kurrenti. Ġarr tal-leave għas-sena kalendarja suċċessiva huwa permess biss jekk dan ikun ġustifikat minn raġunijiet urġenti marbutin mal-operazzjoni tal-impriża jew mal-ħaddiem innifsu. F'każ ta’ ġarr tal-leave, il-leave jista’ jingħata u jittieħed fl-ewwel tliet xhur tas-sena kalendarja sussegwenti.
(4) Jekk minħabba t-terminazzjoni tar-relazzjoni ta’ impjieg, il-leave ma jkunx għadu jista’ jingħata totalment jew parzjalment, l-imsemmi leave għandu jiġi kkumpensat.”
7. L-Artikolu 13 tal-BUrlG jipprovdi li l-ftehim kollettiv jista’ jidderoga minn ċerti dispożizzjonijiet, fosthom l-Artikolu 7(3) tal- BUrlG, taħt il-kundizzjoni li dawn id-derogi ma jkunux ta’ żvantaġġ għall-impjegati.
2. Il-ftehim kollettivi applikabbli
8. Il-Ftehim kollettiv ġenerali għall-impjegati tal-aġenzija federali tal-assigurazzjoni tal-impjegati (l-MTAng-BfA, iktar ’il quddiem il-“Ftehim kollettiv”), jipprovdi:
“Artikolu 47 – Leave annwali
(1) L-impjegati għandu jkollhom leave bil-ħlas għal kull sena ta’ referenza. Is-sena ta’ referenza hija s-sena kalendarja.
[…]
(7) Il-leave għandu jittieħed qabel it-tmiem tas-sena ta’ referenza. Jekk ma jkunx possibbli li jittieħed il-leave qabel it-tmiem tas-sena ta’ referenza, l-istess leave għandu jittieħed qabel it-30 ta’ April tas-sena ta’ referenza sussegwenti. Jekk il-leave ma jistax jittieħed qabel it-30 ta’ April minħabba raġunijiet ta’ xogħol, jew minħabba inkapaċità għax-xogħol jew minħabba l-perijodu ta’ protezzjoni li jiġi wara l-leave tal-maternità, il-leave għandu jittieħed qabel it-30 ta’ Ġunju. Jekk leave stabbilit matul is-sena ta’ referenza għal din is-sena ta’ referenza jkun ġie pospost fuq ordni tal-Bundesversicherungsanstalt für Angestellte għall-perijodu li jiġi wara l-31 ta’ Diċembru tas-sena ta’ referenza u l-istess leave ma setax jittieħed minħabba inkapaċità għax-xogħol qabel it-30 ta’ Ġunju skont it-tieni paragrafu, dan għandu jittieħed qabel it-30 ta’ Settembru.
[…]
Il-leave li ma jitteħidx fit-termini msemmija, jintilef.
[…]
Artikolu 51 – Ħlas kumpensatorju għal-leave li ma jitteħidx
(1) Jekk fil-mument tat-terminazzjoni tar-relazzjoni tal-impjieg, id-dritt għal-leave ikun għadu ma ġiex eżerċitat, il-leave, sa fejn dan ikun possibbli fl-interess tas-servizz jew tal-impriża, għandu jingħata u jittieħed waqt iż-żmien tan-notifika minn qabel tat-temm tal-impjieg. Meta l-leave ma jkunx jista’ jingħata jew iż-żmien tal-avviż minn qabel tat-temm tal-impjieg ma jkunx twil biżżejjed, għandu jingħata ħlas kumpensatorju għal dak il-leave. L-istess japplika meta r-relazzjoni ta’ impjieg tispiċċa skont il-kuntratt (Artikolu 58) jew minħabba tnaqqis fil-kapaċità tax-xogħol (Artikolu 59) jew meta r-relazzjoni ta’ impjieg tiġi sospiża bis-saħħa tal-ħames sentenza tal-ewwel subparagrafu tal-Artikolu 59(1).
[…]”
III – Il-fatti, il-proċedura fil-kawża prinċipali u d-domandi preliminari
9. Il-partijiet ma jaqblux fuq il-fatt jekk, wara t-terminazzjoni tar-relazzjoni tal-impjieg fit-30 ta’ Settembru 2005, ir-rikorrent huwiex intitolat għall-ħlas kumpensatorju għal-leave tas-snin 2004 u 2005.
10. Ir-rikorrent, li twieled fl-14 ta’ Jannar 1949, kien impjegat mill-1 ta’ April 1971 mal-konvenuta jew mal-predeċessur tagħha. Il-ftehim kollettiv ġenerali għall-impjegati tal-BfA kien japplika għar-relazzjoni ta’ impjieg bejn il-partijiet. Dak iż-żmien, ir-rikorrent kien jaqa’ taħt il-kategorija ta’ kumpens 11. Sa mill-1985, huwa eżerċita xogħlu bħala kollaboratur estern fil-kumpannija sussidjarja ta’ Düsseldorf. Xogħlu kien jikkonsisti fit-twettiq ta’ verifiki ta’ impriżi u ta’ aġenziji ta’ ġbir ta’ dejn. Huwa kellu vettura għal dan il-għan.
11. Ir-rikorrent, li huwa klassifikat bħala persuna b’diżabbiltà gravi (fi grad 60 “G” (4)) qagħad għal 16-il operazzjoni b’kollox mill-1995 minħabba problemi gravi fid-diski tas-sinsla tad-dahar. Minn dakinhar, kien hemm żmien fejn seta’ jaħdem u żmien fejn ma setax minħabba mard. Fl-2004, l-appellant kien fiżikament kapaċi għax-xogħol sal-bidu tax-xahar ta’ Settembru. B’effett mit-8 ta’ Settembru 2004, huwa ġie ddikjarat marid permezz ta’ ċertifikat mediku miftuħ sat-30 ta’ Settembru 2005. Wara dak iż-żmien, l-appellant ma setax isuq il-vettura tiegħu minħabba li kien jieħu b’mod kontinwu pilloli kontra l-uġigħ li jinkludu l-morfina.
12. B’ittra tat-13 ta’ Mejju 2005 l-appellant talab li jingħata l-leave għas-sena 2004 b’effett mill-1 ta’ Ġunju 2005. L-appellata rrifjutat din it-talba fil-25 ta’ Mejju 2005 u mmotivat din id-deċiżjoni bil-fatt li s-servizz mediku tal-impriża kellu qabel kollox jikkonstata l-kapaċità għax-xogħol bis-saħħa tal-Artikolu 7(2) tal-Ftehim kollettiv. B’ittra tal-10 ta’ Awwissu 2005, ir-rikorrent talab il-possibbiltà li jwettaq xogħlu minn daru wara miżura ta’ integrazzjoni mill-ġdid. Fit-tweġiba tagħha tas-6 ta’ Settembru 2005, il-konvenuta informatu li hija xtaqet l-ewwel nett tistenna r-riżultat tal-proċedura għall-pensjoni wara li r-rikorrent kien applika għaliha b’notifika ta’ żmien qasir.
13. F'Settembru 2005, il-konvenuta, inkwantu amministratur tal-fond ta’ assigurazzjoni għall-pensjoni, iddeċidiet li r-rikorrent ma setax jaħdem u tagħtu l-pensjoni tal-invalidità għal perijodu indeterminat b’effett retroattiv mill-1 ta’ Marzu 2005 minħabba l-inkapaċità totali tiegħu għax-xogħol. Huwa abbażi ta’ din il-konstatazzjoni li r-relazzjoni ta’ impjieg bejn il-partijiet intemmet fit-30 ta’ Settembru 2005 bis-saħħa tal-Artikolu 59 tal-Ftehim kollettiv.
14. F’Novembru 2005, l-appellant ippreżenta rikors quddiem l-Arbeitsgericht Düsseldorf sabiex jitħallas tal-leave tas-sena 2004 u 2005. B’deċiżjoni tas-7 ta’ Marzu 2006, l-Arbeitsgericht ċaħdet ir-rikors. L-appellant ikkontesta din id-deċiżjoni permezz ta’ appell tas-27 ta’ April 2006 quddiem il-qorti tar-rinviju.
15. L-appellant jitlob li jitħallas lura l-ammont totali gross ta’ EUR 14 094.78 abbażi ta’ 35 ġurnata leave fis-sena u dħul mensili gross ta’ EUR 4 362.67. Huwa jsostni li l-leave mitlub mill-1 ta’ Ġunju 2005 kellu jippermettilu li jistrieħ qabel ma jipparteċipa f’miżura ta’ integrazzjoni mill-ġdid ulterjuri. Barra minn hekk, huwa jsostni li huwa kapaċi jwettaq xogħol ħafif f’uffiċċju fuq bażi part-time.
16. Min-naħa tagħha, il-konvenuta ssostni li l-attivitajiet ta’ uffiċċju part-time mixtieqa mir-rikorrent ma jikkostitwixxux eżekuzzjoni min-naħa tiegħu tal-obbligi li jirriżultaw mill-kuntratt ta’ xogħol. Konsegwentement, peress li l-inkapaċità tar-rikorrent li jaħdem tkompli għaddejja sal-ġurnata tal-lum u d-drittijiet għal-leave ma japplikawx u huma mitlufa sat-tmiem tal-perijodu tal-ġarr tal-leave. Għaldaqstant, lanqas ma huwa intitolat għal ħlas kumpensatorju għal-leave li ma tteħidx.
17. Il-Landesarbeitsgericht ta’ Düsseldorf iqis li s-soluzzjoni għal din il-kawża tiddependi mill-interpretazzjoni tad-Direttiva 2003/88. Għaldaqstant hija ddeċidiet li tissospendi l-proċeduri u li tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari segwenti:
1) L-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2003/88/KE għandu jiġi interpretat fis-sens li l-ħaddiema għandhom f’kull każ jibbenefikaw mil-leave annwali bil-ħlas ta’ almenu erba’ ġimgħat, u li l-leave ma jitteħidx matul is-sena ta’ referenza minħabba mard għandu jingħata wara, jew huwa possibbli li liġijiet u/jew prattiki nazzjonali jipprovdu li d-dritt għal-leave bil-ħlas jispiċċa meta l-ħaddiema jkunu inkapaċi li jaħdmu matul is-sena ta’ referenza qabel l-għoti tal-leave u fejn huma ma jirkuprawx il-kapaċità li jaħdmu qabel l-aħħar tas-sena ta’ referenza u/jew il-perijodu għall-ġarr tal-leave stabbilit mil-liġi, bi ftehim kollettiv jew b’kuntratt individwali?
2) L-Artikolu 7(2) tad-Direttiva 2003/88/KE għandu jiġi interpretat fis-sens li l-ħaddiema, f’każ li tiġi terminata r-relazzjoni ta’ impjieg tagħhom, għandhom f’kull każ dritt għall-ħlas kumpensatorju għal-leave dovut iżda li ma tteħidx (ħlas kumpensatorju għal-leave li ma jitteħidx), jew huwa possibbli li l-liġijiet u/jew il-prattiki nazzjonali jipprovdu li l-ħaddiema m’għandhomx dritt għall-ħlas kumpensatorju għal-leave li ma jitteħidx jekk huma jkunu inkapaċi li jaħdmu minħabba mard qabel l-aħħar tas-sena ta’ referenza u/jew tal-perijodu għall-ġarr tal-leave ulterjuri u/jew wara li tiġi tterminata r-relazzjoni ta’ impjieg tagħhom, huma jibbenefikaw minn pensjoni minħabba tnaqqis fil-kapaċità tagħhom li jaħdmu jew minħabba invalidità?
3) F'każ ta’ risposti pożittivi għad-domandi 1 u 2:
L-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88/KE għandu jiġi interpretat fis-sens li d-dritt għal-leave jew għall-ħlas kumpensatorju jeħtieġ li l-ħaddiem ikun effettivament ħadem matul il-perijodu ta’ referenza, jew jekk dan id-dritt jitnissel ukoll f’każ ta’ nuqqas ġustifikata (minħabba mard) jew f’każ ta’ nuqqas mhux ġustifikata matul is-sena ta’ referenza kollha kemm hi?”
IV – Il-proċedimenti quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja
18. Id-deċiżjoni tar-rinviju tat-2 ta’ Awwissu 2006 waslet fir-Reġistru tal-Qorti tal-Ġustizzja fil-21 ta’ Awwissu 2006.
19. L-appellant fil-kawża prinċipali, il-Gvernijiet tar-Repubblika Federali tal-Ġermanja, tar-Renju Unit u tar-Repubblika Taljana kif ukoll il-Kummissjoni tal-Komunitajiet Ewropej ippreżentaw in-noti ta’ osservazzjonijiet tagħhom fit-terminu previst fl-Artikolu 23 tal-Istatut tal-Qorti tal-Ġustizzja.
20. Waqt is-seduta tal-20 ta’ Novembru 2007, ir-rappreżentanti tal-Gvernijiet tar-Repubblika Federali tal-Ġermanja, tar-Renju Unit, tar-Renju tal-Olanda u tal-Kummissjoni għamlu s-sottomissjonijiet orali tagħhom.
V – L-argumenti prinċipali tal-partijiet
21. L-appellata ssostni li ġarr indefinit tad-dritt għal-leave tal-ħaddiema li huma kapaċi jaħdmu jmur kompletament kontra l-għan tad-direttiva (li huwa li tippromwovi s-saħħa u s-sigurtà tal-ħaddiema billi tiggarantilhom perijodi minimi ta’ mistrieħ). Fir-rigward tal-ħaddiema b’diżabbiltà, ġarr indefinit tal-leave jista’ saħansitra jħajjar dawk li jħaddmuhom ikeċċu qabel iż-żmien lill-ħaddiema fuq leave għal żmien twil minħabba mard bil-għan li jevitaw ir-riskju li jkunu obbligati jikkumpensaw għal ħafna leave li jakkumula fuq diversi snin f’każ li r-relazzjoni tal-impjieg tispiċċa; din is-sitwazzjoni tista’ taffettwa b’mod gravi l-interessi tal-impriża.
22. Skond il-Gvern Ġermaniż, l-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2003/88 jipprovdi biss li ħaddiem għandu dritt għal-leave annwali bil-ħlas ta’ almenu erba’ ġimgħat. Id-direttiva għandha biss l-għan li tiffissa l-perijodu minimu tal-leave annwali. Hija tħalli f'idejn il-leġiżlatur tal-Istati Membri u l-interpretazzjoni tad-dritt nazzjonali permezz tal-ġurisprudenza, sabiex jiġu stabbiliti r-regoli dettaljati għall-għoti tal-leave inkluż it-telf tad-dritt għal-leave.
23. Fir-rigward tat-tieni domanda, il-Gvern Ġermaniż huwa tal-fehma li huma l-Istati membri u l-istituzzjonijiet tagħhom li għandhom jiddeċiedu jekk u f’liema kundizzjonijiet hemm lok li jipprovdu għal ħlas kumpensatorju fil-każ ta’ relazzjoni ta’ impjieg.
24. Skond il-Gvern Britanniku, l-appellant ma kienx jaħdem meta huwa kien bil-leave tal-mard u għaldaqstant ma kellux bżonn ta’ “mistrieħ effettiv” biex jerġa’ jirkupra mix-xogħol. L-għan tal-Artikolu 7 huwa li jippromwovi s-saħħa u s-sigurtà ta’ dawk li jkunu fil-fatt qegħdin jaħdmu billi jiggarantilhom perijodi minimi ta’ mistrieħ. Madankollu, f’dan il-każ, l-għoti tal-leave ma wassalx għal dan il-benefiċċju f’termini ta’ saħħa u sigurtà tal-ħaddiem. Il-leave ma setax jittieħed qabel it-terminazzjoni tar-relazzjoni ta’ impjieg. Jekk ir-rikorrent kellu dritt għal-leave annwali f’dan il-każ, il-mistoqsija li tqum hija: leave minn x’hiex? Konsegwentement, ma jagħmilx sens li jsir riferiment għall-fatt li r-rikorrent jieħu l-“leave annwali tiegħu” matul il-perijodu tal-“leave tal-mard”.
25. Barra minn hekk, il-Gvern Britanniku jsostni li r-risposta għat-tieni domanda tirriżulta mir-risposta għall-ewwel domanda. B’dan il-mod, ħaddiem li m’għandux dritt għal-leave annwali bil-ħlas skont l-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2003/88, lanqas ma jista’ jitlob ħlas kumpensatorju skont l-Artikolu 7(2) tad-Direttiva. Barra minn hekk, għalkemm huwa minnu li bis-saħħa tal-Artikolu 7(2) dan il-kumpens huwa legali mat-terminazzjoni tal-impjieg, f’kull każ dan mhuwiex obbligatorju. Għaldaqstant, dan il-ħlas ma jistax ikun obbligatorju fil-każ fejn persuna kienet nieqsa mix-xogħol minħabba li kienet fuq leave tal-mard għal żmien twil.
26. Il-Gvern Taljan jirreferi għall-Konvenzjonijiet Nru 52 u Nru 132 tal-ILO u għall-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja fir-rigward tal-interpretazzjoni tal-Artikolu 7 tad-Direttiva. Fid-dawl tal-prinċipji żviluppati mill-Qorti tal-Ġustizzja, fil-fehma tal-Gvern Taljan, mhuwiex possibbli li wieħed jasal għall-konlużjoni li d-dritt għal-leave tal-appellant jintilef mingħajr ma jiġu kkontestati l-għanijiet differenti tal-leave għall-mistrieħ u tal-leave tal-mard.
27. Fid-dawl ta’ dak li ntqal iktar ’il fuq, il-Gvern Taljan isostni li l-ħaddiema, f’każ ta’ terminazzjoni tar-relazzjoni tal’ impjieg, għandhom f’kull każ id-dritt għall-ħlas kumpensatorju fir-rigward tal-leave dovut iżda li ma tteħidx. Konsegwentement, kull dispożizzjoni nazzjonali li ma tagħtix dan id-dritt għall-pagament kumpensatorju tal-leave li ma jitteħidx waqt l-inkapaċità dovuta minħabba mard matul is-sena ta’ referenza u l-perijodu tal-ġarr tal-leave tidher li mhijiex konformi mal-prinċipji Komunitarji.
28. Il-Kummissjoni hija tal-fehma li l-argument li l-ħaddiem li kien nieqes mix-xogħol minħabba mard ma ħadimx u għaldaqstant m’għandux bżonn ta’ mistrieħ mhuwiex konformi mal-prinċipji espressi mill-ġurisrprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja. Fil-każ fejn ħaddiem jiġi ddikjarat marid b’ċertifikat mediku, id-dritt għal-leave annwali lanqas ma jista’ jiġi kkunsidrat bħala sodisfatt, peress li l-waqfa mix-xogħol hija l-konsegwenza tal-inkapaċità għax-xogħol tal-ħaddiem u mhijiex maħsuba biex tippermettilu li jistrieħ, li jaqta’ ftit u li jirkupra, iżda biex ifiq u jirkupra saħħtu u l-kapaċità tiegħu li jaħdem. Skont il-Kummissjoni, l-awtoritajiet nazzjonali għandhom josservaw il-limiti li huma imposti fuqhom bid-Direttiva 2003/88. Konsegwentement, l-Istati Membri ma jistgħux jaslu biex jobbligaw lill-ħaddiem biex jieħu l-leave annwali tiegħu matul il-perijodu tal-ġarr tal-leave limitat fis-sena sussegwenti, u li jippenalizzaw in-nuqqas ta’ osservanza ta’ dawn il-kundizzjonijiet bid-dekadenza awtomatika tad-dritt għal-leave.
29. Fir-rigward tat-tieni domanda, il-Kummissjoni ssostni li l-argument li fuqu hija bbażata l-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, jiġifieri l-possibiltà li d-dritt għal-leave annwali jiġi ssostitwit b’pagament kumpensatorju, fil-prinċipju, huwa inkompatibbli mad-Direttiva 2003/88, japplika a fortiori wkoll għal-leġiżlazzjoni nazzjonali li tistabbilixxi li jekk il-leave annwali ma jitteħidx, dan jintilef awtomatikament.
30. Fl-osservazzjonijiet orali tiegħu, il-Gvern Olandiż jikkontesta l-applikabbiltà tad-Direttiva 2003/88 għall-każijiet ta’ assenza tal-ħaddiema minħabba mard billi jibbaża ruħu fuq il-fatt li dawn mhumiex is-suġġett ta’ din il-liġi. Il-kamp ta’ applikazzjoni ta’ din id-direttiva huwa limitat esklużivament għall-ħaddiema li jkunu attivi, u għaldaqstant f’dan il-każ, tapplika biss il-liġi nazzjonali. Madankollu, il-varjetà ta’ liġijiet nazzjonali ma tippermettix li wieħed jasal għal konklużjonijiet ġenerali f’dak li jikkonċerna d-drittijiet tal-ħaddiema morda.
VI – L-analiżi ġuridika
A – Fuq l-ewwel domanda
1. Osservazzjonijiet preliminari
31. Bl-ewwel domanda tagħha, il-Landesarbeitsgericht ta’ Düsseldorf tqajjem il-problema dwar l-interpretazzjoni tal-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2003/88, u b'mod partikolari tal-kliem “b’konformità mal-kondizzjonijiet għall-intitolament għal, u l-għoti ta’, leave bħal dan stabbilit bil-leġiżlazzjoni nazzjonali u/jew bil-prattika”. Mill-perspettiva ġuridika, din il-problema ta’ interpretazzjoni tirrigwarda l-kwistjoni dwar jekk u sa fejn l-Istati Membri għandhom is-setgħa li jiddefinixxu l-kundizzjonijiet legali li taħthom jintilef id-dritt għal-leave annwali bil-ħlas minimu.
32. Fir-rigward tal-kwistjoni tat-tqassim tal-kompetenzi leġiżlattivi bejn il-Komunità u l-Istati Membri fil-kuntest tad-dritt għall-leave annwali bil-ħlas, jeħtieġ l-ewwel nett li jiġi ppreċiżat li permezz tad-Direttiva 2003/88, il-leġiżlatur Komunitarju uża strument ġuridiku li, skont it-tielet paragrafu tal-Artikolu 249 KE, iħalli lill-awtoritajiet nazzjonali ċertu marġni ta’ diskrezzjoni fir-rigward tal-forom u metodi għat-traspożizzjoni, filwaqt li jimponilhom madankollu kriterji inkwantu d-direttiva torbot lill-Istati Membri fir-rigward tar-riżultat li għandu jintlaħaq (5). Għaldaqstant, is-sistemi legali nazzjonali, fil-qasam tat-traspożizzjoni tad-dritt għal-leave annwali bil-ħlas, jingħataw marġni wiesgħa ta’ diskrezzjoni minkejja li mhuwiex illimitat (6). Konsegwentement, l-Istati Membri għandhom dejjem jieħdu inkunsiderazzjoni l-għanijiet tad-Direttiva 2003/88 fil-kuntest tas-setgħa ta’ traspożizzjoni mogħtija lilhom bis-saħħa tal-Artikolu 7 tal-istess direttiva.
2. Id-dritt għal-leave annwali bil-ħlas bħala dritt soċjali fundamentali
33. Jiena tal-fehma li, biex tingħata risposta xierqa lill-qorti nazzjonali, għandu jittieħed pass lura u jiġi eżaminat id-dritt għal-leave annwali nil-ħlas kemm bħala espressjoni tad-dritt sekondarju fil-kuntest tas-sistema legali Komunitarja kif ukoll fid-dawl tal-kuntest iktar ġenerali tad-drittijiet soċjali fundamentali.
34. Fir-rigward tal-għan tad-Direttiva 2003/88, jirriżulta kemm mill-Artikolu 137 KE, li jikkostitwixxi l-bażi ġuridika tad-direttiva, kif ukoll mill-Premessi 1, 4, 7 u 8 tad-direttiva, kif ukoll mill-kliem stess tal-Artikolu 1(1) li l-għan tad-direttiva huwa li tistabbilixxi r-rekwiżiti minimi maħsubin biex itejbu l-kundizzjonijiet tal-ħajja u tax-xogħol tal-ħaddiema permezz tal-approssimazzjoni tad-dispożizzjonijiet nazzjonali li jikkonċernaw b'mod partikolari t-tul taż-żmien tal-ħin tax-xogħol (7). Din l-armonizzazzjoni fuq il-livell Komunitarju fir-rigward tal-organizzazzjoni tal-ħin tax-xogħol hija intiża sabiex tiggarantixxi protezzjoni aħjar tas-sigurtà u s-saħħa tal-ħaddiem, billi tiżgura li dawn jibbenefikaw minn perijodi minimi ta’ serħan fil-ġurnata, fil-ġimgħa u fis-sena, kif ukoll minn perijodi ta’ pawża xierqa u billi tipprovdi limitu massimu bħala ħin medju ta’ xogħol fil-ġimgħa (8).
35. Fl-interpretazzjoni tal-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 għandu jittieħed inkunsiderazzjoni l-fatt li d-dritt għal-leave annwali minimu bil-ħlas ma nħoloqx għall-ewwel darba bid-direttiva dwar il-ħinijiet tax-xogħol iżda ilu jagħmel parti mid-drittijiet soċjali fundamentali rikonoxxuti fid-dritt pubbliku internazzjonali (9) għal żmien twil, indipendentement mit-tul ta’ żmien tal-perijodu tal-leave previst. Fuq il-livell internazzjonali, dan id-dritt fundamentali jissemma fl-Artikolu 24 tad-Dikjarazzjoni Universali tad-Drittijiet tal-Bniedem (10) li jagħti lil kulħadd “id-dritt għall-mistrieħ u għall-ħin liberu u b'mod partikolari għal-limiti raġonevoli fil-ħinijiet tax-xogħol kif ukoll għal-leave perjodiku bil-ħlas” [traduzzjoni mhux uffiċċjali]. Barra minn hekk, dan id-dritt fundamentali huwa rikonoxxut ukoll fl-Artikolu 2(3) tal-Karta Soċjali Ewropea (11) kif ukoll fl-Artikolu 7(d) tal-Patt Internazzjonali dwar id-Drittijiet Ekonomiċi, Soċjali u Kulturali (12) inkwantu espressjoni tad-dritt li għandha kull persuna li jkollha kundizzjonijiet ta’ xogħol ġusti u favorevoli.
36. Fil-kuntest tal-Organizzazzjoni Internazzjonali tax-Xogħol (ILO) inkwantu istituzzjoni speċjalizzata tan-Nazzjonijiet Uniti, id-dritt għal-leave annwali bil-ħlas minimu kien is-suġġett ta’ żewġ konvenzjonijiet multilaterali, jiġifieri l-Konvenzjoni Nru 132 (13) li temenda l-Konvenzjoni Nru 52 li kienet fis-seħħ dak iż-żmien (14). Dawn jinkludu dispożizzjonijiet vinkolanti għall-Istati kontraenti fir-rigward tal-implementazzjoni ta’ dawn id-drittijiet soċjali fundamentali fis-sistemi legali nazzjonali tagħhom.
37. Madankollu, dawn id-diversi strumenti internazzjonali huma differenti minn xulxin kemm minħabba l-kontenut tagħhom kif ukoll minħabba l-portata leġiżlattiva tagħhom u dan peress li f’ċerti każijiet dawn huma trattati ta’ dritt pubbliku internazzjonali u f’każijiet oħra sempliċi dikjarazzjonijiet solenni mingħajr effett vinkolanti (15). Barra minn hekk, il-kamp ta’ applikazzjoni personali ta’ dawn l-istrumenti jipprovdi għal regoli dettaljati differenti b’tali mod li l-klassi tal-persuni koperti ma hija qatt identika. Barra minn hekk, il-marġni ta’ diskrezzjoni addizzjonali, bħala regola ġenerali, huwa mogħti lill-Istati firmatarji inkwantu destinatarji ta’ dawn l-istrumenti b’tali mod li l-individwi benefiċjarji ma jistgħux jinvokaw direttament dan id-dritt. Madankollu, għandu jiġi osservat li d-dritt għal-leave annwali huwa meqjus biċ-ċar minn dawn l-istrumenti internazzjonali kollha bħala parti mid-drittijiet fundamentali tal-ħaddiema.
38. Jidhirli li huwa iktar sinjifikattiv li, bl-adozzjoni ta’ dan id-dritt fil-Karta tad-Drittijiet Soċjali Fundamentali tal-Unjoni Ewropea (16), dan id-dritt isib il-konferma l-iktar skjetta u l-iktar definittiva tan-natura tiegħu ta’ dritt fundamentali (17). Fil-fatt, l-Artikolu 31(2) tal-Karta jipprovdi li: “kull ħaddiem għandu d-dritt għal limitazzjoni fuq it-tul ta’ żmien massimu tax-xogħol u għall-perjodi ta’ mistrieħ fil-ġurnata, fil-ġimgħa, kif ukoll għall-perijodu annwali ta’ leave imħallas”. Fir-rigward tal-istorja tal-adozzjoni tagħha, din id-dispożizzjoni sabet l-ispirazzjoni tagħha fl-Artikolu 2(3) tal-Karta Soċjali Ewropea kif ukoll fil-punt 8 tal-Karta Komunitarja tad-drittijiet soċjali tal-ħaddiema (18), u fuq dan is-suġġett, ittieħdet debita kunsiderazzjoni tad-Direttiva 93/104 inkwantu d-direttiva li ppreċediet id-Direttiva attwali 2003/88 b’mod konformi mal-ispjegazzjonijiet tas-segretarjat tal-presidenza tal-Konvenzjoni (19).
39. Konsegwentement, l-Artikolu 31(2) tal-Karta tad-Drittijiet Soċjali Fundamentali jistabbilixxi d-dritt għal perijodu annwali ta’ leave bil-ħlas bħala dritt tal-bniedem li kulħadd huwa intitolat għalih (20). Huwa minnu li l-istess bħal ċerti strumenti internazzjonali ċċitati preċedentement, il-Karta tad-Drittijiet Soċjali Fundamentali tal-Unjoni Ewropea ma ngħatatx portata leġiżlattiva awtentika, b’tali mod li hija tikkostitwixxi qabel xejn dikjarazzjoni politika. Madankollu, jiena nsostni li jkun żbaljat li tiġi miċħuda kwalunkwe rilevanza tal-Karta fil-kuntest tal-interpretazzjoni tad-dritt Komunitarju (21). Indipendentement mill-kwistjoni, li għandha tiġi ċċarata fil-ġejjieni, tal-istatus legali definittiv tal-Karta fi ħdan is-sistema legali tal-Unjoni Ewropea, din diġà tikkostitwixxi l-espressjoni konkreta tal-valuri fundamentali komuni (22).
40. Barra minn hekk, għal parti kunsiderevoli hija tirrifletti wkoll it-tradizzjonijiet kostituzzjonali komuni tal-Istati Membri. Sa fejn nista’ nara, huwa possibbli li wieħed jasal għal din il-konklużjoni fil-qasam tad-dritt għal-leave annwali minimu bil-ħlas peress li l-Artikolu 31(2) tal-Karta huwa bbażat fuq il-mudelli tal-kostituzzjonijiet ta’ numru kunsiderevoli ta’ Stati Membri (23). Għaldaqstant wieħed jista’ jafferma li f’kawża dwar in-natura u l-portata tad-dritt fundamentali, bħal dik inkwistjoni, wieħed għandu jibbaża ruħu fuq il-prinċipji tal-Artikolu 31(2) tal-Karta fl-interpretazzjoni tal-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 (24).
3. Id-dritt għal-leave annwali minimu bil-ħlas fid-dritt Komunitarju.
a) Il-kompetenza ta’ traspożizzjoni tal-Istati Membri
41. Il-Qorti tal-Ġustizzja ddefiniet il-portata tad-dritt għal-leave annwali bil-ħlas u ddeċidiet li “[]d-dritt għal-leave annwali mħallas ta’ kull ħaddiem irid ikun ikkunsidrat bħala prinċipju ta’ dritt soċjali Komunitarju li għandu importanza partikolari, li ma jistax jiġi dderogat[] u li t-twettiq fis-seħħ tiegħu mill-awtoritajiet nazzjonali kompetenti jrid jiġi effettwat biss fil-limiti espressament imħabbra mill-istess Direttiva [93/104]” (25). Id-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 jistabbilixxu r-regola li ħaddiem normalment għandu jkun jista’ jibbenefika minn mistrieħ effettiv, bil-għan li jiġu mħarsa b’mod effettiv is-sigurtà tiegħu u saħħtu (26).
42. Sabiex ikunu jistgħu jintlaħqu l-għanijiet tad-direttiva għandu jitqies, bħalma għamlet il-ġurisprudenza, li l-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2003/88 huwa wiesa’ fir-rigward taż-żmien, b’tali mod li l-kunsiderazzjonijiet segwenti japplikaw ukoll għal-leave li ma jitteħidx fis-sena kurrenti iżda li jittieħed iktar tard. Fil-fatt, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li, l-effett pożittiv ta’ dan il-leave għas-sigurtà u s-saħħa tal-ħaddiem jidher fis-sħiħ jekk jittieħed fis-sena prevista għal dan il-għan, jiġifieri matul is-sena kurrenti. Madankollu, dan iż-żmien ta’ mistrieħ jibqa’ sinjifikattiv f’dan ir-rigward jekk jiġi meħud matul perijodu sussegwenti. Peress li l-leave fis-sens tad-Direttiva, meta jittieħed matul sena sussegwenti, jista’ jikkontribwixxi kemm għas-sigurtà kif ukoll għas-saħħa tal-ħaddiem, għandu jiġi kkonstatat li dan jibqa’ rregolat mid-direttiva (27).
43. Skont il-ġurisprudenza, l-Istati Membri għandhom rwol importanti ħafna fl-implementazzjoni ta’ dan id-dritt peress li biex jeżerċitaw is-setgħa tagħhom ta’ traspożizzjoni prevista fl-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2003/88, huma marbuta li jadottaw ir-regoli dettaljati ta’ applikazzjoni nazzjonali meħtieġa (28). Dan jinkludi l-adozzjoni tal-kundizzjonijiet għat-twettiq u implementazzjoni tal-leave annwali bil-ħlas, iżda l-Istati Membri jistgħu jiddefinixxu ċ-ċirkustanzi konkreti li fihom il-ħaddiema jkunu jistgħu jagħmlu użu minn dan id-dritt li huma jibbenefikaw minnu skond il-perijodi kollha ta’ xogħol imwettqin (29).
44. Ir-riferiment li l-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2003/88 jagħmel għal-leġiżlazzjonijiet nazzjonali huwa intiż sabiex jippermetti lill-Istati Membri li jiddefinixxu kuntest leġiżlattiv li jirregola l-aspetti ta’ organizzazzjoni u l-aspetti proċedurali għat-tgawdija tal-leave, bħalma huma l-ippjanar tal-perijodi tal-leave, l-obbligu tal-ħaddiem li jinforma minn qabel lil min iħaddmu dwar il-perijodu tal-leave li huwa jkollu l-intenzjoni li jieħu, l-impożizzjoni ta’ perijodu minimu ta’ xogħol qabel ma jkun jista’ jittieħed il-leave, il-kriterji għall-kalkolu proporzjonali tad-dritt għal-leave annwali meta d-dewmien tar-relazzjoni tal-impjieg jkun inqas minn sena, eċċ (30). Iżda dawn dejjem jinvolvu miżuri intiżi sabiex jiġu stabbiliti l-kundizzjonijiet għall-intitolament u għall-għoti tad-dritt għal-leave, u bħala tali awtorizzati bid-Direttiva 2003/88.
45. Min-naħa l-oħra, mill-prinċipju tal-lealtà Komunitarja bis-saħħa tal-Artikolu 10 KE, jirriżulta li l-Istati Membri huma marbuta li jastjenu minn kull miżura li tista’ tkun ta’ ostakolu għal dan il-għan (31). Dan jikkonċerna b’mod partikolari l-adozzjoni ta’ miżuri li jheddu l-eżistenza nfisha tad-dritt għal-leave annwali minimu bil-ħlas (32). Għaldaqstant il-Qorti tal-Ġustizzja, fis-sentenza BECTU (33), ġustament iddeċidiet li leġiżlazzjoni ta’ Stat Membru, bħalma hija dik fil-kawża prinċipali, li timponi xi kundizzjoni għall-intitolament tad-dritt għal-leave annwali b’tali mod li tostakola l-kostituzzjoni nfisha tiegħu għal ċerti ħaddiema, mhux biss trendi d-dritt individwali mogħti espressament mid-Direttiva 93/104 mingħajr sustanza, iżda tmur ukoll kontra l-għan tal-istess direttiva.
46. Jiena nsostni li b’din is-sentenza, il-Qorti tal-Ġustizzja applikat il-prinċipju tal-effett utli tad-dritt Komunitarju u ġustament irrikonoxxiet f’'dan ir-rigward li Stat Membru li jista’ jiddeċiedi dwar it-tnissil ta’ dritt, jista’ wkoll jevitah, u saħansitra jxejnu meta huwa jissuġġettah għal kundizzjonijiet li jkunu diffiċli sabiex jiġu sodisfatti. Jiena tal-fehma li dan id-dritt jista’ jiġi evitat ukoll meta Stat Membru jista’ jistabbilixxi huwa nnifsu l-kundizzjonijiet li taħthom jintilef dan id-dritt, inkwantu, iż-żewġ każijiet jirrigwardaw l-eżistenza nfisha ta’ dan id-dritt.
47. Fil-fatt, l-istess riskju japplika għall-implementazzjoni ta’ dan id-dritt għal-leave annwali bil-ħlas, meta Stat Membru jingħata s-setgħa li jistabbilixxi ċ-ċirkustanzi li fihom il-ħaddiem jitlef dan id-dritt mal-iskadenza ta’ terminu partikolari. F'dan ir-rigward, ma tibqax kwistjoni ta’ deċiżjoni dwar il-mod li għandu jiġi implementat il-leave annwali bil-ħlas (34), jiġifieri t-traspożizzjoni effettiva ta’ dan id-dritt, iżda kwistjoni ta’ kif għandha tiġi ddefinita l-portata ta’ regola ta’ dritt Komunitarju, jiġifieri l-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2003/88.
48. Fil-fatt, l-interpretazzjoni ta’ din id-dispożizzjoni fis-sens li l-leave annwali jintilef mal-iskadenza ta’ terminu partikolari, minkejja li l-ħaddiema ma jkunux setgħu jieħduh minħabba inkapaċità li jaħdmu dovuta minħabba mard, tmur lil hinn mill-esklużjoni ta’ ċerti ħaddiema minn dan id-dritt minħabba limitazzjoni tal-kamp ta’ applikazzjoni ratione personae (35).
49. Madankollu, wara l-armonizzazzjoni ta’ din il-parti tad-dritt soċjali għall-protezzjoni tax-xogħol li huwa l-għan segwit bis-saħħa tal-Artikolu 137(2)(b) KE, li huwa l-artikolu ċċitat bħala l-bażi ġuridika tad-Direttiva 2003/88, issa hija l-Komunità li hija kompetenti sabiex tiddefinixxi l-portata ta’ dan id-dritt (36). Fil-fatt, kieku din il-kompetenza kienet tal-Istati Membri, ikun prattikament impossibbli li fuq il-livell Komunitarju jiġi ggarantit livell ta’ protezzjoni simili u li jiġi b’hekk osservat l-iskop tal-armonizzazzjoni. Għal din ir-raġuni, għandu jiġi miċħud l-argument tal-Gvern tal-Belġju u l-Gvern Ċek li jsostnu li d-dritt għal-leave ta’ ħaddiem li jkun inkapaċi li jaħdem minħabba mard jaqa’ taħt ir-regoli dettaljati għall-għoti tal-leave u huwa suġġett għall-kompetenza leġiżlattiva tal-Istati Membri.
b) Il-livell ta’ protezzjoni garantit mid-dritt Komunitarju
50. Barra minn hekk, jidhirli li huwa importanti li jiġi mfakkar li l-libertà tal-Istati Membri waqt id-determinazzjoni tal-miżuri ta’ traspożizzjoni hija limitata bil-fatt li l-Artikolu 13(2)(b) KE huwa intiż sabiex jiżgura, permezz ta’ rekwiżiti minimi, ċertu livell ta’ protezzjoni li l-Istati Membri ma jistgħux inaqqsu. Bħal ma ddeċidiet il-Qorti tal-Ġustizzja fis-sentenza Renju Unit vs Il-Kunsill (37) f'dak li jikkonċerna l-kunċett ta’ “rekwiżiti minimi” fis-sens tal-bażi ġuridika preċedenti tal-Artikolu 118 A tat-Trattat KE, din id-dispożizzjoni ma tillimitax l-intervent Komunitarju għall-iżgħar denominatur komuni, jiġifieri għal-livell l-iktar baxx ta’ protezzjoni pprovduta fid-diversi Stati Membri. Bil-kontra, jeħtieġ li dan il-kunċett jiġi interpretat fis-sens li l-Istati Membri huma liberi li jagħtu protezzjoni ogħla meta mqabbla ma’ dik il-protezzjoni, possibilment għolja, li tirriżulta mid-dritt Komunitarju.
51. Din l-interpretazzjoni hija kkonfermata mill-kliem tal-Artikolu 136 KE li, bħala għan tal-politika soċjali, jistabbilixxi “t-titjib tal-kondizzjonijiet tal-ħajja u tax-xogħol”. Dan l-għan għandu jintlaħaq espliċitament bl-approssimazzjoni “fil-progress” (38). Biex jintlaħaq dan l-għan ta’ dritt primarju, l-Artikolu 15 tad-Direttiva 2003/88 jippermetti lill-Istati Membri li japplikaw jew jippromwovu miżuri iktar favorevoli għas-sigurtà u l-protezzjoni tas-saħħa tal-ħaddiema. F’dan is-sens, l-Artikolu 23 tad-Direttiva 2003/88 jippreċiża li, fir-rigward tal-livell ta’ protezzjoni, bla ħsara għad-dritt tal-Istati Membri li jiżviluppaw diversi miżuri sakemm ir-rekwiżiti minimi previsti f’din id-direttiva jiġu osservati, l-implementazzjoni ta’ din id-Direttiva m’għandhiex tikkostitwixxi bażi valida għat-tnaqqis tal-livell ġenerali tal-protezzjoni mogħtija lill-ħaddiema (39).
52. Il-livell ta’ protezzjoni minima li l-leġiżlatur Komunitarju adotta fil-qasam tad-dritt għal-leave huwa stabbilit mid-Direttiva 2003/88. F’dan ir-rigward, għandu jiġi osservat li l-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2003/88 ma jinkludi l-ebda limitazzjoni fuq id-dritt għall-leave. Id-direttiva ma tipprovdix il-kundizzjoni li biha l-ħaddiem huwa obbligat jitlob il-leave tiegħu fit-termini preskritti u jeħodhom qabel data partikolari, jiġifieri qabel l-aħħar tas-sena ta’ referenza u/jew is-sena tal-ġarr tal-leave u lanqas ma hija prevista d-dekadenza tad-dritt għal-leave. L-Artikolu 7(1) mhuwiex wieħed mid-dispożizzjonijiet li minnu l-Artikolu 17 ta’ din l-istess direttiva jippermetti espliċitament li ssir deroga (40).
53. Il-leġiżlatur jikkontempla għalhekk intenzjonalment livell ta’ protezzjoni minima ogħla mill-Konvenzjoni Nru 132 tal-ILO (41). Filwaqt li l-Artikolu 9 tal-Konvenzjoni Nru 132 tal-ILO jipprovdi limitazzjoni fiż-żmien fis-sens li l-leave għandu jingħata u jittieħed fi żmien sena u/jew fi żmien tmintax-il xahar mill-aħħar tas-sena li fiha jqum id-dritt għal-leave (42), fil-verità ma teżisti ebda regola simili fl-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2003/88. Minn dan wieħed jista’ jikkonkludi li l-protezzjoni li d-dritt Komunitarju irid jagħti lill-ħaddiema għandha portata iktar wiesgħa minn dik tar-regoli previsti mid-dritt pubbliku internazzjonali fil-qasam tad-dritt tax-xogħol (43).
54. Għaldaqstant, interpretazzjoni tal-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2003/88 fis-sens li d-dritt għal-leave annwali mħallas jispiċċa mal-iskadenza ta’ terminu speċifiku jekk dan ma jitteħidx fil-ħin, minn naħa, mhijiex kompatibbli mal-għan tal-leġiżlatur Komunitarju li jiggarantixxi livell ta’ protezzjoni ogħla minn dik tal-Konvenzjoni Nru 132 tal-ILO, u min-naħa l-oħra, ma ssib ebda bażi fil-kliem ta’ din id-dispożizzjoni.
c) Rabta bejn id-dritt għal-leave u l-kapaċità għax-xogħol
i) Applikazzjoni b’analoġija tal-prinċipji żviluppati mill-ġurisprudenza
55. Bil-kontra tal-argumenti tal-Gvern tar-Renju Unit u tal-Gvern tal-Olanda, lanqas ma teżisti prova li l-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2003/88 jorbot id-dritt għal-leave minimu annwali mħallas mal-kapaċità għax-xogħol matul is-sena ta’ referenza jew il-perijodu tal-ġarr tal-leave. Wieħed jista’ jargumenta li ħaddiem li kien assenti mix-xogħol minħabba mard u li ma ħadimx m’għandux bżonn żmien ta’ mistrieħ għal dan il-għan. Madankollu, kif ġustament affermat il-Kummissjoni, dan l-argument mhuwiex kompatibbli mal-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja kif espressa fis-sentenzi Merino Gómez (44) u FNV (45).
56. Fil-kawża Merino Gómez, il-Qorti tal-Ġustizzja kellha tiddeċiedi dwar il-kwistjoni tar-rapport li jeżisti fid-dritt Komunitarju bejn il-leave annwali u l-leave tal-maternità. B’mod konkret, il-kwistjoni kienet jekk, skont l-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2003/88, l-Artikolu 11(2)(a) tad-Direttiva 92/85/KEE (46) u l-Artikolu 5(1) tad-Direttiva 76/207/KEE (47), ħaddiema għandhiex id-dritt li tibbenefika mil-leave annwali tagħha matul perijodu li jkun differenti minn dak miftiehem u li ma jikkoinċidix ma’ dak tal-leave tal-maternità, meta l-ftehim kollettivi konklużi bejn l-impriża u r-rappreżentanti tal-ħaddiema jiffissaw id-dati tal-leave għall-persunal kollu u li dawn id-dati jikkoinċidu mal-leave tal-maternità ta’ dan il-ħaddiem. Il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet f'dan ir-rigward li l-iskop tad-dritt għal-leave annwali huwa differenti minn dak tad-dritt għal-leave tal-maternità. Dak tal-maternità huwa intiż, minn naħa, għall-protezzjoni tal-kundizzjoni bijoloġika tal-mara matul it-tqala tagħha u wara l-istess tqala u, min-naħa l-oħra, għall-protezzjoni tar-rapporti partikolari bejn il-mara u t-tarbija tagħha matul il-perijodu li jiġi wara t-tqala u t-twelid (48). Konsegwentement, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li ħaddiema għandha tkun tista’ tibbenefika mil-leave annwali tagħha waqt perijodu li jkun differenti minn dak tal-leave tal-maternità tagħha (49).
57. Fis-sentenza FNV, il-Qorti tal-Ġustizzja kkonfermat dan il-prinċipju u ppreċiżatu fis-sens li f’każ ta’ kumulu tal-perijodi ta’ diversi perijodi ta’ leave garantiti mid-dritt Komunitarju fl-aħħar tas-sena, il-ġarr tal-leave annwali jew ta’ parti minnu għas-sena sussegwenti jista’ jkun inevitabbli (50) peress li l-leave garantit mid-dritt Komunitarju ma jistax jaffettwa d-dritt li wieħed jieħu leave ieħor garantit minn dan id-dritt (51).
58. Għalkemm it-tqala ċertament ma tistax tiġi pparagunata ma’ marda, jeżistu diversi raġunijiet biex tiġi applikata din il-ġurisprudenza b’analoġija mar-relazzjoni eżistenti bejn il-leave annwali u l-leave tal-mard. Fil-fatt, l-istess bħal-leave tal-maternità, il-leave tal-mard huwa intiż sabiex jippriżerva l-integrità fiżika u psikika tal-ħaddiem, fis-sens li l-eżenzjoni mill-obbligu tax-xogħol u l-għoti ta’ żmien ta’ mistrieħ jagħtuh il-possibbiltà li jirkupra fiżikament u sussegwentement jerġa’ jintegra ruħu fix-xogħol. B’mod differenti mil-leave annwali, li l-funzjoni tiegħu huwa l-mistrieħ, il-qtugħ mix-xogħol u l-irkupru, il-leave tal-mard huwa intiż esklużivament għall-irkupru u għall-fejqan, jiġifieri għall-fejqan minn stat patoloġiku li l-kawżi tiegħu jinsabu barra mill-influwenza tal-ħaddiem ikkonċernat (52).
59. F’dan ir-rigward, bi qbil mal-argumenti tal-Gvern Taljan u Pollakk, għandu jiġi ppreċiżat li fid-dawl tal-prinċipji żviluppati mill-Qorti tal-Ġustizzja, mhuwiex possibbli li jiġi konkluż li l-leave tal-mard u l-leave annwali jistgħu jinzertaw fl-istess perijodu mingħajr ma jiġu ppreġudikati l-għanijiet differenti tal-leave għall-mistrieħ u l-leave tal-mard. Skond l-idea fundamentali tal-ġurisprudenza ċċitata hawn fuq, għandu jkun ipprojbit li jingħata leave tal-mard bi preġudizzju għal-leave annwali bil-ħlas peress li, inkella, dan id-dritt fundamentali jista’ jisfa mċaħħad mill-kontenut tiegħu.
ii) Inkompatibbiltà mal-għan tal-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2003/88
– Riskju ta’ interpretazzjoni li tmur kontra l-għan segwit
60. Minbarra d-dubji espressi fir-rigward tal-interpretazzjoni tal-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2003/88 fejn jingħad li l-ħaddiem għandu l-possibbiltà li jieħu l-leave annwali tiegħu matul l-assenza tiegħu minħabba mard, wieħed jista’ jinvoka bħala argument addizzjonali l-inkompatibbiltà ta’ din l-interpretazzjoni mal-għan tad-Direttiva 2003/88 li huwa li tiżgura t-titjib tas-sigurtà u l-protezzjoni tas-saħħa tal-ħaddiem.
61. L-għan oriġinali tal-projbizzjoni li teżisti fid-dritt tax-xogħol kontra l-kumulu tal-leave mhux meħud, kif ukoll dik prevista f’ċerti sistemi legali nazzjonali fosthom tal-Ġermanja, jidher li jinsab fil-fatt li jiġi garantit l-użu effettiv tal-leave matul is-sena kurrenti, b’tali mod li l-ħaddiem isir responsabbli għall-implementazzjoni tad-dritt għal-leave tiegħu. Skond dan l-approċċ, jidher manifestament loġiku li l-ħaddiem jiġi mġiegħel ibati l-konsegwenza tal-passività tiegħu jew tat-tardività tad-deċiżjoni tiegħu li jitlob il-leave billi jitlef dan id-dritt (53).
62. F’dan ir-rigward, għandu jiġi osservat li l-għan oriġinali tal-protezzjoni soċjali tal-ħaddiema, li fuqu hija bbażata din il-leġiżlazzjoni u li, bħala tali, huwa identiku għal dak tad-Direttiva 2003/88, jiġi kompletament żnaturat meta l-ħaddiem ma jkunx jista’ jeżerċita d-dritt għal-leave tiegħu minħabba raġunijiet indipendenti mill-volontà tiegħu. Fost dawn ir-raġunijiet jeżistu, minn naħa, il-possibbiltà ta’ nuqqas ta’ eżekuzzjoni intenzjonata tal-obbligi ta’ min iħaddem, li barra minn hekk huwa ppremjat b’din il-leġiżlazzjoni, u min-naħa l-oħra, elementi ta’ forza maġġuri li huma naturali u mhumiex taħt il-kontroll tal-persuna interessata.
63. Fiż-żewġ każijiet, it-telf tad-dritt għal-leave għandu mhux biss l-effett li l-għan imfittex ma jintlaħaqx, iżda wkoll li dan it-telf ikun fl-aħħar mill-aħħar ekwivalenti għal penalizzazzjoni oġġettivament mhux ġustifikata tal-ħaddiem. Tali effett imur manifestament kontra l-għan tad-Direttiva 2003/88. Konsegwentement, l-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2003/88 ma jistax jiġi interpretat fis-sens li l-inkapaċità li ħaddiem imur għax-xogħol minħabba mard twassal għat-telf tad-dritt għal-leave annwali minimu garantit mid-drittijiet fundamentali.
– Interpretazzjoni fid-dawl tal-interessi tal-partijiet fil-kuntratt tax-xogħol
64. Bil-kontra tal-affermazzjonijiet tal-konvenuta, huwa fil-fatt possibbli li tingħata interpretazzjoni tal-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2003/88 li tieħu inkunsiderazzjoni l-interessi ta’ min iħaddem u li fl-istess ħin tillimita inqas id-dritt fundamentali għal-leave annwali mħallas mil-limitazzjoni li timponi l-leġiżlazzjoni Ġermaniża inkwistjoni. Bħalma esponiet ġustament il-Kummissjoni, jidher li huwa ġustifikat li Stat Membru jistabbilixxi l-kundizzjonijiet li, fl-interess tas-saħħa u tas-sigurtà tal-ħaddiema, id-drittijiet għal-leave, pereżempju, jinġarru biss f'każ ta’ neċessità. Huwa possibbli wkoll li jiġu adottati miżuri li jħajru lill-ħaddiema jieħdu l-leave annwali tagħhom matul perijodu raġonevoli fis-sena sussegwenti.
65. It-traspożizzjoni konkreta ta’ dawn il-miżuri mill-impriżi, għal darba oħra, hija r-responsabbiltà tal-persuni li jħaddmu li, bis-saħħa tas-setgħat ta’ organizzazzjoni u koordinazzjoni tagħhom (54), huma f’pożizzjoni li jikkonċiljaw id-dritt għal-leave tal-ħaddiema mal-bżonnijiet tal-impriżi.
iii) Paragun mar-regoli previsti fil-Konvenzjoni Nru 132 tal-ILO.
66. Barra minn hekk, kontra r-rabta tad-dritt għal-leave mal-kapaċità għax-xogħol ta’ ħaddiem jista’ jiġi invokat ukoll il-kliem espliċitu tal-Artikolu 5(4) tal-Konvenzjoni Nru 132 tal-ILO, fejn jingħad li “l-assenzi mix-xogħol minħabba raġunijiet indipendenti mill-volontà tal-persuna impjegata kkonċernata, bħalma huma l-assenzi dovuti għal mard, aċċident jew leave għall-maternità, għandhom jingħaddu fil-perijodu tas-servizz” (55). Barra minn hekk, l-Artikolu 6(2) ta’ din l-istess konvenzjoni jgħid b’mod ċar li “il-perijodi ta’ inkapaċità għax-xogħol li tirriżulta minn mard jew minn aċċidenti ma jistgħux jiġu kkalkolati fil-leave minimu annwali bil-ħlas stabbilit”.
67. Għaldaqstant, dawn id-dispożizzjonijiet, b’mod konformi mal-għan tagħhom, għandhom jiġu interpretati fis-sens li l-leave tal-mard li jkun intalab qabel ma jistax jippreġudika l-leave annwali minimu bil-ħlas (56). Għalkemm huwa minnu li l-Istati firmatarji – u l-parti l-kbira tal-Istati Membri tal-Unjoni Ewropea huma fil-fatt firmatarji (57) – għandhom jiżguraw dan “taħt kundizzjonijiet li għandhom jiġu stabbiliti mill-awtorità kompetenti jew permezz tal-proċeduri adattati f'kull pajjiż”, il-kompetenza tal-Istati Membri, anki f'dan il-każ, hija limitata għall-adozzjoni ta’ miżuri ta’ applikazzjoni, b’tali mod li huma għandhom ikunu pprojbiti min-nuqqas ta’ kunsiderazzjoni ta’ dawn l-assenzi mix-xogħol bħala perijodi ta’ servizz.
68. Għalhekk, essenzjalment, ir-regoli tal-Konvenzjoni Nru 132 tal-ILO u dawk tad-Direttiva 2003/88 jaqblu fil-prinċipji ġuridiċi tagħhom (58). Konsegwentement, l-Istati Membri huma obbligati li jinterpretaw dawn ir-regoli u li jorganizzaw is-sistema legali tagħhom b’tali mod li l-assenzi mix-xogħol minħabba mard ma jaffettwawx id-dritt għal-leave annwali minimu bil-ħlas.
B – Fuq it-tieni domanda
69. It-tieni domanda tirrigwarda l-portata leġiżlattiva tad-dritt għall-pagament kumpensatorju previst fl-Artikolu 7(2) tad-Direttiva 2003/88. Id-dritt għall-pagament li jikkumpensa għal-leave, jiġifieri l-kumpens għal-leave li ma jitteħidx, jissostitwixxi l-għoti ta’ ħin liberu fil-każ fejn, wara t-terminazzjoni tal-kuntratt, il-leave ma jistax jittieħed iktar. Dan id-dritt jikkostitwixxi l-unika eċċezzjoni għall-projbizzjoni tal-prinċipju tal-kumpens previst fid-Direttiva li normalment tipprojbixxi b’mod kategoriku lill-partijiet f'kuntratt ta’ impjieg milli jissostitwixxu l-leave annwali b’pagament kumpensatorju, u dan indipendentement mill-kwistjoni dwar jekk dan kellux jittieħed fis-sena kurrenti jew fis-sena sussegwenti.
70. Skond il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, din il-projbizzjoni hija intiża sabiex tiżgura li l-ħaddiem ikun jista’ jibbenefika minn mistrieħ effettiv, u dan sabiex tiġi żgurata protezzjoni effettiva tas-sigurtà u s-saħħa tiegħu (59). B’hekk l-għan huwa li jiġi evitat li jkun hemm “bejgħ” abbużiv tad-dritt għal-leave minn min iħaddem u/jew rinunzja min-naħa tal-ħaddiem għal-leave minħabba raġunijiet sempliċiment finanzjarji (60).
71. L-Artikolu 7(2) tad-Direttiva 2003/88 jenfasizza l-funzjoni taż-żamma tal-pagament tar-remunerazzjoni matul il-perijodu tal-leave li tikkonsisti fil-fatt li l-ħaddiem, waqt l-imsemmi leave, jitqiegħed f’sitwazzjoni li, f'termini ta’ paga, hija komparabbli mal-perijodi tax-xogħol (61). Fi kliem ieħor, ir-rekwiżit tal-pagament ta’ dan il-kumpens għal-leave huwa intiż sabiex jiggarantixxi li l-ħaddiem, fuq livell ekonomiku, jitqiegħed f'sitwazzjoni li tippermettilu jeżerċita b’mod effettiv id-dritt għal-leave tiegħu (62). Il-kumpens għal-leave ma għandu l-ebda skop ieħor. Fil-fatt, dan il-kumpens sostituttiv, fil-prinċipju, huwa intiż sabiex jippermetti lill-ħaddiem li jieħu perijodu ta’ serħan wara t-terminazzjoni tal-kuntratt ta’ impjieg u qabel ma jikkonkludi kuntratt ġdid (63). Konsegwentement, it-telf ta’ dan il-kumpens ikollu l-effett li l-għan tad-Direttiva 2003/88 ta’ serħan tal-ħaddiem ma jkunx jista’ jintlaħaq.
72. Fis-sentenza Robinson-Steele (64), il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li d-Direttiva 2003/88 tqis li d-dritt għal-leave annwali u d-dritt għall-ħlas tal-leave annwali jikkostitwixxu żewġ aspetti tal-istess dritt. Jiena nsostni li din l-identiċità fil-funzjoni bejn id-dritt għall-paga u d-dritt għall-pagament kumpensatorju għal-leave twassal sabiex dan id-dritt ta’ kumpens jiġi kkunsidrat ukoll bħala parti inseparabbli mid-dritt għal-leave annwali minimu bil-ħlas.
73. F’dan ir-rigward, ir-risposta għat-tieni domanda tirriżulta diġà mill-osservazzjonijiet li saru fl-ewwel parti tal-ewwel domanda. Fil-fatt, għalkemm il-fatt li d-dritt għal-leave annwali bil-ħlas jintilef awtomatikament mal-iskadenza ta’ terminu speċifiku jmur kontra l-għan tad-Direttiva 2003/88, kif diġà ġie spjegat, dan għandu japplika bl-istess mod għad-dritt għall-pagament kumpensatorju li huwa marbut mad-dritt għal-leave bħala dritt kumpensatorju.
74. Min-naħa l-oħra, wieħed ma jistax jaċċetta l-argument tal-konvenuta li l-prospett li, mat-terminazzjoni tar-relazzjoni ta’ impjieg, wieħed ikollu jikkumpensa n-numru kunsiderevoli ta’ ġranet tal-leave li jakkumulaw matul is-snin, jista’ jħajjar lil min iħaddem biex ikeċċi ħaddiema li huma fuq leave tal-mard għal żmien twil. Fil-fatt, wieħed jista’ jirribatti li huwa proprju n-nuqqas ta’ obbligu ta’ min iħaddem biex jikkumpensa l-leave li ma jitteħidx li jista’ jinkoraġġixxi t-tkeċċija ta’ ħaddiema qabel jingħatalhom il-leave, u dan minħabba li inkella, huwa jkun marbut jirrispetta d-dritt tal-ħaddiem għal-leave annwali minimu skond l-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2003/88. Jekk wieħed irid jevita li jsir użu abbużiv mid-dritt ta’ tkeċċija biex jiġi evitat dan id-dritt fundamentali garantit mid-dritt Komunitarju, allura l-ħaddiem, mat-terminazzjoni tar-relazzjoni ta’ impjieg, għandu dejjem ikollu d-dritt għal kumpens li jagħmel tajjeb għal-leave li jkun dovut u li ma tteħidx.
75. Bl-istess mod, analiżi ġuridika komparattiva tad-dispożizzjonijiet rilevanti tal-Konvenzjoni Nru 132 ma tippermettix li wieħed jasal għal konklużjoni differenti. L-Artikolu 11 tal-Konvenzjoni jipprovdi għad-dritt tal-ħaddiem għal pagament kumpensatorju proporzjonat mat-tul ta’ żmien tal-perijodu fis-servizz li għalih huwa jkun għadu ma ħax leave. Sa fejn id-dritt għall-pagament kumpensatorju tal-leave huwa marbut ukoll mad-dritt għal-leave annwali minimu inkwantu dritt primarju, wieħed għandu jibbaża ruħu fuq l-Artikolu 5(4) tal-Konvenzjoni fejn jingħad li l-assenzi mix-xogħol għal raġunijiet indipendenti mill-volontà tal-persuna impjegata, bħalma huma l-assenzi dovuti għal mard, minħabba aċċident jew minħabba l-leave tal-maternità, għandhom jingħaddu mal-perijodu fis-servizz (65). Konsegwentement, l-inkapaċità għax-xogħol minħabba mard ma jistax ikollu effetti negattivi fuq id-dritt għall-pagament kumpensatorju tal-leave.
76. Fid-dawl ta’ dawn il-konsiderazzjonijiet, jeħtieġ li l-Artikolu 7(2) tad-Direttiva 2003/88 jiġi interpretat fis-sens li mat-terminazzjoni tar-relazzjoni ta’ impjieg, il-ħaddiem għandu f’kull każ id-dritt għall-pagament kumpensatorju li jissostitwixxi l-leave li jkun dovut u li ma tteħidx.
C – Fuq it-tielet domanda
77. Kif diġà urejt, mill-interpretazzjoni teleoloġika tal-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 (66) kif ukoll mill-kunsiderazzjoni ġuridika esposta fl-Artikolu 5(4) tal-Konvenzjoni Nru 132 tal-ILO (67) jirriżulta li l-perijodu tal-mard huwa ekwivalenti għall-perijodu fis-servizz peress li l-assenza hija ġġustifikata minn raġunijiet li huma indipendenti mill-volontà tal-ħaddiem u li, għaldaqstant, huma ġġustifikati.
78. Din hija r-raġuni għaliex, fl-istess perijodu speċifiku, jiġu mnissla d-drittijiet kollha tal-ħaddiem, inkluż id-dritt għal-leave annwali bil-ħlas, li jista’ jittieħed meta l-kapaċità li l-ħaddiem imur għax-xogħol terġa’ tiġi stabbilita, jew li, mat-terminazzjoni tar-relazzjoni ta’ impjieg, jista’ jiġi kkumpensat bil-pagament ta’ kumpens, anki f’każ ta’ inkapaċita totali għax-xogħol.
79. L-intitolament tad-dritt għal-leave annwali u tad-dritt għall-kumpens, minnu nnifsu, mhuwiex suġġett għall-kundizzjoni li jkun sar xogħol effettiv preċedentement b’tali mod li l-ħaddiem ikollu dawn id-drittijiet anki jekk huwa kien assenti matul is-sena kollha ta’ referenza minħabba mard.
80. Fir-rigward tad-domanda sussidjarja addizzjonali dwar jekk dawn id-drittijiet jiġux imnissla ukoll f’każ ta’ assenza mhux ġustifikata matul is-sena ta’ referenza kollha, għandu jiġi mfakkar li mill-ġurisprudenza stabbilita jirriżulta li l-proċedura tar-rinviju preliminari stabbilita mill-Artikolu 234 KE hija strument ta’ kooperazzjoni bejn il-Qorti tal-Ġustizzja u l-qrati nazzjonali, li biha l-imsemmija Qorti tal-Ġustizzja tipprovdi lill-qrati nazzjonali l-elementi ta’ interpretazzjoni tad-dritt Komunitarju li jkunu meħtieġa minnhom għas-soluzzjoni tal-kawża quddiemhom (68).
81. Fil-kuntest ta’ din il-kooperazzjoni, hija biss il-qorti nazzjonali, li jkollha l-kawża quddiemha u li għandha tassumi r-responsabbiltà tad-deċiżjoni ġudizzjarja li għandha tingħata, li tevalwa, fid-dawl tal-karatteristiċi partikolari kollha tal-kawża, kemm il-ħtieġa ta’ deċiżjoni preliminari sabiex tkun f’pożizzjoni li jagħti s-sentenza tagħha kif ukoll ir-relevanza tal-domandi li hija tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja. Konsegwentement, peress li d-domandi li saru jirrigwardaw l-interpretazzjoni tad-dritt Komunitarju, il-Qorti tal-Ġustizzja, fil-prinċipju, għandha tiddeċiedi (69).
82. Madankollu, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet ukoll li f’ċirkustanzi eċċezzjonali, hija tista’ teżamina l-kundizzjonijiet li fihom il-każ ġie mressaq quddiemha mill-qorti nazzjonali sabiex tara jekk hija għandhiex ġurisdizzjoni. Ir-rifjut milli tiddeċiedi fuq domanda preliminari magħmula mill-qorti nazzjonali mhuwiex possibbli ħlief jekk ikun manifestament ċar li l-interpretazzjoni mitluba tad-dritt Komunitarju m’għandha l-ebda rabta mar-realtà jew mas-suġġett tal-kawża prinċipali, fejn il-problema tkun ta’ natura ipotetika jew ukoll meta l-Qorti tal-Ġustizzja ma jkollhiex l-elementi fattwali u ta’ dritt meħtieġa biex twieġeb utilment għad-domandi magħmulha quddiemha (70).
83. Fil-fatt, l-ispirtu ta’ kollaborazzjoni li għandu jipprevali fil-proċedura tar-rinviju preliminari jimplika li, min-naħa tiegħu, il-qorti nazzjonali għandha żżomm f'moħħha l-funzjoni mogħtija lill-Qorti tal-Ġustizzja, li hija dik li tikkontribwixxi għall-amministrazzjoni tal-ġustizzja fl-Istati Membri u mhux li tagħti opinjonijiet ta’ natura konsultattiva fuq kwistjonijiet ġenerali jew ipotetiċi (71).
84. Mid-deċiżjoni tar-rinviju jirriżulta li r-rikorrent kien ġie ddikjarat marid b’ċertifikat mediku mit-8 ta’ Settembru 2004, bla waqfien sat-30 ta’ Settembru 2005, u għaldaqstant sal-mument tat-terminazzjoni tar-relazzjoni tal-impjieg. Għaldaqstant, l-assenza tiegħu kienet b’dan il-mod iġġustifikata biċ-ċar b’tali mod li fir-rigward tad-domanda sussidjarja addizzjonali dwar jekk id-dritt għal-leave annwali jew għall-kumpens iqumx ukoll fil-każ ta’ assenza mix-xogħol mhux ġustifikata, il-Qorti tal-Ġustizzja m’għandhiex bżonn tagħti risposta minħabba li mhijiex rilevanti għas-soluzzjoni tal-kawża prinċipali.
VII – Konklużjoni
85. Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, jiena nipproponi lill-Qorti tal-Ġustizzja sabiex tagħti risposta għad-domandi magħmulin mil-Landesarbeitsgerichts ta’ Düsseldorf bil-mod kif ġej:
1) L-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2003/88 għandu jiġi interpretat fis-sens li l-ħaddiema għandhom f’kull każ jibbenefikaw mil-leave annwali mħallas ta’ almenu erba’ ġimgħat. Il-leave li ma jitteħidx matul is-sena ta’ referenza minħabba mard għandu jingħata suċċessivament.
2) L-Artikolu 7(2) tad-Direttiva 2003/88 għandu jiġi interpretat fis-sens li l-ħaddiema, f’każ li tiġi terminata r-relazzjoni ta’ impjieg tagħhom, għandhom f’kull każ dritt għal ħlas kumpensatorju li jagħmel tajjeb għal-leave li jkun dovut iżda li ma jkunx ittieħed (ħlas kumpensatorju għal-leave li ma tteħidx).
3) L-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88/KE għandu jiġi interpretat fis-sens li d-dritt għal-leave jew għal ħlas kumpensatorju jqum ukoll f’każ ta’ assenza ġustifikata (minħabba mard) matul is-sena sħiħa ta’ referenza.