WYROK TRYBUNAŁU (pierwsza izba)
z dnia 9 lipca 2020 r.(*)
Odesłanie prejudycjalne – Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Rozporządzenie (UE) nr 1215/2012 – Artykuł 7 pkt 2 – Jurysdykcja w sprawach, których przedmiotem jest czyn niedozwolony lub czyn podobny do czynu niedozwolonego – Miejsce, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę – Miejsce, w którym szkoda się urzeczywistniła – Manipulacja danymi dotyczącymi emisji spalin przez silniki produkowane przez producenta samochodów
W sprawie C‑343/19
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Landgericht Klagenfurt (sąd krajowy w Klagenfurcie, Austria) postanowieniem z dnia 17 kwietnia 2019 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 30 kwietnia 2019 r., w postępowaniu:
Verein für Konsumenteninformation
przeciwko
Volkswagen AG,
TRYBUNAŁ (pierwsza izba),
w składzie: J.-C. Bonichot, prezes izby, M. Safjan (sprawozdawca), L. Bay Larsen, C. Toader i N. Jääskinen, sędziowie,
rzecznik generalny: M. Campos Sánchez-Bordona,
sekretarz: A. Calot Escobar,
uwzględniając pisemny etap postępowania,
rozważywszy uwagi, które przedstawili:
– w imieniu Verein für Konsumenteninformation – M. Poduschka i A. Klauser, Rechtsanwälte,
– w imieniu Volkswagen AG – T. Kustor i S. Prossinger, Rechtsanwälte,
– w imieniu rządu Zjednoczonego Królestwa – F. Shibli i Z. Lavery, w charakterze pełnomocników, wspierani przez B. Laska, barrister,
– w imieniu Komisji Europejskiej – M. Heller i M. Wilderspin, w charakterze pełnomocników,
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 2 kwietnia 2020 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 7 pkt 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. 2012, L 351, s. 1).
2 Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy Verein für Konsumenteninformation, stowarzyszeniem na rzecz informowania konsumentów, z siedzibą w Wiedniu (Austria) (zwanym dalej „VKI”) a Volkswagen AG, producentem samochodów posiadającym formę prawną spółki akcyjnej prawa niemieckiego, z siedzibą w Wolfsburgu (Niemcy), w przedmiocie odpowiedzialności tego ostatniego za szkody powstałe w wyniku zainstalowania w pojazdach nabytych przez austriackich konsumentów oprogramowania manipulującego danymi dotyczącymi emisji spalin.
Ramy prawne
Prawo Unii
Rozporządzenie nr 1215/2012
3 Motywy 15 i 16 rozporządzenia nr 1215/2012 mają następujące brzmienie:
„(15) Przepisy o jurysdykcji powinny być w wysokim stopniu przewidywalne i opierać się na zasadzie, że jurysdykcję w ogólności mają sądy miejsca zamieszkania [względnie siedziby] pozwanego. Tak ustalona jurysdykcja powinna mieć miejsce zawsze [być zawsze dostępna], z wyjątkiem kilku dokładnie określonych przypadków, w których ze względu na przedmiot sporu lub autonomię stron uzasadnione jest inne kryterium powiązania [uzasadniony jest inny łącznik]. Siedziba osób prawnych musi być zdefiniowana wprost [w sposób autonomiczny] w rozporządzeniu celem wzmocnienia przejrzystości wspólnych przepisów i uniknięcia konfliktów kompetencyjnych.
(16) Jurysdykcja oparta na łączniku miejsca zamieszkania powinna zostać uzupełniona jurysdykcją opartą na innych łącznikach, które powinny zostać dopuszczone ze względu na ścisły związek pomiędzy sądem a sporem prawnym lub w interesie prawidłowego sprawowania wymiaru sprawiedliwości. Istnienie ścisłego związku powinno zagwarantować pewność prawną oraz uniknięcie możliwości pozywania pozwanego przed sąd państwa członkowskiego, którego pozwany nie mógł rozsądnie przewidzieć. Ma to istotne znaczenie zwłaszcza w przypadku sporów dotyczących zobowiązań pozaumownych wynikających z naruszenia prywatności i innych dóbr osobistych, w tym zniesławienia”.
4 Rozdział II rzeczonego rozporządzenia, zatytułowany „Jurysdykcja”, obejmuje między innymi sekcję 1, noszącą tytuł „Przepisy ogólne”, i sekcję 2, noszącą tytuł „Jurysdykcja szczególna”. Artykuł 4 ust. 1 omawianego rozporządzenia, znajdujący się we wspomnianej sekcji 1, stanowi:
„Z zastrzeżeniem przepisów niniejszego rozporządzenia osoby mające miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego mogą być pozywane, niezależnie od ich obywatelstwa, przed sądy tego państwa członkowskiego”.
5 Zawarty w sekcji 2 rozdziału II tego samego rozporządzenia art. 7 ma następujące brzmienie:
„Osoba, która ma miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego, może być pozwana w innym państwie członkowskim:
[…]
2) w sprawach dotyczących czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu niedozwolonego – przed sądy miejsca, gdzie nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę;
[…]”.
Rozporządzenie Rzym II
6 Artykuł 6 rozporządzenia (WE) nr 864/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. dotyczącego prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych („Rzym II”) (Dz.U. 2007, L 199, s. 40, zwane dalej „rozporządzeniem Rzym II”), zatytułowany „Nieuczciwa konkurencja i praktyki ograniczające wolną konkurencję”, stanowi w ust. 1:
„Prawem właściwym dla zobowiązania pozaumownego wynikającego z czynu nieuczciwej konkurencji jest prawo państwa, w którym występuje lub jest prawdopodobne wystąpienie naruszenia stosunków konkurencyjnych lub zbiorowych interesów konsumentów”.
Postępowanie główne i pytanie prejudycjalne
7 W dniu 6 września 2018 r. VKI, do którego zadań statutowych należy dochodzenie przed sądem praw scedowany na nie przez konsumentów dla celów prowadzenia postępowania sądowego, wytoczyło powództwo przed Landesgericht Klagenfurt (sądem krajowym w Klagenfurcie, Austria), żądając zasądzenia od Volkswagena na jego rzecz zapłaty odszkodowania w wysokości 3 611 806 EUR oraz kwot dodatkowych, a także stwierdzenia, że Volkswagen ponosi odpowiedzialność za przyszłe szkody, które nie są jeszcze oznaczone co do kwoty.
8 W uzasadnieniu podnoszonego żądania VKI powołuje się na odpowiedzialność deliktową i quasi-deliktową Volkswagena, przywołując fakt, iż 574 konsumentów, którzy scedowali na nie swoje roszczenia na potrzeby wytoczenia powództwa w postępowaniu głównym, nabyło w Austrii nowe lub używane pojazdy wyposażone w silnik typu EA 189, przed poinformowaniem opinii publicznej w dniu 18 września 2015 r. o dokonywanej przez Volkswagena manipulacji danymi dotyczącymi emisji spalin. Zdaniem VKI silniki te są wyposażone w „urządzenia ograniczające skuteczność działania”, niezgodne z prawem w świetle rozporządzenia (WE) nr 715/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie homologacji typu pojazdów silnikowych w odniesieniu do emisji zanieczyszczeń pochodzących z lekkich pojazdów pasażerskich i użytkowych (Euro 5 i Euro 6) oraz w sprawie dostępu do informacji dotyczących naprawy i utrzymania pojazdów (Dz.U. 2007, L 171, s. 1). Zainstalowany program komputerowy pozwala zdaniem VKI na wyświetlenie na etapie testu i pomiaru poziomu spalin nieprzekraczającego przepisanych wartości granicznych, podczas gdy w warunkach użytkowania pojazdów na drodze faktyczne emisje spalin przekraczają wielokrotnie przepisane wartości graniczne. VKI twierdzi, że jedynie dzięki temu manipulującemu danymi programowi komputerowemu Volkswagen mógł uzyskać dla pojazdów wyposażonych w silniki typu EA 189 homologację przewidzianą w prawie Unii.
9 Zdaniem VKI szkoda właścicieli pojazdów polega na tym, iż gdyby posiadali oni wiedzę o takich manipulacjach, to albo w ogóle nie nabyliby tych pojazdów, albo nabyliby je za cenę obniżoną o co najmniej 30%. Jako że odnośne pojazdy były od początku obarczone wadą, ich wartość rynkowa, a zatem ich cena zakupu, była znacznie niższa od ceny, która została rzeczywiście zapłacona. Owa różnica stanowi szkodę, która powinna zostać naprawiona.
10 Jurysdykcja międzynarodowa sądu odsyłającego wynika, zdaniem VKI, z art. 7 ust. 2 rozporządzenia nr 1215/2012. Zawarcie umowy sprzedaży, zapłata ceny nabycia i wydanie lub dostawa pojazdu miały każdorazowo miejsce w okręgu sądu odsyłającego. Nie chodzi tu wyłącznie o szkodę wtórną, wynikającą z zakupu samochodu, ale o uzasadniającą jurysdykcję sądu odsyłającego szkodę pierwotną. Szkoda ta polega na umniejszenia majątku każdego z konsumentów, którzy zakupili taki obarczony wadą samochód, i powstawała najwcześniej wraz z nabyciem lub wydaniem odnośnych pojazdów w miejscu, w którym nastąpiła ich dostawa, a w związku z tym w okręgu sądu odsyłającego. To w tym miejscu ujawniły się po raz pierwszy skutki działań Volkswagena mogących prowadzić do powstania jego odpowiedzialności deliktowej, powodujących bezpośrednio poszkodowanie konsumentów.
11 Volkswagen wnosi o oddalenie powództwa VKI i kwestionuje jurysdykcję międzynarodową sądu odsyłającego opartą na art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr 1215/2012.
12 Sąd odsyłający powziął wątpliwość, czy w niniejszej sprawie fakt zakupu odnośnych pojazdów od sprzedawców mających siedzibę w Austrii i dostawy tych pojazdów w Austrii – same w sobie – są wystarczające dla uzasadnienia oparcia jurysdykcji sądów austriackich na przywołanym przepisie. Z orzecznictwa Trybunału, w szczególności z wyroku z dnia 19 września 1995 r., Marinari (C‑364/93, EU:C:1995:289, pkt 14, 15) sąd odsyłający wywodzi wniosek, że na jurysdykcję w sprawach, których przedmiotem jest czyn niedozwolony lub czyn podobny do czynu niedozwolonego, mogą powoływać się wyłącznie bezpośrednio poszkodowani, o ile dochodzą naprawienia szkód pierwotnych, a nie jedynie szkód wtórnych.
13 Sąd odsyłający uważa, że zainstalowane w odnośnych pojazdach oprogramowanie umożliwiające manipulowanie danymi dotyczącymi emisji spalin wyrządziło szkodę pierwotną, podczas gdy szkoda podnoszona przez VKI, polegająca na zmniejszeniu wartości tych pojazdów, stanowi szkodę wtórną, wynikającą z faktu, że pojazdy te są obarczone wadą materialną.
14 Sąd odsyłający rozważa również, czy jurysdykcja na podstawie art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr 1215/2012 może być uzasadniona wystąpieniem szkód o charakterze czysto majątkowym, powstałych w wyniku czynów mogących prowadzić do powstania odpowiedzialności deliktowej.
15 Sąd odsyłający zauważa, że w świetle wyroku z dnia 16 czerwca 2016 r., Universal Music International Holding (C‑12/15, EU:C:2016:449) niektóre elementy stanu faktycznego leżącego u podstawy postępowania głównego przemawiają za uznaniem, że miejscem wystąpienia analizowanej szkody są Niemcy. Nawet jeśli, jak twierdzi VKI, szkoda urzeczywistniła się wraz z kupnem w Austrii pojazdów wyposażonych w oprogramowanie manipulujące danymi dotyczącymi emisji spalin, wszystkie żądania odszkodowawcze dotyczyły – w świetle okoliczności stanu faktycznego – jednej i tej samej rzeczy, a mianowicie zarzucanych Volkswagenowi bezprawnych działań, które miały miejsce w siedzibie tej spółki, a więc w Niemczech. Ze względu na sprawną organizację postępowania, a przede wszystkim ze względu na bliskość przedmiotu sporu i łatwiejsze przeprowadzenie postępowania dowodowego, do zbadania odpowiedzialności za domniemane szkody obiektywnie lepiej nadawałyby się sądy niemieckie. Ponadto jurysdykcja sądów miejsca kupna odnośnych pojazdów i ich dostawy na rzecz ostatniego użytkownika, do których zaliczają się również nabywcy samochodów używanych, nie spełnia koniecznie wymogu przewidywalności jurysdykcji.
16 Sąd odsyłający zastanawia się w końcu również, czy uznanie jurysdykcji międzynarodowej sądów austriackich byłoby zgodne z wynikającym z orzecznictwa Trybunału nakazem wykładni ścisłej przepisów jurysdykcji szczególnej ustanowionych w rozporządzeniu nr 1215/2012.
17 W takich okolicznościach Landgericht Klagenfuhrt (sąd krajowy w Klagenfurcie) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:
„Czy art. 7 pkt 2 rozporządzenia […] nr 1215/2012 […] należy interpretować w ten sposób, że w okolicznościach takich jak w postępowaniu głównym pod pojęciem „miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę” można rozumieć miejsce znajdujące się w państwie członkowskim, w którym nastąpiła [zaistniała] szkoda, jeżeli szkoda ta polega wyłącznie na stracie finansowej stanowiącej bezpośredni skutek czynu niedozwolonego, do którego doszło w innym państwie członkowskim?”.
W przedmiocie dopuszczalności
18 W uwagach na piśmie VKI twierdzi, że wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym jest niedopuszczalny, ponieważ zadane pytanie jest jednocześnie pozbawione znaczenia dla sprawy i hipotetyczne.
19 Tymczasem zgodnie z utrwalonym orzecznictwem pytania dotyczące wykładni prawa Unii, z którymi zwrócił się sąd krajowy w ramach stanu prawnego i faktycznego, za którego ustalenie jest on odpowiedzialny, przy czym prawidłowość tych ustaleń nie podlega ocenie przez Trybunał, korzystają z domniemania znaczenia dla sprawy. Odmowa wydania przez Trybunał orzeczenia w przedmiocie złożonego przez sąd krajowy wniosku jest możliwa tylko wtedy, gdy jest oczywiste, że wykładnia prawa Unii, o którą wniesiono, nie ma żadnego związku ze stanem faktycznym lub z przedmiotem postępowania głównego, gdy problem jest natury hipotetycznej bądź gdy Trybunał nie dysponuje informacjami w zakresie stanu faktycznego lub prawnego niezbędnymi do udzielenia użytecznej odpowiedzi na postawione mu pytania (zob. w szczególności wyrok z dnia 7 maja 2020 r., Rina, C‑641/18, EU:C:2020:349, pkt 22 i przytoczone tam orzecznictwo).
20 W analizowanej sprawie wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym należy uznać za dopuszczalny, ponieważ z postanowienia odsyłającego wynika, że wykładnia art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr 1215/2012, o którą wniesiono, jest konieczna w celu ustalenia, czy na podstawie tego przepisu sąd odsyłający jest właściwy do rozstrzygnięcia sporu stanowiącego przedmiot postępowania głównego.
W przedmiocie pytania prejudycjalnego
21 Poprzez swoje pytanie sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr 1215/2012 należy interpretować w ten sposób, że w przypadku gdy w danym państwie członkowskim pojazdy zostały niezgodnie z prawem wyposażone przez ich producenta w oprogramowanie manipulujące danymi dotyczącymi emisji spalin, a następnie zostały nabyte od osoby trzeciej w innym państwie członkowskim, miejsce urzeczywistnienia się szkody znajduje się w tym ostatnim państwie członkowskim.
22 Tytułem wstępu należy przypomnieć, że w zakresie, w jakim zgodnie z motywem 34 rozporządzenia nr 1215/2012 uchyla ono i zastępuje rozporządzenie Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. 2001, L 12, s. 1), które z kolei zastąpiło Konwencję z dnia 27 września 1968 r. o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. 1972, L 299, s. 32), zmienioną późniejszymi konwencjami dotyczącymi przystąpienia nowych państw członkowskich do tej konwencji (zwaną dalej „konwencją brukselską”), dokonana przez Trybunał wykładnia przepisów tych ostatnich instrumentów prawnych obowiązuje także w odniesieniu do przepisów rozporządzenia nr 1215/2012, jeżeli przepisy te można uznać za im „równoważne” (wyrok z dnia 29 lipca 2019 r. Tibor‑Trans, C‑451/18, EU:C:2019:635, pkt 23 i przytoczone tam orzecznictwo). Jest tak w przypadku art. 5 pkt 3 konwencji brukselskiej i art. 5 pkt 3 rozporządzenia nr 44/2001 z jednej strony i art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr 1215/2012 z drugiej strony (zob. podobnie wyrok z dnia 31 maja 2018 r., Nothartová, C‑306/17, EU:C:2018:360, pkt 18 i przytoczone tam orzecznictwo).
23 Zgodnie z wcześniejszym orzecznictwem Trybunału dotyczącym przywołanych przepisów pojęcie „miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę” należy rozumieć w ten sposób, że obejmuje ono swoim zakresem zarówno miejsce urzeczywistnienia się samej szkody, jak i miejsce wystąpienia zdarzenia powodującego powstanie tej szkody, wobec czego możliwe jest pozwanie pozwanego, zgodnie z wyborem powoda, przed sąd w którymkolwiek z tych miejsc (wyroki: z dnia 16 lipca 2009 r., Zuid‑Chemie, C‑189/08, EU:C:2009:475, pkt 23; a także z dnia 29 lipca 2019 r., Tibor‑Trans, C‑451/18, EU:C:2019:635, pkt 25 i przytoczone tam orzecznictwo).
24 W analizowanej sprawie, po pierwsze, z akt sprawy, którymi dysponuje Trybunał, wynika, że miejsce wystąpienia zdarzenia powodującego powstanie szkody znajduje się w państwie członkowskim, na którego terytorium odnośne pojazdy samochodowe zostały wyposażone w oprogramowanie manipulujące danymi dotyczącymi emisji spalin, a mianowicie w Niemczech.
25 Jeżeli chodzi, po drugie, o miejsce, w którym szkoda się urzeczywistniła, należy ustalić je w świetle okoliczności leżących u podstawy sporu stanowiącego przedmiot postępowania głównego, a mianowicie w odniesieniu do sytuacji, w której szkodliwe skutki zdarzenia wystąpiły dopiero po nabyciu odnośnych pojazdów, i to w innym państwie członkowskim, a mianowicie w Austrii.
26 W kwestii tej sąd odsyłający trafnie przypomina, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem pojęcia „miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę” nie można interpretować tak szeroko, by obejmowało ono każde miejsce, w którym odczuwalne są negatywne konsekwencje okoliczności, która już spowodowała szkodę, która to szkoda wystąpiła faktycznie w innym miejscu. W związku z tym pojęcia tego nie można interpretować jako obejmującego miejsce, w którym poszkodowany poniósł – zgodnie ze swym twierdzeniem – wtórną szkodę majątkową wynikającą z pierwotnej szkody, która wystąpiła i została poniesiona przez poszkodowanego w innym państwie (wyroki: z dnia 19 września 1995 r., Marinari, C‑364/93, EU:C:1995:289, pkt 14, 15; a także z dnia 29 lipca 2019 r., Tibor‑Trans, C‑451/18, EU:C:2019:635, pkt 28 i przytoczone tam orzecznictwo).
27 Trybunał orzekł również w odniesieniu do art. 5 pkt 3 konwencji brukselskiej, że szkoda, która jest jedynie pośrednią konsekwencją szkody poniesionej pierwotnie przez inne osoby, które były bezpośrednio poszkodowane w wyniku szkody, która urzeczywistniła się w innym miejscu niż miejsce, w którym następnie poszkodowany pośrednio poniósł szkodę, nie może stanowić podstawy dla ustanowienia jurysdykcji na podstawie rzeczonego przepisu (zob. podobnie wyrok z dnia 11 stycznia 1990 r., Dumez France i Tracoba, C‑220/88, EU:C:1990:8, pkt 14, 22).
28 Trybunał orzekł również, że późniejsze negatywne konsekwencje nie mogą uzasadniać przyznania jurysdykcji na podstawie art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr 1215/2012 (zob. podobnie wyrok z dnia 29 lipca 2019 r., Tibor‑Trans, C‑451/18, EU:C:2019:635, pkt 27 i przytoczone tam orzecznictwo).
29 Niemniej jednak w postępowaniu głównym z akt sprawy, którymi dysponuje Trybunał, z zastrzeżeniem oceny okoliczności faktycznych, której dokonanie należy do sądu odsyłającego, wynika, że szkoda podnoszona przez VKI polega na spadku wartości przedmiotowych pojazdów wynikającej z różnicy między ceną zapłaconą przez nabywcę za taki pojazd a jego rzeczywistą wartością w wyniku zainstalowania w nim oprogramowania manipulującego danymi dotyczącymi emisji spalin.
30 W konsekwencji nawet jeśli pojazdy te zawierały od początku wadę związaną z zainstalowaniem w nich rzeczonego oprogramowania, należy uznać, że podnoszona szkoda urzeczywistniła się dopiero w chwili ich zakupu za cenę przewyższającą ich rzeczywistą wartość.
31 Tego rodzaju szkoda, która nie istniała przed zakupieniem pojazdu przez jego ostatecznego nabywcę, który podnosi szkodę, stanowi szkodę pierwotną w rozumieniu orzecznictwa przywołanego w pkt 26 niniejszego wyroku, a nie pośrednią konsekwencję szkody poniesionej pierwotnie przez inne osoby w rozumieniu orzecznictwa przywołanego w pkt 27 niniejszego wyroku.
32 Ponadto, w przeciwieństwie do stanowiska, które zajmuje sąd odsyłający, szkoda ta nie ma również charakteru czysto majątkowego.
33 Co prawda powództwo o odszkodowanie rozpatrywane w postępowaniu głównym ma na celu uzyskanie odszkodowania za obniżenie wartości rozpatrywanych pojazdów, oszacowane na 30% ich ceny zakupu, to znaczy rekompensaty finansowej w możliwym do oszacowania wymiarze. Jednakże, jak wskazała Komisja Europejska w swoich uwagach na piśmie, okoliczność, że żądanie odszkodowania wraz z odsetkami zostało wyrażone w euro, nie oznacza jeszcze, że chodzi o szkodę czysto majątkową. W rzeczywistości bowiem, w przeciwieństwie spraw, w których zostały wydane wyroki z dnia 10 czerwca 2004 r., Kronhofer (C‑168/02, EU:C:2004:364), z dnia 28 stycznia 2015 r., Kolassa (C‑375/13, EU:C:2015:37), a także z dnia 12 września 2018 r., Löber (C‑304/17, EU:C:2018:701), w których inwestycje finansowe spowodowały zmniejszenie środków finansowych posiadanych przez dane osoby na koncie bankowym, przy czym nie występował żaden związek z rzeczą, w postępowaniu głównym chodzi o wadę obciążającą pojazdy, będące rzeczami.
34 Tak więc w niniejszej sprawie chodzi nie o szkodę czysto majątkową, lecz o szkodę materialną wynikającą z utraty wartości przez każdy odnośny pojazd, wynikającej z faktu, że wraz z ujawnieniem zainstalowania oprogramowania manipulującego danymi dotyczącymi emisji spalin świadczeniu w postaci zapłaty ceny dokonanemu przy nabyciu takiego pojazdu odpowiada dostawa pojazdu dotkniętego wadą, a zatem o niższej wartości.
35 Należy w związku z tym sformułować wniosek, że w przypadku sprzedaży pojazdów wyposażonych przez ich producenta w oprogramowanie manipulujące danymi dotyczącymi emisji spalin szkoda, którą ponosi ostateczny nabywca, nie ma charakteru pośredniego ani też czysto majątkowego i urzeczywistnia się w momencie zakupu owego pojazdu od osoby trzeciej.
36 W okolicznościach takich jak opisane w pkt 34 i 35 niniejszego wyroku taka wykładnia art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr 1215/2012 jest zgodna z celem przewidywalności przepisów jurysdykcyjnych, o którym mowa w motywie 15 rzeczonego rozporządzenia, ponieważ producent samochodu mający siedzibę w jednym państwie członkowskim, dokonujący niezgodnych z prawem manipulacji w odniesieniu do samochodów sprzedawanych w innych państwach członkowskich, może racjonalnie przewidzieć, że zostanie pozwany przed sądami tych państw członkowskich (zob. analogicznie wyroki: z dnia 28 stycznia 2015 r., Kolassa, C‑375/13, EU:C:2015:37, pkt 56); z dnia 12 września 2018 r., Löber, C‑304/17, EU:C:2018:701, pkt 35).
37 Naruszając świadomie obowiązujące go przepisy prawa, taki producent musi bowiem spodziewać się, że szkoda ujawni się w miejscu, w którym dany pojazd został nabyty przez osobę mogącą racjonalnie spodziewać się, że pojazd ów będzie zgodny z przepisami, i która stwierdza następnie, że znalazła się w posiadaniu rzeczy wadliwej, o mniejszej wartości.
38 Wykładnia ta jest również zgodna z celami bliskości i prawidłowego sprawowania wymiaru sprawiedliwości, o których mowa w motywie 16 rozporządzenia nr 1215/2012, ponieważ w celu ustalenia wymiaru poniesionej szkody sąd krajowy może musieć dokonać oceny warunków panujących na rynku danego państwa członkowskiego, na którego terytorium został kupiony ów pojazd, przy czym sądy tego ostatniego państwa członkowskiego mają łatwiejszy dostęp do materiału dowodowego koniecznego dla celów dokonania takiego ustalenia (zob. podobnie wyrok z dnia 29 lipca 2019 r., Tibor‑Trans, C‑451/18, EU:C:2019:635, pkt 34).
39 W końcu wykładnia ta jest zgodna z wymogami spójności, o których mowa w motywie 7 rozporządzenia Rzym II, ponieważ zgodnie z art. 6 ust. 1 rzeczonego rozporządzenia prawem miejscem wystąpienia szkody w sprawie dotyczącej czynu nieuczciwej konkurencji jest miejsce „w którym występuje lub jest prawdopodobne wystąpienie naruszenia stosunków konkurencyjnych lub zbiorowych interesów konsumentów”. Działanie takie jak podjęte w postępowaniu głównym, które mogąc naruszyć zbiorowe interesy konsumentów jako grupy, stanowi czyn nieuczciwej konkurencji (wyrok z dnia 28 lipca 2016 r., Verein für Konsumenteninformation, C‑191/15, EU:C:2016:612, pkt 42), może naruszyć interesy konsumentów w każdym państwie członkowskim, na którego terytorium wadliwy towar zostanie kupiony przez konsumentów. I tak, zgodnie z rozporządzeniem Rzym II, miejscem wystąpienia szkody jest miejsce, w którym towar został kupiony (zob. analogicznie wyrok z dnia 29 lipca 2019 r., Tibor‑Trans, C‑451/18, EU:C:2019:635, pkt 35).
40 W świetle powyższego art. 7 pkt 2 rozporządzenia nr 1215/2012 należy interpretować w ten sposób, że w przypadku gdy w danym państwie członkowskim pojazdy zostały niezgodnie z prawem wyposażone przez ich producenta w oprogramowanie manipulujące danymi dotyczącymi emisji spalin, a następnie zostały nabyte od osoby trzeciej w innym państwie członkowskim, miejsce urzeczywistnienia się szkody znajduje się w tym ostatnim państwie członkowskim.
W przedmiocie kosztów
41 Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.
Z powyższych względów Trybunał (pierwsza izba) orzeka, co następuje:
Artykuł 7 pkt 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych należy interpretować w ten sposób, że w przypadku gdy w danym państwie członkowskim pojazdy zostały niezgodnie z prawem wyposażone przez ich producenta w oprogramowanie manipulujące danymi dotyczącymi emisji spalin, a następnie zostały nabyte od osoby trzeciej w innym państwie członkowskim, miejsce urzeczywistnienia się szkody znajduje się w tym ostatnim państwie członkowskim.
Podpisy