Υπόθεση C‑406/14

Wrocław – Miasto na prawach powiatu

κατά

Minister Infrastruktury i Rozwoju

(αίτηση του Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie
για την έκδοση προδικαστικής απόφασης)

«Προδικαστική παραπομπή – Οδηγία 2004/18/ΕΚ – Συμβάσεις δημοσίων έργων – Νομότυπο της επιβολής στους προσφέροντες της υποχρέωσης να εκτελέσουν, κατά ορισμένο ποσοστό, τα έργα που αφορά η σύμβαση χωρίς υπεργολαβίες – Κανονισμός (ΕΚ) 1083/2006 – Γενικές διατάξεις σχετικά με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και το Ταμείο Συνοχής – Υποχρέωση των κρατών μελών να προβαίνουν σε δημοσιονομική διόρθωση εφόσον εντοπίζουν παρατυπίες – Έννοια της “παρατυπίας” – Απαίτηση να γίνεται δημοσιονομική διόρθωση σε περίπτωση παράβασης των διατάξεων του δικαίου της Ένωσης σχετικά με την ανάθεση δημοσίων συμβάσεων»

Περίληψη – Απόφαση του Δικαστηρίου (τρίτο τμήμα)
της 14ης Ιουλίου 2016

1.        Προσέγγιση των νομοθεσιών – Διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών – Οδηγία 2004/18 – Δημόσιες συμβάσεις έργων – Επιβολή από την αναθέτουσα αρχή ειδικών όρων σχετικά με την εκτέλεση της σύμβασης – Υποχρέωση των προσφερόντων να εκτελέσουν, κατά ορισμένο ποσοστό, τα έργα που αφορά η σύμβαση χωρίς υπεργολαβίες – Δεν επιτρέπεται

(Οδηγία 2004/18 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό 2083/2005, άρθρα 25, εδ. 1, 26 και 48 § 3)

2.        Ίδιοι πόροι της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Κανονισμός σχετικά με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης – Παρατυπία – Έννοια – Επιβολή, στο πλαίσιο δημόσιας σύμβασης σχετικά με πρόγραμμα υποστηριζόμενο από την Ένωση, όρου που αντιβαίνει στο δίκαιο της Ένωσης – Εμπίπτει – Εφαρμογή δημοσιονομικής διόρθωσης – Προϋπόθεση – Ενδεχόμενος αντίκτυπος στον προϋπολογισμό του οικείου ταμείου

(Κανονισμός 1083/2006 του Συμβουλίου, άρθρα 2, σημείο 7, και 98· οδηγία 2004/18 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό 2083/2005)

1.        Η οδηγία 2004/18, περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης δημόσιων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών, όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό 2083/2005, έχει την έννοια ότι δεν επιτρέπεται η αναθέτουσα αρχή να ορίζει, με ρήτρα στη συγγραφή υποχρεώσεων μιας δημόσιας σύμβασης έργου, ότι ο μελλοντικός ανάδοχος θα πρέπει να εκτελέσει, κατά ένα ορισμένο ποσοστό, εξ ιδίων πόρων το έργο το οποίο αφορά η εν λόγω σύμβαση.

Αφενός, το άρθρο 48, παράγραφος 3, της οδηγίας 2004/18 αναγνωρίζει ρητώς στους προσφέροντες τη δυνατότητα να στηριχθούν σε υπεργολαβίες για την εκτέλεση σύμβασης, κατ’ αρχήν χωρίς περιορισμούς. Αφετέρου, όταν τα έγγραφα του διαγωνισμού προβλέπουν, δυνάμει του άρθρου 25, πρώτο εδάφιο, της οδηγίας 2004/18, υποχρέωση των προσφερόντων να προσδιορίζουν στις προσφορές τους το τμήμα της σύμβασης που προτίθενται ενδεχομένως να αναθέσουν σε υπεργολάβους, καθώς και τα ονόματα των υπεργολάβων αυτών, η αναθέτουσα αρχή έχει το δικαίωμα να απαγορεύσει τη χρήση υπεργολάβων των οποίων δεν έχει μπορέσει να ελέγξει τις ικανότητες κατά το στάδιο της εξέτασης των προσφορών και της επιλογής του αναδόχου, όσον αφορά βασικά τμήματα της σύμβασης. Εντούτοις, είναι διαφορετικό το περιεχόμενο ρήτρας που επιβάλλει περιορισμούς στη χρήση υπεργολαβιών ως προς ένα τμήμα της σύμβασης καθοριζόμενο με τρόπο γενικό και αφηρημένο υπό τη μορφή ποσοστού αυτής, και μάλιστα ανεξαρτήτως της δυνατότητας ελέγχου των ικανοτήτων τυχόν υπεργολάβων και χωρίς οποιαδήποτε αναφορά από την οποία να προκύπτει αν πρόκειται για βασικά καθήκοντα. Για όλους αυτούς τους λόγους, πρέπει να γίνει δεκτό ότι μια τέτοια ρήτρα είναι ασύμβατη προς την οδηγία 2004/18.

Εξάλλου, μια τέτοια ρήτρα, ακόμη και αν υποτεθεί ότι συνιστά ειδικό όρο εκτέλεσης της σύμβασης κατά την έννοια του άρθρου 26 της οδηγίας 2004/18, δεν είναι δυνατό να θεωρηθεί ότι επιτρέπεται δυνάμει της συγκεκριμένης διάταξης, όπως καθίσταται σαφές ήδη από το γράμμα του άρθρου αυτού, δεδομένου ότι είναι αντίθετη προς το άρθρο 48, παράγραφος 3, της εν λόγω οδηγίας και, ως εκ τούτου, προς το δίκαιο της Ένωσης.

(βλ. σκέψεις 33-37, διατακτ. 1)

2.        Το άρθρο 98 του κανονισμού 1083/2006, περί καθορισμού γενικών διατάξεων για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και το Ταμείο Συνοχής, σε συνδυασμό με το άρθρο 2, σημείο 7, του ίδιου κανονισμού, έχουν την έννοια ότι το γεγονός ότι αναθέτουσα αρχή όρισε, στο πλαίσιο δημόσιας σύμβασης σχετικής με έργο για το οποίο χορηγήθηκε χρηματοδοτική ενίσχυση από την Ένωση, ότι ο μελλοντικός ανάδοχος οφείλει να εκτελέσει εξ ιδίων πόρων τουλάχιστον το 25 % του έργου αυτού, κατά παράβαση της οδηγίας 2004/18, περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης δημόσιων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών, όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό 2083/2005, συνιστά «παρατυπία» κατά την έννοια του εν λόγω άρθρου 2, σημείο 7, με συνέπεια να πρέπει να επιβληθεί δημοσιονομική διόρθωση δυνάμει του άρθρου 98, εφόσον δεν αποκλείεται το ενδεχόμενο η παράβαση αυτή να είχε αντίκτυπο στον προϋπολογισμό του οικείου Ταμείου. Το ποσό της δημοσιονομικής διόρθωσης θα πρέπει να καθοριστεί λαμβανομένων υπόψη όλων των συγκεκριμένων περιστάσεων οι οποίες ασκούν επιρροή υπό το πρίσμα των κριτηρίων της παραγράφου 2, πρώτο εδάφιο, του άρθρου 98, του κανονισμού αυτού, ήτοι της φύσης της διαπιστωθείσας παρατυπίας, της σοβαρότητάς της και της οικονομικής ζημίας που προκάλεσε στο οικείο Ταμείο.

(βλ. σκέψη 51, διατακτ. 2)