Kawża C‑407/21
Union fédérale des consommateurs - Que choisir (UFC - Que choisir)
u
Consommation, logement et cadre de vie (CLCV)
vs
Premier ministre
u
Ministre de l’Économie, des Finances et de la Relance
(talba għal deċiżjoni preliminari mressqa mill-Conseil d’État (il-Kunsill tal-Istat, Franza))
Sentenza tal-Qorti tal-Ġustizzja (It-Tieni Awla) tat‑8 ta’ Ġunju 2023
“Rinviju għal deċiżjoni preliminari – Pakketti tal-ivvjaġġar u arranġamenti tal-ivvjaġġar marbuta – Direttiva (UE) 2015/2302 – Artikolu 12(2) sa (4) – Xoljiment ta’ kuntratt ta’ pakkett tal-ivvjaġġar – Ċirkustanzi inevitabbli u straordinarji – Pandemija ta’ COVID‑19 – Rimbors tal-pagamenti mwettqa mill-vjaġġatur ikkonċernat abbażi ta’ pakkett tal-ivvjaġġar Rimbors fil-forma ta’ somma flus jew rimbors ekwivalenti, fil-forma ta’ nota ta’ kreditu (‘vawċer’) – Obbligu li dan il-vjaġġatur jiġi rrimborsat mhux iktar tard minn 14-il jum wara x-xoljiment tal-kuntratt ikkonċernat – Deroga temporali għal dan l-obbligu – Modulazzjoni tal-effetti temporali ta’ deċiżjoni li tkun ittieħdet konformement mad-dritt nazzjonali u li tannulla leġiżlazzjoni nazzjonali li tmur kontra l-imsemmi obbligu”
1. Approssimazzjoni tal-leġiżlazzjonijiet – Vjaġġi, vaganzi u tours kollox inkluż – Direttiva (UE) 2015/2302 – Xoljiment tal-kuntratt ta’ pakkett tal-ivvjaġġar – Obbligu ta’ rimbors, mill-organizzatur tal-ivvjaġġar, tal-pagamenti mwettqa mill-vjaġġatur ikkonċernat abbażi ta’ dan il-pakkett tal-ivvjaġġar – Kunċett ta’ rimbors – Portata
(Direttiva tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill 2015/2302, Artikolu 12(2) u (3))
(ara l-punti 23 sa 26, 31 sa 35, u d-dispożittiv 1)
2. Approssimazzjoni tal-leġiżlazzjonijiet – Vjaġġi, vaganzi u tours kollox inkluż – Direttiva 2015/2302 – Xoljiment tal-kuntratt ta’ pakkett tal-ivvjaġġar – Obbligu ta’ rimbors, mill-organizzatur tal-ivvjaġġar, tal-pagamenti mwettqa mill-vjaġġatur ikkonċernat abbażi ta’ dan il-pakkett tal-ivvjaġġar – Deroga temporanja – Leġiżlazzjoni nazzjonali li teħles lill-organizzaturi tal-pakketti tal-ivvjaġġar, fil-kuntest tal-pandemija ta’ COVID-19, mill-obbligu tagħhom li jirrimborsaw, lill-vjaġġatur ikkonċernat, il-pagamenti kollha mwettqa abbażi tal-kuntratt xolt – Għan – 108117 / Ħarsien tas-solvenza tal-organizzaturi tal-ivvjaġġar u tal-vijabbiltà tas-settur ikkonċernat – Inammissibbiltà
Direttiva tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill 2015/2302, Artikoli 4 u 12(2) sa (4))
(ara l-punti 45, 46, 49 sa 51, 54 sa 58, 67 sa 71, 75, 76, u d-dispożittiv 2)
3. Stati Membri – Obbligi – Obbligu ta’ kooperazzjoni leali – Possibbiltà, għal qorti nazzjonali, li timmodula l-effetti temporali tad-deċiżjoni ta’ annullament tagħha ta’ leġiżlazzjoni nazzjonali li tmur kontra d-dritt Ewropew – Assenza
(Artikolu 4(3) TFUE)
(ara l-punti 80 sa 85, u d-dispożittiv 3)
Sunt
Fil-kuntest tal-pandemija ta’ COVID‑19, il-Gvern Franċiż adotta leġiżlazzjoni intiża sabiex teħles temporanjament l-organizzaturi ta’ pakketti tal-ivvjaġġar mill-obbligu tagħhom li jirrimborsaw il-pagamenti mwettqa mill-vjaġġaturi fil-każ ta’ xoljiment ta’ kuntratt ta’ pakkett tal-ivvjaġġar (1). Żewġ assoċjazzjonijiet għall-protezzjoni tal-interessi tal-konsumaturi talbu quddiem il-Conseil d’État (il-Kunsill tal-Istat, Franza) l-annullament ta’ din il-leġiżlazzjoni, billi allegaw ksur tad-dritt tal-vjaġġaturi li kienu kkonkludew dan it-tip ta’ kuntratt li jxoljuh wara li jkunu seħħew “ċirkustanzi inevitabbli u straordinarji” u li jiġu rrimborsati għall-pagamenti kollha mwettqa abbażi ta’ dan il-pakkett tal-ivvjaġġar mhux iktar tard minn 14-il jum wara dan ix-xoljiment, kif previst mid-Direttiva dwar il-pakketti tal-ivvjaġġar (2).
B’mod partikolari din il-qorti għandha dubji rigward l-interpretazzjoni tal-kunċett ta’ “rimbors” previst minn din id-direttiva, kif ukoll dwar il-kompatibbiltà ma’ din tal-aħħar tal-leġiżlazzjoni nazzjonali dwar l-eżenzjoni temporanja tal-organizzaturi ta’ pakketti tal-ivvjaġġar mill-obbligu ta’ rimbors tagħhom.
Permezz tas-sentenza tagħha, il-Qorti tal-Ġustizzja tippreċiża l-kunċett ta’ “rimbors” fil-kuntest tad-Direttiva dwar il-pakketti tal-ivvjaġġar. Minbarra dan, din tiddeċiedi dwar l-inkompatibbiltà tal-leġiżlazzjoni nazzjonali ma’ din id-direttiva (3) u fuq il-modulazzjoni tal-effetti temporali ta’ deċiżjoni nazzjonali ta’ annullament ta’ din l-istess leġiżlazzjoni, meqjusa inkompatibbli mad-dritt tal-Unjoni.
Il-kunsiderazzjonijiet tal-Qorti tal-Ġustizzja
Fl-ewwel lok, il-Qorti tal-Ġustizzja tikkunsidra li, skont interpretazzjoni letterali, il-kunċett ta’ “rimbors” fis-sens tad-Direttiva dwar il-pakketti tal-ivvjaġġar (4) japplika għal ħlas lura tal-pagamenti mwettqa abbażi ta’ pakkett tal-ivvjaġġar unikament fil-forma ta’ somma flus. Il-possibbiltà li dan l-obbligu ta’ ħlas ta’ somma flus jiġi ssostitwit permezz ta’ arranġament li jkollu forma oħra, bħal b’mod partikolari, il-proposta ta’ vawċers, ma hijiex espressament prevista f’din id-direttiva. Dan id-dritt għar-rimbors fi flus, li l-konsumaturi jistgħu jiddisponu minnu liberament, jagħmel parti minn għan ta’ protezzjoni tal-interessi tagħhom.
Fit-tieni lok, il-Qorti tal-Ġustizzja tiddeċiedi li d-Direttiva dwar il-pakketti tal-ivvjaġġar tipprekludi l-ħelsien temporanju tal-organizzaturi tal-pakketti tal-ivvjaġġar (5), fil-kuntest tal-pandemija ta’ COVID-19, mill-obbligu tagħhom li jirrimborsaw lill-vjaġġaturi kkonċernati, mhux iktar tard minn 14-il jum wara x-xoljiment ta’ kuntratt, il-pagamenti kollha mwettqa, abbażi tal-kuntratt xolt. Din il-konklużjoni tibqa’ l-istess ukoll meta tali miżura nazzjonali hija intiża li jiġi evitat li, minħabba n-numru sinjifikattiv ta’ talbiet għal rimbors mistennija, is-solvenza ta’ dawn l-organizzaturi tal-ivvjaġġar tiġi affettwata sal-punt li tipperikola l-eżistenza tagħhom u li għalhekk tinżamm il-vijabbiltà tas-settur ikkonċernat.
L-ewwel, il-Qorti tal-Ġustizzja tanalizza l-kunċett ta’ “ċirkustanzi inevitabbli u straordinarji” (6). Fil-fatt, skont il-prinċipju ta’ ċertezza legali u fir-rigward tal-protezzjoni tal-konsumaturi, dan il-kunċett jista’ jkopri l-pandemija ta’ COVID-19, sa fejn jiżvela l-eżistenza ta’ “riskji sinifikanti għas-saħħa tal-bniedem” (7), u jista’ jiġi applikat għax-xoljimenti ta’ kuntratti ta’ pakketti tal-ivvjaġġar meta dawn ikunu bbażati fuq il-konsegwenzi pprovokati minn tali avveniment.
Sussegwentement, il-Qorti tal-Ġustizzja ssostni li l-kunċett ta’ “ċirkustanzi inevitabbli u straordinarji” huwa simili għall-kunċett ta’ “forza maġġuri” u jikkostitwixxi, fid-dawl b’mod partikolari tax-xogħol preparatorju tad-Direttiva dwar il-pakketti tal-ivvjaġġar, implimentazzjoni eżawrjenti ta’ dan il-kunċett tal-aħħar għall-finijiet ta’ din id-direttiva. Għalhekk, l-Istati Membri ma jistgħux jeħilsu, abbażi tal-forza maġġuri, anki temporanjament biss, lill-organizzaturi ta’ pakketti tal-ivvjaġġar mill-obbligu ta’ rimbors tagħhom previst minn din id-direttiva peress li din ma tipprevedi ebda eċċezzjoni għan-natura imperattiva ta’ dan l-obbligu.
Fl-aħħar, anki jekk jiġi preżuppost li l-Istati Membri jistgħu jsostnu, quddiem il-qrati nazzjonali tagħhom, li n-nuqqas ta’ konformità ta’ leġiżlazzjoni nazzjonali fir-rigward tad-dispożizzjonijiet ta’ direttiva huwa ġġustifikat abbażi tal-forza maġġuri, il-Qorti tal-Ġustizzja tippreċiża li leġiżlazzjoni nazzjonali li tippermetti li jinħelsu temporanjament, fiċ-ċirkustanzi ta’ kriżi sanitarja dinjija bħall-pandemija ta’ COVID-19, l-organizzaturi ta’ pakketti tal-ivvjaġġar mill-obbligu tagħhom li jirrimborsaw lill-vjaġġaturi kkonċernati l-pagamenti mwettqa abbażi ta’ pakkett tal-ivvjaġġar ma tissodisfax il-kundizzjonijiet li jirregolaw l-invokazzjoni tal-forza maġġuri mill-Istati Membri.
Għalhekk, l-ewwel, minkejja li l-pandemija ta’ COVID-19 taqa’ taħt ċirkustanzi mhux relatati mal-Istat Membru kkonċernat u li dawn tal-aħħar ikunu anormali u imprevedibbli, leġiżlazzjoni nazzjonali li teħles, b’mod ġenerali, lill-organizzaturi tal-ivvjaġġar kollha mill-obbligu ta’ rimbors tagħhom ma tistax, min-natura tagħha stess, tkun iġġustifikata mill-forza maġġuri. Fil-fatt, sospensjoni provviżorja ġġeneralizzata ta’ dan l-obbligu ta’ rimbors ma tiħux inkunsiderazzjoni s-sitwazzjoni finanzjarja konkreta u individwali tal-organizzaturi ta’ vjaġġi kkonċernati. It-tieni, ma kienx ġie pprovat li l-konsegwenzi finanzjarji li għalihom din il-leġiżlazzjoni hija intiża li tirrispondi ma setgħux jiġu evitati mod ieħor ħlief bil-ksur tad-Direttiva dwar il-pakketti tal-ivvjaġġar, u b’mod partikolari bl-adozzjoni ta’ ċerti miżuri ta’ għajnuna mill-Istat. It-tielet, din l-istess leġiżlazzjoni nazzjonali, li tipprevedi li jinħelsu l-organizzaturi ta’ pakketti tal-ivvjaġġar mill-obbligu ta’ rimbors tagħhom matul perijodu li jista’ jestendi sa 21 xahar mill-komunikazzjoni tal-“ħall” tal-kuntratt ta’ pakkett tal-ivvjaġġar ikkonċernat, ma hijiex manifestament ikkonċepita b’mod li jiġu limitati l-effetti tagħha għall-perijodu neċessarju sabiex jiġu rrimedjati d-diffikultajiet ikkawżati mill-avveniment li jista’ jaqa’ taħt il-forza maġġuri.
Fit-tielet u fl-aħħar lok, il-Qorti tal-Ġustizzja tfakkar li, meta qorti nazzjonali hija adita, konformement mad-dritt intern tagħha, b’rikors għal annullament ta’ leġiżlazzjoni nazzjonali li hija tqis li tmur kontra d-dritt tal-Unjoni, hija obbligata li tannulla din il-leġiżlazzjoni. F’dan il-każ, il-Qorti tal-Ġustizzja tippreċiża, minn naħa, li t-theddida tal-interessi ekonomiċi tal-operaturi attivi f’dan is-settur tal-pakketti tal-ivvjaġġar, li nħolqot mill-pandemija ta’ COVID‑19, ma hijiex paragunabbli mal-kunsiderazzjonijiet imperattivi marbuta mal-protezzjoni tal-ambjent jew mal-provvista tal-elettriku tal-Istat Membru kkonċernat, li huma ċirkustanzi straordinarji li għalihom hija, barra minn hekk, irrikonoxxiet lill-qrati nazzjonali l-fakultà li jimmodulaw temporalment u li jaġġustaw l-effetti tad-deċiżjonijiet tagħhom ta’ annullament ta’ leġiżlazzjoni nazzjonali meqjusa inkompatibbli mad-dritt tal-Unjoni. Min-naħa l-oħra, il-Qorti tal-Ġustizzja tirrileva li ma kienx jidher li l-annullament tal-leġiżlazzjoni nazzjonali li tippermetti lill-Istati Membri li jeħilsu, fil-kuntest tal-pandemija ta’ COVID-19, l-organizzaturi ta’ pakketti tal-ivvjaġġar mill-obbligu ta’ rimbors tagħhom, ikollu konsegwenzi dannużi fuq is-settur ta’ pakketti tal-ivvjaġġar ta’ portata tali li ż-żamma tal-effetti tagħha tkun neċessarja għall-finijiet li jiġu protetti l-interessi finanzjarji tal-operaturi ta’ dan is-settur. Għaldaqstant, il-prinċipju ta’ kooperazzjoni leali (8) ma jippermettix lil qorti nazzjonali adita b’rikors għal annullament ta’ leġiżlazzjoni nazzjonali li tmur kontra d-Direttiva dwar il-pakketti tal-ivvjaġġar li timmodula l-effetti temporali tad-deċiżjoni tagħha li tannulla din il-leġiżlazzjoni nazzjonali.