WYROK TRYBUNAŁU (druga izba)
z dnia 16 marca 2023 r.(*)
Odesłanie prejudycjalne – Konkurencja – Kontrola koncentracji przedsiębiorstw – Rozporządzenie (WE) nr 139/2004 – Artykuł 21 ust. 1 – Wyłączne zastosowanie tego rozporządzenia do transakcji wchodzących w zakres pojęcia „koncentracji” – Zakres – Koncentracja pozbawiona wymiaru wspólnotowego, której wielkość nie przekracza przewidzianych w prawie państwa członkowskiego progów, powyżej których przeprowadzenie kontroli ex ante jest obowiązkowe, i w przedmiocie której nie skierowano odesłania do Komisji Europejskiej – Kontrola takiej transakcji dokonywana przez organy ochrony konkurencji tego państwa członkowskiego w świetle art. 102 TFUE – Dopuszczalność
W sprawie C‑449/21
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez cour d’appel de Paris (sąd apelacyjny w Paryżu, Francja) postanowieniem z dnia 1 lipca 2021 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 21 lipca 2021 r., w postępowaniu:
Towercast SASU
przeciwko
Autorité de la concurrence,
Ministre chargé de l’économie,
przy udziale:
Tivana Topco SA,
Tivana Midco SARL,
TDF Infrastructure Holding SAS,
TDF Infrastructure SAS,
Tivana France Holdings SAS,
TRYBUNAŁ (druga izba),
w składzie: A. Prechal, prezes izby, M.L. Arastey Sahún, F. Biltgen, N. Wahl (sprawozdawca) i J. Passer, sędziowie,
rzecznik generalny: J. Kokott,
sekretarz: A. Calot Escobar,
uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 6 lipca 2022 r.,
rozważywszy uwagi, które przedstawili:
– w imieniu Towercast SASU – P. Mèle i D. Théophile, avocats,
– w imieniu Autorité de la concurrence – E. Combe oraz J. Neto, w charakterze pełnomocników, których wspierał Y. Anselin, avocat,
– w imieniu Tivana Midco SARL i Tivana Topco SA, S. Hamon oraz M.-C. Rameau, avocates,
– w imieniu Tivana Francja Holdings SAS, TDF Infrastructure SAS, TDF Infrastructure Holding SAS – H. Calvet, Y. Chevalier, A. Helfer, F. Salat‑Baroux oraz Y. Trifounovitch, avocats,
– w imieniu rządu francuskiego – G. Bain, A.‑L. Desjonquères oraz P. Dodeller, w charakterze pełnomocników,
– w imieniu rządu włoskiego – G. Palmieri, w charakterze pełnomocnika, którą wspierał G. Aiello, avvocato dello Stato,
– w imieniu rządu niderlandzkiego – M.K. Bulterman, P. Huurnink oraz C.S. Schillemans, w charakterze pełnomocników,
– w imieniu Komisji Europejskiej – T. Baumé, P. Berghe oraz F. Castillo de la Torre, w charakterze pełnomocników,
po zapoznaniu się z opinią rzecznik generalnej na posiedzeniu w dniu 13 października 2022 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 Niniejszy wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 21 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 139/2004 z dnia 20 stycznia 2004 r. w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw (Dz.U. 2004, L 24, s. 1).
2 Wniosek ten został złożony w ramach sporu, jaki zaistniał pomiędzy Towercast SASU a Autorité de la concurrence (organem ochrony konkurencji, Francja) i ministre chargé de l’économie (ministrem gospodarki, Francja) w przedmiocie decyzji oddalającej złożoną przez Towercast skargę w sprawie nadużycia pozycji dominującej.
Ramy prawne
Prawo Unii
Rozporządzenie (EWG) nr 4064/89
3 Rozporządzenie Rady nr 4064/89 z dnia 21 grudnia 1989 r. w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw (Dz.U. 1989, L 395, s. 1) weszło w życie z dniem 21 września 1990 r. Jego motywy 6–8 stanowiły:
„(6) Artykuły 85 i 86 [traktatu EWG], gdy są stosowane do niektórych koncentracji, zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości, nie są jednakże wystarczające, by objąć wszystkie działania, które mogą okazać się niezgodne z przewidzianym w traktacie systemem konkurencji wolnej od zakłóceń;
(7) nowy instrument prawny powinien zostać stworzony w formie rozporządzenia, w celu zapewnienia skutecznego monitorowania wszystkich koncentracji, z punktu widzenia wpływu na strukturę konkurencji we [Europejskiej] Wspólnocie [Gospodarczej], oraz być jedynym instrumentem mającym zastosowanie do takich koncentracji;
(8) niniejsze rozporządzenie powinno zostać oparte nie tylko na art. 87 [traktatu EWG], ale głównie na art. 235 [tego traktatu], na mocy którego Wspólnota może udzielić sobie dodatkowych kompetencji koniecznych do osiągnięcia swoich celów, także w odniesieniu do koncentracji na rynkach produktów rolnych wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik II do traktatu [EWG]”.
4 Artykuł 22 tego rozporządzenia stanowił:
„1. Jedynie niniejsze rozporządzenie stosuje się do koncentracji określonych w art. 3.
2. Rozporządzeni[e] [Rady] nr 17 [z dnia 6 lutego 1962 r., pierwsze rozporządzenie wprowadzające w życie art. 85 i 86 traktatu [EWG] (Dz.U. 1962, 13, s. 204)], [rozporządzenie Rady] (EWG) nr 1017/68 [z dnia 19 lipca 1968 r. wprowadzające reguły konkurencji do transportu kolejowego, drogowego i żeglugi śródlądowej (Dz.U. 1968, L 175, s. 1)], [rozporządzenie Rady] (EWG) nr 4056/86 [z dnia 22 grudnia 1986 r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania art. 85 i 86 traktatu EWG do transportu morskiego (Dz.U. 1986, L 378, s. 4)] i [rozporządzenie Rady] (EWG) nr 3975/87 [z dnia 14 grudnia 1987 r. ustanawiające procedurę stosowania reguł konkurencji do przedsiębiorstw w sektorze transportu lotniczego (Dz.U. 1987, L 374, s. 1)] nie mają zastosowania do koncentracji określonych w art. 3.
3. Jeżeli Komisja [Europejska] stwierdza na wniosek państwa członkowskiego, że koncentracja, o której mowa w art. 3, niemająca wymiaru wspólnotowego w rozumieniu art. 1, stwarza lub umacnia pozycję dominującą, w wyniku czego skuteczna konkurencja może być znacząco utrudniona na terytorium danego państwa członkowskiego, może, w zakresie, w jakim koncentracja wpływa na handel między państwami członkowskimi, przyjąć decyzje przewidziane w art. 8 ust. 2 akapit drugi [i art. 8] ust. 3 i 4.
[…]
5. Zgodnie z ust. 3 Komisja podejmuje jedynie środki niezbędne dla zachowania lub przywrócenia skutecznej konkurencji na terytorium państwa członkowskiego, na wniosek którego interweniuje.
[…]”.
Rozporządzenie nr 139/2004
5 Bez uszczerbku dla przepisów przejściowych określonych w jego art. 26 ust. 2 rozporządzeniem nr 139/2004 uchylono i zastąpiono rozporządzenie nr 4064/89 ze skutkiem od dnia 1 maja 2004 r.
6 Motywy 2, 5–9, 20 i 24 rozporządzenia nr 139/2004 stanowią:
„(2) Aby osiągnąć cele traktatu [WE], art. 3 ust. 1 lit. g) nakłada na Wspólnotę [Europejską] zadanie stworzenia systemu zapewniającego niezakłóconą konkurencję na wspólnym rynku […].
[…]
(5) [N]ależy zapewnić, że proces reorganizacji nie spowoduje trwałej szkody dla konkurencji[.] [D]latego też prawodawstwo wspólnotowe musi zawierać przepisy regulujące te koncentracje, które mogą znacząco przeszkadzać w skutecznej konkurencji na wspólnym rynku lub na jego znacznej części.
(6) Z tego względu konieczne jest stworzenie nowego instrumentu prawnego w celu umożliwienia skutecznej kontroli wszystkich koncentracji, z punktu widzenia ich wpływu na strukturę konkurencji we Wspólnocie oraz aby był jedynym instrumentem mającym zastosowanie do takich koncentracji. Rozporządzenie [nr 4064/89] zapewniło rozwój polityki Wspólnoty w tym obszarze. W świetle doświadczeń jednakże rozporządzenie to powinno zostać przepracowane jako akt prawny pozwalający sprostać wyzwaniom zintegrowanego rynku i przyszłego rozszerzenia Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadami pomocniczości i proporcjonalności określonymi w art. 5 [WE] niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne, aby osiągnąć cel, jakim jest zapewnienie, że konkurencja na wspólnym rynku jest wolna od zakłóceń, zgodnie z zasadą otwartej gospodarki rynkowej z wolną konkurencją.
(7) Artykuły 81 i 82 [WE], stosowane, zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości, do niektórych koncentracji, nie są wystarczające, aby objąć kontrolą wszystkie działania, które mogą okazać się niezgodne z przewidzianym w traktacie [WE] systemem niezakłóconej konkurencji. Niniejsze rozporządzenie powinno zatem zostać oparte nie tylko na art. 83 [WE], ale głównie na art. 308 [tego] traktatu, na mocy którego Wspólnota może udzielić sobie dodatkowych kompetencji koniecznych do osiągnięcia swoich celów, a także kompetencji w odniesieniu do koncentracji na rynkach produktów rolnych wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik I do traktatu [WE].
(8) Przepisy, które mają zostać przyjęte w niniejszym rozporządzeniu, powinny być stosowane do znaczących zmian strukturalnych, których wpływ na rynek wykracza poza granice narodowe któregokolwiek z państw członkowskich. Koncentracje takie, jako zasada ogólna, powinny zostać sprawdzone wyłącznie na poziomie Wspólnoty, przy zastosowaniu systemu »pojedynczej instytucji« [»jednego okienka«] (»one‑stop shop«) i zgodności z zasadą pomocniczości. […]
(9) Zakres stosowania niniejszego rozporządzenia powinien zostać określony zgodnie z terytorium geograficznym działalności danych przedsiębiorstw oraz ograniczony przez progi ilościowe w celu objęcia tych koncentracji, które mają wymiar wspólnotowy […].
[…]
(20) Wskazane jest zdefiniowanie pojęcia koncentracji w taki sposób, aby obejmowało ono tylko te działania, które przynoszą trwałą zmianę w kontroli zainteresowanych przedsiębiorstw, a tym samym w strukturze rynku. Konieczne jest zatem włączenie w zakres niniejszego rozporządzenia wszystkich wspólnych przedsiębiorstw pełniących, w oparciu o stałe zasady, wszystkie funkcje samodzieln[ego] podmiot[u] gospodarcz[ego]. Ponadto właściwe jest traktowanie jako pojedynczą [jednolitą] koncentrację takich transakcji, które są ściśle powiązane ze względu na zaistniałe warunki [są ściśle powiązane warunkowo] bądź przyjmują formę ciągu transakcji w obrocie papierami wartościowymi przeprowadzanych w stosownie krótkim okresie.
[…]
(24) W celu zapewnienia niezakłóconej konkurencji na wspólnym rynku, na poparcie polityki prowadzonej zgodnie z zasadą gospodarki rynkowej z wolną konkurencją, niniejsze rozporządzenie musi dopuszczać skuteczną kontrolę wszystkich koncentracji z punktu widzenia ich skutków dla konkurencji we Wspólnocie. Odpowiednio rozporządzenie [nr 4064/89] ustanowiło zasadę, zgodnie z którą koncentracja o wymiarze wspólnotowym tworząca lub umacniająca pozycję dominującą, w wyniku czego znacznie utrudniona byłaby skuteczna konkurencja na wspólnym rynku lub na jego znacznej części, powinna zostać uznana za niezgodną ze wspólnym rynkiem”.
7 Artykuł 1 rozporządzenia nr 139/2004 określa jego zakres stosowania w następujący sposób:
„1. Bez uszczerbku dla art. 4 ust. 5 i art. 22 niniejsze rozporządzenie stosuje się do wszystkich koncentracji o wymiarze wspólnotowym, jak określono w niniejszym artykule.
2. Koncentracja ma wymiar wspólnotowy, jeżeli:
a) łączny światowy obrót wszystkich zainteresowanych przedsiębiorstw wynosi więcej niż 500 mln EUR [5 mld EUR]; oraz
b) łączny obrót przypadający na Wspólnotę, każdego z co najmniej dwóch zainteresowanych przedsiębiorstw, wynosi więcej niż 250 mln EUR,
chyba że każde z zainteresowanych przedsiębiorstw uzyskuje więcej niż dwie trzecie swoich łącznych obrotów przypadających na Wspólnotę w jednym i tym samym państwie członkowskim.
3. Koncentracja, która nie osiąga progów ustanowionych w ust. 2, ma wymiar wspólnotowy, w przypadku gdy:
a) łączny światowy obrót wszystkich zainteresowanych przedsiębiorstw wynosi więcej niż 5000 mln EUR [5 mld EUR];
b) w każdym z co najmniej trzech państw członkowskich łączny obrót wszystkich zainteresowanych przedsiębiorstw wynosi więcej niż 100 mln EUR;
c) w każdym z co najmniej trzech państw członkowskich ujętych dla celów lit. b) łączny obrót każdego z co najmniej dwóch zainteresowanych przedsiębiorstw wynosi więcej niż 25 mln EUR;
d) łączny obrót przypadający na Wspólnotę każdego z co najmniej dwóch zainteresowanych przedsiębiorstw wynosi więcej niż 100 mln EUR,
chyba że każde z zainteresowanych przedsiębiorstw uzyskuje więcej niż dwie trzecie swoich łącznych obrotów przypadających na Wspólnotę w jednym i tym samym państwie członkowskim.
[…]”.
8 Artykuł 3 rozporządzenia nr 139/2004 definiuje pojęcie „koncentracji” w następujący sposób:
„1. Uznaje się, że koncentracja występuje, w przypadku gdy trwała zmiana kontroli wynika z:
a) łączenia się dwóch lub więcej wcześniej samodzielnych przedsiębiorstw lub części przedsiębiorstw; lub
b) przejęcia przez jedną lub więcej osób już kontrolujących co najmniej jedno przedsiębiorstwo albo przez jedno lub więcej przedsiębiorstw bezpośredniej lub pośredniej kontroli nad całym lub częścią jednego lub więcej innych przedsiębiorstw, czy to w drodze zakupu papierów wartościowych lub aktywów, czy to w drodze umowy lub w jakikolwiek inny sposób.
2. Podstawę kontroli stanowią prawa, umowy lub jakiekolwiek inne środki, które oddzielnie bądź wspólnie i uwzględniając okoliczności faktyczne lub prawne, dają możliwość wywierania decydującego wpływu na przedsiębiorstwo, w szczególności przez:
a) własność lub prawo użytkowania całego lub części aktywów przedsiębiorstwa;
b) prawa lub umowy przyznające decydujący wpływ na skład, głosowanie lub decyzje organów przedsiębiorstwa.
3. Kontrolę przejmują osoby lub przedsiębiorstwa, które:
a) są posiadaczami praw lub uprawnionymi do nich na mocy odpowiednich umów; lub
b) nie będąc ani posiadaczami takich praw, ani uprawnionymi do nich na mocy odpowiednich umów, mają uprawnienia wykonywania wypływających z nich praw.
[…]”.
9 Artykuł 21 tego rozporządzenia, zatytułowany „Zastosowanie rozporządzenia i właściwość”, stanowi:
„1. Niniejsze rozporządzenie stosuje się jedynie [jest jedynym mającym zastosowanie] do koncentracji określonych w art. 3, zaś rozporządzenia Rady (WE) nr 1/2003 [z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. [81] i [82 WE] (Dz.U. 2003, L 1, s. 1)], [nr 1017/68, nr 4056/86 oraz nr 3975/87] nie mają zastosowania, z wyjątkiem gdy odnoszą się do wspólnych przedsiębiorstw, które nie mają wymiaru wspólnotowego oraz które mają jako swój cel lub efekt działania koordynację zachowań konkurencyjnych przedsiębiorstw, które pozostają samodzielne.
2. Z zastrzeżeniem kontroli Trybunału Sprawiedliwości Komisja posiada wyłączne kompetencje do podejmowania decyzji przewidzianych w niniejszym rozporządzeniu.
3. Żadne państwo członkowskie nie stosuje własnego ustawodawstwa krajowego dotyczącego konkurencji w stosunku do koncentracji o wymiarze wspólnotowym.
[…]”.
10 Artykuł 22 ust. 1 rozporządzenia nr 139/2004, zatytułowany „Odesłania do Komisji”, stanowi:
„1. Jedno lub więcej państw członkowskich może złożyć do Komisji wniosek o zbadanie wszelkiej koncentracji, jak określono w art. 3 [w rozumieniu art. 3], która nie ma wymiaru wspólnotowego w rozumieniu art. 1, ale ma wpływ na handel pomiędzy państwami członkowskimi i zagraża w sposób znaczący konkurencji na terytorium państwa członkowskiego lub państw składających wniosek.
Wniosek taki składany jest najpóźniej w ciągu 15 dni roboczych od daty zgłoszenia koncentracji lub, jeżeli zgłoszenie nie jest wymagane, powiadomienia danego państwa członkowskiego w inny sposób”.
Rozporządzenie nr 1/2003
11 Artykuł 3 rozporządzenia nr 1/2003, zatytułowany „Związek między art. [101] i [102 TFUE] a krajowym prawem konkurencji”, stanowi:
„1. […] W przypadkach, gdy organy ochrony konkurencji państw członkowskich lub krajowe sądy stosują krajowe prawo konkurencji do praktyk zakazanych art. 102 [TFUE], stosują również art. 102 [TFUE].
2. […] Niniejsze rozporządzenie nie ogranicza możliwości przyjmowania i stosowania przez państwa członkowskie na swoim terytorium bardziej restrykcyjnych krajowych przepisów prawnych, które zakazują lub przewidują sankcje za jednostronne praktyki stosowane przez przedsiębiorstwa.
3. Bez uszczerbku dla ogólnych zasad i innych postanowień prawa wspólnotowego ust. 1 i 2 nie mają zastosowania, jeżeli organy ochrony konkurencji i sądy państw członkowskich stosują krajowe przepisy dotyczące kontroli koncentracji przedsiębiorstw […]”.
12 Artykuł 5 akapit pierwszy tego rozporządzenia stanowi, że „[o]organy ochrony konkurencji państw członkowskich mają prawo stosowania art. [101 i 102 TFUE] w indywidualnych sprawach” i mogą w tym celu wydać decyzje, w których a) domagają się zaprzestania naruszenia, b) zarządzają środki tymczasowe, c) akceptują zobowiązania i d) nakładają grzywny lub okresowe kary pieniężne, lub inne kary przewidziane w krajowych przepisach prawa.
Prawo francuskie
13 Artykuł L.420‑2 code de commerce (kodeksu handlowego) stanowi w szczególności, że:
„Na zasadach przewidzianych w art. L 420‑1 zabrania się nadużywania przez przedsiębiorstwo lub grupę przedsiębiorstw pozycji dominującej na rynku wewnętrznym lub na znacznej jego części. Tego rodzaju nadużycia mogą polegać w szczególności na odmowie sprzedaży, sprzedaży wiązanej lub dyskryminujących warunkach sprzedaży, a także na zerwaniu istniejących stosunków handlowych tylko z takiego powodu, że kontrahent nie zgadza się na niesprawiedliwe warunki handlowe.
Ze względu na możliwość negatywnego wpływu na funkcjonowanie lub strukturę konkurencji zabronione jest również nadużywanie przez przedsiębiorstwo lub grupę przedsiębiorstw zależności ekonomicznej, w jakiej w stosunku do tego przedsiębiorstwa lub grupy przedsiębiorstw znajduje się przedsiębiorstwo nabywcy lub dostawcy. Tego rodzaju nadużycia mogą polegać w szczególności na odmowie sprzedaży, sprzedaży wiązanej i dyskryminujących praktykach, o których mowa w artykułach od L. 442‑1 do L. 442‑3, lub na sprzedaży pakietowej”.
14 Artykuł L. 490‑9 kodeksu handlowego stanowi:
„Do celów stosowania artykułów od [101] do [103 TFUE] minister gospodarki i urzędnicy, których wyznaczył on lub upoważnił zgodnie z przepisami niniejszej księgi, z jednej strony oraz urząd ochrony konkurencji z drugiej strony dysponują odpowiednimi uprawnieniami przyznanymi im na mocy artykułów niniejszej księgi i rozporządzenia [nr 139/2004] oraz rozporządzenia [nr 1/2003]. Mają do nich zastosowanie przewidziane w tych aktach przepisy proceduralne”.
15 Prawo francuskie przewiduje ponadto przeprowadzaną ex ante obowiązkową kontrolę koncentracji na warunkach określonych w tym kodeksie handlowym, przy czym art. L. 430‑1 tego kodeksu określa, co należy rozumieć przez koncentrację, zaś art. L. 430‑2 określa odnoszące się do wielkości obrotów progi, po przekroczeniu których należy przeprowadzić krajową kontrolę koncentracji.
16 Artykuł L. 430‑9 kodeksu handlowego stanowi ponadto, że „[u]rząd ochrony konkurencji może, w przypadku nadużywania pozycji dominującej lub stanu zależności ekonomicznej, nakazać danemu przedsiębiorstwu lub grupie przedsiębiorstw, w drodze uzasadnionej decyzji, zmianę, uzupełnienie lub rozwiązanie w określonym terminie wszystkich porozumień i wszelkich czynności, w drodze których doszło do koncentracji siły gospodarczej, która umożliwiła nadużycia, nawet jeśli działania te były przedmiotem postępowania przewidzianego w niniejszym tytule”.
Postępowanie główne i pytanie prejudycjalne
17 W dniu 13 października 2016 r. Télédiffusion de France (TDF), która świadczy we Francji usługi nadawania naziemnej telewizji cyfrowej („NTC”), przejęła wyłączną kontrolę nad Itas, spółką również prowadzącą działalność w sektorze nadawania NTC, nabywając wszystkie akcje tej spółki.
18 Transakcja nabycia Itas, nieprzekraczająca progów określonych w art. 1 rozporządzenia nr 139/2004 i art. L. 430‑2 kodeksu handlowego, nie była przedmiotem zgłoszenia ani też badania w ramach przeprowadzanej ex ante kontroli koncentracji. Transakcja ta nie doprowadziła również do wszczęcia postępowania w sprawie odesłania do Komisji w zastosowaniu art. 22 rozporządzenia nr 139/2004.
19 W dniu 15 listopada 2017 r. Towercast, spółka świadcząca usługi nadawania NTC we Francji, złożyła do urzędu ochrony konkurencji skargę dotyczącą praktyki stosowanej w sektorze naziemnego nadawania drogą radiową. Towercast twierdziła, że przejęcie przez TDF kontroli nad Itas w dniu 13 października 2016 r. stanowiło nadużycie pozycji dominującej, ponieważ utrudniało konkurencję na hurtowych rynkach wyższego i niższego szczebla nadawania NTC poprzez znaczne wzmocnienie pozycji dominującej TDF na tych rynkach.
20 W dniu 25 czerwca 2018 r. do spółek TDF infrastructure, TDF infrastructure Holding, Tivana France Holdings, Tivana Midco, i Tivana Topco (zwanych dalej łącznie „Tivaną”) zostało skierowane pismo w sprawie przedstawienia zarzutów, w którym zarzucono im, że „w dniu 13 października 2016 r., stanowiąc jedno przedsiębiorstwo w rozumieniu prawa konkurencji, nadużyły pozycji dominującej zajmowanej przez to przedsiębiorstwo na hurtowym rynku wyższego szczebla usług nadawania NTC poprzez przejęcie wyłącznej kontroli nad grupą Itas”, ponieważ praktyka ta mogła skutkować zniesieniem, ograniczeniem lub zakłóceniem konkurencji na rynku hurtowym wyższego szczebla usług nadawania NTC, która to praktyka jest zakazana przez art. L.420‑2 kodeksu handlowego i art. 102 TFUE.
21 W decyzji nr 20‑D‑01 z dnia 16 stycznia 2020 r. organ ochrony konkurencji uznał, że zarzucana spółkom grupy TDF praktyka nie została wykazana i że nie ma zatem potrzeby dalszego prowadzenia postępowania. Przeprowadzając analizę odmienną od tej przyjętej przez jego służby dochodzeniowe, organ ten uznał w istocie, że wydanie rozporządzenia nr 4064/89 wytyczyło wyraźną linię podziału między kontrolą koncentracji a kontrolą praktyk antykonkurencyjnych oraz że wydane później rozporządzenie nr 139/2004 ma zastosowanie wyłącznie do koncentracji takich jak te określone w art. 3 tego rozporządzenia i czyni bezcelowym stosowanie art. 102 TFUE do koncentracji, w sytuacji gdy po stronie danego przedsiębiorstwa nie doszło do mającego znamiona nadużycia zachowania dającego oddzielić się od tej transakcji.
22 W dniu 9 marca 2020 r. Towercast zaskarżyła tę decyzję przed sądem odsyłającym.
23 Skargę tę Towercast opiera na wyroku z dnia 21 lutego 1973 r., Europemballage i Continental Can/Komisja (6/72, EU:C:1973:22), twierdząc, że w wyroku tym Trybunał orzekł, iż Komisja mogła zgodnie z prawem zastosować do koncentracji przedsiębiorstw art. 86 traktatu EWG (następnie art. 82 WE, obecnie art. 102 TFUE). Towercast uważa, że określone w tym wyroku zasady pozostają nadal aktualne. Ustanowienie w rozporządzeniach nr 4064/89 i nr 139/2004 kontroli koncentracji ex ante nie uczyniło stosowania art. 102 TFUE bezprzedmiotowym w przypadku koncentracji, która nie ma wymiaru wspólnotowego. Rozporządzenie nr 139/2004 ma zastosowanie wyłącznie do koncentracji, które są objęte jego zakresem stosowania, to znaczy do koncentracji o wymiarze wspólnotowym lub odesłanych Komisji przez krajowe organy ochrony konkurencji. Powołuje się ona ponadto na bezpośrednią skuteczność art. 102 TFUE i żąda, w odniesieniu do transakcji, których wielkość nie przekracza tego progu, przeprowadzenia ex post kontroli zgodności z tym artykułem.
24 Organ ochrony konkurencji podtrzymuje przed sądem odsyłającym analizę przedstawioną w swej decyzji, w szczególności w odniesieniu do zakresu zastosowania orzecznictwa wynikającego z wyroku z dnia 21 lutego 1973 r., Europemballage i Continental Can/Komisja (6/72, EU:C:1973:22), które jego zdaniem stało się bezprzedmiotowe od czasu utworzenia szczególnego systemu kontroli mającego zastosowanie do koncentracji. Organ ten uważa, że ustanowiony w ten sposób mechanizm jest w istocie wyłączony z przeprowadzanego ex post badania mającego zastosowanie do praktyk antykonkurencyjnych. Podnosi on, że w art. 3 rozporządzenia nr 139/2004 koncentracja została zdefiniowana według kryterium materialnego, bez odniesienia do progów określonych w art. 1 tego rozporządzenia, wobec czego jego zakres stosowania nie może być ograniczony do koncentracji o wymiarze wspólnotowym znajdujących się powyżej tych progów.
25 Sąd odsyłający wskazuje, że art. 102 TFUE charakteryzuje się bezpośrednią skutecznością i jego stosowanie nie jest uzależnione od uprzedniego przyjęcia uregulowania proceduralnego. Organ ten zauważa ona również, że w motywie 7 rozporządzenia nr 139/2004 wyjaśniono, iż „[a]rtykuły [101 i 102 TFUE], stosowane, zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości, do niektórych koncentracji, nie są wystarczające, aby objąć kontrolą wszystkie działania, które mogą okazać się niezgodne z przewidzianym w traktacie systemem niezakłóconej konkurencji”. W związku z tym sąd ten zastanawia się, czy wyłączenie przewidziane w art. 21 ust. 1 rozporządzenia nr 139/2004 ma zastosowanie również w przypadku koncentracji, które nie były przedmiotem jakiejkolwiek kontroli ex ante.
26 Sąd odsyłający zauważa, że choć Trybunał w wyroku z dnia 7 września 2017 r., Austria Asphalt (C‑248/16, EU:C:2017:643) wskazał, iż rozporządzenie nr 139/2004 jest jedynym mającym zastosowanie do koncentracji takich jak te zdefiniowane w art. 3 tego rozporządzenia, w odniesieniu do których rozporządzenie nr 1/2003 nie znajduje co do zasady zastosowania, to jednak nie określił dokładnie wyjątków od tej zasady i nie wypowiedział się w kwestii, czy wykładnia przyjęta w wyroku z dnia 21 lutego 1973 r., Europemballage i Continental Can/Komisja (6/72, EU:C:1973:22) nadal może mieć zastosowanie, w szczególności do koncentracji, których wielkość nie przekracza progów, powyżej których przeprowadzanie kontroli jest obowiązkowe, a które nie były przedmiotem jakiejkolwiek analizy przeprowadzanej w ramach obowiązkowej kontroli ex ante ani też nie skierowano w ich przedmiocie żadnego wniosku o odesłanie do Komisji na podstawie art. 22 rozporządzenia nr 139/2004.
27 Sąd odsyłający uważa, że istnieją zatem wątpliwości co do wykładni, jaką należy przyjąć w odniesieniu do tych przepisów, odnośnie niemożności dokonania „co do zasady” autonomicznego zastosowania reguł konkurencji wynikających z prawa pierwotnego do transakcji, która – jak w niniejszej sprawie – po pierwsze, może odpowiadać definicji zawartej w art. 3 rozporządzenia nr 139/2004, po drugie, nie była przedmiotem żadnej kontroli prewencyjnej, ani na podstawie prawa Unii, ani na podstawie mającego zastosowanie do koncentracji prawa krajowego, i po trzecie, względem której, ze względu na fakt, że taka transakcja sytuuje się poniżej progów kontroli ex ante, nie zachodzi jakiekolwiek ryzyko kumulatywnego zastosowania rozporządzeń nr 139/2004 i nr 1/2003 ani też zaistnienia sprzeczności wynikającej z przeprowadzenia podwójnej analizy ex ante i ex post.
28 Sąd ten zauważa ponadto, że art. 21 ust. 1 rozporządzenia nr 139/2004 był stosowany w różnych państwach członkowskich w niejednorodny sposób.
29 W tych okolicznościach cour d’appel de Paris (sąd apelacyjny w Paryżu, Francja) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:
„Czy art. 21 ust. 1 rozporządzenia 139/2004 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie temu, by pozbawiona wymiaru wspólnotowego w rozumieniu art. 1 ww. rozporządzenia koncentracja, której wielkość nie przekracza przewidzianych w prawie krajowym progów, powyżej których przeprowadzenie kontroli ex ante jest obowiązkowe, i w przedmiocie której nie skierowano na podstawie art. 22 wspomnianego rozporządzenia odesłania do Komisji Europejskiej, była badana przez krajowy organ ochrony konkurencji jako mająca znamiona nadużycia pozycji dominującej zakazanego przez art. 102 TFUE ze względu na strukturę konkurencji na rynku o wymiarze krajowym?”.
W przedmiocie pytania prejudycjalnego
30 Zadając swe pytanie, sąd odsyłający zastanawia się, czy wykładni art. 21 ust. 1 rozporządzenia nr 139/2004 należy dokonywać w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie temu, by pozbawiona wymiaru wspólnotowego w rozumieniu art. 1 tego rozporządzenia koncentracja, której wielkość nie przekracza przewidzianych w prawie krajowym progów, powyżej których przeprowadzenie kontroli ex ante jest obowiązkowe, i w przedmiocie której nie skierowano na podstawie art. 22 wspomnianego rozporządzenia odesłania do Komisji Europejskiej, była badana przez krajowy organ ochrony konkurencji jako mająca znamiona nadużycia pozycji dominującej zakazanego przez art. 102 TFUE ze względu na strukturę konkurencji na rynku o wymiarze krajowym.
31 Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem wykładnia przepisu prawa Unii wymaga uwzględnienia nie tylko jego brzmienia, lecz także kontekstu, w jaki się on wpisuje, oraz celów aktu, którego ów przepis stanowi część. Geneza przepisu prawa Unii może również zawierać elementy istotne dla jego wykładni [wyrok z dnia 25 czerwca 2020 r., A i in. (Turbiny wiatrowe w Aalter i Nevele), C‑24/19, EU:C:2020:503, pkt 37 i przytoczone tam orzecznictwo].
32 Przede wszystkim z brzmienia art. 21 ust. 1 rozporządzenia nr 139/2004 wynika, że akt ten jest jedynym mającym zastosowanie w przypadku koncentracji takich jak te określone w jego art. 3, do których rozporządzenie nr 1/2003 nie ma co do zasady żadnego zastosowania.
33 Artykuł 21 ust. 1 rozporządzenia nr 139/2004 ma zatem regulować zakres zastosowania tego rozporządzenia w odniesieniu do badania koncentracji w stosunku do zakresu zastosowania innych reguł prawa konkurencji wynikających z aktów prawa wtórnego Unii.
34 Natomiast na podstawie analizy brzmienia tego przepisu nie można odpowiedzieć na pytanie, czy przepisy prawa pierwotnego, i, w szczególności, art. 102 TFUE, nadal mają zastosowanie do koncentracji przedsiębiorstw w rozumieniu art. 3 rozporządzenia nr 139/2004, w szczególności w sytuacji takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym, w której, po pierwsze, dana koncentracja nie osiągnęła progów kontroli przewidzianych w prawie Unii i w prawie krajowym, i po drugie, nie była przedmiotem odesłania skierowanego do Komisji na podstawie art. 22 tego rozporządzenia, efektem czego nie została przeprowadzona żadna kontrola ex ante w zastosowaniu przepisów regulujących koncentracje.
35 Następnie, jeśli chodzi o genezę art. 21 ust. 1 tego rozporządzenia, przepis ten, który przejmuje mutatis mutandis treść wcześniej obowiązującego art. 22 rozporządzenia nr 4064/89, odzwierciedla przypomnianą w motywie 7 tego ostatniego rozporządzenia wolę prawodawcy Unii, aby wyjaśnić, że inne wdrażające prawo konkurencji rozporządzenia przestają co do zasady mieć zastosowanie do całokształtu koncentracji, a mianowicie zarówno do transakcji mających znamiona nadużycia pozycji dominującej, jak i do koncentracji, które dają zainteresowanym przedsiębiorstwom możliwość utrudniania skutecznej konkurencji na rynku wewnętrznym.
36 Wreszcie, co się tyczy celów i ogólnej systematyki rozporządzenia nr 139/2004, należy zaznaczyć, że – jak stanowi jego motyw 5 – rozporządzenie to ma na celu zagwarantowanie, by reorganizacja przedsiębiorstw, w szczególności w postaci koncentracji, nie powodowała trwałej szkody dla konkurencji. Dlatego też prawo Unii musi zawierać przepisy regulujące te koncentracje, które mogą znacząco przeszkadzać w skutecznej konkurencji na rynku wewnętrznym lub na jego znacznej części. Prawodawca unijny zamierzał w tym względzie wyjaśnić, że rozporządzenie nr 139/2004 stanowi jedyny instrument proceduralny mający zastosowanie do przeprowadzanego ex ante i scentralizowanego badania, który, zgodnie z motywem 6 tego rozporządzenia, winien umożliwić sprawowanie skutecznej kontroli nad wszystkimi koncentracjami z punktu widzenia ich wpływu na strukturę konkurencji (zob. podobnie wyroki: z dnia 7 września 2017 r., Austria Asphalt, C‑248/16, EU:C:2017:643, pkt 21; z dnia 31 maja 2018 r., Ernst & Young, C‑633/16, EU:C:2018:371, pkt 41).
37 Chociaż ze względu na ustanowiony w tym rozporządzeniu system „pojedynczego okienka” stanowi ono szczególny instrument proceduralny mający znajdować zastosowanie wyłącznie do koncentracji przedsiębiorstw powodujących istotne zmiany strukturalne, których wpływ na rynek wykracza poza granice krajowe danego państwa członkowskiego, jak wynika z motywu 8 tego rozporządzenia, to nie można jednak na tej podstawie wnioskować, że zamiarem prawodawcy było uczynienie bezprzedmiotową kontroli koncentracji przeprowadzanej na szczeblu krajowym w świetle art. 102 TFUE.
38 W motywie 7 rozporządzenia nr 139/2004 wyjaśniono, że „[a]rtykuły [101] i [102 TFUE], stosowane […] do niektórych koncentracji, nie są wystarczające, aby objąć kontrolą wszystkie działania, które mogą okazać się niezgodne z przewidzianym w traktacie systemem niezakłóconej konkurencji”.
39 Z tego ostatniego wynika, że rozporządzenie to, bynajmniej nie pozbawiając właściwych organów państw członkowskich możliwości stosowania postanowień traktatu w dziedzinie konkurencji do koncentracji takich jak te określone w art. 3 rozporządzenia nr 139/2004, stanowi część składową zbioru przepisów mającego na celu wdrożenie art. 101 i 102 TFUE oraz ustanowienie systemu kontroli mającego zapewnić niezakłóconą konkurencję w obrębie Unii (wyroki: z dnia 7 września 2017 r., Austria Asphalt, C‑248/16, EU:C:2017:643, pkt 31; z dnia 31 maja 2018 r., Ernst & Young, C‑633/16, EU:C:2018:371, pkt 55).
40 Należy również przypomnieć, że w celu wypełnienia luk w systemie ochrony przed zakłóceniami konkurencji, które mogą wyniknąć z restrukturyzacji przedsiębiorstw, rozporządzenie to zostało przyjęte na podstawie art. 83 WE (obecnie art. 103 TFUE), który dotyczy rozporządzeń lub dyrektyw, które mogą być przyjęte w celu stosowania zasad określonych w art. 101 i 102 TFUE, oraz na podstawie art. 308 WE (obecnie art. 352 TFUE), na mocy którego Unia może przyznać sobie dodatkowe uprawnienia do działania konieczne do osiągnięcia jej celów. Choć funkcjonowanie i systematyka zapewnianej przez prawo Unii ochrony przed zakłóceniami konkurencji, jakie mogą powodować koncentracje, przemawiają, ze względów pewności prawa, za priorytetowym stosowaniem mechanizmu uprzedniej kontroli koncentracji określonego w art. 3 rozporządzenia nr 139/2004, nie wyklucza to jednak możliwości, aby organ ochrony konkurencji przeanalizował koncentrację w pewnych okolicznościach pod kątem art. 102 TFUE.
41 Z systematyki rozporządzenia nr 139/2004 wynika zatem, że chociaż rozporządzenie to wprowadza instytucję kontroli ex ante koncentracji o wymiarze wspólnotowym, nie wyklucza ono jednak przeprowadzania ex post kontroli koncentracji, które nie osiągają progu wymaganego dla przeprowadzenia kontroli ex ante. Choć prawdą jest, że w art. 3 tego rozporządzenia przyjęta została materialna definicja pojęcia koncentracji nie zawierająca odniesienia do wymienionych w nim progów, rozporządzenie to należy interpretować w świetle jego kontekstu, a w szczególności jego art. 1 oraz motywów 7 i 9. Wynika z tego, po pierwsze, że samo to rozporządzenie znajduje zastosowanie jedynie do koncentracji o wymiarze wspólnotowym, i po drugie, że przyjmuje się, iż niektóre koncentracje mogą jednocześnie unikać kontroli ex ante i podlegać kontroli ex post.
42 Wykładnia broniona w niniejszym przypadku przez urząd ochrony konkurencji, spółki Tivana i TDF oraz przez rządy francuski i niderlandzki sprowadza się ostatecznie do wykluczenia bezpośredniego stosowania przepisu prawa pierwotnego ze względu na przyjęcie aktu prawa wtórnego dotyczącego pewnych zachowań przedsiębiorstw na rynku.
43 W tym względzie należy przypomnieć, że niezgodne z rynkiem wewnętrznym i zakazane jest nadużywanie przez jedno lub większą liczbę przedsiębiorstw pozycji dominującej na rynku wewnętrznym lub na znacznej jego części, w zakresie, w jakim może ono wpływać na handel między państwami członkowskimi.
44 Bezsporne jest, że przepis ten charakteryzuje się bezpośrednią skutecznością, a jego stosowanie nie jest uzależnione od uprzedniego przyjęcia uregulowania proceduralnego. Wspomniany artykuł przyznaje jednostkom prawa, które winny być chronione przez sądy krajowe (zob. podobnie wyrok z dnia 14 marca 2019 r., Skanska Industrial Solutions i in., C‑724/17, EU:C:2019:204, pkt 24 i przytoczone tam orzecznictwo).
45 W tym kontekście należy również wyjaśnić, że nadużywanie pozycji dominującej nie może podlegać żadnemu wyłączeniu; takie nadużycie jest po prostu zakazane przez traktat. W zależności od okoliczności danego przypadku to do właściwych organów krajowych lub do Komisji należy wyciągnięcie, w ramach wykonywania ich uprawnień, konsekwencji, jakie wynikają tego zakazu (wyrok z dnia 11 kwietnia 1989 r., Saeed Flugreisen i Silver Line Reisebüro 66/86, EU:C:1989:140, pkt 32).
46 Jeśli chodzi o wykaz praktyk i zachowań, o których mowa w art. 102 TFUE, Trybunał orzekł, że nie jest on wyczerpujący, efektem czego wymienione w tym postanowieniu mające znamiona nadużycia praktyki nie wyczerpują zakazanych przez prawo Unii sposobów nadużycia pozycji dominującej (zob. podobnie wyroki: z dnia 21 lutego 1973 r., Europemballage i Continental Can/Komisja, 6/72, EU:C:1973:22, pkt 26; z dnia 17 lutego 2011 r., TeliaSonera Sverige, C‑52/09, EU:C:2011:83, pkt 26).
47 Jak podkreśliła Komisja, brak możliwości zastosowania rozporządzenia nr 1/2003, a w szczególności jego art. 5, który dotyczy kompetencji organów ochrony konkurencji państw członkowskich do stosowania art. 101 i 102 TFUE do koncentracji określonych w art. 3 rozporządzenia nr 139/2004, nie może prowadzić do zakazania krajowym organom ochrony konkurencji stosowania art. 102 TFUE do koncentracji.
48 Niezależnie bowiem od zasady wyłącznego stosowania rozporządzenia nr 139/2004 do koncentracji, ustanowionej w art. 21 ust. 1 tego rozporządzenia, do koncentracji o wymiarze niewspólnotowym zastosowanie ma właśnie prawo proceduralne państw członkowskich.
49 Niewątpliwie zastosowanie w wyroku z dnia 21 lutego 1973 r., Europemballage i Continental Can/Komisja (6/72, EU:C:1973:22) art. 86 traktatu EWG (następnie art. 82 WE, obecnie art. 102 TFUE) w szczególnym kontekście koncentracji było wykorzystane i postrzegane jako środek łagodzący brak zawarcia w traktacie EWG jakiegokolwiek wyraźnego uregulowania dotyczącego kontroli tych koncentracji. W związku z tym wraz z wejściem w życie autonomicznych przepisów dotyczących kontroli koncentracji, takich jak te przewidziane obecnie w rozporządzeniu nr 139/2004, stosowanie przepisów proceduralnych dotyczących stosowania art. 81 i 82 WE (obecnie art. 101 i 102 TFUE), ustanowionych początkowo w rozporządzeniu nr 17, a następnie w rozporządzeniu nr 1/2003, stało się bezprzedmiotowe.
50 Rozporządzenie nr 139/2004 nie może zatem stać na przeszkodzie temu, aby koncentracja o wymiarze niewspólnotowym, taka jak ta rozpatrywana w postępowaniu głównym, mogła stać się przedmiotem kontroli przeprowadzanej przez krajowe organy ochrony konkurencji i sądy krajowe z tytułu bezpośredniej skuteczności art. 102 TFUE w zastosowaniu ich własnych przepisów proceduralnych.
51 Zakaz ustanowiony w art. 102 TFUE jest wystarczająco jasny, precyzyjny i bezwarunkowy, w związku z czym nie jest konieczne ustanowienie przepisu prawa wtórnego, który by wyraźnie przewidywał lub zezwalał na jego stosowanie przez organy i sądy krajowe.
52 Wynika z tego, że do koncentracji, której wymiar nie osiąga progów uprzedniej kontroli przewidzianych, odpowiednio, w rozporządzeniu nr 139/2004 i w mającym zastosowanie prawie krajowym, art. 102 TFUE może być stosowany, jeżeli spełnione zostały przewidziane w tym postanowieniu przesłanki konieczne do ustalenia, że doszło do nadużycia pozycji dominującej. To do organu rozpatrującego sprawę należy w szczególności zbadanie tego, czy nabywca, który zajmuje pozycję dominującą na danym rynku i przejął kontrolę nad innym przedsiębiorstwem na tym rynku, poprzez to zachowanie znacząco zakłócił konkurencję na tym samym rynku. W tym względzie samo stwierdzenie, że doszło do umocnienia pozycji przedsiębiorstwa, nie wystarcza do zakwalifikowania danego zachowania jako nadużycia, ponieważ należy wykazać, iż osiągnięty w ten sposób stopień dominacji znacząco utrudniłby konkurencję, to znaczy pozwalałby na dalsze trwanie jedynie przedsiębiorstwom zależnym w swym zachowaniu od przedsiębiorstwa dominującego (zob. podobnie wyroki: z dnia 21 lutego 1973 r., Europemballage i Continental Can/Komisja, 6/72, EU:C:1973:22, pkt 26; a także z dnia 16 marca 2000 r., Compagnie maritime belge transports i in./Komisja, C‑395/96 P i C‑396/96 P, EU:C:2000:132, pkt 113).
53 W świetle powyższego na zadane pytanie należy odpowiedzieć, że art. 21 ust. 1 rozporządzenia 139/2004 należy interpretować w ten sposób, iż nie stoi on na przeszkodzie temu, by pozbawiona wymiaru wspólnotowego w rozumieniu art. 1 tego rozporządzenia koncentracja przedsiębiorstw, której wielkość nie przekracza przewidzianych w prawie krajowym progów, powyżej których przeprowadzenie kontroli ex ante jest obowiązkowe, i w przedmiocie której nie skierowano na podstawie art. 22 wspomnianego rozporządzenia odesłania do Komisji, była badana przez organ ochrony konkurencji danego państwa członkowskiego jako mająca znamiona nadużycia pozycji dominującej zakazanego przez art. 102 TFUE ze względu na strukturę konkurencji na rynku o wymiarze krajowym.
W przedmiocie ograniczenia w czasie skutków niniejszego wyroku
54 TDF i Tivana w swoich uwagach na piśmie i uwagach ustnych wniosły do Trybunału o ograniczenie skutków niniejszego wyroku w czasie, na wypadek gdyby Trybunał miał orzec, że transakcja, która nie przekracza progów kontroli koncentracji i nie jest przedmiotem odesłania do Komisji na podstawie art. 22 rozporządzenia nr 139/2004, może być analizowana w świetle art. 102 TFUE.
55 Na poparcie swojego żądania spółki TDF i Tivana podnoszą w istocie, że taki wyrok wywołuje poważne konsekwencje w kategoriach pewności prawa nie tylko dla nich, lecz również dla wszystkich przedsiębiorstw, które w dobrej wierze dokonały koncentracji, których wielkość nie przekraczała tych progów, a które to transakcje mogą obecnie zostać zakwestionowane przed organami lub sądami krajowymi na podstawie art. 102 TFUE.
56 Należy w tym względzie przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem wykładnia normy prawa Unii dokonana przez Trybunał w ramach wykonania kompetencji przyznanej mu w art. 267 TFUE wyjaśnia i precyzuje znaczenie oraz zakres tej normy tak jak należy lub należało ją rozumieć i stosować od daty jej wejścia w życie. Z powyższego wynika, że sądy mogą i powinny stosować zinterpretowany w ten sposób przepis do stosunków prawnych powstałych przed wydaniem wyroku w sprawie wniosku o dokonanie wykładni, jeżeli spełnione są ponadto wszystkie pozostałe przesłanki wszczęcia przed właściwym sądem postępowania w sprawie związanej ze stosowaniem takiego przepisu [wyrok z dnia 24 listopada 2020 r. Openbaar Ministerie (Podrabianie dokumentów), C‑510/19, EU:C:2020:953, pkt 73 i przytoczone tam orzecznictwo].
57 Jedynie w wyjątkowych przypadkach Trybunał, stosując ogólną zasadę pewności prawa leżącą u podstaw unijnego porządku prawnego, może uznać, że należy ograniczyć ze skutkiem dla wszystkich zainteresowanych możliwość powoływania się na zinterpretowany przez niego przepis celem podważenia stosunków prawnych nawiązanych w dobrej wierze. Aby można było orzec tego rodzaju ograniczenie, powinny zostać spełnione dwie istotne przesłanki, a mianowicie dobra wiara zainteresowanych i prawdopodobieństwo wystąpienia poważnych konsekwencji [wyrok z dnia 24 listopada 2020 r., Openbaar Ministerie (Podrabianie dokumentów), C‑510/19, EU:C:2020:953, pkt 74 i przytoczone tam orzecznictwo].
58 W niniejszej sprawie, co się tyczy, w pierwszej kolejności, kryterium dotyczącego dobrej wiary zainteresowanych środowisk, należy stwierdzić, że wykładnia prawa Unii dokonana przez Trybunał w niniejszym wyroku stanowi kontynuację utrwalonego orzecznictwa Trybunału i Sądu dotyczącego bezpośredniej skuteczności art. 102 TFUE i związanych z tym konsekwencji. TDF i Tivana nie mogą skutecznie podnosić, że mogły spodziewać się, iż będąca przedmiotem postępowania głównego koncentracja nie zostanie zbadana pod kątem art. 102 TFUE ze względu na istnienie obiektywnej i istotnej niepewności co do znaczenia prawnego tego postanowienia traktatu FUE.
59 W drugiej kolejności należy zauważyć, że ani wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, ani uwagi przedstawione Trybunałowi nie zawierają informacji, które pozwalałyby wykazać, że wykładnia przyjęta przez Trybunał w niniejszym wyroku wiązałaby się z prawdopodobieństwem zaistnienia poważnych komplikacji, a to ze względu na brak podania precyzyjnej informacji co do liczby stosunków prawnych, na które wykładnia ta może mieć wpływ.
60 Ponadto dokonana przez Trybunał w niniejszym wyroku wykładnia prawa Unii dotyczy możliwości zbadania przez krajowy organ ochrony konkurencji, pod kątem art. 102 TFUE, koncentracji pozbawionej wymiaru wspólnotowego w rozumieniu art. 1 rozporządzenia nr 139/2004, znajdującej się poniżej przewidzianych w prawie krajowym progów obowiązkowej kontroli przeprowadzanej ex ante, w przedmiocie której nie skierowano do Komisji odesłania na podstawie art. 22 tego rozporządzenia. Taka wykładnia nie musi oznaczać, że istnieje prawdopodobieństwo zakwestionowania takiej transakcji, co naruszałoby prawo własności i pociągało za sobą znaczne konsekwencje finansowe.
61 W związku z tym nie można bynajmniej uznać za wykazane, iż zachodzi prawdopodobieństwo wystąpienia poważnych komplikacji mogących uzasadniać ograniczenie w czasie skutków niniejszego wyroku.
62 W tych okolicznościach nie ma podstaw do ograniczenia w czasie skutków niniejszego wyroku.
W przedmiocie kosztów
63 Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.
Z powyższych względów Trybunał (druga izba) orzeka, co następuje:
Artykuł 21 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 139/2004 z dnia 20 stycznia 2004 r. w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw
należy interpretować w ten sposób, że:
nie stoi on na przeszkodzie temu, by pozbawiona wymiaru wspólnotowego w rozumieniu art. 1 tego rozporządzenia koncentracja przedsiębiorstw, której wielkość nie przekracza przewidzianych w prawie krajowym progów, powyżej których przeprowadzenie kontroli ex ante jest obowiązkowe, i w przedmiocie której nie skierowano na podstawie art. 22 tego rozporządzenia odesłania do Komisji Europejskiej, była badana przez organ ochrony konkurencji danego państwa członkowskiego jako mająca znamiona nadużycia pozycji dominującej zakazanego przez art. 102 TFUE ze względu na strukturę konkurencji na rynku o wymiarze krajowym.
Podpisy