Υπόθεση T‑614/13

Romonta GmbH

κατά

Ευρωπαϊκής Επιτροπής

«Περιβάλλον — Οδηγία 2003/87/ΕΚ — Σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου — Μεταβατικοί κανόνες για την εναρμονισμένη δωρεάν κατανομή δικαιωμάτων εκπομπής από το 2013 — Απόφαση 2011/278/ΕΕ — Εθνικά μέτρα εφαρμογής που υπέβαλε η Γερμανία — Ρήτρα περί περιπτώσεων που ενέχουν υπέρμετρες δυσχέρειες — Επαγγελματική και επιχειρηματική ελευθερία — Δικαίωμα ιδιοκτησίας — Αναλογικότητα»

Περίληψη — Απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου (πέμπτο τμήμα)
της 26ης Σεπτεμβρίου 2014

1.      Προσφυγή ακυρώσεως — Φυσικά ή νομικά πρόσωπα — Πράξεις που τα αφορούν άμεσα και ατομικά — Πράξη θίγουσα άμεσα τον προσφεύγοντα — Απόφαση της Επιτροπής απευθυνόμενη στα κράτη μέλη, σχετικά με τη δωρεάν κατανομή δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου — Οριστικός καθορισμός του συνόλου των στοιχείων που πρέπει να ληφθούν υπόψη για τα εθνικά μέτρα εφαρμογής — Εφαρμογή έχουσα καθαρά αυτόματο χαρακτήρα — Περιθώριο εκτιμήσεως που διαθέτουν τα κράτη μέλη — Δεν υφίσταται

(Άρθρο 263, εδ. 4, ΣΛΕΕ· οδηγία 2003/87 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρο 11· απόφαση 2013/448 της Επιτροπής)

2.      Περιβάλλον — Ατμοσφαιρική ρύπανση — Οδηγία 2003/87/ΕΚ — Σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου — Μεταβατικό καθεστώς δωρεάν κατανομής δικαιωμάτων  — Εξαντλητικός χαρακτήρας των εναρμονισμένων κανόνων περί κατανομής — Εξουσία εκτιμήσεως της Επιτροπής — Δεν υφίσταται — Απόφαση της Επιτροπής με την οποία απορρίπτεται η χορήγηση δικαιωμάτων βάσει ρήτρας σχετικής με τις περιπτώσεις που ενέχουν υπέρμετρες δυσχέρειες — Παραβίαση της αρχής της αναλογικότητας και προσβολή των θεμελιωδών δικαιωμάτων — Δεν υφίσταται

(Οδηγία 2003/87 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρα 10α και 11· αποφάσεις της Επιτροπής 2011/278, άρθρα 10 και 15 § 3, και 2013/448)

3.      Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Αρχές — Ανωτέρα βία — Έννοια — Περιστάσεις ξένες προς αυτόν που την επικαλείται, ασυνήθεις και απρόβλεπτες, των οποίων οι συνέπειες δεν θα μπορούσαν να αποφευχθούν παρ’ όλη την επιδειχθείσα επιμέλεια — Υπαγωγή επιχειρήσεως στο σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου — Κίνδυνος να καταστεί αφερέγγυα — Δεν υφίσταται ανωτέρα βία

(Οδηγία 2003/87 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου· απόφαση 2013/448 της Επιτροπής)

4.      Περιβάλλον — Ατμοσφαιρική ρύπανση — Οδηγία 2003/87/ΕΚ — Σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου — Μεταβατικό καθεστώς δωρεάν κατανομής δικαιωμάτων — Δεν υφίσταται ρήτρα σχετική με τις περιπτώσεις που ενέχουν υπέρμετρες δυσχέρειες — Προσβολή θεμελιωδών δικαιωμάτων — Δεν υφίσταται

(Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρα 15 έως 17· οδηγία 2003/87 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρα 10α και 11· απόφαση 2011/278 της Επιτροπής)

5.      Περιβάλλον — Ατμοσφαιρική ρύπανση — Οδηγία 2003/87/ΕΚ — Σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου — Μεταβατικό καθεστώς δωρεάν κατανομής δικαιωμάτων — Δεν υφίσταται ρήτρα σχετική με τις περιπτώσεις που ενέχουν υπέρμετρες δυσχέρειες — Παραβίαση της αρχής της αναλογικότητας — Δεν υφίσταται

(Οδηγία 2003/87 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρα 10α και 11· απόφαση 2011/278 της Επιτροπής)

6.      Περιβάλλον — Ατμοσφαιρική ρύπανση — Οδηγία 2003/87/ΕΚ — Σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου — Μεταβατικό καθεστώς δωρεάν κατανομής δικαιωμάτων — Εξαντλητικός χαρακτήρας των εναρμονισμένων κανόνων περί κατανομής — Χορήγηση δικαιωμάτων βάσει εθνικού κανόνα βαίνοντος πέραν των εναρμονισμένων κανόνων — Μη συμβατός χαρακτήρας — Απόφαση της Επιτροπής με την οποία απορρίπτεται η χορήγηση δικαιωμάτων βάσει ρήτρας σχετικής με τις περιπτώσεις που ενέχουν υπέρμετρες δυσχέρειες — Παραβίαση της αρχής της επικουρικότητας — Δεν υφίσταται

(Οδηγία 2003/87 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρα 10α και 11· απόφαση 2011/278 της Επιτροπής)

1.      Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

(βλ. σκέψεις 29-37)

2.      Στο πλαίσιο του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου, η δωρεάν κατανομή δικαιωμάτων υπόκειται σε κανόνες ρυθμίζοντες το ζήτημα εξαντλητικώς, οι οποίοι καθορίσθηκαν με την απόφαση 2011/278, σχετικά με τον καθορισμό ενωσιακών μεταβατικών κανόνων για την εναρμονισμένη δωρεάν κατανομή δικαιωμάτων εκπομπής κατ’ εφαρμογή του άρθρου 10α της οδηγίας 2003/87.

Ως εκ τούτου, η απόφαση της Επιτροπής να απορρίψει ή όχι τη δωρεάν χορήγηση δικαιωμάτων σε εγκατάσταση εξαρτάται αποκλειστικώς από το ζήτημα αν τα δικαιώματα που χορηγεί το κράτος μέλος στην οικεία εγκατάσταση υπολογίσθηκαν βάσει των κανόνων αυτών. Η Επιτροπή δεν διαθέτει προς τούτο εξουσία εκτιμήσεως και δεν δύναται, μεταξύ άλλων, να εγκρίνει τη δωρεάν χορήγηση δικαιωμάτων εκπομπής βάσει ρήτρας σχετικής με τις περιπτώσεις που ενέχουν υπέρμετρες δυσχέρειες. Συνεπώς, απορρίπτοντας τη χορήγηση σε τέτοια περίπτωση, η Επιτροπή δεν παραβιάζει την αρχή της αναλογικότητας ούτε προσβάλλει τα θεμελιώδη δικαιώματα του επιχειρηματία της οικείας εγκαταστάσεως.

(βλ. σκέψεις 44, 46, 47)

3.      Βλ. το κείμενο της αποφάσεως.

(βλ. σκέψεις 48, 49)

4.      Η απόφαση 2011/278, σχετικά με τον καθορισμό ενωσιακών μεταβατικών κανόνων για την εναρμονισμένη δωρεάν κατανομή δικαιωμάτων εκπομπής κατ’ εφαρμογή του άρθρου 10α της οδηγίας 2003/87, δεν επιτρέπει τη δωρεάν κατανομή δικαιωμάτων εκπομπής βάσει ρήτρας σχετικής με τις περιπτώσεις που ενέχουν υπέρμετρες δυσχέρειες. Η έλλειψη τέτοιας ρήτρας συνιστά παρέμβαση στην επαγγελματική και επιχειρηματική ελευθερία και στο δικαίωμα ιδιοκτησίας των επιχειρήσεων που αντιμετωπίζουν τέτοιες δυσχέρειες, κατά τα άρθρα 15 και 17 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ωστόσο, οι συνακόλουθοι περιορισμοί αυτών των θεμελιωδών δικαιωμάτων δεν θίγουν το ουσιώδες περιεχόμενό τους. Επιπλέον, το σύστημα που καθιερώθηκε με την απόφαση 2011/278 κατατείνει πράγματι στην επίτευξη του σκοπού γενικού συμφέροντος που συνίσταται στην προστασία του περιβάλλοντος και λαμβάνει υπόψη τα επίπεδα μειώσεως των εκπομπών που κρίνονται επιστημονικώς αναγκαία για να αποφευχθεί μια επικίνδυνη κλιματική μεταβολή. Συνεπώς, καθόσον η απόφαση αυτή δεν είναι, εξαιτίας της ελλείψεως ρήτρας σχετικής με τις περιπτώσεις που ενέχουν υπέρμετρες δυσχέρειες, προδήλως ακατάλληλη ως προς τους προς επίτευξη σκοπούς, η παρέμβαση στα θεμελιώδη δικαιώματα δεν συνιστά και προσβολή των δικαιωμάτων αυτών.

(βλ. σκέψεις 58, 59, 61, 67, 73)

5.      Η απόφαση 2011/278, σχετικά με τον καθορισμό ενωσιακών μεταβατικών κανόνων για την εναρμονισμένη δωρεάν κατανομή δικαιωμάτων εκπομπής κατ’ εφαρμογή του άρθρου 10α της οδηγίας 2003/87, δεν στερείται προδήλως αναλογικότητας εν στενή εννοία λόγω του ότι δεν επιτρέπει τη δωρεάν κατανομή δικαιωμάτων εκπομπής βάσει ρήτρας σχετικής με τις περιπτώσεις που ενέχουν υπέρμετρες δυσχέρειες. Συναφώς, ελλείψει στοιχείων βάσει των οποίων θα μπορούσε να γίνει δεκτό ότι, πέραν του κινδύνου σε οικονομία ελεύθερης αγοράς, η ύπαρξη φορέων εκμεταλλεύσεως εγκαταστάσεων υπαγομένων στο σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου απειλείται κυρίως από την εφαρμογή των κανόνων περί κατανομής τους οποίους προβλέπει η απόφαση 2011/278, το γεγονός ότι η απόφαση αυτή δεν προβλέπει ρήτρα αποτροπής καταστάσεων στις οποίες η ύπαρξη επιχειρήσεως απειλείται λόγω οικονομικών και χρηματοοικονομικών δυσχερειών που οφείλονται στην ατομική διαχείρισή της δεν επιτρέπει το συμπέρασμα ότι η απόφαση στερείται προδήλως αναλογικότητας εν στενή εννοία.

Συγκεκριμένα, η προσθήκη τέτοιας ρήτρας δυσχερώς συμβιβάζεται με την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», την οποία διατυπώνει στον τομέα του περιβάλλοντος το άρθρο 191, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ. Επιπλέον, ακόμη και χωρίς να προβλέπει τέτοια ρήτρα, το μεταβατικό σύστημα που καθιέρωσε ο νομοθέτης της Ένωσης δύναται να αποτρέψει, σε ορισμένες περιστάσεις, τις οικονομικές δυσχέρειες όσον αφορά τις εγκαταστάσεις που ανήκουν σε τομέα ο οποίος είναι εκτεθειμένος σε σημαντικό κίνδυνο διαρροής άνθρακα. Αντιθέτως, δεν απόκειται στην Επιτροπή να εγγυάται σε κάθε επιχείρηση ατομικώς ελάχιστη παραγωγή αναλόγως των κριτηρίων αποδοτικότητας και αναπτύξεως της επιχειρήσεως αυτής.

Επιπροσθέτως, το τελικό όφελος για το περιβάλλον εξαρτάται από την αυστηρότητα με την οποία καθορίζεται η συνολική ποσότητα των χορηγούμενων δικαιωμάτων, που αποτελεί το συνολικό όριο των επιτρεπόμενων εκπομπών, βάσει του συστήματος εμπορίας εκπομπών, από το εν λόγω σύστημα. Εάν υπήρχε ρήτρα σχετική με τις περιπτώσεις που ενέχουν υπέρμετρες δυσχέρειες, οι φορείς εκμεταλλεύσεως θα είχαν λιγότερα κίνητρα για να μειώσουν τις εκπομπές τους μέσω οικονομικών ή τεχνικών μέτρων προσαρμογής.

(βλ. σκέψεις 79, 81, 83, 89, 91-93)

6.      Η απόφαση 2011/278, σχετικά με τον καθορισμό ενωσιακών μεταβατικών κανόνων για την εναρμονισμένη δωρεάν κατανομή δικαιωμάτων εκπομπής κατ’ εφαρμογή του άρθρου 10α της οδηγίας 2003/87, ρυθμίζει εξαντλητικώς το ζήτημα των κανόνων για τη δωρεάν κατανομή δικαιωμάτων εκπομπής. Η πλήρης αυτή εναρμόνιση σε ολόκληρη την Ένωση προϋποθέτει ότι οι κανόνες αυτοί αποκλείουν κατ’ ανάγκη οποιαδήποτε δωρεάν κατανομή δικαιωμάτων βάσει εθνικών κανόνων.

Καθόσον εγγενές στοιχείο αυτών των γενικών κανόνων είναι ότι έχουν μεγαλύτερο αντίκτυπο σε ορισμένες εγκαταστάσεις απ’ ό,τι σε άλλες, οι κανόνες αυτοί αφορούν όλες τις περιπτώσεις, περιλαμβανομένων και των ασυνήθιστων. Κράτος μέλος δεν μπορεί να επιτρέψει μονομερώς παρέκκλιση από τους εναρμονισμένους κανόνες της Ένωσης.

Δεδομένου ότι οι εναρμονισμένοι κανόνες υπάγονται στην αποκλειστική αρμοδιότητα της Ένωσης, δεν χωρεί επίκληση της αρχής της επικουρικότητας κατά αποφάσεως με την οποία η Επιτροπή απορρίπτει τη χορήγηση δικαιωμάτων βάσει εθνικής διατάξεως σχετικής με τις περιπτώσεις που ενέχουν υπέρμετρες δυσχέρειες.

(βλ. σκέψεις 101, 103-105)