WYROK SĄDU (pierwsza izba w składzie powiększonym)

z dnia 16 grudnia 2010 r.(*)

Pomoc państwa – Usługa publiczna rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych – Środki przyjęte przez władze niderlandzkie – Decyzja uznająca pomoc za częściowo zgodną i za częściowo niezgodną ze wspólnym rynkiem – Nowa pomoc lub istniejąca pomoc – Pojęcie pomocy państwa – Pojęcie przedsiębiorstwa – Nadmierna rekompensata kosztów misji świadczenia usługi publicznej – Proporcjonalność – Obowiązek uzasadnienia – Prawo do obrony

W sprawach połączonych T‑231/06 i T‑237/06

Królestwo Niderlandów, reprezentowane przez H. Sevenster oraz M. de Gravego, działających w charakterze pełnomocników,

strona skarżąca w sprawie T‑231/06,

Nederlandse Omroep Stichting (NOS), z siedzibą w Hilversum (Niderlandy), reprezentowana przez adwokatów J. Feenstrę oraz H. Speyarta van Woerdena,

strona skarżąca w sprawie T‑237/06,

przeciwko

Komisji Europejskiej, reprezentowanej przez N. Khana oraz H. van Vlieta, działających w charakterze pełnomocników,

strona pozwana,

mającej za przedmiot wnioski o stwierdzenie nieważności decyzji Komisji 2008/136/WE z dnia 22 czerwca 2006 r. w sprawie finansowania ad hoc holenderskich nadawców wypełniających misję służby publicznej [niderlandzkich nadawców świadczących usługę publiczną] C 2/2004 (ex NN 170/2003) (Dz.U. 2008, L 49, s. 1),

SĄD (pierwsza izba w składzie powiększonym),

w składzie podczas narady: F. Dehousse (sprawozdawca), pełniący obowiązki prezesa, I. Wiszniewska‑Białecka, K. Jürimäe, A. Dittrich i S. Soldevila Fragoso, sędziowie,

sekretarz: J. Plingers, administrator,

uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 10 marca 2010 r.,

wydaje następujący

Wyrok

 Ramy prawne

1        Artykuł 16 WE stanowi:

„Bez uszczerbku dla artykułów 73 [WE], 86 [WE] i 87 [WE] oraz zważywszy na miejsce, jakie usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym zajmują wśród wspólnych wartości Unii, jak również ich znaczenie we wspieraniu jej spójności społecznej i terytorialnej, Wspólnota i państwa członkowskie, każde w granicach swych kompetencji i w granicach stosowania niniejszego traktatu, zapewniają, aby te usługi funkcjonowały na podstawie zasad i na warunkach, które pozwolą im wypełniać ich zadania”.

2        Zgodnie z art. 86 ust. 2 WE:

„Przedsiębiorstwa zobowiązane do zarządzania usługami świadczonymi w ogólnym interesie gospodarczym lub mające charakter monopolu skarbowego podlegają normom niniejszego traktatu, zwłaszcza regułom konkurencji, w granicach, w jakich ich stosowanie nie stanowi prawnej lub faktycznej przeszkody w wykonywaniu poszczególnych zadań im powierzonych. Rozwój handlu nie może być naruszony w sposób pozostający w sprzeczności z interesem Wspólnoty”.

3        Artykuł 87 ust. 1 WE brzmi następująco:

„Z zastrzeżeniem innych postanowień przewidzianych w niniejszym traktacie wszelka pomoc przyznawana przez państwo członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna ze wspólnym rynkiem w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi”.

4        Artykuł 311 WE stanowi:

„Protokoły załączone do niniejszego traktatu za wspólnym porozumieniem państw członkowskich stanowią jego integralną część”.

5        Protokół w sprawie systemu publicznego nadawania [rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych] w państwach członkowskich (Dz.U. 1997, C 340, s. 109, zwany dalej „protokołem amsterdamskim”), włączony do traktatu WE traktatem z Amsterdamu, stanowi:

„[Państwa członkowskie], uważając, że system publicznego nadawania [że rozpowszechnianie w państwach członkowskich programów radiowych i telewizyjnych stanowiących usługę publiczną] jest bezpośrednio związan[e] z demokratycznymi, społecznymi i kulturowymi potrzebami każdego społeczeństwa oraz z koniecznością zachowania pluralizmu w mediach, przyjęły następujące postanowienia interpretacyjne, które są załączone do traktatu [WE]:

Postanowienia [traktatu WE] nie naruszają kompetencji państw członkowskich w zakresie zapewnienia finansowania publicznego nadawania [usługi publicznej rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych] w zakresie, w jakim takie finansowanie przyznaje się organizacjom nadawczym w celu wypełnienia misji służby publicznej [misji świadczenia usługi publicznej], która została powierzona, określona i zorganizowana przez każde państwo członkowskie, oraz w zakresie, w jakim takie finansowanie nie wpływa na warunki handlowe i konkurencję w Unii w zakresie, w jakim byłoby to sprzeczne ze wspólnym interesem, przy uwzględnieniu konieczności realizacji mandatu tej służby [usługi] publicznej”.

6        Artykuł 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 659/1999 ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. [88 WE] (Dz.U. L 83, s. 1) zawiera następujące definicje:

„a)      »pomoc« oznacza każdy środek spełniający wszystkie kryteria ustanowione w art. [87] ust. 1 [WE];

b)      »istniejąca pomoc« oznacza:

(i)      […] każdą pomoc, jaka istniała przed wejściem w życie traktatu w odpowiednich państwach członkowskich, to znaczy programy pomocowe i pomoc indywidualną, jakie zostały wprowadzone w życie przed [wejściem w życie traktatu] i [są] nadal stosowane po [jego wejściu w życie];

(ii)      pomoc dozwoloną, czyli takie programy pomocowe i pomoc indywidualną, które zostały dozwolone przez Komisję lub przez Radę;

[…]

c)      »nowa pomoc« oznacza każdą pomoc, czyli programy pomocowe i pomoc indywidualną, która nie jest pomocą istniejącą, włącznie ze zmianami istniejącej pomocy;

[…]

f)      »pomoc przyznana bezprawnie« oznacza nową pomoc, wprowadzoną w życie z naruszeniem art. [88] ust. 3 [WE];

[…]”.

7        W dniu 15 listopada 2001 r. Komisja Wspólnot Europejskich opublikowała komunikat 2001/C 320/04 w sprawie stosowania zasad dotyczących pomocy państwa w odniesieniu do usług publicznych w zakresie rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych (Dz.U. C 320, s. 5, zwanym dalej „komunikatem w sprawie rozpowszechniania programów”), w którym przedstawiła zasady, jakich będzie przestrzegała przy stosowaniu art. 86 ust. 2 WE i art. 87 WE w odniesieniu do finansowania przez państwo publicznych organizacji nadawczych.

 Okoliczności powstania sporu

8        Po otrzymaniu w latach 2002 i 2003 licznych skarg składanych w szczególności przez niderlandzkich nadawców prywatnych, którzy twierdzili, że system finansowania niderlandzkich nadawców świadczących usługę publiczną stanowił pomoc niezgodną ze wspólnym rynkiem, Komisja zwróciła się do Królestwa Niderlandów z żądaniem przedstawienia dodatkowych informacji. Informacje te skłoniły ją do wszczęcia formalnego postępowania wyjaśniającego zgodnie z art. 88 ust. 2 WE, na mocy decyzji z dnia 3 lutego 2004 r. (Dz.U. C 61, s. 8, zwanej dalej „decyzją o wszczęciu postępowania”).

9        W wyniku formalnego postępowania wyjaśniającego Komisja w dniu 22 czerwca 2006 r. wydała decyzję 2008/136/WE w sprawie finansowania ad hoc holenderskich nadawców wypełniających misję służby publicznej [niderlandzkich nadawców świadczących usługę publiczną] C 2/2004 (ex NN 170/2003) (Dz.U. 2008, L 49, s. 1, zwaną dalej „zaskarżoną decyzją”).

10      W zaskarżonej decyzji Komisja szczegółowo opisała system publicznego rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych w Niderlandach, w szczególności uczestniczące w nim podmioty i jego finansowanie.

11      Wskazała ona, że obok nadawców komercyjnych działają różni nadawcy świadczący usługę publiczną. Dodała, że wśród tych ostatnich Nederlandse Omroep Stichting (NOS) (niderlandzka fundacja ds. rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych, zwana dalej „NOS”), strona skarżąca w sprawie T‑237/06, spełnia podwójną rolę. Po pierwsze, jest ona nadawcą świadczącym usługę publiczną działającym pod nazwą NOS RTV (zwanym dalej „NOS RTV”). Po drugie, na zarządzie NOS, działającym pod nazwą Publieke Omroep („Rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych stanowiących usługę publiczną”, zwanym dalej „PO”), zgodnie z art. 16 Mediawet (niderlandzkiej ustawy w sprawie mediów) spoczywa koordynowanie całego systemu rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych stanowiących usługę publiczną (motyw 13 zaskarżonej decyzji).

12      Komisja wskazała również w zaskarżonej decyzji, że głównym źródłem finansowania działalności nadawców świadczących usługę publiczną, w tej liczbie NOS w obu pełnionych przez siebie funkcjach, są roczne płatności otrzymywane od państwa. Nadawcy świadczący usługę publiczną mają prawo utworzyć rezerwy w celu wyrównania wahań budżetowych. Począwszy od 1994 r. otrzymują też płatności ad hoc, których dotyczy zaskarżona decyzja. W pkt 3 zaskarżonej decyzji płatności te zostały poddane ocenie z punktu widzenia przepisów dotyczących pomocy państwa.

13      Po zbadaniu kwalifikacji pomocy państwa, w szczególności w świetle kryteriów sformułowanych w wyroku Trybunału z dnia 24 lipca 2003 r. w sprawie C‑280/00 Altmark Trans i Regierungspräsidium Magdeburg, Rec. s. I‑7747, zwanym dalej „wyrokiem w sprawie Altmark”, Komisja stwierdziła, że płatności ad hoc stanowiły pomoc państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE (pkt 6 zaskarżonej decyzji).

14      Na podstawie niektórych cech charakteryzujących płatności ad hoc (pkt 9 zaskarżonej decyzji) Komisja doszła następnie do wniosku, w motywie 111 zaskarżonej decyzji, że należy uznać je za nową pomoc.

15      W pkt 8 zaskarżonej decyzji Komisja zakończyła analizę zgodności płatności ad hoc ze wspólnym rynkiem w świetle postanowień art. 86 ust. 2 WE, stwierdzając, że niektórzy nadawcy świadczący usługę publiczną otrzymali nadmierną rekompensatę, która na ogół została przekazana na rzecz ich rezerw programowych (motyw 141 zaskarżonej decyzji). Jako że część tych rezerw została w 2005 r. przekazana na rzecz PO, również ten transfer, zwiększający kwotę nadmiernej rekompensaty, Komisja uznała za płatność ad hoc (motyw 146 zaskarżonej decyzji).

16      Dokonawszy oceny rekompensaty w odniesieniu do PO, Komisja w pkt 9 zaskarżonej decyzji stwierdziła, że PO otrzymał nadmierną rekompensatę, która powinna była zostać odzyskana od NOS w części przeznaczonej na finansowanie funkcji pełnionych jako PO (motyw 178 zaskarżonej decyzji). Po tym stwierdzeniu następuje poniższa sentencja, której wersją autentyczną jest niderlandzka wersja językowa:

„Artykuł 1

1.      Pomoc państwa ad hoc, której Królestwo Niderlandów udzieliło NOS na realizację zadań prowadzonych w charakterze PO [w zakresie misji świadczenia usługi publicznej w niderlandzkim systemie rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych stanowiących usługę publiczną] jest niezgodna ze wspólnym rynkiem.

2.      Niezgodną ze wspólnym rynkiem pomoc państwa ad hoc należy odzyskać od NOS. Kwota pomocy podlegająca odzyskaniu wynosi 76,327 mln EUR, plus odsetki.

3.      Pomoc państwa ad hoc, udzielona indywidualnym nadawcom wypełniającym misję służby publicznej [poszczególnym nadawcom świadczącym usługę publiczną], jest zgodna ze wspólnym rynkiem, pod warunkiem że w zakresie, w jakim ta pomoc skutkuje nadmierną kompensacją [rekompensatą] kosztów realizacji misji służby [świadczenia usługi] publicznej, nadwyżkę przekazuje się na fundusze rezerwowe specjalnego przeznaczenia, nieprzekraczające 10% rocznego budżetu nadawcy oraz że przestrzeganie tego ograniczenia jest regularnie kontrolowane przez Królestwo Niderlandów.

Artykuł 2

1.      Królestwo Niderlandów podejmie wszelkie niezbędne środki w celu odzyskania od PO pomocy, o której mowa w art. 1, i niezgodnie z prawem udostępnionej [już] beneficjentowi.

2.      Odzyskanie pomocy nastąpi bezzwłocznie […].

3.      Odsetki podlegające odzyskaniu na mocy ust. 2 wylicza się zgodnie z procedurą ustanowioną w art. 9 i 11 rozporządzenia Komisji (WE) [nr 794/2004] […].

Artykuł 3

Królestwo Niderlandów, w ciągu dwóch miesięcy od daty ogłoszenia niniejszej decyzji, poinformuje Komisję o środkach już podjętych i planowanych w celu jej wykonania. […]

Artykuł 4

Niniejsza decyzja skierowana jest do Królestwa Niderlandów”.

 Przebieg postępowania i żądania stron

17      Pismami złożonymi w sekretariacie Sądu odpowiednio w dniach 30 sierpnia i 4 września 2006 r., wpisanymi do rejestru i oznaczonymi odpowiednio sygnaturami T‑231/06 i T‑237/06, Królestwo Niderlandów i NOS wniosły skargi w niniejszej sprawie.

18      W sprawie T‑231/06 Królestwo Niderlandów wnosi do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji, z wyjatkiem jej art. 1 ust. 3;

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania.

19      Komisja wnosi do Sądu o:

–        oddalenie skargi;

–        obciążenie Królestwa Niderlandów kosztami postępowania.

20      W sprawie T‑237/06 NOS wnosi do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji, w szczególności jej art. 1 ust. 1 i 2 oraz jej art. 2 i 3, a także motywów, na których są one oparte, a w każdym razie stwierdzenie jej częściowej nieważności;

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania.

21      Komisja wnosi do Sądu o:

–        oddalenie skargi;

–        obciążenie NOS kosztami postępowania.

22      Decyzją z dnia 9 czerwca 2009 r. Sąd, zgodnie z art. 51 § 1 regulaminu postępowania przed Sądem, przekazał niniejsze sprawy pierwszej izbie w składzie powiększonym, który to skład, decyzją prezesa Sądu z dnia 22 czerwca 2009 r., uległ zmianie w wyniku przeszkody dotyczącej jednego z jej członków.

23      Postanowieniem prezesa pierwszej izby w składzie powiększonym, które zostało wydane w dniu 17 grudnia 2009 r., po wysłuchaniu stron, sprawy T‑231/06 i T‑237/06 zostały połączone do łącznego rozpoznania w procedurze pisemnej i do wydania wyroku, zgodnie z art. 50 regulaminu postępowania.

24      Na rozprawie w dniu 10 marca 2010 r. wysłuchane zostały wystąpienia stron i ich odpowiedzi na pytania Sądu.

 Co do prawa

25      Na poparcie swojej skargi w sprawie T‑231/06 Królestwo Niderlandów podnosi trzy zarzuty. Zarzut pierwszy opiera się na naruszeniu prawa do obrony, drugi – na błędnym zakwalifikowaniu płatności ad hoc jako nowej pomocy, a trzeci, podniesiony tytułem subsydiarnym – na błędach i braku uzasadnienia dotyczących obliczenia nadmiernej rekompensaty i wysokości pomocy, której odzyskanie zostało nakazane.

26      Na poparcie swojej skargi w sprawie T‑237/06 NOS podnosi sześć zarzutów. Zarzut pierwszy dotyczy błędu w ocenie i niewystarczającego uzasadnienia co do zakwalifikowania płatności ad hoc jako nowej pomocy. Zarzut drugi opiera się na niewystarczającym uzasadnieniu i błędnym zastosowaniu wyroku w sprawie Altmark, o którym mowa w pkt 13 powyżej, zamiast protokołu amsterdamskiego. Zarzut trzeci odnosi się do naruszeń dotyczących braku związku pomiędzy przyznaniem środków finansowych ad hoc a zarzucaną nadmierną rekompensatą. W ramach czwartego zarzutu, złożonego z dwóch części, NOS podnosi brak pewnych cech konstytutywnych pomocy państwa oraz brak uzasadnienia. Zarzut piąty NOS dotyczy niewystarczającego zbadania proporcjonalności. Zarzut szósty opiera się na naruszeniu art. 88 ust. 2 WE i prawa do obrony.

27      Należy rozpatrzyć łącznie zarzut pierwszy podniesiony przez Królestwo Niderlandów i zarzut szósty NOS, oparty na naruszeniu art. 88 ust. 2 WE i prawa do obrony. Następnie należy rozpatrzyć zarzuty drugi i czwarty podniesione przez NOS, dotyczące zakwalifikowania jako pomoc państwa i zastosowania ww. w pkt 13 wyroku w sprawie Altmark. W dalszej kolejności zostaną zbadane łącznie zarzut drugi Królestwa Niderlandów i zarzut pierwszy NOS, dotyczące niesłusznego zakwalifikowania rozpatrywanych środków jako nowej pomocy. Wreszcie na końcu zbadane zostaną zarzut trzeci obu stron skarżących i zarzut piąty NOS, odnoszące się do obliczenia nadmiernej rekompensaty i proporcjonalności pomocy.

 W przedmiocie naruszenia prawa do obrony i art. 88 ust. 2 WE

 Argumenty stron

28      Zarówno Królestwo Niderlandów, jak i NOS (łącznie zwane dalej „stronami skarżącymi”) podnoszą zasadniczo, że Komisja naruszyła art. 88 ust. 2 WE i ich prawo do obrony, ponieważ zaskarżona decyzja w istotny sposób odbiega pod kilkoma względami od decyzji o wszczęciu postępowania.

29      W pierwszej kolejności, zdaniem stron skarżących, w decyzji o wszczęciu postępowania Komisja nie poruszyła w sposób wyraźny kwestii finansowania poszczególnych nadawców świadczących usługę publiczną. Natomiast w zaskarżonej decyzji zbadane zostały przychody i działania poboczne tych nadawców oraz ich szacunkowe rezerwy.

30      W drugiej kolejności strony skarżące podnoszą, że sposób obliczenia nadmiernej rekompensaty i czynniki wzięte pod uwagę w decyzji o wszczęciu postępowania różnią się od tych uwzględnionych w zaskarżonej decyzji.

31      NOS dodaje, że Komisja w zaskarżonej decyzji rozszerzyła okres objęty formalnym postępowaniem wyjaśniającym. Skoro w decyzji o wszczęciu postępowania Komisja wskazała, że badany okres obejmuje wyłącznie lata 1992–2002, w zaskarżonej decyzji powinna była ograniczyć się do tego okresu.

32      Wreszcie NOS twierdzi, że zmiany, jakie nastąpiły w zaskarżonej decyzji w stosunku do decyzji o wszczęciu postępowania, tym bardziej stanowią naruszenia jej prawa do obrony, że Komisja odmownie rozpatrzyła jej wnioski o spotkanie i o umożliwienie dostępu do akt sprawy.

33      Komisja nie zgadza się z argumentacją stron skarżących.

 Ocena Sądu

34      Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem poszanowanie prawa do obrony w każdym postępowaniu wszczętym w stosunku do danej osoby, które może zakończyć się wydaniem aktu dla niej niekorzystnego, stanowi podstawową zasadę prawa wspólnotowego i winno być przestrzegane nawet wtedy, gdy brak jest szczegółowych uregulowań. Zasada ta wymaga, aby osoba, przeciwko której Komisja wszczęła postępowanie administracyjne, miała możliwość skutecznego przedstawienia w toku tego postępowania swojego punktu widzenia odnośnie do prawdziwości i znaczenia zarzucanych faktów i okoliczności i odnośnie do dokumentów zebranych przez Komisję na poparcie jej zarzutów dotyczących istnienia naruszenia prawa wspólnotowego (zob. wyrok z dnia 22 października 2008 r. w sprawach połączonych T‑309/04, T‑317/04, T‑329/04 i T‑336/04 TV 2/Danmark i in. przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑2935, pkt 136 i przytoczone tam orzecznictwo).

35      Po pierwsze, postępowanie w sprawie kontroli pomocy państwa jest, ze względu na jego ogólną systematykę, postępowaniem wszczynanym w stosunku do państwa członkowskiego odpowiedzialnego – w ramach swoich zobowiązań wspólnotowych – za przyznanie pomocy. Wobec tego, jeżeli to państwo członkowskie nie miało możliwości ustosunkowania się do pewnych informacji, Komisja, przestrzegając prawa do obrony, nie może uwzględnić ich w swojej decyzji przeciwko temu państwu (zob. wyrok Trybunału z dnia 24 września 2002 r. w sprawach połączonych C‑74/00 P i C‑75/00 P Falck i Acciaierie di Bolzano przeciwko Komisji, Rec. s. I‑7869, pkt 81 i przytoczone tam orzecznictwo).

36      Po drugie, odnośnie do praw przedsiębiorstw korzystających z pomocy państwa należy stwierdzić, że postępowanie administracyjne w sprawie pomocy państwa wszczyna się wyłącznie przeciwko danemu państwu członkowskiemu. Przedsiębiorstwa będące beneficjentami tej pomocy uważane są w tym postępowaniu wyłącznie za zainteresowanych. Wynika z tego, że zainteresowani, jak w tym przypadku NOS – nie mając bynajmniej możliwości powoływania się na prawo do obrony przysługujące osobom, względem których postępowanie się toczy – uprawnieni są jedynie do wzięcia udziału w postępowaniu w takim zakresie, jaki wynika z okoliczności danej sprawy (zob. podobnie ww. w pkt 34 wyrok w sprawie TV2/Danmark i in. przeciwko Komisji, pkt 137 i przytoczone tam orzecznictwo).

37      Wypada nadto przypomnieć, że zgodnie z art. 6 rozporządzenia nr 659/1999, gdy Komisja decyduje o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego, decyzja o wszczęciu może ograniczyć się do podsumowania odpowiednich kwestii faktycznych i prawnych, wstępnej oceny Komisji w przedmiocie środka państwowego mającej na celu ustalenie, czy ma on charakter pomocy, i przedstawienia powodów, które wzbudzają wątpliwości co do jego zgodności ze wspólnym rynkiem (zob. ww. w pkt 34 wyrok w sprawie TV2/Danmark i in. przeciwko Komisji, pkt 138 i przytoczone tam orzecznictwo).

38      Decyzja o wszczęciu postępowania powinna zatem umożliwić zainteresowanym skuteczne wzięcie udziału w formalnym postępowaniu wyjaśniającym, w trakcie którego będą mieli możliwość przedstawienia swych argumentów. W tym celu wystarczy, aby zainteresowani znali rozumowanie, które doprowadziło Komisję do wstępnego uznania, że badany środek może stanowić nową pomoc niezgodną ze wspólnym rynkiem (zob. ww. w pkt 34 wyrok w sprawie TV2/Danmark i in. przeciwko Komisji, pkt 139 i przytoczone tam orzecznictwo).

39      W świetle powyższego orzecznictwa, a wobec tego ze względu na odmienną sytuację państwa członkowskiego, którego dotyczy zaskarżona decyzja, i zainteresowanych, należy zbadać – jeżeli chodzi o prawo do obrony w ramach formalnego postępowania wyjaśniającego – argumentację stron skarżących, zgodnie z którą zaskarżona decyzja odbiega od decyzji o wszczęciu postępowania tak dalece, że prawo do obrony przysługujące Królestwu Niderlandów i prawo przysługujące w bardziej ograniczonym zakresie NOS jako podmiotowi zainteresowanemu zostały naruszone.

40      W pierwszej kolejności, w odniesieniu do argumentu, zgodnie z którym w zaskarżonej decyzji Komisja dogłębniej zbadała indywidualną sytuację finansową nadawców świadczących usługę publiczną, niż zrobiła to w decyzji o wszczęciu postępowania, należy przede wszystkim stwierdzić, iż z decyzji o wszczęciu postępowania, a w szczególności z jej tytułu, wynika, że przedmiotem tej decyzji były środki ad hoc dotyczące nadawców świadczących usługę publiczną oraz Nederlandse Omroepproduktie Bedrijf (niderlandzkiego producenta programów radiowych i telewizyjnych, zwanego dalej „NOB”).

41      Ponadto wobec faktu, iż na etapie wydania decyzji o wszczęciu postępowania Komisja nie dysponowała dokładnymi informacjami na temat ewentualnej nadmiernej rekompensaty w odniesieniu do każdego z nadawców świadczących usługę publiczną, lecz wyłącznie szacowała, że rozpatrywani łącznie skorzystali oni z nadmiernej rekompensaty, mogła ona jedynie wszcząć formalne postępowanie wyjaśniające w celu rozstrzygnięcia swoich wątpliwości w tym względzie. Aby zbadać ewentualną pomoc przyznaną na rzecz systemu publicznego rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych konieczne było indywidualne zbadanie każdego z nadawców świadczących usługę publiczną.

42      Nie można wobec tego zarzucić Komisji, że w decyzji o wszczęciu postępowania nie wskazała, iż zbada indywidualnie sytuację finansową każdego nadawcy świadczącego usługę publiczną.

43      NOS nie była z tego powodu w mniejszym stopniu świadoma rozumowania, które doprowadziło Komisję do tymczasowego przyjęcia, że badany środek mógł stanowić nową pomoc i miała ona możliwość przedstawienia swoich argumentów, w rozumieniu orzecznictwa, o którym mowa w pkt 38 powyżej.

44      Jeżeli chodzi o Królestwo Niderlandów, należy stwierdzić, w odniesieniu do wynikających z orzecznictwa wymogów w zakresie przestrzegania prawa państw członkowskich do obrony, że jego prawo do obrony nie zostało w tym względzie naruszone. Wbrew twierdzeniom Królestwa Niderlandów, nawet przy założeniu, że zakres badania został rozszerzony, miało ono bowiem możliwość zareagowania na przedstawienie indywidualnych danych i wzięcie ich pod uwagę przez Komisję do 2005 r. Z akt sprawy Komisji wynika bowiem, że Komisja zażądała od niego dodatkowych informacji na temat indywidualnych rezerw poszczególnych nadawców pismem z dnia 22 grudnia 2005 r. Te informacje były przedmiotem dyskusji pomiędzy Komisją i władzami niderlandzkimi w dniu 14 lutego 2006 r. W swoim piśmie z dnia 3 lutego 2006 r. władze niderlandzkie wyraźnie oświadczyły, że z zadowoleniem przyjęły fakt, iż badanie Komisji objęło także okres od roku 2002 do roku 2005 włącznie. Jako że Komisja wydała zaskarżoną decyzję w dniu 22 czerwca 2006 r., władze niderlandzkie miały możliwość ustosunkować się, i rzeczywiście to zrobiły, do uwzględnienia przez nią tych danych.

45      Argumentacja stron skarżących w tym względzie jest wobec tego bezzasadna, a zatem zarzut pierwszy powinien zostać oddalony.

46      W drugiej kolejności, jeżeli chodzi o argument, zgodnie z którym w decyzji o wszczęciu postępowania sposób obliczenia nadmiernej rekompensaty i uzyskane kwoty różniły się od tych przyjętych w zaskarżonej decyzji, należy wskazać, że na etapie decyzji o wszczęciu postępowania Komisja ograniczyła się do stwierdzenia, iż kwoty dostępne w ramach Fonds Omroep Reserve (funduszu rezerwowego dla rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych, zwanego dalej „FOR”) i w ramach rezerw programowych nadawców świadczących usługę publiczną wskazywały na wystąpienie nadmiernego finansowania kosztów netto ich misji świadczenia usługi publicznej i że na podstawie zsumowanych kwot przyjętych w 2001 r. łączna kwota płatności ad hoc w wysokości 110 mln EUR nie została wykorzystana (motyw 105 decyzji o wszczęciu postępowania).

47      Tymczasem w zaskarżonej decyzji, na podstawie indywidualnych danych liczbowych dotyczących nadawców świadczących usługę publiczną i odnoszących się do lat 1994–2005, o których informację otrzymała w trakcie formalnego postępowania wyjaśniającego, Komisja wyciągnęła dwa wnioski. Po pierwsze, jeżeli chodzi o nadawców świadczących usługę publiczną, indywidualna kwota rezerw nie przekracza 10% ich rocznego budżetu po przekazaniu części ich rezerw na rzecz PO (motywy 146–149 zaskarżonej decyzji). Po drugie, jeżeli chodzi o PO, całkowita wysokość otrzymanej przez niego pomocy, zarówno nowej, jak i dotychczasowej, przekazana przez niego do rezerwy w latach 1994–2005 sięga 98,365 mln EUR, z czego jedynie kwota w wysokości 76,327 mln EUR powinna zostać odzyskana w ramach postępowania dotyczącego nowej pomocy. Na tę wysokość składa się kwota 33,870 mln EUR pochodząca z FOR i kwota 42,457 mln EUR przekazana w 2005 r. z rezerw nadawców świadczących usługę publiczną (motywy 153–154 zaskarżonej decyzji).

48      Zaskarżona decyzja odbiega więc od decyzji o wszczęciu postępowania, ponieważ Komisja użyła w niej ostatecznych i zindywidualizowanych kwot podanych jej przez władze niderlandzkie w odniesieniu do okresu do 2005 r., uwzględniła dokonany w 2005 r. po wydaniu decyzji w sprawie wszczęcia postępowania transfer na rzecz PO funduszy z rezerw nadawców świadczących usługę publiczną oraz wzięła pod uwagę przy obliczaniu kwoty pomocy podlegającej odzyskaniu wyłącznie kwoty pochodzące z finansowania uznanego przez nią za nową pomoc.

49      Rozbieżności te wynikają jednak z danych liczbowych przekazanych Komisji oraz z operacji dokonanej po wydaniu decyzji o wszczęciu postępowania i w ramach formalnego postępowania wyjaśniającego, umożliwiającego zbadanie i wyjaśnienie kwestii poruszonych w decyzji o wszczęciu postępowania. Komisja nie mogła zatem uwzględnić ich w decyzji o wszczęciu postępowania, lecz wydając zaskarżoną decyzję, musiała wziąć te elementy pod uwagę.

50      Co więcej, z art. 7 rozporządzenia nr 659/1999 wynika, że po przeprowadzeniu tego postępowania ocena Komisji może ulec zmianie, ponieważ Komisja może ostatecznie uznać, że dany środek nie stanowi pomocy lub że wątpliwości co do jego zgodności zostały usunięte. Wynika stąd, że ostateczna decyzja może zawierać pewne różnice w stosunku do decyzji o wszczęciu postępowania, niepowodujące wadliwości ostatecznej decyzji (wyrok Sądu z dnia 4 marca 2009 r. w sprawie T‑424/05 Włochy przeciwko Komisji, niepublikowany w Zbiorze, pkt 69).

51      Wreszcie, jeżeli chodzi w szczególności o argumentację podniesioną w tym względzie przez Królestwo Niderlandów, z pisma Komisji z dnia 22 grudnia 2005 r. i z załącznika do tego pisma w związku z komunikatem w sprawie rozpowszechniania programów wynika, że władze niderlandzkie miały możliwość przynajmniej od tej chwili poznać metodę, z której korzystała Komisja przy obliczaniu nadmiernej rekompensaty. Władze niderlandzkie mogły zatem skutecznie skorzystać ze swojego prawa do obrony.

52      W konsekwencji należy odrzucić zarzut drugi podniesiony przez strony skarżące.

53      W trzeciej kolejności, jeżeli chodzi o argument NOS, zgodnie z którym w zaskarżonej decyzji Komisja powinna była ograniczyć się do zbadania przelewów ad hoc za okres 1992–2002, przyjęty przez nią w decyzji o wszczęciu postępowania, należy zauważyć, że Komisja wyraźnie wskazała, że decyzja ta dotyczyła przelewów ad hoc dokonanych począwszy od 1992 r. i obejmowała okres do 2005 r. Oświadczyła też, że po pierwsze, wprawdzie decyzja w sprawie wszczęcia postępowania obejmowała postępowanie od 1994 r., jednak nadawcy świadczący usługę publiczną otrzymali pierwsze przelewy ad hoc dopiero w 1994 r. (motyw 10 zaskarżonej decyzji), a po drugie, że ostatecznymi danymi liczbowymi dysponowała jedynie za okres do 2005 r., co uzasadnia nieuwzględnianie przez nią danych liczbowych podanych przez Królestwo Niderlandów za 2006 r. (motywy 10, 139 zaskarżonej decyzji).

54      Należy jednak przede wszystkim zauważyć, iż w motywie 4 decyzji w sprawie wszczęcia postępowania Komisja wyraźnie wskazała, że formalne postępowanie wyjaśniające dotyczyło okresu od 1992 r. Decyzja o wszczęciu postępowania nie określała więc granicy czasowej w odniesieniu do zakończenia badanego okresu.

55      Co więcej, argument, zgodnie z którym w decyzji o wszczęciu postępowania Komisja zawarła jedynie uwagi dotyczące okresu od 1992 r. do 2002 r., jest bezzasadny, ponieważ z motywu 47 decyzji w sprawie wszczęcia postępowania wynika, że Komisja wzięła pod uwagę pewne określone dane liczbowe odnoszące się do lat 2001–2006. Dodatkowo argument taki jest ponadto nietrafny, ponieważ Komisja nie wykluczyła bynajmniej w decyzji w sprawie wszczęcia postępowania, iż jej badanie może objąć lata późniejsze niż 2002 r.

56      Należy zatem oddalić argument NOS oparty na rozszerzeniu badanego okresu w zaskarżonej decyzji.

57      W czwartej kolejności, jeżeli chodzi o argument NOS, zgodnie z którym nie miała ona okazji przedstawić Komisji swojego stanowiska na spotkaniu, należy przede wszystkim stwierdzić, że NOS przyznaje, iż Komisja zatwierdziła przekazanie na rzecz PO rezerw nadawców świadczących usługę publiczną „na spotkaniu w dniu 28 czerwca 2005 r. pomiędzy przedstawicielami NOS i [członkiem Komisji odpowiedzialnym za zagadnienia z zakresu] konkurencji”. NOS uczestniczyła zatem we wspomnianym spotkaniu w dniu 28 czerwca 2005 r., oprócz spotkania w dniu 14 lutego 2006 r., które jej zdaniem nie jest równoznaczne z postępowaniem kontradyktoryjnym. W tym względzie należy dodać, że jako podmiot zainteresowany NOS tak czy inaczej nie może powoływać się na prawo do obrony przysługujące państwu członkowskiemu, względem którego toczy się postępowanie (zob. orzecznictwo przytoczone w pkt 36 powyżej).

58      Następnie należy wskazać, że jak podkreśla Komisja, w dniu 21 kwietnia 2004 r. NOS wysłała do niej pismo, w którym potwierdza, że „jako strona bezpośrednio zainteresowana”, a w szczególności w imieniu nadawców świadczących usługę publiczną, przedstawia swoje uwagi w związku z decyzją o wszczęciu postępowania. NOS zwróciła się też do Komisji, w piśmie z dnia 8 marca 2005 r., z wnioskiem o dokonanie objaśnień.

59      W konsekwencji, oprócz wymienienia NOS w decyzji w sprawie wszczęcia postępowania, wzięła ona udział w postępowaniu, zgodnie z orzecznictwem przywołanym w pkt 36 powyżej.

60      Wreszcie w odniesieniu do podnoszonej przez NOS odmownej odpowiedzi na jej wniosek o dostęp do akt sprawy wystarczy wskazać, że nie przedstawia ona żadnych dowodów na poparcie takiego wniosku lub takiej odmowy.

61      Komisja nie naruszyła zatem art. 88 ust. 2 WE ani prawa do obrony Królestwa Niderlandów i prawa przysługującego w bardziej ograniczonym zakresie NOS jako podmiotowi zainteresowanemu, wobec czego zarzut pierwszy Królestwa Niderlandów i zarzut szósty NOS należy oddalić.

 W przedmiocie błędnego zakwalifikowania przelewów ad hoc jako pomocy państwa

62      NOS pod różnymi względami i w kilku swoich zarzutach, których zbadanie należy połączyć, podważa ocenę przelewów ad hoc z punktu widzenia zasad dotyczących pomocy państwa, dokonaną przez Komisję w zaskarżonej decyzji. W swoim czwartym zarzucie NOS podnosi w części pierwszej – błędne zakwalifikowanie przychodów Coproductiefonds Binnenlandse Omroep (funduszu koprodukcji, zwanego dalej „CoBo”) jako zasobów państwowych, w części drugiej – brak charakteru przedsiębiorstwa po stronie NOS działającej jako PO, a w części trzeciej – niewystąpienie zakłócenia konkurencji oraz brak uzasadnienia w tym zakresie. W swoim drugim zarzucie NOS podważa interpretację i zastosowanie ww. w pkt 13 wyroku w sprawie Altmark dokonane przez Komisję w ramach badania korzyści ekonomicznej, jaką stanowią przelewy ad hoc i jednocześnie podnosi brak uzasadnienia w tym zakresie.

 W przedmiocie błędnego zakwalifikowania przychodów CoBo pochodzących z praw autorskich jako zasobów państwowych

–       Argumenty stron

63      Zdaniem NOS płatności z tytułu praw autorskich dokonywane przez belgijskich i niemieckich operatorów telewizji kablowej stanowią niezależne źródło finansowania misji świadczenia usługi publicznej. NOS stwierdza, że zgodnie z prawem niderlandzkim udział radiofonii i telewizji publicznej w transmisji kablowej jej programów za granicą stanowi działalność poboczną. Według niej kwoty otrzymane z tego tytułu stanowią niewątpliwie środki prywatne, nie zaś zasoby państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE.

64      NOS twierdzi, że kwoty płacone z tytułu praw autorskich przez zagranicznych operatorów kablowych są za jej pośrednictwem przekazywane na rzecz CoBo, który jest zarządzany przez nadawców publicznych. Okoliczność, iż władze podporządkowują wykorzystanie tych środków pewnym warunkom, jej zdaniem w niczym nie zmienia ich prywatnego pochodzenia.

65      Komisja uważa, że zarzut ten jest pozbawiony znaczenia, ponieważ PO nie otrzymał żadnych przelewów pochodzących z CoBo. Ponadto kwestionuje ona prywatny charakter funduszów CoBo.

–       Ocena Sądu

66      Ponieważ na rozprawie, odpowiadając na pytanie Sądu, NOS stwierdziła, że jej żądanie stwierdzenia nieważności nie dotyczy art. 1 ust. 3 zaskarżonej decyzji, należy stwierdzić, że część pierwsza jej zarzutu czwartego jest pozbawiona znaczenia.

67      NOS wniosła bowiem o stwierdzenie nieważności art. 1 ust. 1 i 2 zaskarżonej decyzji, mówiący, że pomoc państwa przyznana NOS na realizację zadań prowadzonych w charakterze PO jest niezgodna ze wspólnym rynkiem i nakazujący jej odzyskanie. Tymczasem z motywu 45 zaskarżonej decyzji i z tabeli przedstawionej w jej motywie 152 wynika, że PO nie otrzymał żadnych płatności z CoBo. Środki z CoBo nie wchodzą zatem w zakres pomocy państwa otrzymanej przez PO, której odzyskanie zostało nakazane.

68      Pierwsza część zarzutu czwartego podniesionego przez NOS powinna zatem zostać oddalona.

 W przedmiocie nieposiadania charakteru przedsiębiorstwa przez NOS przy realizacji zadań PO

–       Argumenty stron

69      NOS, która w pełni uznaje, że w kontekście swojej działalności związanej z rozpowszechnianiem programów radiowych i telewizyjnych stanowi przedsiębiorstwo, twierdzi jednocześnie, że w kontekście wykonywanych przez siebie zadań podmiotu zarządzającego systemem publicznego rozpowszechniania tych programów i jego koordynatora nie jest przedsiębiorstwem w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE. Rozróżnienie pomiędzy tymi dwoma rodzajami działalności wynika jasno z art. 16 Mediawet i z faktu istnienia oddzielnej księgowości dla każdej z nich.

70      Zdaniem NOS zaskarżona decyzja jest zatem wadliwa, ponieważ Komisja nie zbadała należycie okoliczności faktycznych, niesłusznie uznała NOS za przedsiębiorstwo, dokonała błędnej interpretacji art. 87 WE i 88 WE, oraz niewystarczająco uzasadniła swoją ocenę, zgodnie z którą NOS skorzystała jako przedsiębiorstwo z nadmiernej rekompensaty. Według NOS jej zadania jako podmiotu zarządzającego systemem publicznego rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych i jego koordynatora nie stanowią działalności komercyjnej prowadzonej na rynku. W tym względzie NOS powołuje się na decyzję niderlandzkiego organu do spraw konkurencji z dnia 29 września 2005 r. w sprawie 5059/NOS‑NOB, w której wspomniany organ stwierdził, że działania NOS jako nadawcy stanowią działalność komercyjną, ale że przy wykonywaniu powierzonej jej przez prawo misji w interesie ogólnym nie ma ona charakteru przedsiębiorstwa.

71      NOS wskazuje, że zgodnie z orzecznictwem instytucje publiczne lub związane z nimi jednostki mogą stanowić przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE, o ile zajmują się działalnością komercyjną, ale nie są przedsiębiorstwami w ramach swojej działalności związanej z wykonywaniem misji powierzonej im przez prawo.

72      Wobec tego kwoty 33,8 mln EUR finansowania ad hoc NOS nie otrzymała jako przedsiębiorstwo, ponieważ płatności te dotyczyły zadań, które musi ona wypełniać ma mocy Mediawet. NOS jest zdania, że w tym zakresie może być uważana za związek przedsiębiorstw w rozumieniu art. 81 WE, ale że nie wystarcza to, aby uznać ją za przedsiębiorstwo.

73      Ze względu na przekazanie ich na rzecz PO rezerwy utworzone przez nadawców świadczących usługę publiczną straciły zdaniem NOS charakter pomocy państwa, która uprzywilejowuje dane przedsiębiorstwo. NOS uważa, że otrzymała te kwoty jako podmiot zarządzający działalnością w zakresie usługi publicznej i może dysponować nimi zgodnie z prawem.

74      Ponadto NOS twierdzi, że żadne z zadań wymienionych przez Komisję w jej dokumentach w związku z jej działalnością w zakresie zarządzania systemem publicznego rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych nie oznacza, że musi być ona uważana za przedsiębiorstwo dostarczające towary lub świadczące usługi na rynku. W tym względzie zgodnie z orzecznictwem Komisja powinna była zbadać, z jakiej działalności czerpie ona przychody, oraz charakter tych przychodów.

75      Przede wszystkim według NOS, przy sprzedaży praw do programów zagranicznym operatorom kablowym lub w związku z dystrybucją przez satelitę, nie działa ona jako podmiot niezależny, lecz jest pośrednikiem administracyjnym broniącym interesów osób trzecich, którymi są organizacje rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych świadczące usługę publiczną.

76      Następnie, zdaniem NOS, pobieranie odsetek, opłat z tytułu najmu oraz dywidend jest związane z zarządzaniem finansowym NOS, podobnie jak każdej innej instytucji publicznej.

77      Wreszcie NOS uważa, że jej działania w zakresie retransmisji nie są związane z jej działalnością w zakresie zarządzania systemem rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych stanowiących usługę publiczną i jego koordynowania.

78      Komisja nie zgadza się z argumentacją NOS.

–       Ocena Sądu

79      Tytułem wstępu należy przypomnieć, że obowiązek uzasadnienia stanowi istotny wymóg formalny, który trzeba odróżnić od kwestii słuszności uzasadnienia, dotyczącej zgodności z prawem spornego aktu co do istoty sprawy (zob. wyrok Sądu z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie T‑93/02 Confédération nationale du Crédit mutuel przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑143, pkt 67 i przytoczone tam orzecznictwo).

80      Uzasadnienie, jakiego wymaga art. 253 WE, powinno być dostosowane do charakteru rozpatrywanego aktu i przedstawiać w sposób jasny i jednoznaczny rozumowanie instytucji, która wydała akt, pozwalając zainteresowanym poznać podstawy podjętej decyzji, a właściwemu sądowi dokonać jej kontroli. Wymóg uzasadnienia należy oceniać w odniesieniu do konkretnej sytuacji, w szczególności do treści aktu, charakteru przywołanych argumentów, a także interesu, jaki w uzyskaniu informacji mogą mieć adresaci aktu lub inne osoby, których dotyczy on bezpośrednio i indywidualnie. Nie ma wymogu, by uzasadnienie wyszczególniało wszystkie istotne elementy faktyczne i prawne, ponieważ ocena, czy uzasadnienie aktu spełnia wymogi art. 253 WE, winna opierać się nie tylko na jego brzmieniu, ale także uwzględniać okoliczności jego wydania, jak również całość przepisów prawa regulującego daną dziedzinę (zob. wyrok Trybunału z dnia 2 kwietnia 1998 r. w sprawie C‑367/95 P Komisja przeciwko Sytraval i Brink’s France, Rec. s. I‑1719, pkt 63; ww. w pkt 34 wyrok w sprawie TV 2/Danmark i in. przeciwko Komisji, pkt 178).

81      Zgodnie ze swoim tytułem zaskarżona decyzja dotyczy finansowania ad hoc niderlandzkich nadawców świadczących usługę publiczną, których charakter przedsiębiorstwa nie jest kwestionowany. W pkt 2 zaskarżonej decyzji Komisja w sposób szczegółowy przedstawiła cały system publicznego rozpowszechniania, poczynając od uczestniczących w nim podmiotów. Do tego opisu włączyła NOS, zarówno jako NOS RTV, jak i PO (zob. pkt 11 powyżej).

82      Komisja zbadała źródła finansowania tych podmiotów, w tym źródła finansowania NOS w jej podwójnej roli (motyw 14 zaskarżonej decyzji), i stwierdziła, że otrzymywały one głównie roczne płatności pochodzące od państwa, mogły utrzymywać środki rezerwowe i oprócz tego począwszy od 1994 r. otrzymywały płatności ad hoc (motyw 33 zaskarżonej decyzji).

83      Przedstawiając opis płatności ad hoc, w pkt 2.3.3 zaskarżonej decyzji Komisja zbadała płatności pochodzące z FOR (motywy 39–42 zaskarżonej decyzji). Wskazała tam, że fundusz ten był przeznaczony na finansowanie niektórych inicjatyw podejmowanych przez PO i umożliwienie mu poprawy jakości, udoskonalenia programów oraz dokonywanie inwestycji w zakresie publicznego rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych. Komisja dodała, że w 2005 r. system publicznego rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych otrzymał z funduszu FOR 191,2 mln EUR, z czego 157,4 mln EUR zostało przekazane na rzecz nadawców świadczących usługę publiczną, a 33,8 mln EUR na rzecz PO (motyw 42 zaskarżonej decyzji).

84      Następnie Komisja dokonała oceny tych płatności ad hoc, w tym płatności wypłaconych z FOR na rzecz PO, w świetle zasad dotyczących pomocy państwa. Kwota 191,2 mln EUR, o której mowa w motywie 87 zaskarżonej decyzji, obejmuje bowiem kwotę 33,8 mln EUR wypłaconą na rzecz PO (zob. pkt 83 powyżej).

85      Komisja sprawdziła, w szczególności w odniesieniu do płatności pochodzących z FOR, istnienie zasobów państwowych (pkt 6.1 zaskarżonej decyzji) i korzyści ekonomicznej (pkt 6.2 zaskarżonej decyzji). Następnie zbadała kryterium zakłócenia konkurencji (pkt 6.3 zaskarżonej decyzji) i kryterium wpływu na wymianę handlową między państwami członkowskimi (pkt 6.4 zaskarżonej decyzji), wciąż w odniesieniu do podmiotów uczestniczących w systemie publicznego rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych. W motywie 105 zaskarżonej decyzji Komisja stwierdziła, że jeżeli chodzi o płatności ad hoc, została udzielona pomoc państwa na rzecz nadawców świadczących usługę publiczną, a więc również na rzecz NOS.

86      Ze względu na to, że według Komisji – zresztą również według władz niderlandzkich (jeżeli chodzi o te ostatnie, zob. motyw 76 zaskarżonej decyzji) – nadawcom świadczącym usługę publiczną powierzona została misja świadczenia usługi publicznej, zbadana została następnie, w pkt 8 zaskarżonej decyzji, zgodność tych płatności ad hoc z art. 86 ust. 2 WE.

87      W ramach oceny rekompensaty otrzymanej przez poszczególnych nadawców świadczących usługę publiczną Komisja stwierdziła, że w latach 1994–2005 czternastu spośród nich skorzystało z nadmiernych rekompensat, które generalnie zostały przekazane na rzecz ich rezerw programowych (motywy 141, 146 zaskarżonej decyzji).

88      W tym kontekście i na tym etapie badania Komisja stwierdziła, że w 2005 r. część środków rezerwowych została przekazana PO, co spowodowało zmniejszenie całkowitej rekompensaty otrzymanej przez poszczególnych nadawców świadczących usługę publiczną, a zarazem zwiększenie nadmiernej rekompensaty otrzymanej przez PO (motyw 146 zaskarżonej decyzji). Ta ostatnia została obliczona przez Komisję na podstawie odrębnych rachunków prowadzonych przez PO. Komisja wskazała bowiem, że chociaż NOS RTV i PO są częściami jednego podmiotu prawnego i przedstawiają skonsolidowane rachunki, w żadnym wypadku nie miały wzajemnego dostępu do funduszy, którymi każde z nich dysponuje (motyw 151 zaskarżonej decyzji).

89      Z tabeli 4, przedstawionej w motywie 152 zaskarżonej decyzji, wynika, że płatności ad hoc na rzecz PO, których odzyskanie zostało nakazane, są to płatności pochodzące z FOR, uwzględnione przy badaniu zakwalifikowania jako pomocy państwa (zob. pkt 83–85 powyżej) oraz transfer środków rezerwowych (zob. pkt 87 powyżej), również zaliczony do płatności ad hoc (motyw 146 zaskarżonej decyzji).

90      Zatem, wbrew twierdzeniom NOS, Komisja w wystarczającym zakresie zbadała okoliczności faktyczne i przedstawiła wystarczające uzasadnienie prawne swoich wniosków dotyczących istnienia płatności ad hoc stanowiących pomoc państwa na rzecz nadawców świadczących usługę publiczną, wśród nich NOS, oraz, wyłącznie w przypadku NOS działającej w charakterze PO, nadmiernej rekompensaty jej misji świadczenia usługi publicznej, która wobec tego powinna zostać od niej odzyskana (art. 1 ust. 1, 2 zaskarżonej decyzji w autentycznej wersji językowej).

91      Jeżeli chodzi o słuszność tego uzasadnienia, NOS nie ma racji, twierdząc, że działając jako PO, nie ma charakteru przedsiębiorstwa.

92      Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem pojęcie przedsiębiorstwa w prawie konkurencji obejmuje każdą jednostkę wykonującą działalność gospodarczą niezależnie od jej formy prawnej i sposobu finansowania. W tym kontekście, jak wynika z równie ugruntowanego orzecznictwa, działalność gospodarczą stanowi każda działalność polegająca na oferowaniu towarów lub usług na danym rynku (zob. wyrok Trybunału z dnia 12 września 2000 r. w sprawach połączonych od C‑180/98 do C‑184/98 Pavlov i in., Rec. s. I‑6451, pkt 74, 75 i przytoczone tam orzecznictwo).

93      Należy również przypomnieć, że w świetle orzecznictwa Trybunału działalność stanowiąca wykonywanie prerogatyw władzy publicznej nie ma charakteru gospodarczego, uzasadniającego zastosowanie traktatowych reguł konkurencji (zob. podobnie wyroki Trybunału: z dnia 19 stycznia 1994 r. w sprawie C‑364/92 SAT Fluggesellschaft, Rec. s. I‑43, pkt 30; z dnia 26 marca 2009 r. w sprawie C‑113/07 P Selex Sistemi Integrati przeciwko Komisji i Eurocontrol, Zb.Orz. s. I‑2207, pkt 70).

94      Trybunał również orzekł już, że powierzenie danej jednostce pewnych zadań leżących w interesie ogólnym nie stoi w sprzeczności z uznaniem rozpatrywanej działalności za działalność gospodarczą (zob. podobnie wyroki: z dnia 25 października 2001 r. w sprawie C‑475/99 Ambulanz Glöckner, Rec. s. I‑8089, pkt 21; z dnia 23 marca 2006 r. w sprawie C‑237/04 Enirisorse, Zb.Orz. s. I‑2843, pkt 34).

95      Aby stwierdzić, czy w niniejszym przypadku działalność NOS stanowi działalność przedsiębiorstwa w rozumieniu postanowień traktatu, należy zbadać, jaki jest jej charakter (zob. podobnie ww. w pkt 93 wyrok w sprawie SAT Fluggesellschaft, pkt 19).

96      Jak zostało już wskazane przez Sąd w pkt 11 i 81 powyżej, NOS przede wszystkim pełni rolę nadawcy świadczącego usługę publiczną, w kontekście której nie jest kwestionowane, że stanowi ona przedsiębiorstwo, chociaż została jej powierzona misja świadczenia usługi publicznej.

97      Druga rola NOS jest pełniona przez jej zarząd – PO. Za jego pośrednictwem NOS w szczególności ma zadanie stymulować współpracę nadawców publicznych, koordynować działania trzech kanałów telewizji publicznej i składać dwa razy do roku sprawozdanie z działalności nadawców publicznych organowi do spraw mediów (motyw 13 zaskarżonej decyzji i art. 16 Mediawet). Na rozprawie Królestwo Niderlandów wskazało ponadto, że PO nie powinien być postrzegany jako podmiot niezależny od nadawców publicznych. PO zarządza całością systemu oraz koordynuje go i, aby zbadać sposób jego finansowania, należy wziąć pod uwagę system publicznego rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych jako całość, której część stanowi PO.

98      Tymczasem, po pierwsze, w kontekście wykonywania funkcji koordynowania nadawców publicznych i zarządzania nimi NOS nie może być utożsamiana z organem publicznym sprawującym władzę publiczną.

99      W pierwszej kolejności taka działalność z zakresu zarządzania i koordynacji nie musi bowiem wiązać się ze sprawowaniem władzy publicznej. NOS nie przedstawiła zresztą żadnego dowodu pozwalającego stwierdzić, że PO sprawuje władze publiczną. Ponadto zgodnie z orzecznictwem przywołanym w pkt 94 powyżej sam fakt, iż NOS powierzone zostały niektóre zadania leżące w interesie ogólnym, nie stoi w sprzeczności z uznaniem rozpatrywanej działalności za działalność gospodarczą. NOS nie wykazała również, że jej zadania leżące w interesie ogólnym nie mają charakteru gospodarczego.

100    W drugiej kolejności powierzona NOS działalność z zakresu zarządzania i koordynacji ogranicza się do nadawców publicznych i wiąże się z ich działalnością gospodarczą z zakresu oferowania i rozpowszechniania programów telewizyjnych, chociaż na szczeblu krajowym działa wielu nadawców komercyjnych (motyw 18 zaskarżonej decyzji).

101    Jak podnosi Komisja w odpowiedzi na pytania zadane przez Sąd na piśmie, działania z zakresu koordynacji wykonywane przez NOS za pośrednictwem PO nie różnią się od działań przedsiębiorstwa komercyjnego w odniesieniu do jego programów komercyjnych. Wobec istnienia wielu nadawców publicznych staje się konieczna koordynacja na poziomie centralnym. NOS spełnia zatem zadania, które w przeciwnym wypadku musiałyby być wykonane przez same zainteresowane przedsiębiorstwa lub chociażby przez przedsiębiorstwa przez nie utworzone albo opłacone.

102    Po drugie, z tabeli 4, przedstawionej w motywie 152 zaskarżonej decyzji, wynika, że PO posiada też przychody pochodzące z działalności komercyjnej, które w badanym okresie osiągnęły niebagatelny poziom 133,7 mln EUR. Z pisma skierowanego przez władze niderlandzkie do Komisji w dniu 24 lutego 2006 r. wynika, że PO osiąga przychody w szczególności ze sprzedaży praw do rozpowszechniania programów operatorom belgijskim i niemieckim, z rozpowszechniania satelitarnego, z różnych form promocji, a także ze świadczenia usług na rzecz nadawców lub osób trzecich, oraz że pobiera on odsetki, czynsze, dywidendy i opłaty za zarządzanie.

103    NOS nie zaprzecza istnieniu tych dochodów, ale uważa, że działa wyłącznie jako pośrednik administracyjny, w szczególności w odniesieniu do sprzedaży praw do programów belgijskim i niemieckim operatorom kablowym. W tym względzie, po pierwsze, rola pośrednika, w jakiej NOS wykonuje tę działalność z zakresu sprzedaży, nie pozbawia tej działalności charakteru gospodarczego (zob. orzecznictwo przytoczone w pkt 92 powyżej). Po drugie, działalność pośrednika podmiotów gospodarczych sama w sobie stanowi działalność gospodarczą.

104    Wreszcie, wbrew twierdzeniom NOS, w decyzji z dnia 29 września 2005 r. niderlandzki organ do spraw konkurencji nie wypowiedział się na temat charakteru przedsiębiorstwa, jaki posiada NOS w kontekście wykonywania zadań leżących w interesie publicznym. Po przypomnieniu, że w kontekście wykonywania działalności gospodarczej NOS posiada charakter przedsiębiorstwa, organ ten stwierdził, że opłata pobierana przez NOS za działalność z zakresu rozpowszechniania programów (NOS RTV) mogła być postrzegana jako część jej obrotu.

105    W konsekwencji nawet postrzegana osobno działalność NOS jako PO stanowi działalność gospodarczą w rozumieniu przywołanego wyżej orzecznictwa. Wobec tego w zaskarżonej decyzji Komisja słusznie uznała NOS za przedsiębiorstwo, w szczególności w celu zastosowania zasad dotyczących pomocy państwa (art. 87 WE), pomimo pełnienia przez nią podwójnej roli w ramach misji świadczenia usługi publicznej.

106    Jako że żaden z argumentów przedstawionych przez NOS nie jest zasadny, należy oddalić drugą część jej zarzutu czwartego.

 W przedmiocie niewystąpienia zakłócenia konkurencji i braku uzasadnienia w tym zakresie

–       Argumenty stron

107    NOS uważa, że ocena Komisji, zgodnie z którą płatności ad hoc mogły zakłócić konkurencję, jest niewystarczająco uzasadniona, częściowo błędna i sprzeczna z innymi twierdzeniami Komisji zawartymi w zaskarżonej decyzji.

108    W pierwszej kolejności w swojej skardze NOS podnosi w tym względzie, że uzasadnienie zaskarżonej decyzji zapętla się. Co więcej, według NOS Komisja niesłusznie sugeruje, że w sytuacji kiedy miała miejsce pomoc państwa, automatycznie stwierdzony jest fakt, iż konkurencja została zakłócona. Wreszcie wbrew orzecznictwu Komisja zdaniem NOS nie wskazała sposobu, w jaki badane środki mogły zakłócić konkurencję.

109    Ponadto NOS podnosi, że Komisja niesłusznie uznała, iż w niniejszym przypadku konkurencja została zakłócona. Istnienie nadmiernej rekompensaty nie oznacza w tym przypadku, że otrzymane nadwyżkowe kwoty mogły zostać przeznaczone na cele inne niż wykonywanie jej misji świadczenia usługi publicznej i że zakłóciły przez to konkurencję na rynku. W konsekwencji Komisja powinna była ustalić, czy – i w jakim stopniu – utworzenie rezerw zakłóciło konkurencję na rynku.

110    Wreszcie ocena Komisji, zgodnie z którą nastąpiło zakłócenie konkurencji, jest sprzeczna ze stwierdzeniem w motywie 155 i nast. zaskarżonej decyzji, że na trzech dużych rynkach, na których nadawcy publiczni i nadawcy prywatni konkurują ze sobą, nie wystąpiły zachowania antykonkurencyjne.

111    W drugiej kolejności NOS podnosi w swojej replice, że – jak zauważyła w swoich pismach Komisja – aby ustalić, czy dana pomoc stanowi pomoc nową, czy istniejącą, należy uwzględnić podstawę prawną danego środka, jego ewentualne zmiany oraz zbadać, czy zmiany te przekształcają środek początkowy w nowy środek. Zdaniem NOS Komisja nie zastosowała jednak we właściwy sposób tych trzech kryteriów.

112    Komisja nie zgadza się z argumentacją NOS. Wskazuje ona ponadto, że argumentacja przedstawiona przez NOS w replice pozostaje bez związku z tytułem trzeciej części zarzutu czwartego i argumentacją zawartą w skardze.

–       Ocena Sądu

113    Tytułem wstępu należy wskazać, że argumentacja przedstawiona przez NOS w replice w ramach trzeciej części czwartego zarzutu dotyczy zakwalifikowania jako nowej pomocy, które jest przedmiotem jej zarzutu pierwszego, i nie może być uznana za zarzut odrębny od tego zarzutu pierwszego. Argumentacja ta pozostaje bez związku z argumentacją przedstawioną w skardze, a także z tytułem tej części zarzutu. Należy zatem ograniczyć badanie tej części podnoszonego przez NOS zarzutu czwartego do kwestii rzekomego niewystąpienia zakłócenia konkurencji i braku uzasadnienia zaskarżonej decyzji w tym zakresie, a w pozostałym zakresie należy odesłać do pkt 159–198 poniżej (zob. w szczególności pkt 176–180 poniżej, jeżeli chodzi o rozróżnienie pomiędzy nową pomocą i istniejącą pomocą, oraz pkt 182–188 poniżej, jeżeli chodzi o cechy charakteryzujące nową pomoc w niniejszym przypadku).

114    W odniesieniu do wspomnianego braku uzasadnienia w szczegółowym opisie publicznego systemu rozpowszechniania programów Komisja wskazała, w motywie 18 zaskarżonej decyzji, że oprócz nadawców świadczących usługę publiczną, na szczeblu krajowym działa wielu nadawców komercyjnych. Ci ostatni skierowali zresztą do Komisji skargi, twierdząc, że system publicznego finansowania niderlandzkich nadawców świadczących usługę publiczną stanowi pomoc państwa niezgodną z prawem w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE (motyw 1 zaskarżonej decyzji).

115    Zaskarżona decyzja zawiera pkt 6.3 zatytułowany „Zakłócenie konkurencji”, którego jedyny motyw brzmi następująco:

„Korzyści dla holenderskich nadawców wypełniających misję służby publicznej [niderlandzkich nadawców świadczących usługę publiczną] wynikające z płatności ad hoc, transferów do funduszu CoBo i nieodpłatnego udostępniania urządzeń technicznych nie są dostępne dla żadnego innego przedsiębiorstwa znajdującego się w porównywalnej sytuacji. Biorąc pod uwagę, że do zakłócenia konkurencji dochodzi, ilekroć pomoc państwa przyczynia się do wzmocnienia konkurencyjnej pozycji przedsiębiorstwa będącego jej beneficjentem w porównaniu do jego konkurentów, te korzyści mogą spowodować zakłócenie konkurencji między nadawcami publicznymi a innymi przedsiębiorstwami”.

116    Następnie w pkt 6.4 zaskarżonej decyzji Komisja zbadała wpływ płatności ad hoc na wymianę handlową pomiędzy państwami członkowskimi. Dokonawszy odesłania do stosownego orzecznictwa i do komunikatu w sprawie rozpowszechniania programów, w motywie 103 zaskarżonej decyzji Komisja stwierdziła, co następuje:

„W rozpatrywanej sprawie holenderscy [niderlandzcy] nadawcy publiczni sami prowadzą działalność na rynku międzynarodowym: za pośrednictwem Europejskiej Unii Nadawców wymieniają oni programy telewizyjne i uczestniczą w systemie Eurowizji. Ponadto ich programy są nadawane w Belgii i w Niemczech. Co więcej, holenderscy [niderlandzcy] nadawcy publiczni konkurują bezpośrednio z nadawcami komercyjnymi, którzy działają na międzynarodowym rynku nadawczym i których struktury własnościowe mają charakter międzynarodowy”.

117    Należy zatem stwierdzić, że wbrew twierdzeniom NOS zaskarżona decyzja zawiera w tym względzie uzasadnienie umożliwiające NOS zrozumienie sposobu myślenia Komisji i zapewnienie jej obrony, oraz pozwalające Sądowi dokonać jej kontroli (zob. orzecznictwo przytoczone w pkt 80 powyżej). Wystąpienie korzyści mogącej spowodować zakłócenie konkurencji, przyznanej nadawcom świadczącym usługę publiczną, a wśród nich NOS, również wtedy, gdy wykonuje zadania PO, można zatem stwierdzić poprzez odniesienie się do jej konkurentów, czyli nadawców komercyjnych.

118    Jako że NOS kwestionuje ponadto słuszność takiego uzasadnienia (zob. orzecznictwo przytoczone w pkt 79 powyżej), powołując się na niewystąpienie w niniejszym przypadku zakłócenia konkurencji, należy w pierwszej kolejności przypomnieć, że art. 87 ust. 1 WE zakazuje pomocy przyznawanej przez państwa, która zakłóca „lub grozi zakłóceniem konkurencji” poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom. Wystarcza zatem ryzyko lub zagrożenie zakłócenia konkurencji. Komisja nie jest zobowiązana wykazać rzeczywistego skutku już przyznanej pomocy (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 23 lutego 2006 r. w sprawach połączonych C‑346/03 i C‑529/03 Atzeni i in., Zb.Orz. s. I‑1875, pkt 74). W niniejszym przypadku Komisja nie musiała więc wykazać, że beneficjenci rozpatrywanego środka, to znaczy nadawcy świadczący usługę publiczną, w tym NOS w jej podwójnej roli, wykorzystali otrzymane fundusze na inne cele, zakłócając konkurencję.

119    W drugiej kolejności, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem pomoc mająca na celu zwolnienie przedsiębiorstwa z kosztów, które musi ono zwykle ponosić w ramach bieżącego zarządzania lub zwyczajowej działalności, zakłóca co do zasady warunki konkurencji (zob. wyroki Sądu: z dnia 8 czerwca 1995 r. w sprawie T‑459/93 Siemens przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1675, pkt 48, 77 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 30 kwietnia 1998 r. w sprawie T‑214/95 Vlaamse Gewest przeciwko Komisji, Rec. s. II‑717, pkt 43; z dnia 23 listopada 2006 r. w sprawie T‑217/02 Ter Lembeek przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑4483, pkt 177).

120    Finansowanie przyznane NOS, czy to jako PO, czy jako NOS RTV, zwalnia ją z niektórych kosztów operacyjnych, które normalnie musiałaby ponosić, jak zostało to wskazane przez Komisję w motywie 93 zaskarżonej decyzji. Okoliczność, że spoczywa na niej misja świadczenia usługi publicznej i że wykonuje ona swoje działania zgodnie z przepisami regulującymi tę misję, sama w sobie nie może wykluczyć ryzyka zakłócenia konkurencji w stosunku do innych przedsiębiorstw, chyba że, jak wskazuje Komisja, pozbawi się wszelkiego praktycznego zastosowania art. 86–88 WE. Zgodnie z art. 86 ust. 2 WE przedsiębiorstwa, na których spoczywa misja usługi publicznej, podlegają postanowieniom traktatu, w szczególności zasadom dotyczącym konkurencji. Misja świadczenia usługi publicznej może bowiem być przedmiotem nadmiernej rekompensaty ze strony danego państwa członkowskiego, która, kiedy zostanie ustanowiona, sama w sobie powoduje ryzyko zakłócenia na rynku otwartym na konkurencję, takim jak rynek rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych.

121    Ponadto w odniesieniu do argumentu, iż stwierdzenie zakłócenia konkurencji w motywie 100 zaskarżonej decyzji jest sprzeczne z wnioskami Komisji na temat braku zachowań antykonkurencyjnych, należy podkreślić, że analiza wpływu na konkurencję (pkt 6.3 zaskarżonej decyzji) wchodzi w zakres badania istnienia pomocy w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE (pkt 6 zaskarżonej decyzji) Natomiast antykonkurencyjne zachowanie nadawców świadczących usługę publiczną jest przedmiotem pkt 8.5 zaskarżonej decyzji w ramach badania zgodności rozpatrywanych środków w świetle art. 86 ust. 2 WE.

122    Orzecznictwo wprowadza jednak wyraźne rozróżnienie pomiędzy kwestią uznania środka za pomoc państwa i kwestią jego zgodności ze wspólnym rynkiem (wyrok Sądu z dnia 11 marca 2009 r. w sprawie T‑354/05 TF1 przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑471, pkt 134). W zaskarżonej decyzji Komisja słusznie sprawdziła zatem najpierw, czy w niniejszym przypadku zostały spełnione przesłanki określone w art. 87 ust. 1 WE, pozwalające zakwalifikować rozpatrywany środek za pomoc państwa, a zatem również możliwość zakłócenia przezeń konkurencji, a następnie zbadała, czy wyjątek określony w art. 86 ust. 2 WE znajdował zastosowanie w niniejszym przypadku. W tym ostatnim kontekście, zgodnie z protokołem amsterdamskim, należy zbadać w szczególności, czy nadawcy świadczący usługę publiczną przejawiają antykonkurencyjne zachowanie na rynku komercyjnym, które nie jest konieczne dla wypełnienia przez nich misji świadczenia usługi publicznej (zob. w tym zakresie pkt 211–218 poniżej).

123    Niestwierdzenie konkretnych praktyk antykonkurencyjnych podczas badania proporcjonalności rekompensaty nie jest zatem sprzeczne z ustaleniami Komisji odnośnie do zakłócenia konkurencji dokonanymi dla potrzeb zakwalifikowania płatności ad hoc jako pomocy państwa. Nie zmienia ono bowiem faktu, że – jak wskazała Komisja w motywie 100 zaskarżonej decyzji – płatności te mogą zakłócić konkurencję w rozumieniu art. 87 WE.

124    Należy zatem oddalić trzecią część zarzutu czwartego podnoszonego przez NOS.

 W przedmiocie błędnej interpretacji i niewłaściwego zastosowania ww. w pkt 13 wyroku w sprawie Altmark oraz niewystarczającego uzasadnienia w tym względzie zaskarżonej decyzji

–       Argumenty stron

125    NOS w istocie podnosi, że ocena Komisji, zgodnie z którą płatności ad hoc stanowią nową pomoc, jest oparta na błędnej interpretacji i niewłaściwym zastosowaniu ww. w pkt 13 wyroku w sprawie Altmark, oraz niewystarczającym uzasadnieniu.

126    W pierwszej kolejności NOS twierdzi, iż Komisja niesłusznie uznała, że ww. w pkt 13 wyrok w sprawie Altmark znajduje zastosowanie w niniejszej sprawie.

127    Zdaniem NOS ww. w pkt 13 wyrok w sprawie Altmark określa bowiem przesłanki umożliwiające sądowi krajowemu stwierdzenie, czy dana pomoc wymagała, czy też nie wymagała zgłoszenia do Komisji, ale nie tworzy ram prawnych właściwych, aby rozstrzygnąć, czy dany środek stanowi pomoc państwa, które to zagadnienie ma charakter czysto merytoryczny.

128    Co więcej, NOS podnosi, że ww. w pkt 13 wyrok w sprawie Altmark określa przede wszystkim przesłanki o charakterze proceduralnym. I tak, w odniesieniu do przesłanki, zgodnie z którą rekompensata kosztów świadczenia usługi publicznej powinna być z góry określona przy pomocy stałych kryteriów, mogłoby się jednak okazać, że środek, który nie spełnia tego warunku, mimo to nie stanowi pomocy państwa, jeżeli przyznana rekompensata nie przekracza kosztów świadczenia usługi publicznej. Podobnie, jak wynika z komunikatu Komisji 97/C 209/03 w sprawie elementów pomocy państwa w sprzedaży gruntów i budynków przez władze publiczne (Dz.U. 1997, C 209, s. 3), wymóg, aby sprzedaż dokonywana była w drodze postępowania przetargowego, ma jedynie charakter czysto proceduralny.

129    Ponadto ww. w pkt 13 wyrok w sprawie Altmark dotyczy według NOS sytuacji, w których prywatny przedsiębiorca od czasu do czasu podejmuje obowiązki świadczenia usługi publicznej, mające ograniczony zakres i „dostarczane” na rynek z pewną regularnością. Tymczasem niderlandzki system rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych stanowiących usługę publiczną ma odmienny charakter, ponieważ w tym przypadku chodzi o system stałego finansowania. Nie może być zatem mowy o przetargu ani o porównaniu ze sprawnie działającym nadawcą komercyjnym.

130    W drugiej kolejności NOS podnosi, że istnienie pomocy państwa Komisja powinna na wstępie ocenić w świetle postanowień protokołu amsterdamskiego, stanowiącego źródło prawa pierwotnego. Na mocy tego protokołu pomoc państwa może istnieć wyłącznie w przypadku wystąpienia nadmiernej rekompensaty wpływającej na konkurencję w sposób sprzeczny z interesem wspólnotowym. W konsekwencji otrzymane przez NOS płatności ad hoc nie mogą zostać uznane za pomoc państwa, a tym samym Komisja dokonała błędnej interpretacji art. 87 WE i 88 WE.

131    Zdaniem NOS, jak wynika z decyzji Komisji z dnia 28 listopada 2005 r. w sprawie stosowania art. 86 ust. 2 [WE] do pomocy państwa w formie rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych, przyznawanej przedsiębiorstwom zobowiązanym do zarządzania usługami świadczonymi w ogólnym interesie gospodarczym (Dz.U. L 312, s. 67), pomoc państwa nie może istnieć, jeżeli nie wystąpiła korzyść, niezależnie od stwierdzenia, czy zostały spełnione przesłanki określone w ww. w pkt 13 wyroku w sprawie Altmark.

132    Wreszcie NOS wskazuje, iż Komisja niesłusznie uznała, powołując się na ww. w pkt 13 wyrok w sprawie Altmark, że udostępnianie przez NOB usług technicznych nadawcom świadczącym usługę publiczną stanowi pomoc państwa, chociaż NOB korzysta z rekompensaty przyznanej przez państwo z tytułu świadczenia wspomnianych usług, która to rekompensata pochodzi ze środków przekazanych przez państwo do dyspozycji NOS.

133    W trzeciej kolejności NOS twierdzi, że Komisja nie uzasadniła w sposób wystarczający swojej oceny, zawartej w motywie 96 zaskarżonej decyzji, zgodnie z którą płatności pochodzące z FOR, funduszy wyrównawczych i CoBo nie były oparte na obiektywnych kryteriach i z góry ustalonych celach.

134    Komisja nie zgadza się z argumentacją NOS, dodając, że nie rozumie celu tego zarzutu ze względu na brak jasności przedstawionych argumentów.

–       Ocena Sądu

135    Przede wszystkim należy oddalić jako bezskuteczny argument NOS dotyczący udostępniania przez NOB usług technicznych nadawcom świadczącym usługę publiczną. Z motywu 137 zaskarżonej decyzji wynika bowiem, że Komisja uznała, iż nie ma potrzeby uwzględniania w jej wyliczeniach tego środka. Nie wchodzi on zatem w rachubę przy ocenie nadmiernej rekompensaty w odniesieniu do nadawców świadczących usługę publiczną i – a fortiori – przy ocenie wysokości nadmiernej rekompensaty otrzymanej przez PO, będącej wyłącznym przedmiotem żądanego stwierdzenia nieważności.

136    Jeżeli chodzi, w pierwszej kolejności, o uzasadnienie zaskarżonej decyzji w odniesieniu do ww. w pkt 13 wyroku w sprawie Altmark, Komisja wskazuje w motywie 93 zaskarżonej decyzji, że płatności ad hoc stanowią korzyść ekonomiczną dla niderlandzkich nadawców świadczących usługę publiczną, ponieważ środki te zwalniają ich z kosztów operacyjnych, które w przeciwnym razie musieliby ponosić.

137    Następnie, w pkt 6.2.1 zaskarżonej decyzji, zatytułowanym „Stosowanie wyroku w sprawie Altmark”, Komisja odpowiada na argument władz niderlandzkich i nadawców, zgodnie z którym płatności ad hoc stanowią dla tych ostatnich rekompensatę wydatków netto ponoszonych z tytułu wykonywania misji świadczenia usługi publicznej. W ostatnim zdaniu motywu 94 zaskarżonej decyzji zostało wskazane, iż oznaczałoby to, że płatności ad hoc nie przynoszą korzyści nadawcom świadczącym usługę publiczną ani nie stanowią pomocy zgodnie z przesłankami określonymi w ww. w pkt 13 wyroku w sprawie Altmark.

138    Komisja wymienia wobec tego, w motywie 95 zaskarżonej decyzji, przesłanki, które zgodnie z ww. w pkt 13 wyrokiem w sprawie Altmark powinny być spełnione, aby środki państwowe kompensujące dodatkowe koszty netto ponoszone z tytułu świadczenia usług w ogólnym interesie gospodarczym nie stanowiły pomocy państwa.

139    Wreszcie w motywach 96–98 zaskarżonej decyzji Komisja uzasadnia swój wniosek, przedstawiony w motywie 99 tej decyzji, zgodnie z którym trzy ostatnie spośród tych przesłanek są w niniejszym przypadku spełnione.

140    Po pierwsze, według Komisji, transfery funduszy z FOR, z funduszy wyrównawczych i z CoBo nie były oparte na obiektywnych i przejrzystych parametrach ustalonych z góry. Po drugie, płatności ad hoc i płatności pochodzące z CoBo nie uwzględniały wszystkich przychodów nadawców świadczących usługę publiczną z nią związanych i nie zawierały gwarancji koniecznych, aby wykluczyć nadmierną rekompensatę. W konsekwencji płatności ad hoc rzeczywiście spowodowały znaczną nadmierną rekompensatę. Po trzecie, niderlandzcy nadawcy publiczni nie zostali wybrani jako dostawcy usług w ogólnym interesie gospodarczym w drodze przetargu. Nie przeprowadzono też żadnej analizy mającej na celu zapewnienie, że poziom rekompensaty zostanie określony na podstawie wyceny kosztów, które przy wykonywaniu swoich obowiązków ponosiłoby typowe przedsiębiorstwo, dobrze zarządzane i odpowiednio wyposażone w środki produkcji pozwalające spełnić niezbędne wymogi usługi publicznej.

141    Należy zatem stwierdzić, że wbrew twierdzeniom NOS, w niniejszym przypadku, szczególnie przy uwzględnieniu treści zaskarżonej decyzji, a przede wszystkim zawartych w niej opisów poszczególnych płatności, o których mowa w jej motywach 35–45, uzasadnienie rzeczonej decyzji pozwala zainteresowanym poznać podstawy rozumowania Komisji odnoszącego się do braku spełnienia w niniejszym przypadku kryteriów przedstawionych w ww. w pkt 13 wyroku w sprawie Altmark, a Sądowi dokonać jej kontroli.

142    W zaskarżonej decyzji Komisja wystarczająco jasno przedstawiła okoliczności faktyczne i rozważania prawne, które ze względu na strukturę decyzji mają w tym zakresie rozstrzygające znaczenie (zob. ww. w pkt 119 wyrok w sprawie Ter Lembeek przeciwko Komisji, pkt 246).

143    W drugiej kolejności, jeżeli chodzi o podnoszony przez NOS argument, zgodnie z którym przesłanki przedstawione w ww. w pkt 13 wyroku w sprawie Altmark skierowane są wyłącznie do sądu krajowego, jest on pozbawiony podstaw prawnych i nie znajduje oparcia we wspomnianym wyroku.

144    Z pkt 87–94 ww. w pkt 13 wyroku w sprawie Altmark wynika bowiem jasno, że zasady przedstawione w nim przez Trybunał mają zastosowanie ogólne, chociaż zostały sformułowane w związku z pytaniem prejudycjalnym postawionym przez sąd krajowy. Trybunał nie zawęził zasady wyrażonej w ww. w pkt 13 wyroku w sprawie Altmark wyłącznie do rozpatrywanej wówczas sprawy, nie zastrzegł jej zastosowania wyłącznie dla sądu krajowego ani nie wykluczył jej zastosowania w odniesieniu do sektora publicznego rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych.

145    W ww. w pkt 122 wyroku w sprawie TF1 przeciwko Komisji, pkt 130, Sąd stwierdził, iż z całkowicie jednoznacznej treści ww. w pkt 13 wyroku w sprawie Altmark wynika, że wskazane w nim cztery przesłanki służą wyłącznie zakwalifikowaniu danego środka jako pomocy państwa, a konkretnie stwierdzeniu istnienia korzyści.

146    Interwencję państwa, która nie odpowiada jednej lub kilku spośród tych przesłanek, należy uznać za pomoc państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE (ww. w pkt 122 wyrok w sprawie TF1 przeciwko Komisji, pkt 129).

147    Jako że władze niderlandzkie i nadawcy świadczący usługę publiczną stwierdzili, że w niniejszym przypadku płatności ad hoc stanowiły dla tych ostatnich rekompensatę wydatków netto ponoszonych z tytułu wykonywania misji świadczenia usługi publicznej, Komisja słusznie i bez popełnienia błędu w ocenie sprawdziła w ramach przeprowadzonego przez siebie badania korzyści ekonomicznej, czy w niniejszym przypadku przesłanki określone w ww. w pkt 13 wyroku w sprawie Altmark zostały spełnione.

148    Należy również wskazać, że choć NOS kwestionuje zastosowanie w niniejszym przypadku ww. w pkt 13 wyroku w sprawie Altmark, nie podważa ona wniosku Komisji zawartego w motywie 99 zaskarżonej decyzji, zgodnie z którym przesłanki z ww. w pkt 13 wyroku w sprawie Altmark nie zostały w niniejszej sprawie spełnione. NOS nie przedstawia żadnego dowodu mogącego obalić rozumowanie przedstawione przez Komisję w motywach 96–98 zaskarżonej decyzji.

149    W trzeciej kolejności, w odniesieniu do protokołu amsterdamskiego, należy wskazać, że po pierwsze nie wyklucza on, iż finansowanie publicznej usługi nadawczej może stanowić pomoc państwa. Stanowi on bowiem, że postanowienia traktatu nie naruszają kompetencji państw członkowskich w zakresie zapewnienia finansowania publicznej usługi rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych, o ile takie finansowanie przyznaje się organizacjom nadawczym w celu wypełniania przez nie misji świadczenia usługi publicznej, która została powierzona, określona i zorganizowana przez każde z państw członkowskich, oraz o ile takie finansowanie nie wpływa na warunki handlowe i konkurencję w Unii w sposób, który byłby sprzeczny ze wspólnym interesem, przy uwzględnieniu konieczności realizacji mandatu świadczenia tej usługi publicznej. NOS nie może więc twierdzić, że protokół amsterdamski wyklucza stosowanie zasad konkurencji i uniemożliwia Komisji zbadanie na podstawie kryteriów określonych przez Trybunał w ww. w pkt 13 wyroku w sprawie Altmark, czy finansowanie ad hoc stanowi korzyść ekonomiczną dla niderlandzkich nadawców świadczących usługę publiczną.

150    Po drugie, Komisja nie kwestionuje fundamentalnego znaczenia protokołu amsterdamskiego dla oceny finansowania przyznanego organizacjom nadawczym w celu wypełniania przez nie misji świadczenia usługi publicznej. Komisja powołuje się zresztą na niego w motywie 122 zaskarżonej decyzji, znajdującym się w jej pkt 8, zatytułowanym „Zgodność pomocy na podstawie art. 86 ust. 2 [WE]”. Komisja dokonała tego badania w oparciu również o orzecznictwo (motywy 113, 114 zaskarżonej decyzji) i komunikat w sprawie rozpowszechniania programów, który zawiera między innymi odesłanie do protokołu amsterdamskiego.

151    W czwartej kolejności decyzja 2005/842 również nie potwierdza tezy, zgodnie z którą Komisja dokonała w niniejszej sprawie niewłaściwego zastosowania ww. w pkt 13 wyroku w sprawie Altmark.

152    Zgodnie bowiem z motywem 5 decyzji 2005/842:

„Jeśli [cztery warunki z wyroku w sprawie Altmark] są spełnione, rekompensata z tytułu świadczenia usług publicznych nie stanowi pomocy państwa, a art. 87 i 88 [WE] nie mają zastosowania. Jeśli państwa członkowskie nie spełniają tych warunków i jeśli spełnione są ogólne warunki stosowania art. 87 ust. 1 [WE], rekompensata z tytułu świadczenia usług publicznych stanowi pomoc państwa i podlega postanowieniom art. 73 [WE], 86 [WE], 87 [WE] i 88 [WE]. Dlatego niniejsza decyzja powinna mieć zastosowanie wyłącznie do rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych, jeżeli stanowi ona pomoc państwa”.

153    Ponadto art. 1 decyzji 2005/842 stanowi, iż określa ona warunki, przy których spełnieniu pomoc państwa w formie rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych przyznana niektórym przedsiębiorstwom zobowiązanym do zarządzania usługami świadczonymi w ogólnym interesie gospodarczym należy uznać za zgodną ze wspólnym rynkiem i zwolnić z obowiązku zgłoszenia określonego w art. 88 ust. 3 WE.

154    Oznacza to, że decyzja 2005/842 sama w sobie nie określa przesłanek, które powinny spełniać rekompensaty z tytułu świadczenia usługi publicznej, w szczególności w odniesieniu do zapewnionej korzyści, aby nie zostały uznane za pomoc państwa, lecz przeciwnie, ma zastosowanie do środków uznanych wcześniej za pomoc państwa, w przypadku których chodzi o ustalenie, czy są one zgodne ze wspólnym rynkiem. Co więcej, wbrew twierdzeniom NOS, decyzja 2005/842 odwołuje się bezpośrednio do kryteriów wskazanych przez Trybunał w ww. w pkt 13 wyroku w sprawie Altmark, aby ustalić, na wcześniejszym etapie, istnienie pomocy państwa w tym zakresie.

155    Komisja w zaskarżonej decyzji słusznie zatem najpierw zbadała, czy spełnione były kryteria wskazane przez Trybunał w ww. w pkt 13 wyroku w sprawie Altmark, aby ustalić, czy płatności ad hoc stanowiły pomoc państwa, a następnie, stwierdziwszy istnienie pomocy państwa, zbadała jej zgodność ze wspólnym rynkiem (zob. podobnie ww. w pkt 122 wyrok w sprawie TF1 przeciwko Komisji, pkt 134–147).

156    Na koniec wreszcie, jeżeli chodzi o argument, który NOS w swojej replice wydaje się wywodzić z komunikatu Komisji 97/C 209/03 w sprawie elementów pomocy państwa w sprzedaży gruntów i budynków przez władze publiczne, tak czy inaczej jest on pozbawiony znaczenia. W niniejszym przypadku zaskarżona decyzja dotyczy bowiem sektora rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych, nie zaś sektora sprzedaży gruntów i budynków. Przeprowadzona analogia jest zatem bezpodstawna.

157    Jako że żaden z argumentów podnoszonych przez NOS na poparcie jej zarzutu drugiego nie jest zasadny, zarzut ten należy oddalić.

158    NOS nie wykazała zatem błędnego charakteru i braku uzasadnienia wniosków Komisji, zawartych w zaskarżonej decyzji, dotyczących zakwalifikowania płatności ad hoc jako pomocy państwa.

 W przedmiocie niesłusznego zakwalifikowania płatności ad hoc jako nowej pomocy i braku uzasadnienia w tym względzie

 Argumenty stron

159    Strony skarżące podnoszą w istocie, że uznając płatności ad hoc za nową pomoc, Komisja naruszyła art. 88 WE i rozporządzenie nr 659/1999. Ponadto ich zdaniem zaskarżona decyzja jest w tym względzie niewystarczająco uzasadniona.

160    Według stron skarżących Komisja niesłusznie dokonała rozróżnienia pomiędzy płatnościami ad hoc i rocznymi płatnościami państwa. Po pierwsze, wzorem tych ostatnich, płatności ad hoc nie oznaczają automatycznego udostępnienia funduszy. Oba te rodzaje płatności są przyznawane na mocy specjalnej decyzji właściwego ministra. Po drugie, zarówno płatności ad hoc, jak i stałe roczne płatności są przyznawane na realizację szczególnych celów, to znaczy na wykonanie zadań, które art. 13c Mediawet stawia przed rozpowszechnianiem programów radiowych i telewizyjnych stanowiących usługę publiczną.

161    W pierwszej kolejności, jeżeli chodzi o płatności ad hoc będące płatnościami wyrównawczymi, płatności pochodzące z FOR i z CoBo, strony skarżące twierdzą, że stanowią one część systemu stałego finansowania nadawców świadczących usługę publiczną. Płatności ad hoc według nich pochodzą bowiem z tego samego źródła co stałe płatności roczne, to znaczy z budżetu mediów, utworzonego przed 1958 r., i podlegają tym samym regułom finansowym, opartym na zasadach pochodzących sprzed 1958 r. Płatności ad hoc zdaniem stron skarżących nie uległy żadnej istotnej zmianie, ponieważ w dalszym ciągu pochodzą z Algemene Omroep Reserve (funduszu rezerwowego na rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych, zwanego dalej „AOR”).

162    Strony skarżące powołują się na wyrok z dnia 9 sierpnia 1994 r. w sprawie C‑44/93 Namur‑Les assurances du crédit, Rec. s. I‑3829. Ich zdaniem wynika z niego, że wykonywanie nowej działalności przez przedsiębiorstwo otrzymujące finansowanie z tytułu istniejącego systemu powinno być postrzegane jako istniejąca pomoc, a fakt, iż finansowanie uzyskało nową podstawę prawną, nie wystarcza, aby uznać, że dany środek stanowi nową pomoc. Według stron skarżących sposób, w jaki fundusze są udostępniane, nie ma zgodnie z orzecznictwem decydującego znaczenia dla zakwalifikowania pomocy jako nowej pomocy lub jako istniejącej pomocy.

163    Ocena, zgodnie z którą płatności ad hoc różnią się od stałych rocznych płatności, ponieważ mają odmienną podstawę prawną, jest według stron skarżących merytorycznie niesłuszna.

164    W drugiej kolejności strony skarżące podnoszą, że Komisja błędnie zakwalifikowała jako nową pomoc środek przewidujący przekazanie przez nadawców świadczących usługę publiczną części rezerw programowych na rzecz PO. Królestwo Niderlandów dodaje, że Komisja nie uzasadniła tego zakwalifikowania w sposób wystarczający.

165    Według stron skarżących ten transfer rezerw na rzecz PO z natury stanowi istniejącą pomoc, ponieważ rezerwy te pochodzą z udostępnienia funduszy publicznych w ramach rocznej stałej płatności. Komisja nie stwierdziła, że wspomniane rezerwy pochodzą z płatności ad hoc.

166    Ponadto NOS twierdzi, że transfer omawianych rezerw został zatwierdzony w dniu 28 czerwca 2005 r. podczas spotkania jej przedstawicieli z członkiem Komisji odpowiedzialnym za sprawy z zakresu konkurencji.

167    Królestwo Niderlandów ze swojej strony uważa, że transfer rezerw programowych na rzecz PO stanowi konsekwencję stosownego środka zaproponowanego przez Komisję w ramach postępowania w sprawie istniejącej pomocy. Niedopuszczalne jest zatem, aby taki środek mógł spowodować zaistnienie nowego środka pomocowego, którego odzyskanie Komisja mogłaby następnie nakazać.

168    W trzeciej kolejności NOS utrzymuje, że udostępnianie przez NOB usług technicznych nadawcom świadczącym usługę publiczną nie stanowi nowej pomocy. To udostępnianie usług technicznych przez NOB nie jest według NOS darmowe.

169    Komisja przede wszystkim podkreśla, że jedynie to, czy płatności pochodzące z FOR i transfer rezerw programowych na rzecz PO stanowią nową pomoc, ma znaczenie w sporze. W dalszej kolejności nie zgadza się ona z argumentacją stron skarżących zmierzającą do uzasadnienia zakwalifikowania płatności ad hoc jako istniejącej pomocy.

 Ocena Sądu

170    Tytułem wstępu należy uznać za pozbawione znaczenia argumenty stron skarżących służące wykazaniu, że płatności pochodzące z funduszy wyrównawczych i z CoBo nie stanowią nowej pomocy. Z ich żądań (zob. pkt 18, 20 powyżej), a w przypadku NOS również wyjaśnień przedstawionych przez nią w tym względzie podczas rozprawy (zob. pkt 66 powyżej), wynika bowiem, że strony skarżące ograniczyły przedmiot skargi do żądania stwierdzenia nieważności art. 1 ust. 1 i 2 zaskarżonej decyzji. Wobec tego argumenty te, odnoszące się do płatności pochodzących z funduszy wyrównawczych i z CoBo, nie mają wpływu na rozwiązanie sporu, który dotyczy wyłącznie płatności ad hoc otrzymanych przez NOS wykonującej zadania PO, których odzyskanie zostało nakazane, to znaczy płatności pochodzących z FOR i transferu rezerw nadawców świadczących usługę publiczną (zob. tabela 4 w motywie 152 zaskarżonej decyzji, motywy 154, 178, 179 zaskarżonej decyzji i art. 1 ust. 2 zaskarżonej decyzji). Jeżeli chodzi o nieskuteczność argumentacji stron skarżących dotyczącej bezpłatnych usług technicznych udostępnianych przez NOB, należy dokonać odesłania do pkt 135 powyżej.

171    W pierwszej kolejności, jeżeli chodzi o uzasadnienie zaskarżonej decyzji dotyczące zakwalifikowania jako nowej pomocy, w pkt 2.3 zaskarżonej decyzji Komisja opisała różne źródła finansowania nadawców świadczących usługę publiczną, między innymi płatności roczne i płatności ad hoc, w tym płatności pochodzące z FOR. W pkt 2.4 zaskarżonej decyzji Komisja opisała też środki rezerwowe poszczególnych nadawców i stwierdziła, w motywie 49 zaskarżonej decyzji, że w 2005 r. PO postanowił, iż część rezerw programowych będzie przekazywana na jego rzecz przez nadawców, którzy pewną ich część mogą jednak zachować dla siebie. Komisja dodała, że nadawcy publiczni przekazali na rzecz PO kwotę w wysokości 42,457 mln EUR.

172    Zakwalifikowanie płatności ad hoc jako nowej pomocy stanowi przedmiot pkt 7 zaskarżonej decyzji (motywy 106–111 zaskarżonej decyzji). Komisja dokonała tam rozróżnienia pomiędzy płatnościami rocznymi dokonywanymi na podstawie art. 110 Mediawet, stanowiącymi pomoc istniejącą, i płatnościami ad hoc.

173    W motywie 109 zaskarżonej decyzji Komisja przedstawiła, szczegółowo je opisując, pięć cech, które jej zdaniem pozwalają odróżnić je od regularnych rocznych płatności i świadczą o tym, że nie można ich zakwalifikować jako istniejącej pomocy:

–        podstawa prawna tych płatności została ustanowiona po wejściu w życie traktatu WE, to znaczy, w przypadku płatności mających znaczenie w niniejszym sporze, w 1998 r., jeżeli chodzi o możliwość dokonywania płatności ad hoc z FOR na rzecz nadawców;

–        płatności były dokonywane dopiero począwszy od 1994 r., zaś płatności pochodzące z FOR dopiero od 1999 r.;

–        płatności ad hoc nie stanowią płatności, do których nadawcy świadczący usługę publiczną są uprawnieni, wobec czego ich przekazywanie nie jest automatyczne;

–        warunki, na jakich można dokonywać transferów, zostały określone w protokołach dotyczących transferów ustanowionych w 1999 r. i w 2002 r.;

–        finansowanie przyznaje się na konkretne cele, na przykład na pomoc nadawcom w produkcji lepszych programów, niwelowanie wahań w wysokości przychodów z reklam, a także na wyrównanie kosztów z tytułu wzrostu cen za prawa do transmisji imprez sportowych oraz stymulowanie koprodukcji nadawców belgijskich i niemieckich.

174    Ponadto w ramach oceny rekompensaty otrzymanej przez poszczególnych nadawców świadczących usługę publiczną (pkt 8.4.1 zaskarżonej decyzji) Komisja stwierdziła, że 14 spośród nich skorzystało z nadmiernej rekompensaty w latach 1994–2005 oraz że rekompensata ta przyniosła zysk w wysokości 32 mln EUR, który co do zasady został przekazany na rzecz rezerw programowych. W motywie 146 zaskarżonej decyzji Komisja powtórzyła, że nadmierna kompensata co do zasady zasiliła rezerwy programowe, oraz dodała, że w 2005 r. po raz pierwszy postanowiono, iż środki rezerwowe posiadane przez poszczególnych nadawców, przekraczające 5–10% ich rocznego budżetu, powinny zostać przekazane na rzecz PO. Komisja dodała, że transfer ten również został zaliczony do płatności ad hoc i wzięty pod uwagę przy ocenie proporcjonalności rekompensaty.

175    Należy zatem uznać, że wbrew twierdzeniom NOS zaskarżona decyzja zawiera szczegółowe uzasadnienie zakwalifikowania płatności ad hoc jako nowej pomocy, które zgodnie z orzecznictwem przedstawia w sposób jasny i jednoznaczny rozumowanie instytucji, która wydała akt, pozwalając zainteresowanym poznać podstawy podjętej decyzji, a Sądowi dokonać jej kontroli.

176    W drugiej kolejności, jeżeli chodzi o błąd w ocenie, który miała popełnić Komisja, uznając płatności ad hoc za nową pomoc, z art. 1 rozporządzenia nr 659/1999 wynika, że uznanie za istniejącą pomoc ma zastosowanie do każdej pomocy, jaka istniała przed wejściem w życie traktatu WE w danym państwie członkowskim, i każdej pomocy dozwolonej przez Komisję lub Radę oraz że każda zmiana istniejącej pomocy powinna być uważana za nową pomoc.

177    Zgodnie z tym jednoznacznym tekstem to nie „każda zmieniona pomoc istniejąca” powinna być uważana za nową pomoc, lecz jedynie sama w sobie zmiana istniejącej pomocy może zostać zakwalifikowana jako nowa pomoc. Zatem tylko w sytuacji, kiedy zmiana ma wpływ na samą istotę początkowego systemu, system ten zostaje przekształcony w nowy system pomocy. Jednakże nie ma mowy o takiej istotnej zmianie, gdy nowy element daje się wyraźnie oddzielić od systemu pierwotnego (wyrok Sądu z dnia 30 kwietnia 2002 r. w sprawach połączonych T‑195/01 i T‑207/01 Government of Gibraltar przeciwko Komisji, Rec. s. II‑2309, pkt 109, 111).

178    Jeżeli w art. 88 ust. 3 WE zmiany istniejącej pomocy zostały zrównane z nową pomocą, ma to na celu uniemożliwienie państwom członkowskim obejścia obowiązku zgłaszania tej ostatniej poprzez osiągnięcie tego samego celu za pomocą rozszerzenia zakresu systemu, który wszedł już w życie (zob. podobnie wyrok Trybunału z dnia 9 października 1984 r. w sprawach połączonych 91/83 i 127/83 Heineken Brouwerijen, Rec. s. 3435, pkt 17).

179    W niniejszej sprawie bezsporne jest, że wyłącznie płatności ad hoc, w tym transfer środków rezerwowych na rzecz PO w 2005 r. zostały uznane w zaskarżonej decyzji za nową pomoc (motywy 111, 146 zaskarżonej decyzji). W motywie 8 zaskarżonej decyzji Komisja stwierdziła, że płatności roczne i fundusz stymulacji (Stifo) są przedmiotem oceny w ramach odrębnego postępowania w sprawie istniejącej pomocy. Zaskarżona decyzja nie dotyczy zatem początkowego systemu istniejącej pomocy.

180    Aby pomoc mogła zostać uznana za nową pomoc lub za zmianę istniejącego systemu, należy odwołać się do ustanawiających ją przepisów, określonych w nich warunków i ograniczeń (zob. podobnie ww. w pkt 162 wyrok w sprawie Namur‑Les assurances du crédit, pkt 28).

181     NOS powołuje się właśnie na orzecznictwo wynikające z ww. w pkt 162 wyroku w sprawie Namur‑Les assurances du crédit, kiedy utrzymuje, że choć charakterystyczne cechy wskazane przez Komisję w motywie 109 zaskarżonej decyzji mogą być zasadne (zob. pkt 173 powyżej), żadna z nich nie jest rozstrzygająca.

182    Oczywiście niektóre cechy płatności ad hoc pod pewnymi względami zbliżają się do mechanizmów istniejących w przeszłości lub do niektórych płatności rocznych. Niemniej jednak, rozpatrywane łącznie, cechy charakteryzujące płatności ad hoc potwierdzają, iż stanowią one nową pomoc, którą można oddzielić od systemu ustanowionego w 1958 r. Wyklucza to włączenie ich do istniejącej pomocy, ponieważ okoliczności niniejszej sprawy nie są porównywalne z okolicznościami będącymi podstawą ww. w pkt 162 wyroku w sprawie Namur‑Les assurances du crédit.

183    Strony skarżące nie przedstawiły bowiem żadnego dowodu mogącego podważyć twierdzenia Komisji, zgodnie z którymi podstawa prawna płatności ad hoc została ustanowiona po wejściu w życie traktatu WE i płatności, niemające regularnego i automatycznego charakteru, lecz przeciwnie, będące odpowiedzią na konkretne potrzeby, dokonywane były, w przypadku niniejszej sprawy, dopiero począwszy od 1999 r.

184    Jeżeli chodzi o FOR, strony skarżące utrzymują wprawdzie, iż płatności te w dalszym ciągu zaliczają się do ogólnego budżetu mediów, nie przeczą jednak, że FOR został utworzony dopiero w 1997 r. Artykuły 106a i 170c Mediawet, odnoszące się do FOR, weszły w życie w 1998 r. Chociaż projekt ustawy przewidywał utworzenie FOR w 1953 r., niemniej jednak projekt ten nie został przyjęty.

185    Ponadto w odniesieniu do twierdzenia stron pozwanych, iż płatności podobne do tych dokonanych na tej podstawie już od wielu lat były realizowane z tytułu AOR, należy stwierdzić, że w żadnym wypadku nie świadczy to o braku słuszności twierdzenia Komisji zawartego w motywie 109 tiret drugie zaskarżonej decyzji, zgodnie z którym między innymi płatności z FOR rozpoczęły się w 1999 r., ani twierdzenia zawartego w motywie 146 zaskarżonej decyzji, zgodnie z którym decyzja w sprawie przekazania w pewnych okolicznościach na rzecz PO części środków rezerwowych posiadanych przez nadawców zapadła w 2005 r.

186    Dokładniej rzecz ujmując, jeżeli chodzi o przekazanie na rzecz PO nadwyżki środków rezerwowych w wysokości 42,457 mln EUR, z zaskarżonej decyzji jasno wynika, iż Komisja uznała, że chodziło o nową pomoc na rzecz PO, co do której decyzję podjęto po raz pierwszy w 2005 r. i której podstawą był art. 109a Mediawet, zobowiązujący nadawców świadczących usługę publiczną, których środki rezerwowe przekraczały określony poziom maksymalny, do przekazania różnicy na rzecz PO, nie zaś o płatność roczną w rozumieniu art. 101 i 110 Mediawet.

187    Należy stwierdzić, że to przekazanie środków rezerwowych nadawców świadczących usługę publiczną w rzeczywistości nastąpiło po raz pierwszy w 2005 r., w wyniku decyzji władz niderlandzkich, aby zezwolić każdemu nadawcy świadczącemu usługę publiczną na utworzenie własnej rezerwy w maksymalnej wysokości do 5–10% jego rocznego budżetu. Podstawą tego przekazania był art. 109a Mediawet, który został dodany do tej ustawy po wejściu w życie traktatu. Przekazanie to w żadnym wypadku nie stanowi zatem części płatności rocznej w rozumieniu art. 101 i 110 Mediawet odnoszącego się do istniejącej pomocy. Ponadto z załącznika do pisma władz niderlandzkich z dnia 1 września 2005 r. wynika, że konieczność dokonania takiego transferu wynikła z faktu, iż zwykły budżet był niewystarczający, aby zrealizować zamierzenia w zakresie programowania na głównych nośnikach, a zatem transfer ten również stanowił odpowiedź na konkretne potrzeby (zob. też pkt 182, 183 powyżej). Zgodnie z art. 1 rozporządzenia nr 659/1999 i orzecznictwem przywołanym w pkt 177 i 180 powyżej transfer ten, zmniejszający całkowitą rekompensatę, z której korzystają poszczególni nadawcy świadczący usługę publiczną, i zarazem zwiększający nadmierną rekompensatę otrzymaną przez PO, powinien zatem zostać uznany za nową pomoc na rzecz PO, dokładającą się do istniejącej pomocy już przez niego otrzymywanej. W braku takiego uznania – co pokazuje niniejsza sprawa – w celu przynajmniej częściowego uniknięcia obowiązku dokonania należnego zwrotu państwo członkowskie musiałoby jedynie dokonywać takich transferów.

188    Wobec tego, ponieważ strony skarżące, nie kwestionując istnienia – w tym kontekście – pomocy państwa na rzecz PO, powołują się na ewentualny częściowy udział istniejącej pomocy w środkach rezerwowych nadawców świadczących usługę publiczną na etapie poprzedzającym, ich argumenty są nieskuteczne (zob. również pkt 239 poniżej). Nawet bowiem gdyby twierdzenie ich było prawdziwe, nie oznaczałoby to, że całość pomocy przekazanej na rzecz PO stanowi nową pomoc.

189    Tak czy inaczej strony skarżące nie przedstawiły żadnego konkretnego dowodu, liczbowego lub innego, na poparcie swoich twierdzeń, iż pewną część środków rezerwowych nadawców świadczących usługę publiczną stanowi istniejąca pomoc.

190    W motywie 141 zaskarżonej decyzji Komisja wskazała, że czternastu nadawców świadczących usługę publiczną skorzystało z nadmiernej rekompensaty, która przyniosła zysk w wysokości 32 mln EUR, przekazany co do zasady na rzecz rezerw programowych. Komisja twierdzi, bez sprzeciwu stron skarżących, że nadmierna rekompensata, z której korzysta każdy z nadawców, została obliczona w taki sam sposób, jak zostało to przedstawione w zaskarżonej decyzji w odniesieniu do NOS wykonującej zadania PO. W tym względzie z pisma skierowanego do władz niderlandzkich przez Komisję w dniu 22 grudnia 2005 r., a w szczególności z tabeli zamieszczonej w załączniku I do tego pisma wynika, że Komisja rzeczywiście zwróciła się do nich z żądaniem przedstawienia przez nadawców kosztów i przychodów za lata 1994–2005, z wyszczególnieniem kosztów netto świadczenia usługi publicznej, zwykłych płatności rocznych, ewentualnych nadwyżek lub deficytu, oraz, oddzielnie, poszczególnych płatności ad hoc, aby móc ostatecznie obliczyć ewentualną nadmierną rekompensatę. Tak jak w przypadku PO Komisja była zatem w stanie obliczyć, na podstawie liczb przedstawionych przez władze niderlandzkie w dniu 3 lutego 2006 r., wysokość nadmiernej rekompensaty otrzymanej przez poszczególnych nadawców świadczących usługę publiczną, wynikającej z płatności ad hoc, która zasiliła ich rezerwy programowe. Skarżące ograniczają się jednak do stwierdzenia w sposób bardzo ogólny i powołując się na całkowity brak nowej pomocy, że żądanie zwrotu obejmuje częściowo kwoty wypłacone z tytułu istniejącej pomocy, co nie wystarcza, aby potwierdzić postawioną przez nie tezę.

191    W tym względzie należy dodać, że choć w motywie 153 zaskarżonej decyzji Komisja oceniła, że nadmierna rekompensata otrzymana przez PO w latach 1994–2005 wyniosła 98,365 mln EUR, i uznała ją za pomoc niezgodną ze wspólnym rynkiem, w motywie 154 zaskarżonej decyzji ograniczyła ona kwotę, którą należy odzyskać, do wysokości 76,327 mln EUR, która to kwota odpowiada samym płatnościom ad hoc, „otrzymanym poza środkami istniejącej pomocy”.

192    Nie chodzi oczywiście o błąd w obliczeniach, jak utrzymuje NOS. Przeciwnie, stanowi to odpowiedź na wyrażany przez NOS niepokój, aby nadmierna rekompensata wynikająca z istniejącej pomocy nie została włączona do kwoty podlegającej odzyskaniu. Zamiarem Komisji było właśnie ograniczenie odzyskania do nowej pomocy, którą stanowią płatności ad hoc, to znaczy płatności z FOR i dokonany w 2005 r. transfer na rzecz PO kwoty 42,457 mln EUR ze środków rezerwowych posiadanych przez nadawców. Z tabeli 4 figurującej w motywie 152 zaskarżonej decyzji wynika bowiem, że kwota, w zaokrągleniu, 98,4 mln EUR obejmuje, oprócz 76,3 mln EUR pochodzących z płatności ad hoc, nadmierną rekompensatę w wysokości 20,7 mln EUR otrzymaną przez PO, wynikającą z różnicy pomiędzy otrzymywanymi przez nią płatnościami rocznymi i jej potrzebami w zakresie finansowania publicznego. Ta nadmierna rekompensata nie jest objęta obowiązkiem odzyskania określonym w zaskarżonej decyzji.

193    Ponadto argument Królestwa Niderlandów, zgodnie z którym transfer rezerw programowych na rzecz PO stanowi konsekwencję stosownego środka zaproponowanego przez Komisję w ramach postępowania w sprawie istniejącej pomocy, należy oddalić jako bezzasadny.

194    Po pierwsze, Królestwo Niderlandów w istocie nie przedstawia w tym względzie żadnego dowodu.

195    Po drugie, jak zostało to wskazane powyżej (zob. pkt 187), z załącznika do pisma władz niderlandzkich do Komisji z dnia 1 września 2005 r. wynika, że przekazanie tych środków rezerwowych było uzasadnione faktem, iż normalny budżet edukacji, kultury i nauki był niewystarczający, aby zrealizować zamierzenia w zakresie programowania na głównych nośnikach. Takie uzasadnienie pozostaje bez związku z postępowaniem w sprawie istniejącej pomocy.

196    Po trzecie, PO nie jest organem władzy państwowej, wobec czego przekazanie na jego rzecz wspomnianych środków rezerwowych nie jest równoznaczne z odzyskaniem tych kwot przez państwo. Komisja zatem słusznie zaprzecza, jakoby transfer ten mógł stanowić odpowiedź na jej żądanie w ramach postępowania w sprawie istniejącej pomocy. W tym względzie, przy założeniu, że prawdą jest, iż członek Komisji odpowiedzialny za kwestie konkurencji pozytywnie odniósł się w trakcie spotkania z NOS – nieformalnego według Komisji – do planowanego przekazania tych środków rezerwowych, reakcja ta mogła dotyczyć przekazania ich państwu niderlandzkiemu. NOS nie wykazała zaaprobowania przez Komisję takiego przekazania na rzecz PO.

197    Ponadto, choć prawdą jest, iż władze niderlandzkie mogły wskazać, że ich celem było przekazanie nadwyżek rezerwowych na rzecz AOR, będącego funduszem rezerwowym należącym do państwa i stanowiącym część budżetu mediów, z przypisu 62 [63 w polskiej wersji językowej] w motywie 149 zaskarżonej decyzji wynika, że pismem z dnia 4 maja 2006 r. władze niderlandzkie zobowiązały się wprowadzić tę zasadę w ustawie budżetowej z 2006 r., aby zagwarantować jej stosowanie do czasu przyjęcia Mediawet w 2007 r. Królestwo Niderlandów nie przedstawiło żadnego dowodu, aby wykazać, że zasada ta była już stosowana w chwili wydania zaskarżonej decyzji.

198    Należy zatem oddalić zarzut drugi Królestwa Niderlandów i zarzut pierwszy NOS co do błędnego uznania płatności ad hoc za nową pomoc.

 W przedmiocie błędnego zastosowania art. 86 ust. 2 WE i błędów popełnionych przy obliczaniu zarzucanej nadmiernej rekompensaty, oraz braku uzasadnienia w tym zakresie

199    Trzeci zarzut podnoszony przez Królestwo Niderlandów tytułem subsydiarnym dzieli się na trzy części. W części pierwszej Królestwo Niderlandów wskazuje, że Komisja niesłusznie stwierdziła istnienie nadmiernej rekompensaty pomimo niestwierdzenia żadnego rzeczywistego zakłócenia konkurencji. W części drugiej podnosi ono, że Komisja popełniła błąd w ocenie i uchybiła obowiązkowi uzasadnienia, ponieważ nie zbadała, czy część pomocy uznanej za niezgodną ze wspólnym rynkiem, w wysokości 33,870 mln EUR, mogła rzeczywiście posłużyć nadmiernej rekompensacie na rzecz PO. W części trzeciej Królestwo Niderlandów utrzymuje, że Komisja powinna była zastosować do kwoty przekazanej na rzecz PO dziesięcioprocentowy margines tolerancji, który zastosowała w przypadku nadawców świadczących usługę publiczną.

200    W swoim trzecim zarzucie NOS twierdzi w istocie, że Komisja niesłusznie stwierdziła istnienie związku pomiędzy płatnościami ad hoc i nadmierną rekompensatą, którą nakazała odzyskać. Zdaniem NOS Komisja również niewystarczająco uzasadniła zaskarżoną decyzję w tym zakresie i dokonała niewłaściwej interpretacji art. 86–88 WE. W swoim piątym zarzucie NOS wskazuje, że Komisja niewłaściwie zastosowała art. 86 ust. 2 WE i niewystarczająco uzasadniła zaskarżoną decyzję, ponieważ nie zbadała, w ramach kontroli proporcjonalności, związku pomiędzy rzekomym istnieniem nadmiernej rekompensaty i brakiem zakłócenia konkurencji.

201    Należy zbadać w pierwszej kolejności naruszenie art. 86 ust. 2 WE w odniesieniu do oceny proporcjonalności, w drugiej kolejności – brak związku pomiędzy płatnościami ad hoc i zarzucaną nadmierną kompensatą oraz koszty, które powinny zostać wzięte pod uwagę przy obliczaniu jej wysokości, w trzeciej kolejności – niesłuszne uwzględnienie kwoty pochodzącej z FOR przy obliczaniu nadmiernej rekompensaty otrzymanej przez PO i w czwartej kolejności – nieuwzględnienie przy obliczaniu kwoty podlegającej zwrotowi związanej z przekazaniem rezerw programowych dziesięcioprocentowego marginesu tolerancji dozwolonego przez Komisję.

 W przedmiocie naruszenia art. 86 ust. 2 WE w odniesieniu do oceny proporcjonalności

–       Argumenty stron

202    Królestwo Niderlandów twierdzi w istocie, że Komisja naruszyła art. 86 ust. 2 WE i art. 87 ust. 1 WE, stwierdzając w sposób wewnętrznie sprzeczny niezachowanie proporcjonalności, pomimo że nie zauważyła żadnej antykonkurencyjnej praktyki. Jego zdaniem Komisja niesłusznie nakazała zatem odzyskanie kwot, których dotyczy zaskarżona decyzja, przy braku jakiegokolwiek zakłócenia konkurencji. Królestwo Niderlandów odsyła w tym względzie do pkt 58 komunikatu w sprawie rozpowszechniania programów. Dodaje wreszcie, że nie twierdzi, iż Komisja powinna była przedstawić konkretny dowód antykonkurencyjnego zachowania, ale wskazuje, iż Komisja sama stwierdziła, że zbadane środki nie spowodowały antykonkurencyjnego zachowania.

203    NOS ze swojej strony twierdzi, w pierwszej kolejności, że Komisja niewłaściwie zastosowała art. 86 ust. 2 WE i niewystarczająco uzasadniła zaskarżoną decyzję, ponieważ nie zbadała, w ramach kontroli proporcjonalności, związku pomiędzy rzekomym istnieniem nadmiernej rekompensaty i brakiem zakłócenia konkurencji. W tym względzie NOS nie zgadza się z twierdzeniem Komisji, iż zarzut ten jest identyczny z częścią trzecią jej zarzutu czwartego. NOS twierdzi bowiem, że podczas gdy w trzeciej części swojego zarzutu czwartego powołuje się na brak w niniejszym przypadku zakłócenia konkurencji, które stanowi warunek konieczny, aby zakwalifikować dany środek jako pomoc, w obecnie rozpatrywanym zarzucie wskazuje, że Komisja powinna była zbadać okoliczność, iż ze względu na fakt, że na NOS spoczywa misja świadczenia usługi publicznej, nie doszło do zakłócenia konkurencji.

204    Po pierwsze, według NOS, Komisja powinna była uwzględnić fakt, iż opóźnienie w wykorzystaniu otrzymanych płatności, w pewnych okresach, jest uzasadnione ograniczonym zasięgiem niderlandzkiej strefy językowej.

205    W tym względzie NOS zaprzecza, jakoby w rozpatrywanym okresie otrzymała płatności przewyższające ponoszone przez nią koszty netto świadczenia usługi publicznej. Wskazuje, że często zamawiane produkcje telewizyjne są gotowe i dostarczane dopiero w roku następnym. Wobec tego twierdzenie Komisji, zgodnie z którym uwzględnia ona ten czynnik poprzez zastosowanie zasady, zgodnie z którą nadawcy świadczący usługę publiczną mogą zachować jako środki rezerwowe 10% ich rocznego budżetu, nie jest przekonujące, ponieważ Komisja powinna uwzględnić całokształt istotnych okoliczności dotyczących niniejszego przypadku. Wśród tych okoliczności NOS wskazuje ograniczony zasięg niderlandzkiej strefy językowej, stanowiący często poważne utrudnienie, aby w krótkim czasie znaleźć dobrych producentów lub aktorów, i powodujący opóźnienia.

206    Po drugie, NOS twierdzi, że Komisja powinna była wziąć pod uwagę okoliczność, że nadmierna rekompensata miała zniknąć w bliskiej przyszłości. W szczególności środki rezerwowe przekazywane na rzecz PO przez nadawców świadczących usługę publiczną miały być, począwszy od 2006 r., lub najpóźniej od 2007 r., całkowicie wykorzystywane.

207    Wreszcie NOS uważa, że argument Komisji, zgodnie z którym ma ona obowiązek wydać zaskarżoną decyzję na podstawie okoliczności istniejących w chwili jej wydania, nie jest zasadny, ponieważ w niniejszym przypadku wszystkie fundusze rezerwowe utworzone przez poszczególnych nadawców w trakcie roku 2006, z przeniesieniem na rok 2007, były w całości poświęcone wykonaniu misji świadczenia usługi publicznej.

208    W drugiej kolejności NOS twierdzi, że Komisja, w motywach 116–121 zaskarżonej decyzji, naruszyła art. 86 ust. 2 WE, ponieważ nie do niej należy określenie zakresu misji świadczenia usługi publicznej ani badanie istnienia oczywistych błędów w przedstawieniu tej misji przez prawo krajowe. W tym względzie NOS nie zgadza się z oceną Komisji zawartą w motywie 121 zaskarżonej decyzji, zgodnie z którą rozpowszechnianie programów sportowych powinno być ograniczone do 10% całości rozpowszechnianych programów.

209    W trzeciej kolejności NOS nie zgadza się z twierdzeniem Komisji zawartym w art. 1 ust. 1 zaskarżonej decyzji, zgodnie z którym pomoc jest niezgodna ze wspólnym rynkiem, choć Komisja nie zbadała, czy pomoc ta nie była uzasadniona w świetle art. 87 ust. 2 i 3 WE, ze względu na ograniczony zasięg niderlandzkiej strefy językowej.

210    Komisja nie zgadza się z argumentacją stron skarżących.

–       Ocena Sądu

211    Tytułem wstępu, w zakresie, w jakim strony skarżące w celu zastosowania art. 87 WE powołują się na niewystąpienie zakłócenia konkurencji, ze względu na to, iż Komisja w wyniku przeprowadzonego przez siebie badania zgodności pomocy w świetle art. 86 ust. 2 WE (pkt 8 zaskarżonej decyzji), a dokładniej proporcjonalności pomocy, stwierdziła, że postępowanie to nie wykazało istnienia antykonkurencyjnych praktyk, należy odwołać się do pkt 114–124 powyżej. Wynika z nich po pierwsze, że dla potrzeb uznania płatności ad hoc za pomoc państwa w rozumieniu art. 87 WE, Komisja poprawnie ustaliła i uzasadniła istnienie ryzyka zakłócenia konkurencji. Po drugie, stwierdzenie istnienia ryzyka zakłócenia konkurencji dla potrzeb uznania za pomoc państwa nie jest sprzeczne z faktem, iż Komisja nie zauważyła konkretnych praktyk antykonkurencyjnych podczas badania proporcjonalności rekompensaty (zob. pkt 121–124 powyżej).

212    Jeżeli chodzi o poszukiwanie antykonkurencyjnych praktyk w ramach badania proporcjonalności rekompensaty, Komisja w motywach 124–126 zaskarżonej decyzji wskazuje, powołując się na komunikat w sprawie rozpowszechniania programów, że chodzi o drugi element dwukierunkowej oceny proporcjonalności, której zobowiązana jest dokonać.

213    W tym względzie w szczególności z motywu 126 zaskarżonej decyzji wynika, co następuje:

„Z drugiej strony, Komisja musi zbadać wszystkie informacje będące w jej posiadaniu, które sugerują, że nadawcy publiczni naruszyli konkurencję na rynkach komercyjnych w zakresie większym, niż jest to konieczne do wypełniania misji służby [misji świadczenia usługi] publicznej. Na przykład nadawca publiczny w zakresie, w jakim jego niższe przychody byłyby pokrywane z środków pochodzących z pomocy państwa, może być skłonny zaniżać ceny reklam lub innych usług nieobjętych misją publiczną, świadczonych na rynku, w celu obniżenia przychodów konkurentów. Taka praktyka wymagałaby przeznaczenia dodatkowych funduszy państwowych w celu zrekompensowania utraconych przychodów z tytułu działalności komercyjnej i wskazywałaby na istnienie nadmiernego kompensowania obowiązków wynikających z misji służby [misji świadczenia usługi] publicznej”.

214    Po zbadaniu pierwszego kryterium swojej oceny proporcjonalności w tym konkretnym przypadku, czyli wysokości otrzymanej rekompensaty w stosunku do kosztu netto misji świadczenia usługi publicznej i stwierdzeniu otrzymania przez PO nadmiernej rekompensaty (motyw 154 zaskarżonej decyzji), Komisja dokonała zatem badania antykonkurencyjnego zachowania nadawców świadczących usługę publiczną (pkt 8.5 zaskarżonej decyzji) w odniesieniu do pewnych możliwości zakłócenia konkurencji wskazanych w decyzji w sprawie wszczęcia postępowania. Obszary działalności, których dotyczyło badanie, to transmisja za pośrednictwem sieci kablowych, rynek reklamy i prawo retransmisji meczów piłki nożnej. W wyniku badania tych ograniczonych obszarów działalności Komisja stwierdziła, że postępowanie to nie wykazało istnienia konkretnych antykonkurencyjnych praktyk, oraz dodała, że ustalenie, czy system jako taki zapewnia wystarczające gwarancje zapobieżenia ewentualnym zachowaniom antykonkurencyjnym, będzie przedmiotem postępowania E‑5/2005 w sprawie istniejącej pomocy.

215    W zaskarżonej decyzji Komisja przedstawiła zatem również zgodne z orzecznictwem uzasadnienie (zob. pkt 80 powyżej).

216    Zgodnie z pkt 57 i 58 komunikatu w sprawie rozpowszechniania programów Komisja, badając pierwsze kryterium, słusznie przyjęła jako punkt wyjścia zasadę, że finansowanie przez państwo było konieczne dla wypełnienia misji świadczenia usługi publicznej przez nadawców świadczących usługę publiczną. W tym kontekście zbadała, czy przestrzegane było kryterium proporcjonalności pomiędzy płatnościami pochodzącymi od państwa i kosztami netto wynikającymi z misji świadczenia usługi publicznej. Następnie, w ramach badania drugiego kryterium, sprawdziła ponadto, czy istniały ewentualne zakłócenia konkurencji, które nie były niezbędne dla wypełnienia misji świadczenia usługi publicznej przez nadawców świadczących usługę publiczną.

217    Wyniki badania drugiego, odrębnego kryterium nie mogły jednak unieważnić lub podważyć wniosków Komisji poczynionych w ramach odmiennej oceny pierwszego kryterium. Nie zmienia to faktu, że rekompensata kosztów netto misji świadczenia usługi publicznej przez PO była nadmierna, jak wynika z tabeli 4 przedstawionej w motywie 152 zaskarżonej decyzji.

218    Zastrzeżenia stron skarżących w tym względzie należy zatem oddalić.

219    Jeżeli chodzi o argument NOS oparty na ograniczonym zasięgu niderlandzkiej strefy językowej, należy stwierdzić, że nie może on podważyć twierdzenia Komisji dotyczącego nieproporcjonalnego charakteru publicznego finansowania w zakresie, w jakim przekracza ono koszty netto świadczenia usługi publicznej.

220    Jeżeli chodzi o argument oparty na rzekomym wykorzystaniu pomocy zgodnie z jej przeznaczeniem, okoliczność ta, przy założeniu jej prawdziwości, również nie powoduje zniknięcia stwierdzonej nadmiernej rekompensaty. Nawet jeżeli zostanie zatwierdzone przez właściwego ministra finansowanie ad hoc może być nadmierne w stosunku do kosztów misji świadczenia usługi publicznej i przez to spowodować zakłócenie konkurencji w stosunku do nadawców komercyjnych.

221    Jeżeli chodzi o argument oparty na ewentualnym zniknięciu w bliskiej przyszłości rozpatrywanych środków rezerwowych, wbrew twierdzeniom NOS Komisja nie mogła uwzględnić go w zaskarżonej decyzji. Zgodnie bowiem z utrwalonym orzecznictwem zgodność z prawem decyzji w sprawie pomocy państwa powinna być oceniana w oparciu o informacje, którymi dysponowała Komisja w momencie jej wydania [wyroki Trybunału: z dnia 14 września 2004 r. w sprawie C‑276/02 Hiszpania przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑8091, pkt 31; z dnia 31 maja 2006 r. w sprawie T‑354/99 Kuwait Petroleum (Nederland) przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑1475, pkt 65].

222    W tym względzie należy jednak zauważyć, że w swojej odpowiedzi na skargę Komisja nie wyklucza, że fakty zaistniałe w 2006 r. mogą mieć znaczenie dla uzgodnień dotyczących wykonania zaskarżonej decyzji prowadzonych z Królestwem Niderlandów w ramach art. 10 WE.

223    Jeżeli chodzi o brak kompetencji Komisji do dokonania kontroli ewentualnych oczywistych błędów w ocenie popełnionych przez państwo członkowskie przy definiowaniu jego usługi publicznej rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych, należy przypomnieć, że – zgodnie ze stanowiskiem Komisji wyrażonym w pkt 22 komunikatu z dnia 20 września 2000 r. w sprawie usług użyteczności publicznej w Europie [COM(2000) 580 wersja ostateczna] – państwa członkowskie posiadają szerokie uprawnienia dyskrecjonalne w kwestii definicji tego, co uważają za usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym. Dlatego definicja tych usług może zostać podana w wątpliwość przez Komisję jedynie w przypadku oczywistego błędu (zob. wyrok Sądu z dnia 15 czerwca 2005 r. w sprawie T‑17/02 Olsen przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑2031, pkt 216 i przytoczone tam orzecznictwo).

224    Zasada ta została powtórzona w pkt 36 komunikatu w sprawie rozpowszechniania programów. Wynika z niego w odniesieniu do definicji usługi publicznej w sektorze rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych, że choć w gestii Komisji nie leży decyzja o tym, czy program powinien być rozpowszechniany w ramach usługi w ogólnym interesie gospodarczym, ani kwestionowanie charakteru lub jakości danego produktu, to jednak powinna ona, jako strażnik traktatu, móc interweniować w przypadku oczywistego błędu.

225    Działanie Komisji w niniejszym przypadku mieściło się zatem w granicach jej kompetencji.

226    Jeżeli chodzi o niezbadanie przez Komisję możliwości zastosowania odstępstw przewidzianych w art. 87 ust. 2 i 3 WE, wystarczy przypomnieć po pierwsze, że NOS nie twierdzi, iż w trakcie postępowania administracyjnego toczącego się przed Komisją podnosiła argument, że płatności ad hoc mogły być objęte tymi odstępstwami i że nie zaprzecza ona twierdzeniu Komisji, zgodnie z którym w piśmie z dnia 30 kwietnia 2004 r. Królestwo Niderlandów wskazało jedynie, iż – przy założeniu, że płatności ad hoc stanowiły pomoc państwa – ich zgodność ze wspólnym rynkiem wynikała z art. 86 ust. 2 WE. Po drugie, należy stwierdzić, że NOS nie podniosła przed Sądem żadnego argumentu pozwalającego uznać, iż zasięg geograficzny niderlandzkiej strefy językowej mógłby w jakikolwiek sposób uzasadniać to, iż Komisja powinna, ze względu na spoczywający na niej obowiązek dobrej administracji, zbadać z urzędu, czy płatności ad hoc mogły być uzasadnione w świetle art. 87 ust. 2 i 3 WE.

227    Jako że żaden z argumentów podnoszonych przez strony skarżące nie jest zasadny, część pierwsza zarzutu trzeciego podnoszonego przez Królestwo Niderlandów i zarzut piąty podnoszony przez NOS, dotyczące naruszenia art. 86 ust. 2 WE w odniesieniu do oceny proporcjonalności, powinny zostać oddalone.

 W przedmiocie braku związku pomiędzy płatnościami ad hoc i zarzucaną nadmierną kompensatą oraz w przedmiocie kosztów, które powinny zostać wzięte pod uwagę przy obliczaniu jej wysokości

–       Argumenty stron

228    NOS podnosi, że Komisja niesłusznie stwierdziła istnienie związku pomiędzy płatnościami ad hoc i nadmierną rekompensatą, której odzyskanie nakazała. Według niej Komisja także niewystarczająco uzasadniła w tym względzie zaskarżoną decyzję i błędnie zinterpretowała art. 86–88 WE.

229    W pierwszej kolejności NOS wskazuje, że Komisja nie ustaliła, w jakim stopniu płatności ad hoc przyczyniły się do utworzenia rezerw leżących u podstaw nadmiernej rekompensaty. Całkowicie możliwe jest, iż rezerwy zostały utworzone ze środków pochodzących z płatności innych niż finansowanie ad hoc, w szczególności z istniejącej pomocy. Nie traciłyby one tego charakteru z powodu przekazania ich na rzecz PO, który mógłby rozdysponować je ponownie wyłącznie na podstawie art. 109a ust. 1 Mediawet. Ponadto według NOS przekazanie rezerw programowych na rzecz PO nie wchodzi w zakres płatności ad hoc, o których mowa w motywach 37–45 zaskarżonej decyzji.

230    W drugiej kolejności NOS nie zgadza się z oceną Komisji, wyrażoną w motywie 129 i nast. zaskarżonej decyzji, zgodnie z którą przychody netto z działań innych niż wykonywanie ich misji świadczenia usługi publicznej powinny być brane pod uwagę przy obliczaniu wysokości środków rezerwowych, ponieważ zasady określone w dyrektywie Komisji 80/723/EWG z dnia 25 czerwca 1980 r. w sprawie przejrzystości stosunków finansowych między państwami członkowskimi a przedsiębiorstwami publicznymi (Dz.U. L 195, s. 35) nie były przestrzegane. W tym względzie Komisja powinna była poddać rachunkowość nadawców świadczących usługę publiczną dodatkowemu badaniu, bez uwzględniania kwoty przychodów pochodzących z działań komercyjnych nadawców świadczących usługę publiczną.

231    Przede wszystkim zdaniem NOS błędem jest uznanie, że poszczególni nadawcy świadczący usługę publiczną posługiwali się rozbieżnymi metodami rachunkowości w odniesieniu do kosztów i korzyści związanych z ich misją świadczenia usługi publicznej.

232    Następnie NOS podnosi, że księgowi nadawców świadczących usługę publiczną czuwali nad dokładnym obliczeniem kosztów, a Commissariat voor der Media (komisarz do spraw mediów) – nad przestrzeganiem uzasadnionego wykorzystania kredytów.

233    Ponadto według NOS działania w ramach usługi publicznej i działania komercyjne stanowiły przedmiot oddzielnej księgowości i różnych systemów zarządzania, stosownie do Handboek Financiele Verantwoording (przewodnika dotyczącego zasad odpowiedzialności finansowej) i wytycznych Commissariat voor der Media. W tym względzie NOS twierdzi, że ów przewodnik, który został powtórzony w niderlandzkich przepisach ustawowych, stosuje się w sposób wiążący do nadawców świadczących usługę publiczną. Natomiast raporty finansowe przygotowywane przez każdego nadawcę świadczącego usługę publiczną wskazują według NOS metody rachunkowości użyte w celu przypisania kosztów do poszczególnych prowadzonych przez nich działań.

234    Oprócz tego ocena dokonana w tym względzie przez Komisję narusza zdaniem NOS art. 87 ust. 1 WE, ponieważ przychody pochodzące z działań komercyjnych nie stanowią środków publicznych.

235    Co więcej, w odpowiedzi na twierdzenia Komisji NOS podnosi, że nie można jej postawić zarzutu z powodu zbyt późnego dokonania przez Królestwo Niderlandów transpozycji dyrektywy 80/723, ponieważ adresatami dyrektyw są wyłącznie państwa członkowskie. Wspomniana dyrektywa nie narzuca zresztą jednej metody rachunkowości. Nawet przy założeniu, że dyrektywa 80/723 nie została prawidłowo transponowana, nie zmienia to faktu, że do Komisji należało przeprowadzenie pogłębionego badania kosztów nadawców świadczących usługę publiczną.

236    Wreszcie zdaniem NOS Komisja niesłusznie „złączyła” w zaskarżonej decyzji finansowanie ad hoc z innymi płatnościami, aby stwierdzić istnienie nadmiernej rekompensaty, chociaż płatności inne niż finansowanie ad hoc stanowią istniejącą pomoc.

237    Komisja nie zgadza się z argumentacją NOS w tym względzie.

–       Ocena Sądu

238    Jeżeli chodzi o pierwsze zastrzeżenie NOS, przywołane w pkt 229 powyżej, z zaskarżonej decyzji wynika (zob. w szczególności pkt 81–89 powyżej) po pierwsze, że finansowanie ad hoc nadawców świadczących usługę publiczną spowodowało w odniesieniu do nich nadmierną rekompensatę, która, co do zasady, zasiliła ich środki rezerwowe, po drugie, że te środki rezerwowe, w części przekraczającej 10% ich rocznego budżetu, zostały przekazane na rzecz PO po raz pierwszy w 2005 r., i po trzecie, że to przekazanie spowodowało z kolei nadmierną rekompensatę w odniesieniu do PO. Wbrew twierdzeniom NOS Komisja w sposób wyraźny ustaliła zatem w zaskarżonej decyzji związek pomiędzy przyznaniem płatności ad hoc na rzecz nadawców świadczących usługę publiczną i nadmierną rekompensatą, z której korzysta PO ze względu na przekazanie na jego rzecz środków rezerwowych tych przedsiębiorstw, związanych z tymi płatnościami.

239    Oprócz tego, w zakresie w jakim NOS podnosi, iż Komisja nie stwierdziła, że środki rezerwowe nadawców świadczących usługę publiczną przekazane na rzecz PO powstały dzięki płatnościom ad hoc, a nie rocznym płatnościom o charakterze stałym, zostało już stwierdzone w pkt 188 powyżej, że argument ten należy oddalić jako bezskuteczny, ponieważ pochodzenie wspomnianych środków rezerwowych nie ma wpływu na ocenę, zgodnie z którą sam w sobie środek ten, polegający na przekazaniu na rzecz PO rezerw nadawców świadczących usługę publiczną, stanowi względem PO nową pomoc dokładającą się do istniejącej pomocy. Odpowiedź na pytanie, czy środki rezerwowe nadawców świadczących usługę publiczną powstały z kwot pochodzących z nowej pomocy, czy z istniejącej pomocy, nie ma zatem wpływu na stwierdzenie przez Komisję, że samo przekazanie środków rezerwowych na rzecz PO stanowiło dla PO nową pomoc.

240    Ponadto Komisja słusznie uznała, że istniejąca pomoc stanowiła już nadmierną rekompensatę potrzeb w zakresie usługi publicznej. Strony skarżące nie przedstawiły dowodów podważających tę analizę. Kwoty przeniesione do środków rezerwowych odpowiadają zatem niewątpliwie nadmiernej rekompensacie. Późniejsze przekazanie tych środków rezerwowych nie zmieniło ich natury. Istnieje wobec tego związek pomiędzy wspomnianym finansowaniem ad hoc i nadmierną rekompensatą.

241    Należy zatem oddalić zastrzeżenie pierwsze podniesione przez NOS.

242    W odniesieniu do zastrzeżenia drugiego, w którym NOS w istocie wskazuje, że Komisja popełniła błąd, biorąc po uwagę wszystkie przychody netto z działań komercyjnych NOS w celu ustalenia istnienia nadmiernej rekompensaty, należy zauważyć, iż w motywach 127–131 zaskarżonej decyzji Komisja wskazała, że wybór ten był wynikiem po pierwsze faktu, iż rachunkowość nadawców świadczących usługę publiczną nie pozwalała prawidłowo przypisać wydatków związanych ze świadczeniem usługi publicznej i wydatków spowodowanych działaniami komercyjnymi. Jest to niezgodne z postanowieniami dyrektywy 80/723, która ma w tym przypadku zastosowanie i którą Królestwo Niderlandów wdrożyło poprzez przyjęcie w 2001 r. specjalnego dekretu zobowiązującego nadawców świadczących usługę publiczną do prowadzenia odrębnej rachunkowości dla wszystkich działań pobocznych i dodatkowych. Po drugie, w zaskarżonej decyzji Komisja wskazała, że wszelkie korzyści nadawców świadczących usługę publiczną, w tym również korzyści pochodzące z działań komercyjnych, powinny być na mocy Mediawet przeznaczane na cele związane z usługą publiczną.

243    Bez dokonywania oceny prawdziwości wpływu ewentualnego nieprawidłowego wdrożenia dyrektywy 80/723, zarzucanego przez Komisję, należy stwierdzić, że zgodnie z przepisami niderlandzkimi wszelkie przychody nadawców świadczących usługę publiczną, w tym również korzyści pochodzące z działań komercyjnych, nadawcy świadczący usługę publiczną powinni przeznaczać na wykonywanie misji świadczenia usługi publicznej. NOS przyznaje to w swoich pismach, stwierdzając, że wykorzystanie przez nią samą lub przez innych nadawców świadczących usługę publiczną jeszcze niewykorzystanych kwot na inny cel byłoby z definicji niemożliwe. W konsekwencji przychody te musiały zostać wzięte pod uwagę przy badaniu ewentualnej nadmiernej rekompensaty.

244    Komisja nie popełniła zatem błędu, uwzględniając przychody netto z działań komercyjnych podmiotów uczestniczących w niderlandzkim systemie publicznego rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych przy obliczaniu nadmiernej rekompensaty ich misji świadczenia usługi publicznej.

245    W tych okolicznościach należy oddalić jako bezskuteczne argumenty NOS, zgodnie z którymi jej rachunkowość jest zgodna ze stosownymi przepisami niderlandzkimi i została zbadana przez księgowych, organ właściwy w sprawach mediów upewnił się o uzasadnionym wykorzystaniu przyznanych środków, a transpozycja dyrektywy 80/723 w Królestwie Niderlandów została dokonana dopiero w 2001 r.

246    Należy ponadto stwierdzić, że strony skarżące oświadczyły na rozprawie, że nie kwestionują danych liczbowych dotyczących PO zawartych w tabeli 4 w motywie 152 zaskarżonej decyzji. Nie dostarczyły one żadnego dowodu mogącego podważyć całość kosztów netto działań publicznych, wyniku netto działań komercyjnych, potrzeb w zakresie finansowania publicznego oraz płatności rocznych – danych liczbowych, na podstawie których Komisja, opierając się wyłącznie na płatnościach rocznych, stwierdziła wystąpienie w odniesieniu do PO nadmiernej rekompensaty w wysokości 20,7 mln EUR, do której dołożyły się płatności ad hoc, których odzyskanie zostało nakazane.

247    Należy zatem oddalić również zastrzeżenie drugie podniesione przez NOS w ramach jej zarzutu trzeciego.

 W przedmiocie niesłusznego uwzględnienia kwoty pochodzącej z FOR przy obliczaniu nadmiernej rekompensaty, jeżeli chodzi o PO, której odzyskanie zostało nakazane, i w przedmiocie braku uzasadnienia w tym względzie

–       Argumenty stron

248    Królestwo Niderlandów w istocie podnosi, iż Komisja popełniła oczywisty błąd w ocenie i uchybiła obowiązkowi uzasadnienia, stwierdzając, że przekazanie na rzecz PO kwoty 33,870 mln EUR pochodzących z FOR stanowiło część nadmiernej rekompensaty, bez zbadania, czy – a jeżeli tak, to w jaki sposób – PO wykorzystał tę kwotę. Tymczasem według Królestwa Niderlandów, gdyby Komisja dokonała tego badania, stwierdziłaby, że w latach 1999–2005 PO wydał całość przekazanych mu kwot pochodzących z FOR, tak iż w 2005 r. nie dysponował już żadnymi środkami pochodzącymi z FOR, które mogłyby zostać zwrócone.

249    Królestwo Niderlandów wskazuje, że wbrew swym twierdzeniom Komisja w momencie wydania zaskarżonej decyzji była świadoma faktu, iż wysokość FOR pod koniec 2006 r. była zerowa, ponieważ w piśmie, które Królestwo Niderlandów skierowało do niej w dniu 3 lutego 2006 r., poinformowało ją, że pod koniec 2005 r. FOR obejmował jedynie kwotę 8,8 mln EUR, a pod koniec 2006 r. – już nic. Co więcej, Komisja mogła kontynuować swoje badanie przez sześć miesięcy w celu uwzględnienia wszystkich istotnych okoliczności.

250    NOS ze swojej strony podnosi, że w zaskarżonej decyzji Komisja nie wskazała żadnego zaniedbania dotyczącego wykorzystania płatności pochodzących z FOR w kwocie 33,8 mln EUR otrzymanych przez NOS, chociaż kwoty te zostały wydane w ramach działalności, w szczególności inwestycji w media cyfrowe, polityki odpowiedzialności, promocji przekazu satelitarnego i radiowego, i zgodnie z protokołami przekazania.

251    Komisja nie zgadza się z argumentacją stron skarżących.

–       Ocena Sądu

252    W odniesieniu do zarzucanego braku uzasadnienia należy stwierdzić, że płatności pochodzące z FOR zostały opisane w pkt 2.3.3 zaskarżonej decyzji, dotyczącym płatności ad hoc, a następnie ocenione przez Komisję w świetle zasad dotyczących pomocy państwa (zob. pkt 83–85 powyżej).

253    W wyniku tej oceny płatności pochodzące z FOR zostały w zaskarżonej decyzji zaliczone do płatności ad hoc stanowiących pomoc państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE (motyw 105 zaskarżonej decyzji), a dokładniej nową pomoc państwa (motyw 111 zaskarżonej decyzji).

254    Wreszcie w zaskarżonej decyzji płatności pochodzące z FOR zostały wzięte pod uwagę przy ocenie proporcjonalności publicznego finansowania, a w szczególności przy obliczaniu nadmiernej rekompensaty, z której skorzystał PO (zob. tabela 4 w motywie 152 zaskarżonej decyzji i motyw 154 zaskarżonej decyzji).

255    Komisja w zaskarżonej decyzji uzasadniła zatem zgodnie z orzecznictwem (zob. pkt 80 powyżej) swoje rozumowanie i wnioski dotyczące płatności pochodzących z FOR.

256    Odnośnie do przeznaczenia płatności pochodzących z FOR, ponieważ w zaskarżonej decyzji Komisja stwierdziła otrzymanie przez PO rekompensaty nadmiernej w stosunku do jego potrzeb w zakresie publicznego finansowania (zob. tabela 4 w motywie 152 zaskarżonej decyzji) z powodu omawianych płatności ad hoc, nie może być ona zobowiązana do sprawdzenia, jaki użytek zrobiłby z nich PO. Gdyby bowiem nawet płatności pochodzące z FOR zostały wykorzystane w sposób właściwy, wciąż stanowiłyby otrzymaną przez PO rekompensatę nadmierną w stosunku do jego potrzeb w zakresie publicznego finansowania, których wysokość nie została zakwestionowana.

257    Jeżeli chodzi o domniemane całkowite przeznaczenie płatności pochodzących z FOR w 2006 r., to zgodnie z utrwalonym orzecznictwem przypomnianym w pkt 221 powyżej zgodność z prawem decyzji w sprawie pomocy państwa powinna być oceniana na podstawie informacji, którymi dysponowała Komisja w momencie jej wydania. Tymczasem zaskarżona decyzja dotyczy okresu od roku 1994 do roku 2005, ostatniego, w odniesieniu do którego Komisja dysponowała ostatecznymi danymi liczbowymi (motyw 10 zaskarżonej decyzji). Uzasadnia to zatem dodatkowo i niezależnie od wszystkiego nieuwzględnienie przez Komisję danych z 2006 r.

258    Część druga zarzutu trzeciego podnoszonego przez Królestwo Niderlandów i argument przedstawiony w tym względzie przez NOS w ramach jej zarzutu trzeciego nie są zatem zasadne.

 W przedmiocie nieuwzględnienia przy obliczaniu kwoty podlegającej zwrotowi związanej z przekazaniem rezerw programowych dziesięcioprocentowego marginesu tolerancji dozwolonego przez Komisję

–       Argumenty stron

259    Królestwo Niderlandów w istocie podnosi, że zgodnie ze swoją praktyką decyzyjną i wiążącym dla niej komunikatem w sprawie rozpowszechniania programów Komisja powinna była zastosować dziesięcioprocentowy margines tolerancji do przekazania na rzecz PO nadwyżek rezerw programowych, zamiast wziąć pod uwagę całość kwot przekazanych do rezerwy.

260    Królestwo Niderlandów twierdzi, że poinformowało Komisję o tej sprawie we właściwym czasie, to znaczy w swoim piśmie z dnia 1 września 2005 r. Wskazuje ono, że gdyby niderlandzki ustawodawca zezwolił niektórym stowarzyszeniom nadawców publicznych na utworzenie rezerw w wysokości nie zaledwie 5%, lecz 10%, kwota przekazana PO byłaby niższa.

261    W odpowiedzi na twierdzenie Komisji, zgodnie z którym władze niderlandzkie miały świadomość faktu, iż zezwoliła ona na margines tolerancji obejmujący 10% kwoty rezerw, Królestwo Niderlandów wskazuje, że choć w decyzji Komisji 2005/217/WE z dnia 19 maja 2004 r. w sprawie środków podjętych przez Danię na rzecz TV2/Danmark (Dz.U. 2006, L 85, s. 1) przyjęta została zasada, zgodnie z którą rezerwy mogą być zachowywane i przenoszone z roku na rok, nie ma tam jednak mowy o żadnym konkretnym odsetku. Co więcej, decyzja 2005/842 została wydana po dokonaniu przeniesienia na rzecz PO.

262    Królestwo Niderlandów zauważa ponadto, że przekazanie części rezerw przekraczającej narzucony przez Komisję dziesięcioprocentowy margines tolerancji zostało postanowione przez PO na podstawie art. 109a ust. 1 Mediawet, nie zaś decyzją władz niderlandzkich.

263    Komisja nie zgadza się z argumentacją Królestwa Niderlandów.

–       Ocena Sądu

264    Ze względu na to, iż Królestwo Niderlandów zarzuca Komisji wzięcie po uwagę całkowitej wysokości transferu rezerw na rzecz PO i nieuwzględnienie dziesięcioprocentowego marginesu tolerancji, należy stwierdzić, że – zgodnie z tym, co ono samo przyznaje w swoich pismach i co jasno wynika z zaskarżonej decyzji (zob. w szczególności motywy 49, 146, 149) – Komisja wzięła pod uwagę kwotę, którą nadawcy świadczący usługę publiczną przekazali na rzecz PO na podstawie przepisów niderlandzkich. Królestwo Niderlandów wydaje się zatem zarzucać Komisji, że nie zastosowała owych 10%, których PO sam nie zastosował, choć zarówno on, jak i władze niderlandzkie znali tę górną granicę.

265    W każdym razie, a zatem niezależnie od daty wejścia w życie decyzji 2005/842, wysokość owej kwoty przekazanej na rzecz PO w rzeczywistości wyniosła, co nie zostało zakwestionowane, 42,457 mln EUR i zdaniem Komisji w tej wysokości wchodzi w skład nadmiernej rekompensaty, z której korzysta PO. Komisja słusznie dokonała analizy nadmiernej rekompensaty otrzymanej przez PO na podstawie dostępnych danych liczbowych. Nie można zarzucić jej, iż nie obliczyła nadmiernej rekompensaty otrzymanej przez PO, uwzględniając fakt, że na podstawie dziesięcioprocentowego marginesu tolerancji, który sama dopuszcza i który można było zastosować do rezerw nadawców świadczących usługę publiczną, nadmierna rekompensata byłaby mniejsza. Do zadań Komisji nie należało uwzględnienie marginesu tolerancji obejmującego 10% rezerw, które ewentualnie nadawcy mogliby zachować, skoro ich nie zachowali, w związku z czym nadmierna rekompensata otrzymana przez PO była wyższa.

266    Tytułem subsydiarnym należy wskazać, że z motywów 147–149 zaskarżonej decyzji wynika, iż zasada przeniesienia pewnego odsetka nadmiernej rekompensaty na rok następny, dopuszczona przez Komisję, ma zastosowanie w ściśle określonych okolicznościach, dotyczy przeniesienia z roku na rok w ramach budżetu każdego z nadawców świadczących usługę publiczną i ma na celu zaradzenie wahaniom kosztów publicznego rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych. Uznanie tego marginesu tolerancji za ogólną regułę, którą należy stosować w przypadku przekazania na rzecz innego podmiotu wspomnianych rezerw nadawców świadczących usługę publiczną stanowiłoby zaprzeczenie celu tej tolerancji. Jak wynika z motywu 113 decyzji 2005/217, i jak zostało to potwierdzone w decyzji 2005/842, celem tej zasady nie jest trwałe zwolnienie państwa członkowskiego z obowiązku zwrotu pomocy. Zgodnie z art. 6 akapit drugi tej decyzji, w przypadku kiedy kwota nadwyżki rekompensaty nie przekracza 10% kwoty rocznej rekompensaty, nadwyżka taka może zostać przeniesiona na kolejny roczny okres rozliczeniowy i odjęta od kwoty rekompensaty należnej za dany okres rozliczeniowy. Co więcej, w swojej skardze Królestwo Niderlandów podnosi, że do wysokości owych 10% rezerwy mogą zostać zachowane i przeniesione na następny rok. Nie odpowiada to okolicznościom niniejszej sprawy, ponieważ kwota, o którą chodzi, właśnie nie została przeniesiona, lecz przekazana na rzecz innego organu.

267    W konsekwencji część trzecia zarzutu trzeciego podnoszonego przez Królestwo Niderlandów nie jest zasadna, a zatem powinna zostać oddalona.

268    Jako że żaden z zarzutów podnoszonych przez skarżące nie jest zasadny, należy oddalić w całości skargę Królestwa Niderlandów w sprawie T‑231/06 i skargę NOS w sprawie T‑237/06.

 W przedmiocie kosztów

269    Zgodnie z art. 87 § 2 regulaminu postępowania kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ strony skarżące przegrały niniejszą sprawę, zgodnie z żądaniem Komisji należy obciążyć je kosztami postępowania.

Z powyższych względów

SĄD (pierwsza izba w składzie powiększonym)

orzeka, co następuje:

1)      Skargi zostają oddalone.

2)      W sprawie T‑231/06 Królestwo Niderlandów zostaje obciążone kosztami postępowania.

3)      W sprawie T‑237/06 Nederlandse Omroep Stichting (NOS) zostaje obciążona kosztami postępowania.

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 16 grudnia 2010 r.

Dehousse Wiszniewska‑Białecka Jürimäe

Dittrich        Soldevila Fragoso

Spis treści

Ramy prawne

Okoliczności powstania sporu

Przebieg postępowania i żądania stron

Co do prawa

W przedmiocie naruszenia prawa do obrony i art. 88 ust. 2 WE

Argumenty stron

Ocena Sądu

W przedmiocie błędnego zakwalifikowania przelewów ad hoc jako pomocy państwa

W przedmiocie błędnego zakwalifikowania przychodów CoBo pochodzących z praw autorskich jako zasobów państwowych

– Argumenty stron

– Ocena Sądu

W przedmiocie nieposiadania charakteru przedsiębiorstwa przez NOS przy realizacji zadań PO

– Argumenty stron

– Ocena Sądu

W przedmiocie niewystąpienia zakłócenia konkurencji i braku uzasadnienia w tym zakresie

– Argumenty stron

– Ocena Sądu

W przedmiocie błędnej interpretacji i niewłaściwego zastosowania ww. w pkt 13 wyroku w sprawie Altmark oraz niewystarczającego uzasadnienia w tym względzie zaskarżonej decyzji

– Argumenty stron

– Ocena Sądu

W przedmiocie niesłusznego zakwalifikowania płatności ad hoc jako nowej pomocy i braku uzasadnienia w tym względzie

Argumenty stron

Ocena Sądu

W przedmiocie błędnego zastosowania art. 86 ust. 2 WE i błędów popełnionych przy obliczaniu zarzucanej nadmiernej rekompensaty, oraz braku uzasadnienia w tym zakresie

W przedmiocie naruszenia art. 86 ust. 2 WE w odniesieniu do oceny proporcjonalności

– Argumenty stron

– Ocena Sądu

W przedmiocie braku związku pomiędzy płatnościami ad hoc i zarzucaną nadmierną kompensatą oraz w przedmiocie kosztów, które powinny zostać wzięte pod uwagę przy obliczaniu jej wysokości

– Argumenty stron

– Ocena Sądu

W przedmiocie niesłusznego uwzględnienia kwoty pochodzącej z FOR przy obliczaniu nadmiernej rekompensaty, jeżeli chodzi o PO, której odzyskanie zostało nakazane, i w przedmiocie braku uzasadnienia w tym względzie

– Argumenty stron

– Ocena Sądu

W przedmiocie nieuwzględnienia przy obliczaniu kwoty podlegającej zwrotowi związanej z przekazaniem rezerw programowych dziesięcioprocentowego marginesu tolerancji dozwolonego przez Komisję

– Argumenty stron

– Ocena Sądu

W przedmiocie kosztów

* Język postępowania: niderlandzki.