WYROK TRYBUNAŁU (dziesiąta izba)
z dnia 7 września 2023 r.(*)
Odwołanie – Dostęp do dokumentów instytucji Unii Europejskiej – Rozporządzenie (WE) nr 1049/2001 – Artykuł 4 ust. 2 tiret pierwsze – Wyjątek od prawa dostępu – Ochrona interesów handlowych – Program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji „Horyzont 2020” (2014–2020) – Dokumenty dotyczące projektu badawczego „iBorderCtrl: Intelligent Portable Border Control System” – Decyzja Europejskiej Agencji Wykonawczej ds. Badań Naukowych (REA) odmawiająca dostępu do niektórych informacji – Nadrzędny interes publiczny
W sprawie C‑135/22 P
mającej za przedmiot odwołanie w trybie art. 56 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wniesione w dniu 25 lutego 2022 r.,
Patrick Breyer, zamieszkały w Kilonii (Niemcy), którego reprezentował J. Breyer, Rechtsanwalt,
wnoszący odwołanie,
w której pozostałymi uczestnikami postępowania są:
Europejska Agencja Wykonawcza ds. Badań Naukowych (REA), którą reprezentowały V. Canetti i S. Payan-Lagrou, w charakterze pełnomocników, te zaś wspierali R. van der Hout i C. Wagner, Rechtsanwälte,
strona pozwana w pierwszej instancji,
popierana przez:
Komisję Europejską, którą reprezentowali F. Erlbacher, A.-C. Simon i A. Spina, w charakterze pełnomocników,
interwenient w postępowaniu odwoławczym,
TRYBUNAŁ (dziesiąta izba),
w składzie: D. Gratsias, prezes izby, M. Ilešič i I. Jarukaitis (sprawozdawca), sędziowie,
rzecznik generalny: M. Campos Sánchez-Bordona,
sekretarz: A. Calot Escobar,
uwzględniając pisemny etap postępowania,
podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii,
wydaje następujący
Wyrok
1 W odwołaniu Patrick Breyer wnosi o uchylenie wyroku Sądu Unii Europejskiej z dnia 15 grudnia 2021 r., Breyer/REA (T‑158/19, zwanego dalej „zaskarżonym wyrokiem”, EU:T:2021:902), którym Sąd częściowo oddalił jego skargę o stwierdzenie nieważności decyzji Europejskiej Agencji Wykonawczej ds. Badań Naukowych (REA) z dnia 17 stycznia 2019 r. [ARES (2019) 266593] (zwanej dalej „sporną decyzją”), odmawiającej mu dostępu do niektórych dokumentów dotyczących projektu „iBorderCtrl: Intelligent Portable Control System” (zwanego dalej „projektem iBorderCtrl”), opracowanym w ramach programu ramowego w zakresie badań naukowych i innowacji „Horyzont 2020” (2014–2020) (zwanego dalej „programem »Horyzont 2020«”).
Ramy prawne
Rozporządzenie nr 1049/2001
2 Rozporządzenie (WE) nr 1049/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 maja 2001 r. w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji (Dz.U. 2001, L 145, s. 43) określa zasady, warunki i ograniczenia prawa dostępu do dokumentów tych instytucji.
3 Motyw 2 tego rozporządzenia ma następujące brzmienie:
„Otwartość pozwala obywatelom na bliższe uczestnictwo w procesie podejmowania decyzji i gwarantuje, że administracja ma większą legitymację, jest bardziej skuteczna i odpowiedzialna względem obywateli w systemie demokratycznym. Otwartość przyczynia się do umacniania zasad demokracji i poszanowania praw podstawowych określonych w art. 6 Traktatu o Unii Europejskiej oraz w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej [(zwanej dalej »kartą«)]”.
4 Artykuł 2 ust. 1 wspomnianego rozporządzenia przewiduje, że każdy obywatel Unii Europejskiej ma prawo dostępu do dokumentów instytucji, z zastrzeżeniem zasad, warunków i ograniczeń określonych w tym rozporządzeniu.
5 Artykuł 4 rozporządzenia nr 1049/2001, zatytułowany „Wyjątki”, stanowi w ust. 2:
„Instytucje odmówią dostępu do dokumentu, jeśli ujawnienie go naruszyłoby ochronę:
– interesów handlowych osoby fizycznej lub prawnej, w tym własności intelektualnej,
[…]
chyba że za ujawnieniem przemawia nadrzędny interes publiczny”.
6 Artykuł 6 ust. 1 tego rozporządzenia stanowi, że „[w]nioskodawca nie jest zobowiązany do podania uzasadnienia wniosku”.
Rozporządzenie nr 58/2003
7 Artykuł 23 rozporządzenia Rady (WE) nr 58/2003 z dnia 19 grudnia 2002 r. ustanawiającego statut agencji wykonawczych, którym zostaną powierzone niektóre zadania w zakresie zarządzania programami wspólnotowymi (Dz.U. 2003, L 11, s. 1) stanowi w ust. 1 akapit pierwszy:
„W przypadku otrzymania wniosku o udzielenie dostępu do dokumentu będącego w ich posiadaniu agencje wykonawcze podlegają rozporządzeniu [nr 1049/2001]”.
Rozporządzenie nr 1290/2013
8 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1290/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. ustanawiające zasady uczestnictwa i upowszechniania [wyników] dla programu „Horyzont 2020” – programu ramowego w zakresie badań naukowych i innowacji (2014–2020) oraz uchylające rozporządzenie (WE) nr 1906/2006 (Dz.U. 2013, L 347, s. 81), zostało uchylone ze skutkiem od dnia 1 stycznia 2021 r., czyli już po wydaniu spornej decyzji, rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/695 z dnia 28 kwietnia 2021 r. ustanawiającym program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji „Horyzont Europa” oraz zasady uczestnictwa i upowszechniania obowiązujące w tym programie oraz uchylającym rozporządzenia (UE) nr 1290/2013 i (UE) nr 1291/2013 (Dz.U. 2021, L 170, s. 1). W konsekwencji to pierwsze rozporządzenie ma w każdym razie zastosowanie w niniejszej sprawie.
9 Artykuł 3 rozporządzenia nr 1290/2013 stanowił:
„Z zastrzeżeniem warunków określonych w umowach, decyzjach lub kontraktach wykonawczych, zachowuje się poufność wszelkich danych, wiedzy oraz informacji przekazywanych w ramach działania jako poufne, z należytym uwzględnieniem przepisów Unii dotyczących ochrony informacji niejawnych i dostępu do nich”.
10 Artykuł 4 ust. 1 tego rozporządzenia stanowił:
„Bez uszczerbku dla art. 3 Komisja [Europejska] na żądanie udostępnia instytucjom, organom, urzędom i agencjom Unii, każdemu państwu członkowskiemu lub państwu stowarzyszonemu wszelkie posiadane przez nią użyteczne informacje dotyczące wyników uzyskanych w ramach działania przez uczestnika, który otrzymał finansowanie unijne, pod warunkiem spełnienia obu następujących warunków:
a) odnośne informacje są istotne z punktu widzenia porządku publicznego;
b) uczestnicy nie przedstawili należycie uzasadnionych i wystarczających powodów nieudostępnienia odnośnych informacji.
[…]”.
11 Artykuł 43 ust. 2 i 3 omawianego rozporządzenia stanowił:
„2. Z zastrzeżeniem wszelkich ograniczeń wynikających z ochrony własności intelektualnej, zasad bezpieczeństwa lub uzasadnionych interesów, każdy uczestnik za pomocą właściwych środków w najwcześniejszym możliwym terminie upowszechnia wyniki będące jego własnością. Terminy w tym zakresie można ustalić w umowie o udzielenie dotacji.
W umowie o udzielenie dotacji określa się wszelkie dodatkowe obowiązki w zakresie upowszechniania i wskazuje się je w programie lub planie prac.
W odniesieniu do upowszechniania wyników poprzez publikacje naukowe zastosowanie ma swobodny dostęp na warunkach określonych w umowie o udzielenie dotacji. […]
W odniesieniu do upowszechniania danych naukowych, w kontekście swobodnego dostępu do takich danych i ich zachowywania, w umowie o udzielenie dotacji można określić warunki, pod którymi zapewniany jest swobodny dostęp do takich wyników, w szczególności w przypadku badań pionierskich [Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERBN)] i badań pionierskich FET [Future and Emerging Technologies] lub w innych właściwych dziedzinach, oraz z uwzględnieniem uzasadnionych interesów uczestników i wszelkich ograniczeń dotyczących ochrony przepisów w zakresie ochrony danych, zasad bezpieczeństwa lub praw własności intelektualnej. W takich przypadkach program lub plan prac wskazuje, czy wymagane jest upowszechnianie danych badawczych poprzez swobodny dostęp.
O wszelkich podejmowanych działaniach w zakresie upowszechniania powiadamia się pozostałych uczestników z wyprzedzeniem. Po otrzymaniu takiego powiadomienia uczestnik może zgłosić sprzeciw, jeśli wykaże, że zamierzone upowszechnianie byłoby z istotną szkodą dla jego uzasadnionych interesów w odniesieniu do jego wyników lub istniejącej wiedzy. W takich przypadkach upowszechnianie nie może zostać zrealizowane, o ile nie zostaną podjęte odpowiednie kroki w celu zabezpieczenia takich uzasadnionych interesów. Terminy w tym zakresie ustala się w umowie o udzielenie dotacji.
3. Do celów monitorowania i upowszechniania przez Komisję lub odpowiedni organ finansujący uczestnicy dostarczają wszelkie niezbędne informacje dotyczące ich działań z zakresu wykorzystywania i upowszechniania, oraz dostarczają dokumenty zgodnie z warunkami określonymi w umowie o udzielenie dotacji. Informacje takie udostępnia się publicznie, z zastrzeżeniem uzasadnionych interesów uczestników, którzy je dostarczyli. W umowie o udzielenie dotacji ustala się między innymi terminy dotyczące wypełniania takich zobowiązań sprawozdawczych”.
Okoliczności powstania sporu
12 Okoliczności powstania sporu i treść spornej decyzji przedstawiono w pkt 1–8 zaskarżonego wyroku. Dla celów niniejszego postępowania można je streścić w podany niżej sposób:
13 W dniu 19 kwietnia 2016 r., w ramach programu „Horyzont 2020”, REA zawarła z członkami konsorcjum umowę o udzielenie dotacji nr 700626 (zwaną dalej „umową o udzielenie dotacji”), mającą na celu finansowanie projektu iBorderCtrl przez okres 36 miesięcy od dnia 1 września 2016 r.
14 Projekt ten miał na celu przetestowanie nowych technologii służących zwiększeniu skuteczności zarządzania kontrolami na granicach zewnętrznych Unii poprzez zapewnienie szybszego zarządzania podróżnymi i szybszego wykrywania nielegalnej działalności.
15 W dniu 5 listopada 2018 r. wnoszący odwołanie zwrócił się do Komisji, na podstawie rozporządzenia nr 1049/2001, z wnioskiem o udzielenie dostępu do szeregu dokumentów dotyczących zarówno zezwolenia na realizację projektu, jak i przebiegu jego realizacji. Wniosek ten został przekazany REA w dniu 7 listopada tego samego roku.
16 W dniu 23 listopada 2018 r. REA poinformowała wnoszącego odwołanie, że uwzględniła jego wniosek o udzielenie dostępu, w odniesieniu do jednego z objętych wnioskiem dokumentów w całości – ponieważ był on publicznie dostępny – a w odniesieniu do innego objętego tym wnioskiem dokumentu częściowo. Agencja ta wskazała również, że oddaliła jego wniosek o udzielenie dostępu do innych dokumentów sporządzonych w trakcie projektu, uzasadniając tę decyzję, po pierwsze, ochroną prywatności i integralności osoby fizycznej w zakresie, w jakim niektóre z tych dokumentów zawierały dane osobowe osób fizycznych uczestniczących w projekcie, a po drugie, ochroną interesów handlowych członków konsorcjum w rozumieniu art. 4 ust. 2 tiret pierwsze tego rozporządzenia.
17 W dniu 26 listopada 2018 r. wnoszący odwołanie złożył ponowny wniosek o udzielenie dostępu, godząc się na utajnienie nazwisk osób fizycznych uczestniczących w projekcie.
18 Sporną decyzją REA udzieliła wnoszącemu odwołanie częściowego dostępu do niektórych objętych wnioskiem dokumentów i oddaliła jego wniosek o udzielenie dostępu w pozostałym zakresie.
Postępowanie przed Sądem i zaskarżony wyrok
19 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 15 marca 2019 r. P. Breyer wniósł skargę o stwierdzenie nieważności spornej decyzji, zarzucając REA, po pierwsze, w odniesieniu do dokumentów dotyczących zezwolenia na realizację projektu iBorderCtrl, że nie rozpatrzyła ona jego wniosku o udzielenie dostępu, a po drugie, w odniesieniu do dokumentów dotyczących przebiegu realizacji tego projektu, że przyznała mu jedynie częściowy dostęp do pierwszej grupy dokumentów i odmówiła mu dostępu do drugiej grupy dokumentów, powołując się na ochronę interesów handlowych członków konsorcjum.
20 Na poparcie tej skargi wnoszący odwołanie podniósł dwa zarzuty, z których tylko pierwszy ma znaczenie dla rozpatrzenia odwołania w niniejszej sprawie.
21 Ten zarzut, w którym zakwestionowano odmowę udzielenia przez REA dostępu lub udzielenie przez tę agencję jedynie częściowego dostępu do dokumentów dotyczących przebiegu realizacji projektu, został podzielony na dwie części, z których pierwsza dotyczyła braku naruszenia ochrony interesów handlowych w rozumieniu art. 4 ust. 2 tiret pierwsze rozporządzenia nr 1049/2001, a druga – istnienia nadrzędnego interesu publicznego uzasadniającego ujawnienie owych dokumentów na podstawie art. 4 ust. 2 ostatnia część zdania tego rozporządzenia.
22 W zaskarżonym wyroku Sąd stwierdził nieważność części spornej decyzji i oddalił skargę P. Breyera w pozostałym zakresie.
Postępowanie przed Trybunałem i żądania stron postępowania odwoławczego
23 Postanowieniem prezesa Trybunału z dnia 4 lipca 2022 r. Komisja została dopuszczona do sprawy w charakterze interwenienta popierającego żądania REA.
24 W swym odwołaniu wnoszący odwołanie wnosi do Trybunału o:
– uchylenie zaskarżonego wyroku w całości;
– stwierdzenie nieważności spornej decyzji oraz
– obciążenie REA kosztami niniejszego postępowania.
25 REA, popierana przez Komisję, wnosi do Trybunału o:
– oddalenie odwołania oraz
– obciążenie P. Breyera kosztami niniejszego postępowania.
W przedmiocie odwołania
26 Na poparcie odwołania wnoszący odwołanie podnosi jeden zarzut oparty zasadniczo na twierdzeniu, że Sąd naruszył prawo przy wyważaniu wchodzących w grę interesów, niesłusznie odmawiając mu pełnego dostępu do dokumentów dotyczących realizacji projektu iBorderCtrl, mimo że interes publiczny w dostępie do informacji przeważa nad interesami handlowymi uczestników tego projektu.
27 REA kwestionuje dopuszczalność odwołania w całości.
W przedmiocie dopuszczalności
Argumentacja stron
28 REA podnosi przede wszystkim, że skoro Sąd w zaskarżonym wyroku częściowo uwzględnił żądania wnoszącego odwołanie, to nie może czerpać korzyści z uchylenia tego wyroku w całości.
29 Agencja ta wyjaśnia następnie, że twierdzenia wnoszącego odwołanie dotyczą nie uzasadnienia zaskarżonego wyroku, lecz szerszego kontekstu politycznego odwołania, że opierają się one na względach ogólnych i że nie wskazują one wyraźnie naruszeń prawa, jakich miał się dopuścić Sąd. Wnoszący odwołanie ograniczył się w jej ocenie do powtórzenia argumentów, mających w głównej mierze charakter materialny i podniesionych już przed Sądem, odnosząc się ponadto do nieustalonych przez Sąd aspektów faktycznych i nie opisując dokładnie – zgodnie z art. 168 § 1 lit. d) i art. 169 § 2 regulaminu postępowania przed Trybunałem – zarzutów i argumentów prawnych.
30 REA utrzymuje wreszcie, że przedmiot odwołania został w sposób niezgodny z prawem rozszerzony, ponieważ wnoszący odwołanie ograniczył się do zakwestionowania pkt 181–205 zaskarżonego wyroku, bez opisania zarzutów i argumentów prawnych, które zamierzał podnieść przeciwko pozostałym częściom tego wyroku.
31 Wnoszący odwołanie podnosi, że nie kwestionuje zaskarżonego wyroku w zakresie, w jakim uwzględniono w nim jego skargę, że jego odwołanie opisuje błędy popełnione przez Sąd i nie ogranicza się do powtórzenia argumentów podniesionych w pierwszej instancji, oraz że prawidłowe wyważenie wchodzących w grę interesów nie jest kwestią faktyczną, lecz kwestią prawną, która może podlegać kontroli Trybunału.
Ocena Trybunału
32 Po pierwsze, należy na wstępie zauważyć, że o ile wnoszący odwołanie pierwotnie wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości, o tyle w pkt 2 swych uwag w przedmiocie przedstawionych przez Komisję uwag interwenienta wyjaśnił, że wnosi o uchylenie tego wyroku jedynie w zakresie, w jakim nie uwzględniono w nim jego skargi.
33 Ponadto z art. 56 akapit drugi statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wynika, że odwołanie może zostać wniesione tylko przez stronę, której żądania nie zostały uwzględnione, w całości lub w części.
34 Ponieważ żądania wnoszącego odwołanie nie zostały uwzględnione w części, jego odwołanie od zaskarżonego wyroku w zakresie, w jakim oddalono w nim w części jego skargę na sporną decyzję, jest dopuszczalne w tym zakresie.
35 Po drugie, należy przypomnieć, iż z art. 256 ust. 1 akapit drugi TFUE, art. 58 akapit pierwszy statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz art. 168 § 1 lit. d) i art. 169 § 2 regulaminu postępowania wynika, że odwołanie powinno precyzyjnie wskazywać zakwestionowane punkty wyroku, o którego uchylenie się wnosi, oraz argumenty prawne, które szczegółowo uzasadniają to żądanie, pod rygorem niedopuszczalności odwołania lub danego zarzutu (wyrok z dnia 23 listopada 2021 r., Rada/Hamas, C‑833/19 P, EU:C:2021:950, pkt 50 i przytoczone tam orzecznictwo).
36 Odwołanie polegające jedynie na powtórzeniu lub dosłownym zacytowaniu zarzutów i argumentów przedstawionych przed Sądem nie odpowiada zatem wymogom uzasadnienia wynikającym z powyższych przepisów (wyrok z dnia 17 grudnia 2020 r., Niemcy/Komisja, C‑475/19 P i C‑688/19 P, EU:C:2020:1036, pkt 33).
37 Niemniej jednak kwestie prawne rozstrzygane w pierwszej instancji mogą ponownie być przedmiotem debaty na etapie rozpatrywania odwołania, jeśli tylko wnoszący odwołanie podważy wykładnię lub stosowanie prawa Unii przez Sąd. Gdyby bowiem wnoszący odwołanie nie mógł oprzeć odwołania na zarzutach i argumentach podniesionych już przed Sądem, postępowanie odwoławcze byłoby częściowo pozbawione sensu (wyroki: z dnia 3 grudnia 2015 r., Włochy/Komisja, C‑280/14 P, EU:C:2015:792, pkt 43; z dnia 10 listopada 2022 r., Komisja/Valencia Club de Fútbol, C‑211/20 P, EU:C:2022:862, pkt 32 i przytoczone tam orzecznictwo).
38 W tym względzie należy stwierdzić, że w odwołaniu, w którym zakwestionowane części zaskarżonego wyroku zostały dokładnie wskazane, wnoszący odwołanie nie dąży jedynie do ponownego rozpatrzenia skargi wniesionej do Sądu, lecz kwestionuje uzasadnienie zawarte w poszczególnych punktach tego wyroku, formułując argumenty prawne zmierzające do wykazania, że Sąd naruszył prawo w odniesieniu do kwalifikacji interesów publicznych powołanych na poparcie wniosku o ujawnienie dokumentów i do wyważenia wchodzących w grę interesów.
39 Tymczasem bezsporne jest, że dokonana przez Sąd kwalifikacja prawna okoliczności faktycznych lub aktu jest kwestią prawną, która może zostać podniesiona w ramach odwołania (wyrok z dnia 12 maja 2022 r., Klein/Komisja, C‑430/20 P, EU:C:2022:377, pkt 41). W niniejszej sprawie sytuacja taka ma miejsce w odniesieniu do kwestii, czy interesy, na które powołuje się skarżący, należy uznać za nadrzędne interesy publiczne w rozumieniu art. 4 ust. 2 in fine rozporządzenia nr 1049/2001.
40 Po trzecie, należy oddalić argumentację REA dotyczącą niedopuszczalności odwołania ze względu na to, że jego przedmiot został nieprawidłowo rozszerzony. Jak podkreślono w pkt 32 niniejszego wyroku, w swych ostatnich pismach procesowych wnoszący odwołanie żąda uchylenia zaskarżonego wyroku jedynie w zakresie, w jakim dotyczy on częściowego oddalenia jego skargi. Ponadto okoliczność, że kwestionuje on tylko niektóre punkty zaskarżonego wyroku, nie może stanowić podstawy niedopuszczalności jego odwołania lub zarzutu.
41 Odwołanie jest zatem dopuszczalne.
Co do istoty
Argumentacja stron
42 Jedyny zarzut wnoszącego odwołanie, w ramach którego utrzymuje on, że Sąd, odmawiając mu pełnego dostępu do dokumentów dotyczących realizacji projektu iBorderCtrl pomimo istnienia nadrzędnego interesu publicznego uzasadniającego ich ujawnienie, naruszył art. 4 ust. 2 rozporządzenia nr 1049/2001, składa się z dwóch części.
43 W pierwszej kolejności wnoszący odwołanie utrzymuje, że Sąd błędnie przyjął, iż nie wykazał on istnienia nadrzędnego interesu publicznego w rozumieniu art. 4 ust. 2 in fine rozporządzenia nr 1049/2001, mimo że powołał się na różne interesy, które jego zdaniem odpowiadają tej kwalifikacji.
44 Po pierwsze, wnoszący odwołanie twierdzi, że istnieje nadrzędny interes publiczny uzasadniający dostęp do dokumentów dotyczących projektu finansowanego w całości ze środków publicznych.
45 Interes publiczny w stworzeniu możliwości przedyskutowania zasadności finansowania ze środków publicznych projektu tak inwazyjnego i dyskusyjnego jak projekt iBorderCrtl ma w jego ocenie znaczenie tym większe, że środki te mogły zostać przeznaczone na realizację innych, mniej kontrowersyjnych projektów badawczych.
46 Po drugie, skarżący twierdzi, że istnieje interes publiczny w zbadaniu podstaw naukowych i wiarygodności technologii wykorzystanej w ramach projektu iBorderCtrl, która ma umożliwić automatyczne wykrywanie kłamstw dzięki analizie mikroekspresji twarzy podróżnych, udzielających odpowiedzi na pytania zadawane im przed ich wjazdem na terytorium Unii.
47 Skarżący powołuje się, po trzecie, na istnienie nadrzędnego interesu publicznego związanego z wpływem, jaki technologie wykorzystywane w ramach projektu iBorderCtrl mogą wywierać na prawa podstawowe.
48 Zapewnienie przejrzystości jest konieczne, ponieważ technologie te wymagają stosowania testów i eksperymentów, wiążą się z wykorzystaniem danych biometrycznych i mogą mieć skutki dyskryminujące, w szczególności w odniesieniu do osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji.
49 Ponadto zdaniem wnoszącego odwołanie eksperymentalny charakter projektu iBorderCtrl oznacza, podobnie jak w przypadku badań klinicznych, że społeczeństwo powinno być informowane już na etapie badań, tak aby mogła odbyć się publiczna debata na temat znaczenia wykorzystywanych technologii oraz aby można było poruszyć kwestie z zakresu etyki i ochrony praw podstawowych.
50 Po czwarte, wnoszący odwołanie utrzymuje, że istnieje nadrzędny interes o charakterze naukowym, medialnym, politycznym i demokratycznym w ujawnieniu dokumentów projektu.
51 Zgodnie z „zasadą powszechności nauki” w interesie naukowym leżałoby ujawnienie wszystkich wyników badań, tak aby mogły one zostać poddane dyskusji i krytyce, zwłaszcza że toczy się debata naukowa na temat tego, czy wysoce kontrowersyjna technologia wizualnego wykrywania kłamstw daje jednoznaczne wyniki.
52 Istnienie szeregu badań poświęconych tym technologiom świadczy bowiem zarówno o wysokim stopniu zainteresowania, jakie budzą one w środowisku naukowym, jak i o niejednoznacznym charakterze wyników uzyskiwanych dzięki ich zastosowaniu. Duża liczba reportaży poświęconych projektowi iBorderCtrl wskazuje z kolei na duże zainteresowanie medialne tego rodzaju projektem, podczas gdy prace Parlamentu Europejskiego świadczą o zainteresowaniu politycznym, jakie on wzbudza.
53 Ponadto zastosowana technologia, pierwotnie przeznaczona do kontroli granicznych, mogłaby być stosowana w innych dziedzinach w celu prowadzenia dochodzeń przeciwko osobom i kontrolowania ich zeznań. W interesie demokratycznym i politycznym leży zatem ustalenie, czy wykorzystanie tych obecnie zakazanych technologii masowej kontroli jest pożądane i czy należy nadać im podstawę prawną.
54 Wnoszący odwołanie zwraca ponadto uwagę, że liczne informacje na temat projektu iBorderCtrl zostały już ujawnione, w tym przez uczestników tego projektu. Jego zdaniem nie leży w interesie publicznym rozpowszechnianie w ten sposób wybiórczych informacji bez stworzenia możliwości ich obiektywnej weryfikacji przez niezależną stronę trzecią.
55 W tych okolicznościach wnoszący odwołanie uważa, że przy wyważaniu wchodzących w grę interesów interesy handlowe członków konsorcjum „nie mają szczególnie dużej wagi” i powinny ustąpić pierwszeństwa interesowi publicznemu polegającemu na zapewnieniu przejrzystości.
56 Interes publiczny powinien przeważyć szczególnie w przypadku dokumentów niezwiązanych ściśle z tajemnicami handlowymi, takich jak etyczne i prawne oceny technologii, plany komunikacji ze społeczeństwem, sprawozdanie dotyczące zarządzania jakością czy dokumenty dotyczące zezwolenia na realizację projektu badawczego.
57 W drugiej kolejności wnoszący odwołanie podnosi, że Sąd naruszył prawo, uznawszy w pkt 194–200 zaskarżonego wyroku, iż przepisy rozporządzenia nr 1290/2013 i rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1291/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. ustanawiającego „Horyzont 2020” – program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji (2014–2020) oraz uchylającego decyzję nr 1982/2006/WE (Dz.U. 2013, L 347, s. 104), jak też postanowienia umowy o udzielenie dotacji, wystarczają do zaspokojenia tego interesu, ponieważ uczestnicy projektu mieli obowiązek podania do wiadomości jego wyników, w szczególności za pośrednictwem ogólnodostępnych publikacji naukowych, REA podejmowała działania w zakresie informowania i reklamy, w ramach których można było wykorzystywać streszczenia sprawozdań, instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii oraz państwa członkowskie miały prawo dostępu do informacji, zgodność z prawem realizacji tego projektu była przedmiotem kontroli, a wreszcie etyczne i prawne oceny tego projektu były przedkładane niezależnemu doradcy ds. etyki.
58 Utrzymuje on przede wszystkim, że ciążący na uczestnikach przedmiotowego projektu badawczego obowiązek publikacji nie umożliwia zaspokojenia interesu publicznego w dostępie do informacji, ponieważ należy opublikować wszystkie dokumenty związane z tym projektem, w tym dokumenty dotyczące stanu badań oraz wykorzystanych materiałów i metod, oraz że obowiązek ten nie obejmuje informacji handlowych uznanych za zasługujące na ochronę.
59 Jego zdaniem społeczeństwo, które finansuje projekt, powinno uzyskać we właściwym czasie dostęp do wszystkich informacji już na etapie badań i rozwoju. Podejście to odpowiada zresztą praktyce stosowanej przez Komisję w odniesieniu do artykułów naukowych związanych z projektami finansowanymi w ramach programu „Horyzont 2020” i systematyce rozporządzenia nr 1290/2013, którego art. 43 ust. 2 przewiduje, że każdy uczestnik tego programu upowszechnia za pomocą właściwych środków w najwcześniejszym możliwym terminie wyniki będące jego własnością. W tym kontekście wnoszący odwołanie zwraca również uwagę, że rozporządzenie nr 1049/2001 nie przewiduje wyjątku od prawa dostępu do informacji w odniesieniu do bieżących projektów badawczo-rozwojowych oraz że wymogi ochrony interesów handlowych uczestników nie są większe w trakcie realizacji projektu niż po jej ukończeniu.
60 W związku z tym zarzuca on Sądowi, że orzekł, iż uczestnicy projektu iBorderCtrl mogą zachować w tajemnicy wszystkie informacje dotyczące konkretnie tego systemu, w tym informacje dotyczące jego zgodności z prawem i dopuszczalności pod względem etycznym, jak też wszelkich związanych z nim zagrożeń i niedogodności.
61 Podnosi on następnie, że także realizowane przez REA działania w zakresie informowania i reklamy nie umożliwiają zaspokojenia interesu publicznego w dostępie do informacji, ponieważ agencja ta jest zobowiązana do zachowania poufności szczególnie chronionych informacji handlowych, a publikowane przez nią informacje, często o charakterze „reklamowym”, nie pozwalają na niezależną czy krytyczną debatę.
62 Wreszcie wnoszący odwołanie uważa, że przysługujące instytucjom, organom i jednostkom organizacyjnym Unii oraz państwom członkowskim prawo dostępu do informacji nie umożliwia zaspokojenia interesu publicznego w uzyskaniu informacji, ponieważ nie chodzi tu o publiczny dostęp do informacji.
63 REA, popierana przez Komisję, twierdzi, po pierwsze, że Sąd należycie stwierdził i uzasadnił brak wykazania przez wnoszącego odwołanie istnienia nadrzędnego interesu publicznego uzasadniającego ujawnienie objętych wnioskiem dokumentów, a po drugie, że wnoszący odwołanie nie zdołał zidentyfikować popełnionych przez Sąd naruszeń prawa, które pozwalałyby podważyć zaskarżony wyrok.
Ocena Trybunału
64 Na wstępie należy zauważyć, że wnoszący odwołanie kwestionuje zaskarżony wyrok jedynie w zakresie, w jakim odmówiono w nim uznania istnienia nadrzędnego interesu publicznego uzasadniającego ujawnienie niektórych dokumentów lub części dokumentów, w odniesieniu do których REA uznała, że są one objęte zakresem wyjątku przewidzianego w art. 4 ust. 2 tiret pierwsze rozporządzenia nr 1049/2001.
65 Ocena Sądu zawarta w pkt 117, 135, 146, 152, 164, 172 i 178 zaskarżonego wyroku, zgodnie z którą REA nie naruszyła prawa, uznając, że ujawnienie informacji zawartych w niektórych dokumentach lub częściach dokumentów może naruszyć interesy handlowe członków konsorcjum, nie jest zatem kwestionowana w ramach niniejszego odwołania, którego jedyny zarzut należy zbadać.
66 Jak stanowi wyraźnie art. 23 rozporządzenia nr 58/2003, agencje wykonawcze, takie jak REA, są zobowiązane do przestrzegania zasad określonych w rozporządzeniu nr 1049/2001.
67 Zgodnie z motywem 1 tego ostatniego rozporządzenia uwzględnia ono wyrażoną w art. 1 akapit drugi TUE wolę prawodawcy Unii, aby wyznaczyć nowy etap w procesie tworzenia coraz ściślejszego związku między narodami Europy, w którym decyzje podejmowane są z możliwie najwyższym poszanowaniem zasady otwartości i jak najbliżej obywateli (wyrok z dnia 21 stycznia 2021 r., Leino-Sandberg/Parlament, C‑761/18 P, EU:C:2021:52, pkt 36 i przytoczone tam orzecznictwo).
68 Ten podstawowy cel Unii znajduje też odzwierciedlenie z jednej strony w art. 15 ust. 1 TFUE, który przewiduje w szczególności, że instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii działają z jak największym poszanowaniem zasady otwartości, zasady przewidzianej również w art. 10 ust. 3 TUE i w art. 298 ust. 1 TFUE, a z drugiej strony w art. 42 karty, zawierającym potwierdzenie prawa dostępu do dokumentów (wyrok z dnia 21 stycznia 2021 r., Leino-Sandberg/Parlament, C‑761/18 P, EU:C:2021:52, pkt 37 i przytoczone tam orzecznictwo).
69 Ponadto z motywu 2 rozporządzenia nr 1049/2001 wynika, że przejrzystość przyczynia się do zwiększenia prawowitości i skuteczności działań instytucji unijnych, a także przypisania tym instytucjom w ramach systemu demokratycznego większej odpowiedzialności przed obywatelami Unii. Pozwala ona na to, by rozbieżne punkty widzenia zostały poddane otwartej debacie, a ponadto przyczynia się do wzrostu zaufania tych obywateli (wyrok z dnia 4 września 2018 r., ClientEarth/Komisja, C‑57/16 P, EU:C:2018:660, pkt 75 i przytoczone tam orzecznictwo).
70 W związku z tym art. 1 tego rozporządzenia przewiduje, że ma ono na celu zapewnienie możliwie najszerszego publicznego dostępu do dokumentów instytucji Unii, z zastrzeżeniem systemu wyjątków uzasadnionych względami leżącymi w interesie publicznym lub prywatnym, które, jako stanowiące odstępstwo od zasady ustanowionej w tym artykule, powinny być interpretowane i stosowane w sposób ścisły (zob. podobnie wyrok z dnia 4 września 2018 r., ClientEarth/Komisja, C‑57/16 P, EU:C:2018:660, pkt 76–78).
71 Wśród tych wyjątków od prawa dostępu znajduje się wyjątek ustanowiony w art. 4 ust. 2 tiret pierwsze rozporządzenia nr 1049/2001, zgodnie z którym instytucje Unii odmawiają dostępu do dokumentu, jeśli ujawnienie go naruszyłoby ochronę „interesów handlowych osoby fizycznej lub prawnej, w tym własności intelektualnej”, chyba że za ujawnieniem danego dokumentu przemawia nadrzędny interes publiczny.
72 System wyjątków przewidziany w art. 4 wskazanego rozporządzenia opiera się zatem na wyważeniu interesów, które w danej sytuacji stoją ze sobą w sprzeczności, czyli po pierwsze, interesów, za którymi przemawia ujawnienie danych dokumentów, a po drugie, interesów zagrożonych ujawnieniem, wobec czego decyzja wydawana w przedmiocie wniosku o udzielenie dostępu do dokumentów zależy od tego, jaki jest interes przeważający w danej sprawie (wyroki: z dnia 14 listopada 2013 r., LPN i Finlandia/Komisja, C‑514/11 P i C‑605/11 P, EU:C:2013:738, pkt 42; z dnia 27 lutego 2014 r., Komisja/EnBW, C‑365/12 P, EU:C:2014:112, pkt 63).
73 W niniejszej sprawie należy zbadać, czy Sąd nie naruszył prawa, dokonując tego wyważenia i odmawiając zakwalifikowania interesów powołanych przez wnoszącego odwołanie jako nadrzędnych interesów publicznych uzasadniających ujawnienie dokumentów, o które chodzi w niniejszej sprawie.
74 W tym względzie należy przede wszystkim zauważyć, że w pkt 187 zaskarżonego wyroku Sąd słusznie stwierdził, iż na podmiocie, który powołuje się na istnienie nadrzędnego interesu publicznego, ciąży obowiązek wskazania w sposób konkretny okoliczności uzasadniających ujawnienie danych dokumentów (zob. podobnie wyrok z dnia 14 listopada 2013 r., LPN i Finlandia/Komisja, C‑514/11 P i C‑605/11 P, EU:C:2013:738, pkt 94).
75 Również słusznie Sąd przypomniał w pkt 188 zaskarżonego wyroku, że chociaż nadrzędny interes publiczny, który mógłby uzasadniać ujawnienie dokumentu, niekoniecznie musi się różnić od zasad leżących u podstaw rozporządzenia nr 1049/2001, to jednak na podstawie samych rozważań o charakterze ogólnym nie można stwierdzić, że zasada przejrzystości ma w danej sytuacji szczególną wagę, która mogłaby przeważyć nad względami uzasadniającymi odmowę ujawnienia dokumentów (zob. podobnie wyroki: z dnia 14 listopada 2013 r., LPN i Finlandia/Komisja, C‑514/11 P i C‑605/11 P, EU:C:2013:738, pkt 92, 93; z dnia 16 lipca 2015 r., ClientEarth/Komisja, C‑612/13 P, EU:C:2015:486, pkt 92, 93; z dnia 14 lipca 2016 r., Sea Handling/Komisja, C‑271/15 P, EU:C:2016:557, pkt 95).
76 W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że zarzut odwołania opiera się częściowo na ogólnych rozważaniach dotyczących konieczności publikowania wszystkich informacji dotyczących projektów finansowanych ze środków publicznych oraz interesu naukowego związanego z publikacją wyników badań technologicznych zgodnie z „zasadą powszechności nauki”.
77 W tym względzie należy zaznaczyć, że okoliczność, iż projekt badawczy korzysta z finansowania z funduszy Unii i ma na celu rozwój nowej technologii, może co do zasady wskazywać na istnienie rzeczywistego interesu publicznego w dostępie do dokumentów dotyczących tego projektu. Jednakże, jak przypomniano w pkt 75 niniejszego wyroku, przedstawienie takiego względu o charakterze ogólnym nie wystarczy do wykazania, że interes ten powinien siłą rzeczy przeważyć nad względami uzasadniającymi odmowę ujawnienia tych dokumentów.
78 W drugiej kolejności należy stwierdzić, że Sąd nie zaprzeczył istnieniu interesu naukowego, medialnego i ogólnego interesu opinii publicznej w upowszechnieniu informacji dotyczących projektu iBorderCtrl, lecz orzekł w pkt 193, 197 i 200 zaskarżonego wyroku, że interes ten został zaspokojony poprzez system upowszechniania wyników przewidziany w rozporządzeniu nr 1290/2013 i w umowie o udzielenie dotacji.
79 Sąd oparł się, po pierwsze, w pkt 194 i 195 zaskarżonego wyroku, na obowiązku w zakresie publikacji wyników spoczywającym na uczestnikach projektu, a po drugie, w pkt 196 tego wyroku, na prawie dostępu instytucji Unii i państw członkowskich do informacji dotyczących wyników projektu.
80 Co się tyczy obowiązków spoczywających na uczestnikach projektu, Sąd zauważył przede wszystkim, że art. 43 ust. 2 rozporządzenia nr 1290/2013 i art. 29.1 umowy o udzielenie dotacji przewidywały spoczywający na tych uczestnikach obowiązek upowszechnienia wyników projektu za pomocą odpowiednich środków, z zastrzeżeniem ewentualnych ograniczeń podyktowanych w szczególności ochroną własności intelektualnej, zasadami bezpieczeństwa czy uzasadnionymi interesami.
81 Sąd stwierdził ponadto, że zakres obowiązku upowszechnienia wyników badań spoczywający na tych uczestnikach został określony w umowie o udzielenie dotacji. Powołał się on na art. 29.2 tej umowy, który stanowi, że należy zapewnić swobodny dostęp do publikacji naukowych dotyczących wyników poddanych wzajemnej weryfikacji, oraz na art. 38.2.1 rzeczonej umowy, który przewiduje, że REA może, przy zachowaniu poufności informacji, wykorzystywać informacje dotyczące projektu i dokumenty, w szczególności streszczenia przeznaczone do publikacji i materiały przeznaczone dla ogółu społeczeństwa, do celów swych działań w zakresie komunikacji i reklamy. Sąd wspomniał także o art. 20.3 lit. a) ppkt (iii) i art. 20.4 lit. a) umowy o udzielenie dotacji, w myśl których uczestnicy muszą przedstawiać REA, wraz z okresowymi sprawozdaniami technicznymi i finansowymi, przeznaczone do publikacji przez REA streszczenia zawierające między innymi przegląd wyników i ich upowszechniania.
82 W odniesieniu do prawa dostępu do informacji dotyczących wyników projektu Sąd zauważył, po pierwsze, że art. 4 rozporządzenia nr 1290/2013 i art. 36.1 umowy o udzielenie dotacji przewidują, na określonych tamże warunkach, dostęp instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii oraz państw członkowskich do informacji dotyczących wyników osiągniętych przez uczestnika, który skorzystał z finansowania Unii, oraz po drugie, że art. 49 tego rozporządzenia zapewnia owym instytucjom, organom i jednostkom organizacyjnym Unii oraz państwom członkowskim prawo dostępu do tych wyników do celów tworzenia, wdrażania i monitorowania polityki lub programów Unii.
83 W tym kontekście należy zbadać, czy Sąd naruszył prawo, uznawszy, że interesy publiczne przywołane przez wnoszącego odwołanie na poparcie jego wniosku o ujawnienie dokumentów zostały spełnione przez system upowszechniania wyników przewidziany w rozporządzeniu nr 1290/2013 i w umowie o udzielenie dotacji.
84 Jak przypomniano w pkt 79 niniejszego wyroku, Sąd oparł się przede wszystkim na obowiązku publikacji wyników spoczywającym na uczestnikach projektu.
85 W tym względzie należy zauważyć, po pierwsze, że wbrew temu, co twierdzi wnoszący odwołanie, Sąd nie stwierdził, iż wszystkie informacje dotyczące konkretnie projektu iBorderCtrl, w tym informacje dotyczące jego zgodności z prawem i dopuszczalności pod względem etycznym, mogły być utrzymywane w tajemnicy.
86 W świetle pkt 194 zaskarżonego wyroku wydaje się, że Sąd stwierdził jedynie, iż ciążący na uczestnikach projektu obowiązek upowszechnienia wyników badań, przewidziany w art. 43 ust. 2 rozporządzenia nr 1290/2013 i w art. 29.1 umowy o udzielenie dotacji, podlegał ograniczeniom podyktowanym ochroną własności intelektualnej, zasadami bezpieczeństwa czy uzasadnionymi interesami.
87 Co się tyczy w szczególności dokumentów dotyczących skutków etycznych i prawnych projektu, z pkt 113–118 zaskarżonego wyroku wynika, że Sąd utrzymał w mocy sporną decyzję jedynie w odniesieniu do dokumentów, które zawierają informacje dotyczące narzędzi i technologii opracowanych konkretnie przez członków konsorcjum w ramach projektu iBorderCtrl. Sąd stwierdził natomiast nieważność tej decyzji w zakresie, w jakim odmówiono w niej dostępu do informacji dotyczących ogólnej etycznej i prawnej oceny systemów wykorzystujących innowacyjne środki technologiczne, takich jak zautomatyzowane wykrywanie kłamstw.
88 Jeśli chodzi o argument wnoszącego odwołanie, zgodnie z którym kryteria przedstawione przez Sąd w zaskarżonym wyroku prowadzą do tego, że cały szereg dokumentów dotyczących wyników projektu, w tym w szczególności dokumenty dotyczące wyników testów pilotażowych, został zachowany w tajemnicy, to należy stwierdzić, iż opiera się on na nieuzasadnionej ekstrapolacji ustaleń Sądu na dokumenty inne niż te, które były przedmiotem wniosku o ujawnienie, a tym samym spornej decyzji.
89 Po drugie, argumentacja wnoszącego odwołanie, zgodnie z którą obowiązek publikacji ciążący na uczestnikach projektu nie jest w stanie zaspokoić interesu publicznego, ponieważ obowiązek ten nie pozwala na publikację informacji handlowych uznanych za zasługujące na ochronę, również nie może zostać uwzględniona. Uwzględnienie tej argumentacji sprowadzałoby się bowiem do domniemania pierwszeństwa interesów publicznych powołanych na poparcie wniosku względem interesów, które uzasadniały odmowę ujawnienia, podczas gdy – jak przypomniano w pkt 74 niniejszego wyroku – to na podmiocie, który powołuje się na istnienie nadrzędnego interesu publicznego, spoczywa ciężar przedstawienia dowodu na tę okoliczność.
90 Po trzecie, dokonane przez wnoszącego odwołanie porównanie z wcześniejszymi „podobnymi” projektami badawczo-rozwojowymi, które mają potwierdzać, że publikacje uczestników takich projektów nie pozwalają na przeprowadzenie debaty publicznej, wynika z ogólnego stwierdzenia odnoszącego się do innych projektów, które nie pozwala wykazać, w szczególności w odniesieniu do projektu iBorderCtrl, że informacje przekazane na podstawie rozporządzenia nr 1290/2013 i umowy o udzielenie dotacji są niewystarczające w świetle wymogu przejrzystości.
91 Po czwarte, wnoszący odwołanie nie wykazał, jakim błędem co do prawa obarczona jest analiza Sądu, w myśl której możliwe było przeprowadzenie popartej wszechstronną wiedzą dyskusji publicznej na temat różnych aspektów będącego w trakcie opracowywania projektu iBorderCtrl w oparciu o wyniki upowszechnione na podstawie tego rozporządzenia i tej umowy.
92 W tym względzie należy przede wszystkim stwierdzić, że z zaskarżonego wyroku nie wynika, iż Sąd uznał, że rozporządzenie nr 1049/2001 przewiduje ogólny wyjątek od prawa dostępu do informacji w odniesieniu do będących w trakcie realizacji projektów badawczo-rozwojowych.
93 Następnie należy zauważyć, że w swej argumentacji wnoszący odwołanie powołuje się w istocie na istnienie nadrzędnego interesu publicznego w rozumieniu art. 4 ust. 2 in fine rozporządzenia nr 1049/2001, który to interes polega na zapoznaniu się ze wszystkimi informacjami dotyczącymi wszystkich etapów finansowanego ze środków publicznych projektu w zakresie badań technologicznych, i który systematycznie przeważa jego zdaniem nad interesami handlowymi uczestniczących w tym projekcie przedsiębiorstw. Argumentacja ta może zostać uwzględniona jedynie w przypadku przyjęcia domniemania, zgodnie z którym uznaje się, że takie informacje leżą w nadrzędnym interesie publicznym. W braku takiego domniemania, jak przypomniano w pkt 74 i 89 niniejszego wyroku, to do wnoszącego odwołanie należy wskazanie w sposób konkretny okoliczności uzasadniających ujawnienie danych dokumentów.
94 W tym względzie należy stwierdzić, że żaden element badanego zarzutu nie pozwala wykazać, iż przedstawiona przez Sąd w pkt 202 zaskarżonego wyroku ocena, zgodnie z którą wnoszący odwołanie nie wykazał, że zasada przejrzystości ma w niniejszym przypadku szczególną wagę i że przeważa ona nad uzasadnionym interesem w ochronie interesów handlowych członków konsorcjum uczestniczących w projekcie, jest błędna pod względem prawnym.
95 W związku z tym Sąd nie naruszył prawa, uznawszy, że powołane przez wnoszącego odwołanie interesy publiczne mogą zostać zaspokojone poprzez obowiązki w zakresie publikacji wyników projektu iBorderCtrl nałożone na uczestników tego projektu na mocy art. 43 ust. 2 rozporządzenia nr 1290/2013, jak też art. 20.3 lit. a) ppkt (iii), art. 20.4 lit. a) oraz art. 29.1, 29.2 i 38.2.1 umowy o udzielenie dotacji.
96 Natomiast Sąd błędnie uznał w pkt 196 zaskarżonego wyroku, że interesy te były zagwarantowane poprzez prawa do udostępniania i dostępu przewidziane na rzecz instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii oraz państw członkowskich w art. 4 i 49 rozporządzenia nr 1290/2013 oraz w art. 36.1 umowy o udzielenie dotacji, podczas gdy, po pierwsze, prawa te, a po drugie, prawo dostępu do dokumentów przewidziane w rozporządzeniu nr 1049/2001 nie odnoszą się do tych samych beneficjentów ani nie mają tych samych celów.
97 Zgodnie bowiem z art. 4 ust. 1 lit. a) i art. 4 ust. 2 rozporządzenia nr 1290/2013 prawo do udostępnienia posiadanych przez Komisję informacji dotyczących wyników osiągniętych przez uczestnika w ramach działania objętego finansowaniem Unii jest zastrzeżone dla instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii oraz państw członkowskich. Umożliwia im ono dostęp, na żądanie, wyłącznie do informacji, które są istotne z punktu widzenia polityki publicznej i które po ujawnieniu pozostają poufne, chyba że zostaną upublicznione lub udostępnione publicznie przez uczestników. Podobnie z art. 49 ust. 1 rozporządzenia nr 1290/2013 wynika, że przewidziane w tym przepisie prawa dostępu do wyników uczestnika, który otrzymał finansowanie unijne, są zastrzeżone dla instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii wyłącznie „do należycie uzasadnionych celów tworzenia, wdrażania i monitorowania polityki lub programów Unii”.
98 Natomiast prawo dostępu przewidziane w rozporządzeniu nr 1049/2001 przysługuje na podstawie art. 2 ust. 1 tego rozporządzenia każdemu obywatelowi Unii i każdej osobie fizycznej lub prawnej mającej miejsce zamieszkania lub siedzibę w państwie członkowskim. Ponadto zgodnie z art. 6 ust. 1 zdanie drugie wspomnianego rozporządzenia wnioskodawca nie jest zobowiązany do podania uzasadnienia wniosku o udzielenie dostępu.
99 Jak słusznie podnosi wnoszący odwołanie, przewidziane w art. 4 rozporządzenia nr 1290/2013 prawo udostępnienia dokumentów nie jest zatem w stanie zaspokoić interesu publicznego, na który powołano się na poparcie wniosku o udzielenie dostępu do dokumentów złożonego na podstawie rozporządzenia nr 1049/2001 przez obywatela Unii lub osobę fizyczną lub prawną mającą miejsce zamieszkania lub siedzibę w państwie członkowskim.
100 Jednakże uzasadnienie przedstawione przez Sąd w pkt 196 zaskarżonego wyroku ma charakter uzupełniający w stosunku do uzasadnienia przedstawionego w pkt 194 i 195 tego wyroku, ponieważ Sąd słusznie uznał, jak wynika z pkt 84–95 niniejszego wyroku, że interesy publiczne, na które powołuje się wnoszący odwołanie, mogły zostać zaspokojone poprzez obowiązki w zakresie publikacji nałożone na uczestników projektów badawczych na mocy art. 43 ust. 2 rozporządzenia nr 1290/2013 oraz art. 20.3 lit. a) ppkt (iii), art. 20.4 lit. a), jak też art. 29.1, art. 29.2 i art. 38.2.1 umowy o udzielenie dotacji. Takie obowiązki nałożone bezpośrednio na tych uczestników pozwalają bowiem na podanie do wiadomości publicznej informacji dotyczących wyników badań, niezależnie od ewentualnych działań w zakresie upowszechniania, które mogą być prowadzone przez Unię lub państwa członkowskie w następstwie skorzystania przez nie z prawa dostępu do tych informacji.
101 W związku z tym argument przedstawiony w tym względzie przez wnoszącego odwołanie należy oddalić. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału w ramach odwołania zarzut skierowany przeciwko jednej z podstaw uzasadnienia zaskarżonego wyroku, którego sentencja opiera się w sposób wystarczający pod względem prawnym na innych podstawach, jest bowiem bezskuteczny i w rezultacie powinien zostać oddalony (zob. podobnie wyroki: z dnia 8 maja 2003 r., T. Port/Komisja, C‑122/01 P, EU:C:2003:259, pkt 17 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 6 października 2021 r., Banco Santander/Komisja, C‑52/19 P, EU:C:2021:794, pkt 127).
102 W trzeciej kolejności, co się tyczy argumentu wnoszącego odwołanie opartego na istnieniu nadrzędnego interesu publicznego wynikającego z naruszeń praw podstawowych, jakie projekt iBorderCtrl mógłby spowodować, Sąd oddalił ten argument, uznając w pkt 198 zaskarżonego wyroku, że właściwe przepisy mające zastosowanie do projektów badawczych i innowacyjnych finansowanych w ramach programu „Horyzont 2020” nakładają na uczestników obowiązek przestrzegania praw podstawowych i zasad uznanych w szczególności w karcie, a na Komisję obowiązek czuwania nad przestrzeganiem tych praw i zasad. Sąd dodał, że wymogi te znalazły zresztą odzwierciedlenie w fakcie, że oceny prawne i etyczne projektu iBorderCtrl są w konkretny sposób uwzględniane w ramach obowiązkowych etapów jego realizacji, a kwestie etyczne podlegają z kolei ocenie przez niezależnego doradcę ds. etyki.
103 Sąd odniósł się w szczególności do art. 19 rozporządzenia nr 1291/2013, art. 14 rozporządzenia nr 1290/2013 w związku z jego motywem 9 oraz art. 34 umowy o udzielenie dotacji.
104 Postępując w ten sposób, Sąd naruszył prawo.
105 Okoliczność, że uczestnicy projektu iBorderCtrl są zobowiązani do przestrzegania praw podstawowych i zasad uznanych w szczególności w karcie oraz że Komisja jest zobowiązana czuwać nad przestrzeganiem tych praw i zasad, nie pozwala bowiem domniemywać braku naruszenia wspomnianych praw i zasad i wykluczyć istnienia nadrzędnego interesu publicznego związanego z ujawnieniem dokumentów dotyczących tego projektu ze względu na możliwe oddziaływanie zastosowanych technik na ochronę praw podstawowych.
106 O ile przypomnienie obowiązku przestrzegania przez uczestników projektu praw podstawowych i spoczywającego na Komisji obowiązku czuwania nad przestrzeganiem tych praw ukazuje znaczenie, jakie prawodawca Unii przywiązuje do ochrony tychże praw, o tyle nie może ono uzasadniać pozbawienia osób trzecich możliwości żądania dostępu do tych dokumentów, w szczególności w celu sprawdzenia, czy uczestnicy projektu i instytucje Unii wywiązali się ze spoczywających na nich obowiązków.
107 Jednakże uzasadnienie przedstawione w pkt 198 zaskarżonego wyroku ma charakter uzupełniający.
108 W pkt 199 tego wyroku Sąd stwierdził bowiem, po pierwsze, że wnoszący odwołanie nie twierdził, iż prawa podstawowe osób uczestniczących w testach pilotażowych w ramach projektu iBorderCtrl nie były przestrzegane, a po drugie, że przywoływany przez niego interes publiczny, który dotyczył w rzeczywistości ewentualnego przyszłego wdrożenia w rzeczywistych warunkach systemów opartych na technikach i technologiach opracowanych w ramach tego projektu, został zaspokojony poprzez upowszechnienie wyników na warunkach określonych w rozporządzeniu nr 1290/2013 i w umowie o udzielenie dotacji.
109 Wnoszący odwołanie nie twierdzi jednak, że jego argumenty zostały przeinaczone w pierwszej instancji.
110 Ponadto z powodów przedstawionych w pkt 84–95 niniejszego wyroku nie można zarzucać Sądowi, że naruszył prawo, uznając, iż skoro projekt iBorderCtrl był jedynie projektem badawczym będącym w fazie rozwoju i mającym na celu wyłącznie testowanie technologii, to interes publiczny, na który powoływał się wnoszący odwołanie, mógł zostać zaspokojony poprzez upowszechnienie wyników projektu na warunkach określonych w rozporządzeniu nr 1290/2013 i w umowie o udzielenie dotacji.
111 Z całości powyższych rozważań wynika, że zarzut należy w części oddalić jako bezskuteczny, a w części odrzucić jako niedopuszczalny.
112 Odwołanie należy zatem oddalić.
W przedmiocie kosztów
113 Zgodnie z art. 138 § 1 regulaminu postępowania, mającym zastosowanie do postępowania odwoławczego na podstawie art. 184 § 1 tego regulaminu, kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę.
114 Ponieważ REA wniosła o obciążenie wnoszącego odwołanie kosztami postępowania, a ten ostatni przegrał sprawę, należy obciążyć go jego własnymi kosztami oraz kosztami poniesionymi przez REA.
115 Zgodnie z art. 140 § 1 regulaminu postępowania, mającym zastosowanie do postępowania odwoławczego na podstawie art. 184 § 1 tego regulaminu, Komisja, która wstąpiła do sprawy w charakterze interwenienta, pokrywa własne koszty.
Z powyższych względów Trybunał (dziesiąta izba) orzeka, co następuje:
1) Odwołanie zostaje oddalone.
2) Patrick Breyer zostaje obciążony własnymi kosztami oraz kosztami poniesionymi przez Europejską Agencję Wykonawczą ds. Badań Naukowych (REA).
3) Komisja Europejska pokrywa własne koszty.
Podpisy