Sprawa T‑442/03

SIC – Sociedade Independente de Comunicação, SA

przeciwko

Komisji Wspólnot Europejskich

Pomoc państwa – Środki przyjęte przez Republikę Portugalską na rzecz nadawcy publicznego RTP w celu sfinansowania powierzonej mu misji publicznej – Decyzja stwierdzająca, że pewne środki nie stanowią pomocy państwa, a inne środki są zgodne ze wspólnym rynkiem – Uznanie za pomoc państwa – Zgodność ze wspólnym rynkiem – Obowiązek przeprowadzenia sumiennego i bezstronnego badania

Streszczenie wyroku

1.      Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Charakter selektywny środka

(art. 87 ust. 1 WE)

2.      Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Pomoc przyznawana przez przedsiębiorstwo publiczne

(art. 87 ust. 1 WE)

3.      Konkurencja – Przedsiębiorstwa zobowiązane do zarządzania usługami w ogólnym interesie gospodarczym – Brak konieczności zastosowania procedury zaproszenia do składania ofert w celu powierzenia tego zadania danemu przedsiębiorstwu

(art. 86 ust. 2 WE; protokół amsterdamski)

4.      Konkurencja – Przedsiębiorstwa zobowiązane do zarządzania usługami w ogólnym interesie gospodarczym – Definicja usług w ogólnym interesie gospodarczym – Uprawnienia dyskrecjonalne państw członkowskich

(art. 86 ust. 2 WE)

5.      Konkurencja – Przedsiębiorstwa zobowiązane do zarządzania usługami w ogólnym interesie gospodarczym – Przestrzeganie przez nadawcę publicznego norm jakościowych, które zostały określone przy powierzaniu mu usługi publicznej – Wyłączna kompetencja państwa członkowskiego

(art. 86 ust. 2 WE)

6.      Pomoc przyznawana przez państwa – Postępowanie administracyjne – Obowiązki Komisji – Sumienne i bezstronne badanie

(art. 86 ust. 2 WE)

1.      Warunku selektywności nie spełnia środek, który – choć przysparza korzyści szczególnej kategorii podmiotów gospodarczych – nie stanowi odstępstwa od normalnego stosowania tego systemu, lecz, przeciwnie, wpisuje się weń, stanowiąc w ten sposób środek nierozłącznie z tym systemem związany lub też, jeśli zaistniałe wskutek zastosowania takiego środka różnice w traktowaniu można uzasadnić naturą i strukturą systemu, w który on się wpisuje.

Jeśli chodzi o ustawodawstwo krajowe zwalniające przedsiębiorstwa publiczne z obowiązku sporządzenia – w trakcie ich przekształcania w spółki akcyjne – zwykle wymaganego aktu notarialnego, Komisja jest zobowiązana zbadać, czy pomimo swego specyficznego charakteru wynikające z tego zwolnienia, zwolnienie z zapłaty opłat notarialnych wymyka się spod kwalifikacji jako pomoc państwa ze względu na to, iż zastosowanie ustawy, które pociąga za sobą to zwolnienie, nie miało na celu uniknięcia przez przedsiębiorstwa publiczne obciążeń, lecz wpisuje się jedynie w logikę krajowego systemu prawnego.

(por. pkt 64–67)

2.      Aby korzyści mogły zostać zakwalifikowane jako pomoc w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE, muszą z jednej strony zostać przyznane bezpośrednio lub pośrednio przy użyciu zasobów państwowych, a z drugiej strony należy je przypisać państwu. Wniosek o możliwości przypisania środka państwu nie może zostać wyciągnięty na podstawie tej tylko okoliczności, że środek ten został przyjęty przez przedsiębiorstwo publiczne. Jeśli bowiem państwo nawet jest w stanie kontrolować przedsiębiorstwo publiczne i wywierać dominujący wpływ na dokonywane przez nie czynności, nie można automatycznie zakładać rzeczywistego sprawowania tej kontroli w konkretnym przypadku. Należy zatem zbadać, czy należy uznać, że władze publiczne były w taki czy inny sposób zaangażowane w przyjęcie tego środka.

W tym zakresie wniosek o możliwości przypisania państwu środka przyjętego przez przedsiębiorstwo publiczne może zostać wyciągnięty na podstawie całokształtu przesłanek, takich jak w szczególności zintegrowanie tego przedsiębiorstwa ze strukturami administracji publicznej, charakter jego działalności i prowadzenie jej na rynku w warunkach normalnej konkurencji z podmiotami prywatnymi, status prawny przedsiębiorstwa podlegającego prawu publicznemu lub prawu spółek, intensywność, z jaką władze publiczne sprawują kontrolę nad zarządem przedsiębiorstwa lub inna przesłanka wskazująca w konkretnym przypadku na zaangażowanie władz publicznych lub nieprawdopodobieństwo braku takiego zaangażowania w przyjęcie danego środka, biorąc pod uwagę jego zakres, treść i ustanawiane w nim warunki.

(por. pkt 93–95, 98, 99)

3.      Ani z art. 86 ust. 2 WE, ani z orzecznictwa dotyczącego tego postanowienia nie wynika, jakoby usługa świadczona w ogólnym interesie gospodarczym mogła zostać powierzona podmiotowi gospodarczemu jedynie w wyniku przeprowadzenia procedury zaproszenia do składania ofert.

Choć prawdą jest, że publiczna usługa nadawcza uznawana jest za usługę świadczoną w ogólnym interesie gospodarczym, a nie za usługę świadczoną w ogólnym interesie o charakterze innym niż gospodarczy, trzeba jednak podnieść, iż to uznanie można wytłumaczyć raczej wywieranym de facto przez ten system publicznego nadawania wpływem na niegdyś konkurencyjny i podlegający zasadom rynkowym sektor nadawczy, niż rzekomo rynkowym charakterem systemu publicznego nadawania. Jak to wynika jasno z protokołu amsterdamskiego w sprawie systemu publicznego nadawania w państwach członkowskich, publiczna usługa nadawcza jest bezpośrednio związana z demokratycznymi, społecznymi i kulturalnymi potrzebami każdego społeczeństwa.

Ta specyfika systemu publicznego nadawania stanowi zresztą podstawę potwierdzonej przez protokół amsterdamski i przysługującej państwom członkowskim swobody w powierzaniu usługi nadawczej świadczonej w ogólnym interesie gospodarczym. Wyjaśnia ona i uzasadnia to, że nie można żądać od państwa członkowskiego, by powierzało ono tę usługę w drodze postępowania przetargowego, w każdym razie w przypadku gdy zdecyduje się ono samo zapewniać świadczenie tej usługi przy pomocy przedsiębiorstwa publicznego.

(por. pkt 145, 153, 154)

4.      Państwa członkowskie dysponują szerokim zakresem uznania w odniesieniu do definicji usług, które uważają za usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym. Stąd definicja tych usług opracowana przez państwo członkowskie może być podana przez Komisję w wątpliwość jedynie w przypadku oczywistego błędu.

Ponadto prawo wspólnotowe w żaden sposób nie sprzeciwia się temu, aby państwo członkowskie określiło usługę nadawczą świadczoną w ogólnym interesie gospodarczym szeroko, obejmując nią nadawanie całościowego programu. Możliwości tej nie może podważyć okoliczność, że nadawca świadczący usługę publiczną prowadzi ponadto działalność gospodarczą, w szczególności polegającą na sprzedaży powierzchni reklamowych. Takie zakwestionowanie sprowadzałoby się bowiem do uzależnienia samej definicji usługi nadawczej świadczonej w ogólnym interesie gospodarczym od sposobu jej finansowania. Usługa świadczona w ogólnym interesie gospodarczym określana jest zaś ex hypothesi w świetle interesu ogólnego, któremu służy, a nie w świetle środków, które zapewniają jej świadczenie.

(por. pkt 195, 201–203)

5.      Jedynie państwo członkowskie jest w stanie dokonać oceny przestrzegania przez nadawcę publicznego norm jakościowych, które zostały określone przy powierzaniu mu usługi publicznej. Komisja powinna co do zasady ograniczyć się do stwierdzenia istnienia mechanizmu kontrolnego, w ramach którego niezależny organ sprawdza przestrzeganie przez tego nadawcę zasad, na których powierzono mu świadczenie tejże usługi. Jedynie sytuacja, w której przekazane Komisji w trakcie dochodzenia informacje zawierają poważne poszlaki, wskazujące na to, że ten mechanizm kontrolny, choć [formalnie] istniejący, nie został wdrożony, może doprowadzić do zbadania przez Komisję, czy to wdrożenie rzeczywiście miało miejsce, przy czym instytucja ta musi czuwać nad tym, aby nie przekroczyć granic tego badania i nie zastąpić oceny dokonanej przez państwo członkowskie swoją szczegółową oceną stanu przestrzegania kryteriów jakościowych.

(por. pkt 212–214)

6.      W ramach postępowania w sprawie kontroli pomocy państwa, strony zainteresowane, inne niż państwo członkowskie, którego sprawa dotyczy, są jedynie uprawnione do uczestnictwa w odpowiednim zakresie w postępowaniu administracyjnym, przy uwzględnieniu okoliczności danego przypadku. W tych okolicznościach strona zainteresowana, która złożyła do Komisji wniosek zmierzający do doprowadzenia tej instytucji do wykonania przysługujących jej uprawnień w celu uzyskania od państwa członkowskiego pewnych informacji, nie jest w żaden sposób uprawniona do żądania od Komisji nadania dalszego biegu jej wnioskowi. Do Komisji należy, w odpowiednim przypadku, ocena użyteczności tego wniosku z punktu widzenia sprawowanej przez tę instytucję kontroli spornych środków. W ocenie tej Komisja może uwzględnić informacje, które już posiada. Przysługujące innym niż państwo członkowskie zainteresowanym stronom ograniczone prawo do uczestnictwa i informacji nie jest jednak w żaden sposób sprzeczne z ciążącym na Komisji w dziedzinie pomocy państwa obowiązkiem przeprowadzenia sumiennego i bezstronnego badania. Choć zaś Komisja posiada pewien zakres uznania, nie może jednak, biorąc pod uwagę ciążący na niej obowiązek przeprowadzenia sumiennego i bezstronnego badania, nie zwrócić się o przekazanie informacji, w stosunku do których wydaje się, że mogą one potwierdzać lub kwestionować inne informacje mające znaczenie dla badania spornego środka, lecz których wiarygodności nie można uznać za dostatecznie wykazaną.

(por. pkt 222–225)