Υπόθεση C‑441/17 R

Ευρωπαϊκή Επιτροπή

κατά

Δημοκρατίας της Πολωνίας

«Ασφαλιστικά μέτρα – Αίτηση λήψεως προσωρινών μέτρων – Οδηγία 92/43/ΕΟΚ – Διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας – Οδηγία 2009/147/ΕΚ – Διατήρηση των άγριων πτηνών»

Περίληψη – Διάταξη του Δικαστηρίου (τμήμα μείζονος συνθέσεως) της 20ής Νοεμβρίου 2017

1.        Ασφαλιστικά μέτρα – Προσωρινά μέτρα – Προϋποθέσεις χορηγήσεως – Fumus boni juris – Επείγον – Σοβαρή και ανεπανόρθωτη ζημία – Σωρευτικός χαρακτήρας – Στάθμιση όλων των εμπλεκομένων συμφερόντων

(Άρθρο 279 ΣΛΕΕ· Κανονισμός Διαδικασίας του Δικαστηρίου, άρθρο 160 § 3)

2.        Ασφαλιστικά μέτρα – Προσωρινά μέτρα – Προϋποθέσεις χορηγήσεως – Επείγον – Σοβαρή και ανεπανόρθωτη ζημία – Ενεργός δασική διαχείριση του δάσους της Białowieża, που αποτελεί τόπο κοινοτικής σημασίας και ζώνη ειδικής προστασίας των πτηνών – Σοβαρή και ανεπανόρθωτη βλάβη του περιβάλλοντος

(Άρθρο 279 ΣΛΕΕ)

3.        Ασφαλιστικά μέτρα – Προσωρινά μέτρα – Προϋποθέσεις χορηγήσεως – Σύσταση ασφάλειας – Προϋποθέσεις

(Άρθρο 279 ΣΛΕΕ)

4.        Ασφαλιστικά μέτρα – Προσωρινά μέτρα – Αρμοδιότητα του δικαστή των ασφαλιστικών μέτρων – Εξουσία λήψεως παρεπόμενων μέτρων με σκοπό να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα των διατασσόμενων προσωρινών μέτρων – Έκταση – Επιβολή χρηματικής ποινής σε περίπτωση μη συμμορφώσεως του εμπλεκόμενου κράτους μέλους προς επιβληθείσα υποχρέωση

(Άρθρο 2 ΣΕΕ· άρθρο 279 ΣΛΕΕ)

1.      Βλ. το κείμενο της διατάξεως.

(βλ. σκέψεις 28-30)

2.      Όσον αφορά τη σχετική με το επείγον προϋπόθεση, σκοπός της διαδικασίας ασφαλιστικών μέτρων είναι η διασφάλιση της πλήρους αποτελεσματικότητας της μελλοντικής οριστικής αποφάσεως, προκειμένου να αποφεύγονται τα κενά στην έννομη προστασία που διασφαλίζει το Δικαστήριο. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού, το επείγον πρέπει να εκτιμάται σε σχέση με την αναγκαιότητα για την έκδοση προσωρινής αποφάσεως προκειμένου να αποφευχθεί σοβαρή και ανεπανόρθωτη βλάβη των συμφερόντων του αιτούντος την προσωρινή προστασία.

Στον διάδικο που προβάλλει τον κίνδυνο σοβαρής και ανεπανόρθωτης βλάβης εναπόκειται να αποδείξει την ύπαρξη του κινδύνου αυτού. Μολονότι δεν απαιτείται συναφώς απόλυτη βεβαιότητα ως προς την επέλευση της ζημίας και αρκεί η σοβαρή πιθανότητα επελεύσεώς της, ο αιτών υποχρεούται να αποδείξει τα πραγματικά περιστατικά που στηρίζουν το ενδεχόμενο μιας τέτοιας ζημίας.

Όσον αφορά την αίτηση ασφαλιστικών μέτρων που υπέβαλε η Επιτροπή στο πλαίσιο της προσφυγής λόγω παραβάσεως κατά της Πολωνίας, η σχετική με το επείγον προϋπόθεση συντρέχει, δεδομένου ότι οι δραστηριότητες ενεργού δασικής διαχειρίσεως στο δάσος της Białowieża, το οποίο αποτελεί τόπο κοινοτικής σημασίας και ζώνη ειδικής προστασίας των πτηνών, είναι ικανές να προκαλέσουν σοβαρή και ανεπανόρθωτη βλάβη στο περιβάλλον. Πράγματι, εφόσον επέλθει, η βλάβη που θα προκληθεί από την κοπή και την απομάκρυνση γηρασκόντων και νεκρών δένδρων, συμπεριλαμβανομένων των ιστάμενων θνησκόντων δένδρων, δεν θα μπορεί να ανορθωθεί σε μεταγενέστερο χρόνο, στην περίπτωση που όντως διαπιστωθούν οι παραβάσεις τις οποίες προσάπτει η Επιτροπή στην Πολωνία. Επιπλέον, η σοβαρότητα της προβαλλόμενης από την Επιτροπή βλάβης αποδεικνύεται από το γεγονός ότι οι δραστηριότητες αυτές, λόγω επίσης της εκτάσεως και της εντάσεώς τους, ενδέχεται, αν συνεχιστούν, να έχουν ως συνέπεια τη μη αναστρέψιμη μετατροπή, αναφορικά με μια μη αμελητέα επιφάνεια, ενός φυσικού δάσους σε δάσος υπό καθεστώς εκμεταλλεύσεως, εξέλιξη που θα μπορούσε να οδηγήσει στην απώλεια οικοτόπων σπάνιων ειδών.

(βλ. σκέψεις 43-45, 59, 61)

3.      Βλ. το κείμενο της διατάξεως.

(βλ. σκέψεις 86, 87)

4.      Το άρθρο 279 ΣΛΕΕ παρέχει στο Δικαστήριο την αρμοδιότητα να επιβάλει οποιοδήποτε προσωρινό μέτρο κρίνει αναγκαίο προκειμένου να διασφαλίσει την αποτελεσματικότητα της οριστικής αποφάσεως.

Συναφώς, ο δικαστής των ασφαλιστικών μέτρων, εφόσον επιληφθεί σχετικής αιτήσεως, υποχρεούται να εξασφαλίζει ότι τα μέτρα που προτίθεται να διατάξει είναι αρκούντως αποτελεσματικά για την επίτευξη του σκοπού αυτού. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, το άρθρο 279 ΣΛΕΕ παρέχει στον δικαστή αυτό ευρύ περιθώριο εκτιμήσεως στο πλαίσιο του οποίου έχει, μεταξύ άλλων, την εξουσία, λαμβάνοντας υπόψη τις περιστάσεις της εκάστοτε υποθέσεως, να διευκρινίζει το αντικείμενο και το περιεχόμενο των ζητούμενων προσωρινών μέτρων καθώς και, αν το κρίνει αναγκαίο, να λαμβάνει, αναλόγως της περιπτώσεως ακόμη και αυτεπαγγέλτως, κάθε παρεπόμενο μέτρο με σκοπό να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα των προσωρινών μέτρων τα οποία διατάσσει.

Ειδικότερα, ο δικαστής των ασφαλιστικών μέτρων πρέπει να είναι σε θέση να διασφαλίζει την αποτελεσματικότητα των εντολών που απευθύνει σε διάδικο δυνάμει του άρθρου 279 ΣΛΕΕ, λαμβάνοντας κάθε μέτρο που αποσκοπεί στη συμμόρφωση του διαδίκου προς τη διάταξη ασφαλιστικών μέτρων. Το μέτρο αυτό μπορεί, μεταξύ άλλων, να συνίσταται στην επιβολή χρηματικής ποινής για την περίπτωση κατά την οποία ο ενδιαφερόμενος διάδικος δεν συμμορφωθεί προς ορισμένη επιβληθείσα υποχρέωση.

Επιπλέον, η επαπειλούμενη επιβολή χρηματικής ποινής, ως μέσο για να υποχρεωθεί κράτος μέλος να συμμορφωθεί προς τα διαταχθέντα από τον δικαστή των ασφαλιστικών μέτρων προσωρινά μέτρα, αποσκοπεί να διασφαλίσει την αποτελεσματική εφαρμογή του δικαίου της Ένωσης, η οποία είναι σύμφυτη με την αρχή του κράτους δικαίου, την οποία κατοχυρώνει το άρθρο 2 ΣΕΕ και η οποία αποτελεί θεμέλιο της Ένωσης.

(βλ. σκέψεις 97, 99, 100, 102)