Sprawa T‑69/04

Schunk GmbH et Schunk Kohlenstoff‑Technik GmbH

przeciwko

Komisji Wspólnot Europejskich

Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Rynek produktów na bazie węgla i grafitu mających zastosowanie w branży elektrycznej i mechanicznej – Zarzut niezgodności z prawem – Artykuł 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 – Przypisanie naruszenia – Wytyczne w sprawie metody ustalania grzywien – Waga i skutki naruszenia – Skutek odstraszający – Współpraca w toku postępowania administracyjnego – Zasada proporcjonalności – Zasada równego traktowania – Żądanie wzajemne podwyższenia grzywny

Streszczenie wyroku

1.      Prawo wspólnotowe – Zasady ogólne prawa – Pewność prawa – Legalność kar

2.      Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Uprawnienia dyskrecjonalne przyznane Komisji w art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 – Naruszenie zasady legalności kar – Brak

(rozporządzenie Rady nr 17, art. 15 ust. 2; komunikat Komisji 98/C 9/03)

3.      Konkurencja – Grzywny – Wynikające z traktatu kompetencje własne Komisji

(art. 81 WE, 82 WE, art. 83 ust. 1 WE, art. 83 ust. 2 lit. a), d) WE, art. 202 tiret trzecie WE, art. 211 tiret pierwsze WE; rozporządzenie Rady nr 17)

4.      Konkurencja – Reguły wspólnotowe – Naruszenia – Przypisanie – Spółki dominujące i spółki zależne – Jednostka gospodarcza – Kryteria oceny

(art. 81 ust. 1 WE)

5.      Skarga o stwierdzenie nieważności – Zarzuty – Zakwestionowanie prawdziwości stanu faktycznego ustalonego decyzją nakładającą sankcje za naruszenie reguł konkurencji – Dopuszczalność – Warunek – Nieuznanie tego stanu faktycznego w trakcie postępowania administracyjnego

(art. 230 WE)

6.      Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Uzgodniona praktyka – Pojęcie

(art. 81 ust. 1 WE)

7.      Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Waga naruszenia

(rozporządzenie Rady nr 17, art. 15 ust. 2; komunikat Komisji 98/C 9/03)

8.      Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Waga naruszenia – Ustalanie cen – Obowiązek przyjęcia przez Komisję za punkt odniesienia, przy ocenie wpływu danego naruszenia na rynek, konkurencji, jaka by istniała na rynku w przypadku braku tego naruszenia

(rozporządzenie Rady nr 17, art. 15 ust. 2; komunikat Komisji 98/C 9/03, pkt 1A)

9.      Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Podział zainteresowanych przedsiębiorstw na kategorie, w których określono konkretną kwotę wyjściową

(rozporządzenie Rady nr 17, art. 15 ust. 2; komunikat Komisji 98/C 9/03, pkt 1A)

10.    Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Odstraszający charakter – Wymóg ogólny, którym winna kierować się Komisja w trakcie całego procesu obliczania grzywien (rozporządzenie Rady nr 17, art. 15; komunikat Komisji 98/C 9/03, pkt 1A)

11.    Konkurencja – Reguły wspólnotowe – Stosowanie przez Komisję – Autonomia w stosunku do ocen dokonywanych przez władze państw trzecich

(art. 3 ust. 1 lit. g) WE, art. 81 WE)

12.    Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Obniżenie kwoty grzywny w zamian za współpracę przedsiębiorstwa, któremu zarzucono naruszenie

(rozporządzenie Rady nr 17; komunikat Komisji 96/C 207/04)

13.    Konkurencja – Grzywny – Kwota – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Kontrola sądowa – Nieograniczone prawo orzekania

(art. 229 WE, 230 WE,  231 WE; rozporządzenie Rady nr 17, art. 17; regulaminu Sądu)

1.      Zasada legalności kar, która wynika z zasady pewności prawa, ogólnej zasady prawa wspólnotowego, stawia zwłaszcza wymóg, aby każde uregulowanie wspólnotowe było jasne i dokładne w szczególności w przypadku, gdy nakłada ono lub dopuszcza nałożenie sankcji po to, aby zainteresowane osoby mogły poznać jednoznacznie swoje prawa i obowiązki, które z niego wynikają, i aby mogły w konsekwencji podjąć odpowiednie działania. Tę zasadę, która stanowi część tradycji konstytucyjnych wspólnych państwom członkowskim i która została ugruntowana w różnych umowach międzynarodowych, w szczególności w art. 7 europejskiej konwencji praw człowieka, muszą uwzględniać zarówno normy natury karnej, jak i szczególne instrumenty administracyjne nakładające lub dopuszczające nałożenie sankcji administracyjnych. Ma ona nie tylko zastosowanie do norm, które określają elementy składowe naruszenia, ale także do tych, które definiują konsekwencje wynikające z naruszenia tych norm. W tym względzie z art. 7 ust. 1 tej konwencji wynika, że ustawa musi jasno określać czyny zabronione i kary, którymi są one zagrożone. Warunek ten jest spełniony, jeśli zainteresowany na podstawie treści przepisu i w razie potrzeby na podstawie wykładni dokonanej przez sądy jest w stanie określić, jakie działania i zaniechania grożą pociągnięciem go do odpowiedzialności karnej.

Z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wynika, że aby spełnić wymogi tego przepisu, nie jest wymagane, aby przepisy, na których podstawie są nałożone sankcje, były tak dokładnie sformułowane, żeby konsekwencje, które mogą wyniknąć z naruszenia tych przepisów, dały się przewidzieć z całkowitą pewnością. W istocie zgodnie z tym orzecznictwem istnienie niewyraźnych pojęć w przepisie nie prowadzi koniecznie do naruszenia art. 7 europejskiej konwencji praw człowieka, a przyznanie przez ustawę uprawnień dyskrecjonalnych nie jest sprzeczne z wymogiem przewidywalności, pod warunkiem że zakres i zasady wykonywania tych uprawnień są wystarczająco jasno określone z uwagi na uzasadnione interesy, które wchodzą w grę, w celu zapewnienia jednostce odpowiedniej ochrony przed arbitralnością. W tym względzie poza tekstem samej ustawy Europejski Trybunał Praw Człowieka bierze także pod uwagę, czy niedookreślone pojęcia, które zostały użyte, zostały sprecyzowane w utrwalonym i opublikowanym orzecznictwie. Ponadto uwzględnienie tradycji konstytucyjnych wspólnych państwom członkowskim nie prowadzi do innej wykładni ogólnej zasady prawa wspólnotowego, jaką jest zasada legalności kar.

(por. pkt 28, 29, 32–34)

2.      Artykuł 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 dotyczącego nakładania grzywien na przedsiębiorstwa, które dopuściły się naruszenia reguł konkurencji, nie narusza zasady legalności kar.

Komisja nie dysponuje bowiem nieograniczonym zakresem swobodnego uznania przy ustalaniu grzywien, ponieważ winna przestrzegać górnej granicy grzywien w zależności od obrotu danych przedsiębiorstw i powinna uwzględnić wagę i czas trwania naruszenia. Ponadto górna granica określona w wysokości 10% obrotu osiągniętego przez dane przedsiębiorstwo jest rozsądna w świetle interesów, których broni Komisja, ścigając i karząc za naruszenia reguł konkurencji, oraz w świetle art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17, który pozwala na przyjęcie systemu odpowiadającego podstawowym zadaniom Wspólnoty. Podobnie Komisja jest zobowiązana, jeśli ustala grzywny, do przestrzegania ogólnych zasad prawa, a przede wszystkim zasad równego traktowania i proporcjonalności. W dodatku Komisja wypracowała pod nieograniczoną kontrolą sądu wspólnotowego praktykę administracyjną znaną i dostępną, która chociaż nie stanowi ram prawnych dla grzywien, może służyć jako odniesienie, jeśli chodzi o przestrzeganie zasady równego traktowania, uwzględniając fakt że zwiększenie poziomu grzywien w granicach ustalonych w art. 15 ust. 2 jest zawsze możliwe, jeśli wymaga tego skuteczne stosowanie reguł konkurencji. Ponadto Komisja wydała wytyczne dotyczące ustalania grzywien, wyznaczając sobie w ten sposób granice swobodnego uznania i przyczyniając się do zagwarantowania pewności prawa, i winna przestrzegać zasad równego traktowania i ochrony uzasadnionych oczekiwań. Wydanie przez Komisję tychże wytycznych, wpisujących się w ramy prawne wyznaczone przez art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17, przyczyniło się jedynie do sprecyzowania granic swobodnego uznania przysługującego Komisji już na podstawie tego przepisu, przy czym nie można stąd wywieść, że określenie przez prawodawcę wspólnotowego zakresu kompetencji Komisji w omawianej dziedzinie było początkowo niewystarczające. Wreszcie Komisja jest zobowiązana na podstawie art. 253 WE do uzasadnienia decyzji nakładających grzywnę.

(por. pkt 35, 36, 38–44, 46)

3.      Uprawnienie do nakładania grzywien w przypadku naruszenia art. 81 WE i 82 WE pierwotnie należało do Rady, która z kolei przeniosła je lub do którego wykonania upoważniła Komisję w rozumieniu art. 202 tiret trzecie WE. Zgodnie z art. 83 ust. 1 i art. 83 ust. 2 lit. a) i d) WE oraz art. 211 tiret pierwsze WE uprawnienia te wynikają z funkcji przypisanej Komisji, która czuwa nad stosowaniem prawa wspólnotowego; ta funkcja została sprecyzowana, ujęta w ramy i sformalizowana przez rozporządzenie nr 17 w odniesieniu do art. 81 WE i 82 WE. Uprawnienie do nakładania grzywien przyznane Komisji na mocy tego rozporządzenia wynika zatem z postanowień samego traktatu i ma na celu umożliwienie skutecznego stosowania zakazów ustanowionych w tych postanowieniach.

(por. pkt 48, 49)

4.      Niezgodne z zasadami konkurencji zachowanie przedsiębiorstwa można przypisać innemu przedsiębiorstwu wtedy, gdy jego zachowanie na rynku nie jest wynikiem autonomicznej decyzji, ale zasadniczo zastosowania wytycznych wydanych przez to inne przedsiębiorstwo ze względu na istniejące między nimi powiązania natury ekonomicznej i prawnej. Tak więc zachowanie spółki zależnej można przypisać spółce dominującej, jeżeli spółka zależna nie kształtuje w sposób niezależny swego postępowania na rynku, lecz stosuje co do zasady wytyczne udzielone jej przez spółkę dominującą, a te dwa przedsiębiorstwa stanowią jednostkę gospodarczą.

W szczególnym przypadku, w którym spółka dominująca posiada 100% kapitału swojej spółki zależnej, będącej sprawcą naruszenia, istnieje zwykłe domniemanie, że ta spółka dominująca wywiera decydujący wpływ na zachowanie swojej spółki zależnej i że stanowią one zatem jedno przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 81 WE. Z tego względu do spółki dominującej, która kwestionuje przed sądem wspólnotowym decyzję Komisji nakładającą na nią grzywnę za zachowanie jej spółki zależnej, należy obalenie tego domniemania poprzez przedstawienie materiału dowodowego, za którego pomocą można dowieść niezależnego charakteru jej spółki zależnej.

Okoliczność, iż spółka dominująca posiadająca 100% kapitału swojej spółki zależnej jest spółką holdingową, nie wystarcza, aby scharakteryzować niezależność funkcjonalną i strukturalną spółki zależnej.

Pojęcie holdingu obejmuje bowiem różne sytuacje. Zasadniczo holding można zdefiniować jako spółkę, która posiada udziały w jednej lub w większej liczbie spółek w celu sprawowania nad nimi kontroli. Spółka holdingowa, której celem jest nabywanie, sprzedaż, administrowanie, a w szczególności strategiczne zarządzanie udziałami w przemyśle, może być holdingiem finansowym nieprowadzącym żadnej działalności przemysłowej lub handlowej lub spółką prowadzącą działalność polegającą na zarządzaniu i kierowaniu spółkami zależnymi. W kontekście grupy spółek holding finansowy ma na celu gromadzenie udziałów w różnych spółkach i jego zadaniem jest zapewnienie jednolitego kierowania tymi spółkami. Może również istnieć jednolite kierowanie i koordynacja między spółką holdingową a jej spółką zależną, które może wskazać na uwzględnienie interesów grupy. Fakt, że spółka jest holdingiem, którego zadaniem jest zarządzanie udziałami w kapitale pozostałych spółek, sam nie wystarczy zatem, by obalić domniemanie wynikające z faktu posiadania całego kapitału zakładowego spółki zależnej.

(por. pkt 55, 56, 59–64, 66, 70)

5.      Pismo w sprawie przedstawienia zarzutów, które ma na celu zapewnienie przedsiębiorstwom będącym jego adresatami skutecznego wykonywania prawa do obrony, skutkuje zakreśleniem przedmiotu postępowania wszczętego przeciwko przedsiębiorstwu, ponieważ określa ono stanowisko Komisji względem tego przedsiębiorstwa. Instytucja nie ma zatem prawa przedstawić w swojej decyzji zarzutów, które nie zostały wskazane w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów.

Komisja powinna zająć stanowisko w kwestii dalszego przebiegu postępowania administracyjnego między innymi na podstawie odpowiedzi na pismo w sprawie przedstawienia zarzutów przekazane przez przedsiębiorstwa będące jego adresatami.

W tych okolicznościach, w braku wyraźnego uznania faktów przez przedsiębiorstwo, przeciwko któremu toczy się postępowanie o naruszenie reguł konkurencji, Komisja musi jeszcze ustalić okoliczności faktyczne, a przedsiębiorstwo ma prawo przedstawić w odpowiednim momencie, a w szczególności w ramach postępowania sądowego, wszelkie środki obrony, które uzna za przydatne. Nie ma to natomiast miejsca w razie uznania okoliczności faktycznych przez dane przedsiębiorstwo.

Takie rozwiązanie nie prowadzi do ograniczenia możliwości wniesienia skargi przez przedsiębiorstwo ukarane przez Komisję, ale do uściślenia zakresu, w jakim możliwe jest podniesienie zastrzeżenia przed sądem wspólnotowym, aby uniknąć wszelkiego przerzucenia zadania związanego z ustaleniem okoliczności faktycznych leżących u podstaw danego naruszenia z Komisji na tenże sąd, który to sąd, rozpatrując skargę wniesioną na podstawie art. 230 WE, jest właściwy do zbadania zgodności z prawem danej decyzji.

(por. pkt 80, 81, 84, 85)

6.      Jak wynika z treści art. 81 ust. 1 WE, uzgodniona praktyka obejmuje – poza uzgodnieniem przedsiębiorstw – zachowanie na rynku będące wynikiem tego uzgodnienia i związek przyczynowo‑skutkowy pomiędzy nimi. Należy domniemywać, z zastrzeżeniem przeciwnego dowodu, który muszą przedstawić podmioty zainteresowane, że przy określaniu swojego zachowania na rynku przedsiębiorstwa uczestniczące w uzgodnieniu i działające na rynku uwzględniają informacje, które wymieniły ze swoimi konkurentami.

(por. pkt 118)

7.      Przy określaniu kwoty grzywny za naruszenie reguł konkurencji wagę naruszenia ustala się na podstawie licznych okoliczności, takich jak szczególne okoliczności sprawy, jej kontekst i odstraszające działanie grzywien, w odniesieniu do których Komisja dysponuje swobodnym uznaniem. Aby określić wagę naruszenia, Komisja może zatem uwzględnić fakt, iż przedsiębiorstwa podjęły wiele środków ostrożności, by uniknąć wykrycia kartelu, jak również szkodę poniesioną przez szeroki krąg odbiorców.

Gdy chodzi o szeroki krąg odbiorców, nie wszystkie naruszenia prawa konkurencji szkodzą w ten sam sposób konkurencji i konsumentom. Uwzględnienie szkody poniesionej przez odbiorców przy określaniu wagi naruszenia różni się od uwzględnienia zdolności ekonomicznej członka kartelu do wyrządzenia szkody konkurencji i konsumentom, które następuje na etapie obliczania kwoty grzywny przewidzianym w wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 oraz art. 65 ust. 5 traktatu EWWiS i mającym na celu zróżnicowane traktowanie w szczególności w wypadku, gdy w naruszeniu uczestniczy kilka przedsiębiorstw.

(por. pkt 153, 154, 156)

8.      W celu oceny rzeczywistego wpływu naruszenia na rynek Komisja jest zobowiązana do przyjęcia za punkt odniesienia konkurencji, jaka normalnie istniałaby w przypadku braku naruszenia.

Jeśli chodzi o kartele cenowe, Komisja może zasadnie uznać, że naruszenie miało wpływ na rynek, opierając się na fakcie, że członkowie kartelu podjęli działania mające na celu zastosowanie ustalonych cen, na przykład poprzez poinformowanie o nich klientów, wydanie pracownikom instrukcji, że mają traktować je jako podstawę do negocjacji i poprzez kontrolowanie ich stosowania przez ich konkurentów oraz ich własne oddziały sprzedaży. Do stwierdzenia istnienia wpływu na rynek wystarczy bowiem, że ustalone ceny posłużyły jako podstawa do ustalenia cen pojedynczych transakcji i ograniczyły możliwość negocjacji ze strony klientów.

Natomiast, jeżeli Komisja udowodni wprowadzenie kartelu w życie, nie można od niej wymagać, by systematycznie wykazywała, że porozumienia rzeczywiście pozwoliły określonym przedsiębiorstwom uzyskać poziom cen transakcji wyższy od poziomu, który byłby osiągnięty przy braku kartelu. W tym względzie nie można dopuścić tezy, zgodnie z którą sam fakt, iż poziom cen transakcji byłby inny w przypadku braku zmowy, może być uwzględniony w celu określenia wagi naruszenia. Ponadto nieproporcjonalne byłoby wprowadzenie wymogu przeprowadzenia tego dowodu, ponieważ pochłonęłoby ono znaczne koszty, biorąc pod uwagę, że wymagałoby zastosowania teoretycznych obliczeń, opartych na wzorach ekonomicznych, których dokładność byłoby trudno skontrolować sądowi i których niezawodność nie jest pewna.

Przy ocenie wagi naruszenia decydujące znaczenie ma ustalenie, że członkowie kartelu zrobili wszystko, co było w ich mocy, aby ich zamiary przyniosły rzeczywisty skutek. Członkowie ci nie mogą powoływać na swoją korzyść czynników zewnętrznych, które pokrzyżowały ich zamiary, i wskazywać ich jako okoliczności uzasadniających obniżenie grzywny.

Komisja może zatem słusznie oprzeć się na okoliczności, iż kartel został wprowadzony w życie, by stwierdzić istnienie wpływu na rynek, przy czym nie jest konieczne precyzyjne zmierzenie znaczenia tego wpływu.

Zakładając nawet, iż Komisja nie wykazała w sposób wymagany prawem rzeczywistego wpływu kartelu, uznanie niniejszego naruszenia za „bardzo poważne” byłoby mimo to właściwe. Trzy aspekty oceny wagi naruszenia zgodnie z wytycznymi w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 oraz art. 65 ust. 5 traktatu EWWiS, którymi są jego charakter, rzeczywisty wpływ na rynek, tam gdzie może to być zmierzone, oraz rozmiar właściwego rynku geograficznego, nie mają bowiem tej samej wartości przy ocenie ogólnej. Charakter naruszenia odgrywa zasadniczą rolę w szczególności przy badaniu przesłanek „bardzo poważnych” naruszeń. W tym względzie z opisu bardzo poważnych naruszeń zawartego w wyżej wymienionych wytycznych wynika, że porozumienia lub uzgodnione praktyki, których celem jest między innymi ustalenie cen, mogą na podstawie samego ich charakteru spowodować uznanie ich za „bardzo poważne” bez konieczności dokonania charakterystyki tych zachowań z punktu widzenia wpływu na rynek czy określonego obszaru geograficznego. Wniosek ten poparty jest faktem, że o ile opis poważnych naruszeń wyraźnie wspomina o wpływie na rynek oraz skutkach wywoływanych na dużych obszarach wspólnego rynku, to opis bardzo poważnych naruszeń nie zawiera żadnego wymogu konkretnego wpływu na rynek ani skutków dotyczących określonego obszaru.

(por. pkt 165–169, 171)

9.      Wytyczne w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 oraz art. 65 ust. 5 traktatu EWWiS przewidują uwzględnienie wielu okoliczności przy ocenie wagi naruszenia celem ustalenia kwoty grzywny, do których zalicza się w szczególności charakter naruszenia, jego rzeczywisty wpływ, zasięg geograficzny rynku, którego dotyczyło naruszenie, oraz konieczność zapewnienia grzywnie odstraszającego skutku. Chociaż nie przewidują one obliczania kwoty grzywien na podstawie całkowitego lub właściwego obrotu, to wyżej wymienione wytyczne nie sprzeciwiają się uwzględnieniu tych obrotów przy ustalaniu kwoty grzywny celem poszanowania ogólnych zasad prawa wspólnotowego lub uwzględnieniu ich, gdy wymagają tego okoliczności.

Zgodnie z pkt 1A akapity czwarty i szósty wytycznych w przypadku bezprawnego kartelu, mając na uwadze dużą różnicę w wielkości zainteresowanych przedsiębiorstw, w celu uwzględnienia określonego znaczenia każdego z nich, a zatem rzeczywistego wpływu ich zachowania stanowiącego naruszenie na konkurencję, Komisja może potraktować przedsiębiorstwa uczestniczące w naruszeniu w zróżnicowany sposób. Może ona w tym celu podzielić zainteresowane przedsiębiorstwa na kilka kategorii, opierając się na obrocie osiągniętym przez każde z przedsiębiorstw w zakresie produktów, których dotyczy dane postępowanie, wliczając w szczególności wartość użytku własnego każdego przedsiębiorstwa. Uzyskuje w ten sposób udział w rynku, który odpowiada względnemu znaczeniu każdego przedsiębiorstwa w naruszeniu i jego rzeczywistej ekonomicznej możliwości wyrządzenia znacznej szkody konkurencji.

(por. pkt 176, 177)

10.    Sankcje przewidziane w art. 15 rozporządzenia nr 17 mają na celu położenie kresu bezprawnym zachowaniom, ale także zapobieżenie ich powtórzeniu się. Odstraszanie jest zatem jednym z celów grzywien za naruszanie reguł konkurencji, a wymóg jego zapewnienia stanowi wymóg ogólny, którym Komisja musi się kierować w trakcie całego procesu obliczania grzywien, i nie oznacza koniecznie, aby w procesie tego obliczania był wyodrębniony jakiś szczególny etap mający na celu przeprowadzenie ogólnej oceny wszystkich okoliczności istotnych w realizacji tego celu.

Co się tyczy uwzględnienia celu w postaci odstraszania, Komisja nie przedstawiła w wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 oraz art. 65 ust. 5 traktatu EWWiS metody ani zindywidualizowanych kryteriów, których wyraźne określenie mogłoby być wiążące. W ramach wskazówek dotyczących oceny wagi naruszenia pkt 1A akapit czwarty wytycznych wskazuje jedynie na konieczność określenia kwoty grzywny na poziomie, który zapewni jej wystarczająco odstraszający skutek.

(por. pkt 191–193)

11.    Wykonywanie uprawnień przez władze państw trzecich, na których spoczywa obowiązek ochrony wolnej konkurencji, podlega, w ramach ich właściwości miejscowej, specyficznym dla tych państw wymogom. Elementy stanowiące podwaliny systemów prawnych innych krajów w dziedzinie konkurencji obejmują nie tylko szczególne cele i założenia, lecz także prowadzą do przyjęcia konkretnych przepisów materialnych oraz do wywarcia bardzo zróżnicowanych skutków prawnych w zakresie prawa administracyjnego, karnego czy cywilnego, w sytuacji gdy władze tych krajów wykazały istnienie naruszeń reguł mających zastosowanie w zakresie konkurencji. Zupełnie inna jest natomiast sytuacja prawna przedsiębiorstwa, wobec którego w dziedzinie konkurencji znajduje zastosowanie wyłącznie prawo wspólnotowe i prawo co najmniej jednego państwa członkowskiego, czyli sytuacja, w której kartel ogranicza się wyłącznie do terytorium, wobec którego znajduje zastosowanie wspólnotowy porządek prawny.

Wynika z tego, że w sytuacji gdy Komisja nakłada karę za bezprawne zachowanie się przedsiębiorstwa – nawet jeśli źródłem tego zachowania jest kartel o charakterze międzynarodowym – jej celem jest zapewnienie wolnej konkurencji na wspólnym rynku, co stanowi, zgodnie z art. 3 ust. 1 lit. g) WE, podstawowy cel Wspólnoty. Ze względu na szczególny charakter dobra prawnego chronionego na poziomie wspólnotowym oceny dokonane przez Komisję na podstawie jej uprawnień w tym zakresie mogą w dużym stopniu różnić się od ocen dokonanych przez władze państw trzecich.

Jakiekolwiek względy wynikające z faktu nałożenia grzywien przez władze państwa trzeciego mogą być brane pod uwagę jedynie w ramach swobodnego uznania przysługującego Komisji w zakresie ustalania wysokości grzywien z tytułu naruszenia wspólnotowego prawa konkurencji. Dlatego też nie można wykluczyć, że Komisja weźmie pod uwagę grzywny nałożone wcześniej przez władze państw trzecich, mimo że nie jest do tego zobowiązana.

Cel polegający na odstraszaniu, który Komisja ma prawo realizować przy ustalaniu kwoty grzywny, służy bowiem zapewnieniu przestrzegania przez przedsiębiorstwa reguł konkurencji ustanowionych w traktacie WE w zakresie wykonywania przez nie działalności na wspólnym rynku. W konsekwencji, oceniając odstraszający charakter grzywny, która ma zostać nałożona za naruszenie tych reguł, Komisja nie jest zobowiązana do brania pod uwagę ewentualnych kar, które zostały nałożone na przedsiębiorstwo z powodu naruszenia reguł konkurencji krajów trzecich.

(por. pkt 205–209)

12.    Komisja dysponuje szerokim zakresem swobodnego uznania co do metody obliczania grzywien za naruszenie wspólnotowego prawa konkurencji; ma ona prawo w tym względzie brać pod uwagę liczne czynniki, wśród których znajduje się współpraca zainteresowanych przedsiębiorstw w trakcie dochodzenia prowadzonego przez służby tej instytucji. Przysługuje jej również szeroki zakres uznania przy dokonywaniu oceny jakości i użyteczności współpracy danego przedsiębiorstwa, w szczególności w porównaniu ze współpracą innych przedsiębiorstw.

Obniżenie grzywien w przypadku współpracy przedsiębiorstw jest uzasadnione tym, że taka współpraca ułatwia Komisji wykonanie jej zadania polegającego na stwierdzeniu istnienia naruszenia i, stosownie do okoliczności, na doprowadzeniu do jego zakończenia.

W ramach całościowej oceny Komisja może uwzględnić fakt, iż przedsiębiorstwo to przekazało jej dokumenty dopiero po otrzymaniu żądania udzielenia informacji, ale nie może uznać tego faktu za decydujący, tak by umniejszyć znaczenie współpracy przedsiębiorstwa na podstawie pkt D ust. 2 tiret pierwsze komunikatu dotyczącego nienakładania grzywien lub obniżenia ich kwoty w sprawach dotyczących karteli.

(por. pkt 211, 212, 225, 234)

13.    W ramach nieograniczonego prawa orzekania przyznanego na podstawie art. 229 WE oraz art. 17 rozporządzenia nr 17 Sąd dysponuje uprawnieniem do dokonania oceny stosowności kwoty grzywien za naruszenie wspólnotowego prawa konkurencji. Wobec tego w ramach nieograniczonego prawa orzekania kompetencje sądu wspólnotowego nie ograniczają się, jak przewidziano w art. 231 WE, do stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji, ale pozwalają mu również zmienić karę przez nią przewidzianą. Poza przeprowadzaniem zwykłej kontroli zgodności kary z prawem sąd wspólnotowy ma więc prawo zastąpić ocenę Komisji własną oceną i w konsekwencji uchylić, zmniejszyć lub zwiększyć nałożoną grzywnę lub okresową karę pieniężną.

Chociaż to skarżące, zmierzając do obniżenia kwoty grzywny, wnoszą najczęściej o wykonanie przez sąd nieograniczonego prawa orzekania, Komisja może również przedłożyć sądowi wspólnotowemu kwestię kwoty grzywny i wystąpić z żądaniem podwyższenia wspomnianej kwoty ze względu na to, że taka możliwość jest zresztą wyraźnie przewidziana w pkt E ust. 4 komunikatu dotyczącego nienakładania grzywien lub obniżenia ich kwoty w sprawach dotyczących karteli.

Wykonywanie przez sądy wspólnotowe nieograniczonego prawa orzekania wpisuje się bezwzględnie w ramy sprawowania kontroli nad aktami instytucji wspólnotowych, a w szczególności skarg o stwierdzenie nieważności, ponieważ jedynym skutkiem art. 229 WE jest zwiększenie zakresu uprawnień, jakimi dysponuje sąd wspólnotowy w ramach skargi przewidzianej w art. 230 WE. Żądanie podwyższenia kwoty grzywny, z jakim wystąpiła Komisja, jest zatem niezgodne z art. 230 WE.

Mając na uwadze przysługujące sądowi wspólnotowemu prawo do podwyższenia kwoty grzywny, należy uznać za dopuszczalne żądanie wzajemne Komisji mające na celu anulowanie obniżki grzywny przyznanej przedsiębiorstwu z tytułu współpracy w trakcie postępowania administracyjnego z takiego powodu, iż omawiane przedsiębiorstwo zakwestionowało po raz pierwszy przed sądem okoliczności faktyczne przedstawione w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów.

Żądanie to należy jednak oddalić zwłaszcza z takiego powodu, iż skoro kwotę grzywny określa się wyłącznie na podstawie wagi i czasu trwania naruszenia., fakt, iż Komisja jest zmuszona do przygotowania obrony dotyczącej zakwestionowania okoliczności faktycznych, co do których słusznie uznała, że nie będą już podważane, nie uzasadnia podwyższenia tej kwoty. Wydatki poniesione przez Komisję w związku z postępowaniem przed Sądem nie stanowią kryterium służącego określeniu kwoty grzywny, należy je zatem uwzględnić wyłącznie przy stosowaniu przepisów regulaminu dotyczących zwrotu kosztów.

(por. pkt 242–247, 251, 259, 262)