Υπόθεση C-94/18
Nalini Chenchooliah
κατά
Minister for Justice and Equality
[αίτηση του High Court (Ιρλανδία) για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως]
Απόφαση του Δικαστηρίου (τμήμα μείζονος συνθέσεως) της 10ης Σεπτεμβρίου 2019
«Προδικαστική παραπομπή – Ιθαγένεια της Ένωσης – Άρθρο 21 ΣΛΕΕ – Δικαίωμα των πολιτών της Ένωσης και των μελών της οικογένειάς τους να κυκλοφορούν και να διαμένουν ελεύθερα στο έδαφος κράτους μέλους – Οδηγία 2004/38/ΕΚ – Άρθρο 3, παράγραφος 1, και άρθρα 15, 27, 28, 30 και 31 – Έννοια του όρου “δικαιούχος” – Υπήκοος τρίτου κράτους, σύζυγος πολίτη της Ένωσης ο οποίος άσκησε το δικαίωμά του ελεύθερης κυκλοφορίας – Επιστροφή του πολίτη της Ένωσης στο κράτος μέλος του οποίου έχει την ιθαγένεια και στο οποίο εκτίει στερητική της ελευθερίας ποινή – Απαιτήσεις τις οποίες η οδηγία 2004/38/ΕΚ επιβάλλει στο κράτος μέλος υποδοχής στο πλαίσιο της έκδοσης απόφασης περί απομάκρυνσης του εν λόγω υπηκόου τρίτου κράτους»
1. Ιθαγένεια της Ένωσης – Δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας και ελεύθερης διαμονής στο έδαφος των κρατών μελών – Οδηγία 2004/38 – Δικαιούχοι – Σύζυγος υπήκοος τρίτης χώρας ο οποίος συνοδεύει πολίτη της Ένωσης διαμένοντα σε κράτος μέλος διαφορετικό από εκείνο της ιθαγένειάς του ή ο οποίος μεταβαίνει στο κράτος αυτό για να εγκατασταθεί μαζί του – Υπήκοος τρίτης χώρας ο οποίος παραμένει στο κράτος μέλος υποδοχής μετά την επιστροφή του πολίτη της Ένωσης στο κράτος μέλος της ιθαγένειάς του – Δεν περιλαμβάνεται
(Οδηγία 2004/38 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρα 3 § 1, 6 § 2 και 7 § 2)
(βλ. σκέψεις 59-63)
2. Ιθαγένεια της Ένωσης – Δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας και ελεύθερης διαμονής στο έδαφος των κρατών μελών – Οδηγία 2004/38 – Περιορισμοί του δικαιώματος εισόδου και του δικαιώματος διαμονής για λόγους που δεν αφορούν τη δημόσια τάξη, τη δημόσια ασφάλεια ή τη δημόσια υγεία – Διαδικαστικές εγγυήσεις – Πεδίο εφαρμογής – Απόφαση περί απομάκρυνσης του υπηκόου τρίτης χώρας, συζύγου πολίτη της Ένωσης ο οποίος άσκησε το δικαίωμά του ελεύθερης κυκλοφορίας, μετά την επιστροφή του εν λόγω πολίτη στο κράτος μέλος της ιθαγένειάς του χωρίς τον εν λόγω υπήκοο – Εμπίπτει – Δυνατότητα επιβολής σε συνδυασμό με την απόφαση απαγόρευσης εισόδου στην εθνική επικράτεια – Δεν χωρεί
(Οδηγία 2004/38 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρα 15, 30 και 31)
(βλ. σκέψεις 73, 74, 77-79, 88 και διατακτ.)
3. Ιθαγένεια της Ένωσης – Δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας και ελεύθερης διαμονής στο έδαφος των κρατών μελών – Οδηγία 2004/38 – Περιορισμοί του δικαιώματος εισόδου και του δικαιώματος διαμονής για λόγους που δεν αφορούν τη δημόσια τάξη, τη δημόσια ασφάλεια ή τη δημόσια υγεία – Διαδικαστικές εγγυήσεις – Ανάλογη εφαρμογή των διαδικαστικών εγγυήσεων που ισχύουν σε περίπτωση περιορισμών του δικαιώματος εισόδου και του δικαιώματος διαμονής για λόγους δημόσιας τάξης, δημόσιας ασφάλειας ή δημόσιας υγείας – Έκταση
(Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρα 47 και 51 § 1· οδηγία 2004/38 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, άρθρα 15, 27, 28, 30 και 31)
(βλ. σκέψεις 80-87)
Περίληψη
Οι περιορισμοί του δικαιώματος εισόδου και του δικαιώματος διαμονής για λόγους δημόσιας τάξης μπορούν να επιβληθούν σε υπήκοο τρίτου κράτους ο οποίος έχει τελέσει γάμο με πολίτη της ΕΕ έχοντα ασκήσει το δικαίωμά του ελεύθερης κυκλοφορίας και ο οποίος, μετά την επιστροφή του συζύγου του στο κράτος μέλος καταγωγής του, δεν έχει πλέον δικαίωμα διαμονής στο κράτος μέλος στο οποίο διαβιούσε με τον σύζυγό του
Με την απόφαση Chenchooliah (C-94/18) της 10ης Σεπτεμβρίου 2019, το Δικαστήριο (τμήμα μείζονος συνθέσεως) ερμήνευσε το άρθρο 15 της οδηγίας 2004/38 (1), το οποίο προβλέπει, μεταξύ άλλων, ότι ορισμένες διαδικασίες που προβλέπονται στο κεφάλαιο VI της εν λόγω οδηγίας, το οποίο φέρει τον τίτλο «Περιορισμοί του δικαιώματος εισόδου και του δικαιώματος διαμονής για λόγους δημόσιας τάξης, δημόσιας ασφάλειας ή δημόσιας υγείας» (2), εφαρμόζονται κατ’ αναλογίαν σε κάθε απόφαση που περιορίζει την ελεύθερη κυκλοφορία πολίτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή των μελών της οικογένειάς του, για λόγους που δεν αφορούν τη δημόσια τάξη, τη δημόσια ασφάλεια ή τη δημόσια υγεία. Το Δικαστήριο έκρινε ότι το άρθρο αυτό έχει εφαρμογή σε απόφαση περί απομάκρυνσης υπηκόου τρίτου κράτους για τον λόγο ότι αυτός δεν έχει πλέον δικαίωμα διαμονής βάσει της οδηγίας αυτής, σε περίπτωση κατά την οποία ο ως άνω υπήκοος τέλεσε γάμο με πολίτη της Ένωσης σε χρονικό σημείο κατά το οποίο ο πολίτης της Ένωσης ασκούσε το δικαίωμά του ελεύθερης κυκλοφορίας μεταβαίνοντας και διαμένοντας μαζί με τον εν λόγω υπήκοο στο κράτος μέλος υποδοχής, ο δε πολίτης αυτός επέστρεψε, στη συνέχεια, στο κράτος μέλος του οποίου έχει την ιθαγένεια. Το Δικαστήριο πρόσθεσε ότι αυτό σημαίνει ότι ορισμένες εγγυήσεις που προβλέπει η οδηγία στο πλαίσιο αποφάσεων οι οποίες περιορίζουν την ελεύθερη κυκλοφορία πολίτη της Ένωσης ή των μελών της οικογενειάς του και οι οποίες εκδίδονται για λόγους δημόσιας τάξης, δημόσιας ασφάλειας ή δημόσιας υγείας (3) ισχύουν σε περίπτωση έκδοσης μιας απόφασης απομάκρυνσης όπως η επίμαχη στην κύρια δίκη, σε συνδυασμό με την οποία δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να επιβληθεί απαγόρευση εισόδου στην εθνική επικράτεια.
Η απόφαση αυτή εντάσσεται στο πλαίσιο ένδικης διαφοράς μεταξύ υπηκόου Μαυρικίου, κατοίκου Ιρλανδίας, και του Minister for Justice and Equality (Υπουργού Δικαιοσύνης και Ισότητας), σχετικά με απόφαση απέλασης που εκδόθηκε εις βάρος της, δυνάμει του άρθρου 3 του ιρλανδικού νόμου του 1999, περί μετανάστευσης, κατόπιν της επιστροφής του συζύγου της, πολίτη της Ένωσης, στο κράτος μέλος του οποίου έχει την ιθαγένεια, ήτοι στην Πορτογαλία, και στο οποίο εκτίει στερητική της ελευθερίας ποινή. Η απόφαση απέλασης συνοδευόταν αυτεπαγγέλτως, δυνάμει του εθνικού δικαίου, από επ’ αόριστον απαγόρευση εισόδου στην εθνική επικράτεια.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε, καταρχάς, ότι, σε περίπτωση κατά την οποία πολίτης της Ένωσης επιστρέφει στο κράτος μέλος του οποίου έχει την ιθαγένεια και, επομένως, παύει να ασκεί, στο κράτος μέλος υποδοχής, το δικαίωμά του ελεύθερης κυκλοφορίας βάσει του δικαίου της Ένωσης, ο υπήκοος τρίτου κράτους σύζυγος του εν λόγω πολίτη της Ένωσης δεν έχει πλέον την ιδιότητα του «δικαιούχου», κατά την έννοια της οδηγίας αυτής (4), όταν παραμένει στο κράτος μέλος υποδοχής και δεν διαμένει πλέον με τον σύζυγό του.
Στη συνέχεια, το Δικαστήριο έκρινε ότι, μολονότι η απώλεια της ιδιότητας αυτής έχει ως συνέπεια ότι ο ενδιαφερόμενος υπήκοος τρίτης χώρας παύει να έχει τα δικαιώματα κυκλοφορίας και διαμονής στο έδαφος του κράτους μέλους υποδοχής τα οποία είχε επί ορισμένο χρονικό διάστημα, δεδομένου ότι παύει να πληροί τις προϋποθέσεις από τις οποίες εξαρτώνται τα δικαιώματα αυτά, εντούτοις η απώλεια αυτή δεν σημαίνει ότι η οδηγία 2004/38 παύει να έχει εφαρμογή στην έκδοση, από το κράτος μέλος υποδοχής, απόφασης περί απομάκρυνσης του υπηκόου αυτού για τον ως άνω λόγο. Πράγματι, το άρθρο 15 της οδηγίας 2004/38 (5), το οποίο περιλαμβάνεται στο κεφάλαιό της III, το οποίο φέρει τον τίτλο «Δικαίωμα διαμονής», προβλέπει το καθεστώς που ισχύει όταν παύει να υφίσταται δικαίωμα προσωρινής διαμονής δυνάμει της ως άνω οδηγίας, ιδίως όταν πολίτης της Ένωσης ή μέλος της οικογένειάς του που, κατά το παρελθόν, είχε τύχει δικαιώματος διαμονής έως τρεις μήνες ή δικαιώματος διαμονής άνω των τριών μηνών δεν πληροί πλέον τις προϋποθέσεις του εν λόγω δικαιώματος διαμονής και, επομένως, μπορεί καταρχήν να απομακρυνθεί από το κράτος μέλος υποδοχής.
Επιπλέον, το Δικαστήριο επισήμανε ότι το άρθρο 15 της οδηγίας 2004/38 αναφέρεται μόνο στην αναλογική εφαρμογή ορισμένων διατάξεων του κεφαλαίου VI της οδηγίας αυτής, που αφορούν ειδικότερα την κοινοποίηση των αποφάσεων καθώς και την πρόσβαση σε δικαστικές διαδικασίες προσφυγών (6). Αντιθέτως, άλλες διατάξεις του εν λόγω κεφαλαίου (7) δεν έχουν εφαρμογή στο πλαίσιο έκδοσης απόφασης βάσει του άρθρου 15 της εν λόγω οδηγίας. Πράγματι, οι άλλες αυτές διατάξεις εφαρμόζονται μόνον εάν κατά την παρούσα χρονική στιγμή ο ενδιαφερόμενος αντλεί από την οδηγία αυτή δικαίωμα προσωρινής ή μόνιμης διαμονής στο κράτος μέλος υποδοχής.
Τέλος, το Δικαστήριο πρόσθεσε ότι, σύμφωνα με το άρθρο 15 παράγραφος 3, της οδηγίας 2004/38, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να επιβληθεί, σε συνδυασμό με την απόφαση απομάκρυνσης που μπορεί να εκδοθεί στην υπόθεση της κύριας δίκης, απαγόρευση εισόδου στην εθνική επικράτεια (8).