ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑ
MACIEJ SZPUNAR
της 29ης Μαρτίου 2017 (1)
Υπόθεση C‑93/16
Ornua Co-operative Limited, πρώην The Irish Dairy Board Co-operative Limited
κατά
Tindale & Stanton Ltd España SL
[αίτηση του Audiencia Provincial de Alicante(περιφερειακού δικαστηρίου του Alicante, Ισπανία)για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως]
«Προδικαστική παραπομπή – Σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Κανονισμός (ΕΚ) 207/2009 – Ενιαίος χαρακτήρας – Άρθρο 1 – Κίνδυνος συγχύσεως – Προσβολή της φήμης – Άρθρο 9, παράγραφος 1, στοιχεία β΄ και γ΄ – Αντιπαρατιθέμενα σήματα με ένδειξη γεωγραφικής προελεύσεως – Ειρηνική συνύπαρξη των αντιπαρατιθέμενων σημάτων σε τμήμα της επικράτειας της Ένωσης»
Εισαγωγή
1. Η παρούσα αίτηση προδικαστικής αποφάσεως υποβλήθηκε στο πλαίσιο ένδικης διαφοράς που προέκυψε από αντιπαράθεση των σημείων KERRYGOLD και KERRYMAID. Μολονότι τα εν λόγω σημεία, τα οποία προστατεύονται τόσο ως σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και ως εθνικά σήματα, συνυπάρχουν ειρηνικά στην Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο για περισσότερα από είκοσι έτη, εντούτοις η υπό κρίση διαφορά –η οποία εκκρεμεί ενώπιον ισπανικού δικαστηρίου που έχει επιληφθεί της υποθέσεως ως δικαστήριο σημάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης– αφορά αντιπαράθεση των δύο αυτών σημείων στη λοιπή επικράτεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
2. Το συγκεκριμένο πλαίσιο της παρούσας υποθέσεως παρέχει στο Δικαστήριο την ευκαιρία να αναπτύξει τη νομολογία του σχετικά με τον ενιαίο χαρακτήρα του σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2). Το Δικαστήριο θα μπορέσει, μεταξύ άλλων, να αποσαφηνίσει τον τρόπο με τον οποίο η ανάλυση του κινδύνου συγχύσεως και της προσβολής της φήμης, κατά την έννοια του άρθρου 9, παράγραφος 1, στοιχεία β΄ και γ΄, του κανονισμού (ΕΚ) 207/2009 (3), πρέπει να ενσωματώσει δύο πτυχές, ήτοι, αφενός, το γεγονός ότι τα αντιπαρατιθέμενα σήματα συνυπάρχουν ειρηνικά σε τμήμα της επικράτειας της Ένωσης και, αφετέρου, το γεγονός ότι περιλαμβάνουν ένδειξη γεωγραφικής προελεύσεως (4).
Το νομικό πλαίσιο
3. Το άρθρο 1, παράγραφος 2, του κανονισμού 207/2009 ορίζει τα ακόλουθα:
«Το σήμα [της Ευρωπαϊκής Ένωσης] έχει ενιαίο χαρακτήρα. Παράγει τα αυτά αποτελέσματα σε ολόκληρη την Ένωση: δεν δύναται να καταχωρηθεί, να μεταβιβασθεί, να γίνει αντικείμενο παραίτησης, ή αποφάσεως περί έκπτωσης του δικαιούχου εκ των δικαιωμάτων του, ή περί ακυρότητος, ούτε να απαγορευθεί η χρήση του, παρά μόνο για ολόκληρη την Ένωση. Η αρχή αυτή ισχύει, εκτός αντιθέτου διατάξεως του παρόντος κανονισμού.»
4. Το άρθρο 9, παράγραφος 1, του ως άνω κανονισμού ορίζει τα εξής:
«Το σήμα [της Ευρωπαϊκής Ένωσης] παρέχει στον δικαιούχο αποκλειστικό δικαίωμα. Ο δικαιούχος δικαιούται να απαγορεύει σε κάθε τρίτο να χρησιμοποιεί στις συναλλαγές, χωρίς τη συγκατάθεσή του:
[…]
β) κάθε σημείο για το οποίο, λόγω του ταυτοσήμου ή της ομοιότητάς του με το σήμα [της Ευρωπαϊκής Ένωσης] και του ταυτοσήμου ή της ομοιότητας των προϊόντων ή υπηρεσιών οι οποίες καλύπτονται από το σήμα [της Ευρωπαϊκής Ένωσης] και το σημείο, υπάρχει κίνδυνος σύγχυσης από μέρους του κοινού· ο κίνδυνος σύγχυσης περιλαμβάνει και τον κίνδυνο συσχέτισης μεταξύ σημείου και σήματος·
γ) σημείο που ταυτίζεται ή ομοιάζει με το σήμα [της Ευρωπαϊκής Ένωσης] για προϊόντα ή υπηρεσίες που δεν ομοιάζουν με εκείνες για τις οποίες έχει καταχωρισθεί το σήμα [της Ευρωπαϊκής Ένωσης], εάν αυτό χαίρει φήμης [στην Ένωση] και η χρησιμοποίηση χωρίς εύλογη αιτία του σημείου θα προσπόριζε αθέμιτο όφελος από το διακριτικό χαρακτήρα ή τη φήμη του σήματος [της Ευρωπαϊκής Ένωσης] ή θα έβλαπτε τον εν λόγω διακριτικό χαρακτήρα ή τη φήμη.»
5. Το άρθρο 12 του ίδιου κανονισμού ορίζει τα εξής:
«Το δικαίωμα που παρέχει το σήμα [της Ευρωπαϊκής Ένωσης] δεν επιτρέπει στον δικαιούχο του να απαγορεύει στους τρίτους τη χρήση στις συναλλαγές:
[…]
β) ενδείξεων περί […] τη γεωγραφική προέλευση […],
[…]
εφόσον η χρήση αυτή γίνεται σύμφωνα με τα χρηστά συναλλακτικά ήθη που ισχύουν στη βιομηχανία ή το εμπόριο.»
Η διαφορά της κύριας δίκης
6. Η ιρλανδική εταιρία Ornua Co-operative Limited, πρώην The Irish Dairy Board Co-operative Limited (στο εξής: Ornua), είναι δικαιούχος του λεκτικού σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης KERRYGOLD, που καταχωρίσθηκε το 1998, καθώς και δύο εικονιστικών σημάτων που περιλαμβάνουν το ίδιο λεκτικό στοιχείο, τα οποία καταχωρίσθηκαν το 1998 και το 2011, αντιστοίχως, για προϊόντα διατροφής (στο εξής, από κοινού: σήματα KERRYGOLD).
7. Η ισπανική εταιρία Tindale & Stanton Ltd España SL (στο εξής: T&S) εισάγει και διανέμει στην Ισπανία, υπό το σημείο KERRYMAID, τα γαλακτοκομικά προϊόντα της Kerry Group plc.
8. Η Kerry Group είναι δικαιούχος των εθνικών λεκτικών σημάτων KERRYMAID, τα οποία καταχωρίσθηκαν στην Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο.
9. Στις 29 Ιανουαρίου 2014, η Ornua άσκησε αγωγή κατά της T&S ενώπιον του Juzgado de lo Mercantil de Alicante (δικαστηρίου εμπορικών διαφορών του Alicante, ως δικαστήριο σημάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Ισπανία) για παραποίηση του σήματος KERRYGOLD εξαιτίας της χρήσεως του σημείου KERRYMAID. Η αγωγή αυτή στηρίχθηκε στο άρθρο 9, παράγραφος 1, στοιχεία β΄ και γ΄, του κανονισμού 207/2009.
10. Το ως άνω δικαστήριο απέρριψε την αγωγή με την αιτιολογία ότι η μόνη ομοιότητα μεταξύ των αντιπαρατιθέμενων σημάτων προέκυπτε από το κοινό στοιχείο «Kerry», το οποίο αναφέρεται στην ιρλανδική κομητεία που είναι γνωστή για την εκτροφή βοοειδών, και ότι δεν αμφισβητείται ότι τα εν λόγω σήματα συνυπάρχουν ειρηνικά στην Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο.
11. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το εν λόγω δικαστήριο, οι συνέπειες της ειρηνικής συνυπάρξεως στα δύο αυτά κράτη μέλη πρέπει, λαμβανομένου υπόψη του ενιαίου χαρακτήρα του σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να επεκταθούν στο σύνολο της Ένωσης. Για τον ίδιο λόγο, δεν αντλείται αθέμιτο όφελος από τον διακριτικό χαρακτήρα ή τη φήμη των σημάτων που επικαλείται η ενάγουσα, δεδομένου ότι η χρήση του σημείου KERRYMAID στην Ισπανία γίνεται με σκοπό τη διάθεση στην αγορά ενός προϊόντος το οποίο διατίθεται εδώ και πολλά χρόνια στην αγορά άλλων κρατών μελών χωρίς αντιρρήσεις του δικαιούχου των σημάτων KERRYGOLD.
12. Η Ornua άσκησε έφεση κατά της αποφάσεως αυτής ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου.
13. Το αιτούν δικαστήριο επισημαίνει ότι τα σήματα KERRYGOLD χαίρουν φήμης στο σύνολο της Ένωσης. Παρατηρεί ότι ο δικαιούχος των εν λόγω σημάτων αναγνωρίζει την ειρηνική συνύπαρξή τους με το σήμα KERRYMAID αποκλειστικά στην Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Το αιτούν δικαστήριο διατηρεί επομένως αμφιβολίες ως προς τη δυνατότητα να ληφθεί υπόψη η περίσταση αυτή κατά την ανάλυση του κινδύνου συγχύσεως και της προσβολής της φήμης στο σύνολο της επικράτειας της Ένωσης.
Τα προδικαστικά ερωτήματα και η διαδικασία ενώπιον του Δικαστηρίου
14. Υπό τις συνθήκες αυτές, το Audiencia Provincial de Alicante (περιφερειακό δικαστήριο του Alicante, Ισπανία) αποφάσισε να αναστείλει τη διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα:
«1) Έχει το άρθρο 9, παράγραφος 1, στοιχείο β΄, του [κανονισμού 207/2009], στο μέτρο που απαιτεί να υπάρχει κίνδυνος συγχύσεως προκειμένου να μπορεί ο δικαιούχος σήματος [της Ευρωπαϊκής Ένωσης], στις περιπτώσεις που προβλέπει το εν λόγω άρθρο, να απαγορεύει σε τρίτον να χρησιμοποιεί κάποιο σημείο στις συναλλαγές χωρίς τη συγκατάθεσή του, την έννοια ότι αποκλείεται ο κίνδυνος συγχύσεως όταν προγενέστερο σήμα [της Ευρωπαϊκής Ένωσης] συνυπήρξε αρμονικά, συνεπεία ανοχής του δικαιούχου, επί χρόνια σε δύο κράτη μέλη της Ένωσης με παρόμοια εθνικά σήματα, κατά τρόπο ώστε η απουσία κινδύνου συγχύσεως σε αυτά τα δύο κράτη να επεκτείνεται σε άλλα κράτη μέλη, ή και στο σύνολο της Ένωσης, δεδομένου του ενιαίου χαρακτήρα του σήματος [της Ευρωπαϊκής Ένωσης];
2) Στην περίπτωση της προηγούμενης παραγράφου, μπορούν για την αξιολόγηση του κινδύνου συγχύσεως να ληφθούν υπόψη γεωγραφικά, δημογραφικά, οικονομικά ή άλλου είδους χαρακτηριστικά των κρατών μελών στα οποία διαπιστώνεται η συνύπαρξη, ώστε να γίνει δεκτό ότι η απουσία κινδύνου συγχύσεως στα εν λόγω κράτη δύναται να επεκταθεί σε τρίτο κράτος μέλος ή και στο σύνολο της Ένωσης;
3) Όσον αφορά την περίπτωση του άρθρου 9, παράγραφος 1, στοιχείο γ΄, του ανωτέρω κανονισμού, έχει η διάταξη αυτή την έννοια ότι, σε περίπτωση που το προγενέστερο σήμα συνυπήρξε με το επίμαχο σημείο επί ορισμένο αριθμό ετών σε δύο κράτη μέλη της Ένωσης χωρίς αντιρρήσεις του δικαιούχου του προγενέστερου σήματος, η ανοχή αυτή του δικαιούχου ως προς τη χρήση του μεταγενέστερου σήματος συγκεκριμένα στα δύο αυτά κράτη μπορεί να επεκταθεί στο υπόλοιπο έδαφος της Ένωσης, προκειμένου να διαπιστωθεί η συνδρομή νόμιμης αιτίας στο πρόσωπο του τρίτου που χρησιμοποιεί μεταγενέστερο σήμα, λόγω του ενιαίου χαρακτήρα του σήματος [της Ευρωπαϊκής Ένωσης];»
15. Η απόφαση περί παραπομπής περιήλθε στη Γραμματεία του Δικαστηρίου στις 15 Φεβρουαρίου 2016. Γραπτές παρατηρήσεις κατέθεσαν οι διάδικοι της κύριας δίκης, η Γερμανική και η Γαλλική Κυβέρνηση, καθώς και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
16. Το Δικαστήριο απηύθυνε στο αιτούν δικαστήριο αίτημα διευκρινίσεων, επί του οποίου το αιτούν δικαστήριο απάντησε στις 12 Δεκεμβρίου 2016. Οι διάδικοι της κύριας δίκης και η Επιτροπή παρέστησαν κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση, η οποία διεξήχθη στις 18 Ιανουαρίου 2017.
Ανάλυση
Εισαγωγικές παρατηρήσεις
17. Η υπό κρίση διαφορά απαιτεί την ερμηνεία του άρθρου 9, παράγραφος 1, στοιχεία β΄ και γ΄, του κανονισμού 207/2009 σχετικά με δύο ζητήματα.
18. Αφενός, δεδομένου ότι τα δύο αντιπαρατιθέμενα σήματα συνυπάρχουν ειρηνικά στην Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο, το αιτούν δικαστήριο διερωτάται –με τα τρία προδικαστικά ερωτήματά του– ως προς το συμπέρασμα που ενδεχομένως αντλείται από το γεγονός αυτό για την εκτίμηση του κινδύνου συγχύσεως και της προσβολής της φήμης στη λοιπή επικράτεια της Ένωσης.
19. Αφετέρου, η υπό κρίση διαφορά παρέχει επίσης στο Δικαστήριο τη δυνατότητα να αποσαφηνίσει τις προϋποθέσεις της αναλύσεως του κινδύνου συγχύσεως μεταξύ σημάτων με την ίδια ένδειξη γεωγραφικής προελεύσεως (5).
20. Από την απόφαση περί παραπομπής προκύπτει ότι ο όρος «Kerry», ο οποίος είναι κοινός στα δύο αντιπαρατιθέμενα σήματα, είναι η ονομασία ιρλανδικής κομητείας φημισμένης για την εκτροφή βοοειδών. Η σημασία του στοιχείου αυτού –το οποίο δεν αναφέρεται ρητώς στα προδικαστικά ερωτήματα– επιβεβαιώθηκε μέσω του αιτήματος διευκρινίσεων που απηύθυνε το Δικαστήριο στο αιτούν δικαστήριο και οι ενδιαφερόμενοι μπόρεσαν να προβάλουν επωφελώς τις απόψεις τους επί του θέματος αυτού κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση. Συνεπώς, είναι σκόπιμο να διευρυνθεί το περιεχόμενο των προδικαστικών ερωτημάτων επ’ αυτού, κατά την πάγια νομολογία που το επιτρέπει, προκειμένου να δοθεί χρήσιμη απάντηση στο αιτούν δικαστήριο (6).
Επί της εφαρμογής του άρθρου 9 του κανονισμού 207/2009 σε περίπτωση ειρηνικής συνυπάρξεως των αντιπαρατιθέμενων σημάτων σε τμήμα της επικράτειας της Ένωσης
21. Με τα τρία προδικαστικά ερωτήματα, τα οποία προτείνω να συνεξετασθούν, το αιτούν δικαστήριο ζητεί κατ’ ουσία να διευκρινισθεί αν, και κατά περίπτωση, με ποιόν τρόπο, το γεγονός ότι τα αντιπαρατιθέμενα σήματα συνυπάρχουν ειρηνικά σε τμήμα της επικράτειας της Ένωσης μπορεί να επηρεάσει την ανάλυση της υπάρξεως κινδύνου συγχύσεως και προσβολής της φήμης, κατά την έννοια του άρθρου 9, παράγραφος 1, στοιχεία β΄ και γ΄, του κανονισμού 207/2009, στη λοιπή επικράτεια της Ένωσης.
22. Επισημαίνω εκ προοιμίου ότι η ειρηνική συνύπαρξη των αντιπαρατιθέμενων σημάτων αποτελεί ζήτημα που έχει υποτυπωδώς αναπτυχθεί από τη νομολογία του Δικαστηρίου.
23. Όσον αφορά την ανάλυση του κινδύνου συγχύσεως, σύμφωνα με πάγια νομολογία η ύπαρξη του κινδύνου αυτού κατά την αντίληψη του ενδιαφερόμενου κοινού πρέπει να εκτιμάται συνολικώς, λαμβανομένων υπόψη όλων των σχετικών παραγόντων της συγκεκριμένης περιπτώσεως (7).
24. Συναφώς, το Δικαστήριο δέχθηκε ότι δεν αποκλείεται η ειρηνική συνύπαρξη των σημάτων σε μια συγκεκριμένη αγορά να μπορεί ενδεχομένως να συμβάλει, μαζί με άλλα στοιχεία, στη μείωση του κινδύνου συγχύσεως μεταξύ τους (8).
25. Τούτο έχει επίσης γίνει δεκτό στη νομολογία του Γενικού Δικαστηρίου σχετικά με διαδικασίες ανακοπής, σύμφωνα με την οποία η συνύπαρξη αυτή δεν πρέπει μόνο να είναι ειρηνική αλλά και να βασίζεται στην απουσία κινδύνου συγχύσεως για το ενδιαφερόμενο κοινό (9).
26. Καίτοι το Δικαστήριο δεν είχε ακόμη την ευκαιρία να αποσαφηνίσει τις προϋποθέσεις σχετικά με την εφαρμογή της έννοιας της «ειρηνικής συνυπάρξεως», εντούτοις από την ως άνω νομολογία απορρέει ότι η ειρηνική συνύπαρξη των αντιπαρατιθέμενων σημάτων στην οικεία αγορά αποτελεί κρίσιμο στοιχείο το οποίο πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά τη συνολική εκτίμηση του κινδύνου συγχύσεως.
27. Εν προκειμένω, δεν αμφισβητείται ότι η ειρηνική και μακροχρόνια συνύπαρξη των αντιπαρατιθέμενων σημάτων μπορεί να αποκλείσει την ύπαρξη κινδύνου συγχύσεως στη σχετική αγορά στην Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο.
28. Η παρούσα συζήτηση επικεντρώνεται επομένως στο ζήτημα κατά πόσον πρέπει να ληφθεί υπόψη η περίσταση αυτή για την εκτίμηση του εν λόγω κινδύνου στην Ισπανία, όπου φέρεται να διαπράχθηκε η προσβολή, καθώς και στη λοιπή επικράτεια της Ένωσης.
29. Η Ornua θεωρεί ότι, για να ληφθεί υπόψη κατά την εκτίμηση του κινδύνου συγχύσεως με το σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ειρηνική συνύπαρξη πρέπει να αποδεικνύεται για το σύνολο της επικράτειας της Ένωσης. Η παρατήρηση αυτή πηγάζει, κατά την άποψή της, από την αρχή του ενιαίου χαρακτήρα του σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και από το γεγονός ότι το σήμα αυτό παράγει αποτελέσματα στο σύνολο της επικράτειας της Ένωσης. Κατά την Ornua, η συνύπαρξη σε τμήμα του εδάφους της Ένωσης δεν επιτρέπει την εξαγωγή κανενός συμπεράσματος για την υπόλοιπη επικράτεια.
30. Με την ερμηνεία αυτή συντάσσονται κατ’ ουσίαν η Γερμανική και η Γαλλική Κυβέρνηση. Η Επιτροπή αναφέρει επίσης ότι η ειρηνική συνύπαρξη των αντιπαρατιθέμενων σημάτων πρέπει κατ’ αρχήν να αποδεικνύεται σε όλη την επικράτεια στην οποία λαμβάνει χώρα η προβαλλόμενη παραβίαση και, ως εκ τούτου, όσον αφορά το σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο σύνολο της επικράτειας της Ένωσης. Προσθέτει, ωστόσο, ότι δεν αποκλείεται η κατάσταση στο έδαφος επί του οποίου συνυπάρχουν τα αντιπαρατιθέμενα σήματα να παρέχει χρήσιμες πληροφορίες για την εκτίμηση του κινδύνου συγχύσεως σε άλλες αγορές.
31. Παρατηρώ ότι παρόμοια ερμηνεία –που απαιτεί την απόδειξη της ειρηνικής συνυπάρξεως στο σύνολο της επικράτειας της Ένωσης– προκύπτει και από την πρακτική του Γραφείου Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUIPO) σχετικά με τις διαδικασίες ανακοπών (10), την οποία επικύρωσε το Γενικό Δικαστήριο (11). Κατά την ερμηνεία αυτή, αν ο κίνδυνος συγχύσεως υφίσταται δυνητικά στο σύνολο της επικράτειας της Ένωσης λόγω του περιεχομένου του σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η απουσία κινδύνου συγχύσεως χάριν της συνυπάρξεως πρέπει να αποδεικνύεται για το σύνολο της επικράτειας της Ένωσης.
32. Η T&S προτείνει διαφορετική ερμηνεία και θεωρεί ότι η ειρηνική συνύπαρξη αποτελεί κρίσιμο στοιχείο, ακόμη και όταν αφορά μόνον ένα τμήμα της επικράτειας της Ένωσης. Κατά την T&S, καθόσον τα αντιπαρατιθέμενα σήματα συνυπάρχουν σε σημαντικό τμήμα της επικράτειας της Ένωσης χωρίς να δημιουργούν κίνδυνο συγχύσεως, θα μπορούσε να συναχθεί ότι τέτοιος κίνδυνος δεν υφίσταται σε κανένα τμήμα της Ένωσης.
33. Δεν συμμερίζομαι καμία από τις δύο αυτές θέσεις, οι οποίες είναι εκ διαμέτρου αντίθετες.
34. Το σύστημα του σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης βασίζεται, βεβαίως, στην αρχή του ενιαίου χαρακτήρα του σήματος αυτού, η οποία απαιτεί ομοιόμορφη προστασία του στο σύνολο της επικράτειας της Ένωσης.
35. Εντούτοις, από τα χαρακτηριστικά του συστήματος που θεσπίζει ο κανονισμός 207/2009 προκύπτει ότι, σε ορισμένες περιπτώσεις, η εκτίμηση του κινδύνου συγχύσεως ενός σημείου με το σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν οδηγεί σε ενιαίο αποτέλεσμα, το οποίο να ισχύει για το σύνολο της επικράτειας της Ένωσης.
36. Στην απόφαση combit Software, το Δικαστήριο έκρινε ότι η αρχή του ενιαίου χαρακτήρα δεν εμποδίζει δικαστήριο σημάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης να διαπιστώνει ότι η χρήση ενός σημείου δημιουργεί κίνδυνο συγχύσεως με σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε τμήμα της επικράτειας της Ένωσης, ενώ δεν δημιουργεί τέτοιο κίνδυνο σε άλλο τμήμα της Ένωσης, ούτε αποκλείει την άντληση από το δικαστήριο αυτό των συνεπειών της διαπιστώσεως αυτής διατάσσοντας, σε εξαιρετικές περιπτώσεις και λαμβανομένων υπόψη στοιχείων προσκομιζομένων κατ’ αρχήν από τον εναγόμενο, την εδαφικά περιορισμένη παύση της προσβολής (12).
37. Πράγματι, όταν διαπιστωθεί ότι δεν υφίσταται κανένας κίνδυνος συγχύσεως σε συγκεκριμένο τμήμα της Ένωσης, δεν μπορεί να απαγορευθεί η νόμιμη εμπορία που προκύπτει από τη χρήση του επίμαχου σημείου στο εν λόγω τμήμα της Ένωσης (13).
38. Από την ίδια απόφαση προκύπτει ότι η διαπίστωση της προσβολής του αποκλειστικού δικαιώματος που παρέχει το σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπορεί, κατ’ εξαίρεση, να είναι περιορισμένη εδαφικά. Προκύπτει επίσης ότι η απουσία κινδύνου συγχύσεως μεταξύ των αντιπαρατιθέμενων σημάτων σε τμήμα της επικράτειας της Ένωσης δεν αποκλείει τη διαπίστωση τέτοιου κινδύνου σε άλλο τμήμα της επικράτειας αυτής.
39. Συνεπώς –εν αντιθέσει προς τα υποστηριζόμενα από την T&S– ακόμη και αν αποδειχθεί, μέσω του επιχειρήματος που αντλείται από την ειρηνική συνύπαρξη, ότι η χρήση των αντιπαρατιθέμενων σημάτων δεν δημιουργεί κανένα κίνδυνο συγχύσεως στην Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο, το γεγονός αυτό δεν μπορεί αφ’ εαυτού να αποτρέψει τη διαπίστωση της υπάρξεως τέτοιου κινδύνου σε άλλο τμήμα της Ένωσης.
40. Ωστόσο –αντιθέτως προς όσα υποστηρίζει η Ornua– από το γεγονός αυτό δεν απορρέει, κατά την άποψή μου, ούτε ότι η ειρηνική συνύπαρξη σε τμήμα της επικράτειας της Ένωσης δεν ασκεί επιρροή στην ανάλυση του κινδύνου συγχύσεως με σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
41. Η εκτίμηση του κινδύνου συγχύσεως σε ένδικη διαφορά σχετικά με την προσβολή του αποκλειστικού δικαιώματος που παρέχει το σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης απαιτεί συνολική ανάλυση όλων των κρίσιμων παραγόντων που σχετίζονται δυνητικά με το σύνολο της επικράτειας της Ένωσης. Στο πλαίσιο της αναλύσεως αυτής, η λυσιτέλεια ενός στοιχείου δεν μπορεί να αποκλειστεί απλώς και μόνο επειδή αφορά την κατάσταση που επικρατεί σε τμήμα μόνο της επικράτειας της Ένωσης.
42. Η ειρηνική συνύπαρξη των δύο σημάτων σε εθνική κλίμακα μπορεί να προκύπτει από διαφορετικές περιστάσεις. Δεν μπορεί να αποκλειστεί, συναφώς, ότι η απουσία κινδύνου συγχύσεως σε τμήμα της επικράτειας της Ένωσης όπου τα σήματα χρησιμοποιήθηκαν κατά τρόπο παρατεταμένο και εντατικό μπορεί να είναι ενδεικτική της απουσίας τέτοιου κινδύνου σε άλλα τμήματα της Ένωσης, όταν οι συνθήκες της αγοράς και η αντίληψη του ενδιαφερόμενου κοινού δεν διαφέρουν σημαντικά (14).
43. Συνεπώς, όταν, όπως εν προκειμένω, διαπιστώνεται ότι η χρήση των επίμαχων σημείων δεν δημιουργεί κίνδυνο συγχύσεως σε τμήμα της επικράτειας της Ένωσης όπου τα σημεία αυτά συνυπάρχουν ειρηνικά για μεγάλο χρονικό διάστημα, η διαπίστωση αυτή είναι πιθανό να επηρεάσει την εκτίμηση του κινδύνου συγχύσεως σε άλλες περιοχές πιθανής συγκρούσεως.
44. Εκτιμώ ότι τέτοια μπορεί να είναι η πρόθεση του ισπανικού πρωτοβάθμιου δικαστηρίου, δεδομένου ότι επισημαίνει ότι η μόνη ομοιότητα μεταξύ των αντιπαρατιθέμενων σημάτων προκύπτει από τη γεωγραφική ένδειξη «Kerry» και ότι, εξάλλου, τα εν λόγω σήματα συνυπάρχουν ειρηνικά στην Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει κανένας λόγος να θεωρηθεί ότι η δραστηριότητα της T&S μπορεί να προκαλέσει σύγχυση σε άλλο τμήμα της Ένωσης.
45. Πράγματι, όπως προκύπτει από την κατωτέρω ανάλυσή μου (15), το γεγονός ότι τα αντιπαρατιθέμενα σήματα περιλαμβάνουν ένδειξη γεωγραφικής προελεύσεως, ήτοι την αναφορά στην ιρλανδική κομητεία –η οποία θα μπορούσε να είναι μία από τις συνθήκες που εξηγούν την ειρηνική συνύπαρξη στην Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο–, αποτελεί σημαντικό στοιχείο για την εκτίμηση του κινδύνου συγχύσεως σε επίπεδο Ένωσης.
46. Βεβαίως, όπως ορθώς παρατήρησαν η Γερμανική και η Γαλλική Κυβέρνηση καθώς και η Επιτροπή, η ειρηνική συνύπαρξη σε ορισμένα κράτη μέλη δεν μπορεί να επεκταθεί στο υπόλοιπο της Ένωσης. Τέτοια αυτόματη επέκταση πρέπει να αποκλεισθεί. Παρ’ όλ’ αυτά, κατά τη γνώμη μου, οι περιστάσεις που άπτονται της ειρηνικής συνυπάρξεως σε τμήμα της επικράτειας της Ένωσης μπορούν να αποτελέσουν σχετική ένδειξη για την εκτίμηση του κινδύνου συγχύσεως στο σύνολο της Ένωσης.
47. Κατόπιν των προεκτεθέντων, θεωρώ ότι η ειρηνική συνύπαρξη των αντιπαρατιθέμενων σημείων σε τμήμα της επικράτειας της Ένωσης αποτελεί στοιχείο το οποίο, χωρίς να είναι καθοριστικό, μπορεί να ληφθεί υπόψη στο πλαίσιο της συνολικής εκτιμήσεως του κινδύνου συγχύσεως με σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε άλλο τμήμα της εν λόγω επικράτειας, δυνάμει του άρθρου 9, παράγραφος 1, στοιχείο β΄, του κανονισμού 207/2009.
48. Η ίδια παρατήρηση ισχύει, κατά τη γνώμη μου, όσον αφορά την ανάλυση του άρθρου 9, παράγραφος 1, στοιχείο γ΄, του κανονισμού 207/2009, η οποία καθιερώνει πιο εκτεταμένη προστασία για τα σήματα που χαίρουν φήμης.
49. Η διαπίστωση σχετικά με μία από τις προσβολές του διακριτικού χαρακτήρα ή της φήμης του προγενέστερου σήματος που καλύπτεται από την εν λόγω διάταξη πρέπει να βασίζεται, μεταξύ άλλων, στην ύπαρξη συνδέσμου μεταξύ των αντιπαρατιθέμενων σημάτων, όπερ αποτελεί συνέπεια ορισμένου βαθμού ομοιότητας μεταξύ τους. Η ύπαρξη του συνδέσμου αυτού πρέπει να εκτιμάται συνολικώς, λαμβανομένων υπόψη όλων των παραγόντων που σχετίζονται με τη συγκεκριμένη περίπτωση, συμπεριλαμβανομένου του κινδύνου συγχύσεως κατά την αντίληψη του κοινού (16).
50. Για τους ίδιους λόγους τους οποίους ανέφερα όσον αφορά το άρθρο 9, παράγραφος 1, στοιχείο β΄, του κανονισμού 207/2009, στο πλαίσιο της συνολικής αξιολογήσεως την οποία απαιτεί το στοιχείο γ΄ του ίδιου άρθρου, πρέπει να ληφθεί υπόψη, ενδεχομένως, το γεγονός ότι τα σήματα συνυπάρχουν ειρηνικά σε τμήμα της επικράτειας της Ένωσης.
51. Εν προκειμένω, αν και με το τρίτο προδικαστικό ερώτημα το αιτούν δικαστήριο αναφέρει τη δυνατότητα να λάβει υπόψη την ειρηνική συνύπαρξη ως νόμιμη αιτία για τη χρήση, θεωρώ ότι η περίσταση αυτή θα πρέπει να ληφθεί υπόψη στο πλαίσιο της συνολικής εκτιμήσεως σχετικά με την ύπαρξη συνδέσμου μεταξύ των σημάτων. Αν ο σύνδεσμος αυτός εκλείπει, δεν συντρέχει ανάγκη να εξεταστεί η ύπαρξη νόμιμης αιτίας.
52. Υπενθυμίζω, συναφώς, ότι η σχετική με τη φήμη προϋπόθεση θεωρείται ότι πληρούται όταν το σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης χαίρει φήμης σε σημαντικό τμήμα της επικράτειας της Ένωσης, ενώ το τμήμα αυτό μπορεί, κατά περίπτωση, να αντιστοιχεί, μεταξύ άλλων, στην επικράτεια ενός μόνο κράτους μέλους (17). Κατά την άποψή μου, το γεγονός της ειρηνικής συνυπάρξεως θα μπορούσε να έχει ακόμη μεγαλύτερη σημασία στο πλαίσιο αυτό, όταν αφορά τμήμα της Ένωσης που χρησιμεύει ως σημείο αναφοράς για τον καθορισμό της φήμης του προγενέστερου σήματος.
53. Λαμβανομένων υπόψη όλων αυτών των παρατηρήσεων, θεωρώ ότι οι διατάξεις του άρθρου 9, παράγραφος 1, στοιχεία β΄ και γ΄, του κανονισμού 207/2009 έχουν την έννοια ότι το γεγονός ότι τα αντιπαρατιθέμενα σήματα συνυπάρχουν ειρηνικά σε τμήμα της επικράτειας της Ένωσης, χωρίς να προκαλούν σύγχυση, δεν σημαίνει ότι ο κίνδυνος συγχύσεως αποκλείεται αυτομάτως σε άλλο τμήμα της εν λόγω επικράτειας. Η συνύπαρξη αυτή αποτελεί, ωστόσο, σημαντικό στοιχείο το οποίο μπορεί, κατά περίπτωση, να λαμβάνεται υπόψη στο πλαίσιο της συνολικής εκτιμήσεως του κινδύνου συγχύσεως και της υπάρξεως συνδέσμου μεταξύ των επίμαχων σημάτων, στοιχεία τα οποία θεμελιώνουν καθεμία από τις διατάξεις αυτές, αντιστοίχως.
Επί της εφαρμογής του άρθρου 9 του κανονισμού 207/2009 σε περίπτωση σημάτων με ένδειξη γεωγραφικής προελεύσεως
54. Παρατηρώ ότι, με την έκδοση του κανονισμού 207/2009, ο νομοθέτης της Ένωσης αναγνώρισε την ύπαρξη γενικού συμφέροντος στη διασφάλιση της διαθεσιμότητας των ενδείξεων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν προς δήλωση της γεωγραφικής προελεύσεως των οικείων προϊόντων. Το στοιχείο αυτό αποτελεί τη βάση πολλών διατάξεων του εν λόγω κανονισμού, κυρίως αυτών που αφορούν τους απόλυτους λόγους απαραδέκτου, τον περιορισμό των αποτελεσμάτων σήματος καθώς και τα αποτελέσματα συλλογικού σήματος (18).
55. Δυνάμει του άρθρου 12, στοιχείο β΄, του κανονισμού 207/2009, ο δικαιούχος του σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν μπορεί να απαγορεύει σε τρίτο να χρησιμοποιεί στις συναλλαγές ενδείξεις σχετικές, μεταξύ άλλων, με τη γεωγραφική προέλευση ενός προϊόντος, εφόσον η χρήση αυτή γίνεται σύμφωνα με τα χρηστά συναλλακτικά ήθη που ισχύουν στη βιομηχανία ή το εμπόριο. Ανάλογος περιορισμός προβλέπεται στο άρθρο 6, παράγραφος 1, στοιχείο β΄, της οδηγίας 2008/95/ΕΚ (19).
56. Ο εν λόγω περιορισμός των αποκλειστικών δικαιωμάτων που παρέχει ένα σήμα επιδιώκει να συμβιβάσει τα συμφέροντα του δικαιούχου του σήματος με εκείνα άλλων παραγωγών στην εσωτερική αγορά, λαμβανομένου υπόψη του συστήματος των αρχών του δικαίου των σημάτων ως ουσιώδους στοιχείου του ανόθευτου ανταγωνισμού που επιδιώκει να καθιερώσει και να διασφαλίσει η Συνθήκη ΛΕΕ (20).
57. Η ύπαρξη γενικού συμφέροντος για τη διασφάλιση της διαθεσιμότητας των σημείων ή των ενδείξεων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν προς υπόδειξη της γεωγραφικής προελεύσεως, ιδιαίτερα των γεωγραφικών ονομασιών, αναγνωρίσθηκε στη νομολογία του Δικαστηρίου (21).
58. Προς προάσπιση του γενικού συμφέροντος, αρκεί η γεωγραφική ονομασία να δύναται να προσδιορίζει τη γεωγραφική προέλευση των οικείων προϊόντων. Πρέπει, συνεπώς, να καθορισθεί κατά πόσο γεωγραφική ονομασία υποδηλώνει τοποθεσία που συνδέεται επί του παρόντος, κατά την αντίληψη των ενδιαφερόμενων κύκλων, με την οικεία κατηγορία προϊόντων ή εκτιμάται ευλόγως ότι είναι δυνατόν, στο μέλλον, να δημιουργηθεί τέτοιος σύνδεσμος (22).
59. Συγκεκριμένα, στο πλαίσιο ένδικης διαφοράς που προέκυψε από τη σύγκρουση μεταξύ του σημείου «KERRY Spring» και του σημείου GERRI, για αναψυκτικά, το Δικαστήριο έκρινε ότι ο δικαιούχος εθνικού σήματος μπορεί να απαγορεύει τη χρήση ενδείξεως γεωγραφικής προελεύσεως που αναφέρεται σε άλλο κράτος μέλος μόνον εάν η χρήση αυτή δεν γίνεται σύμφωνα με τα χρηστά συναλλακτικά ήθη που ισχύουν στη βιομηχανία ή το εμπόριο. Το γεγονός και μόνον ότι υφίσταται κίνδυνος ακουστικής συγχύσεως μεταξύ δύο σημάτων δεν αρκεί για να συναχθεί ότι η χρήση της ενδείξεως αυτής στις συναλλαγές δεν γίνεται σύμφωνα με τα χρηστά συναλλακτικά ήθη (23).
60. Οι ως άνω διαπιστώσεις του Δικαστηρίου, λαμβανομένης υπόψη της τότε μεγάλης γλωσσικής πολυμορφίας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, η οποία αποτελούνταν από δεκαπέντε κράτη μέλη, καθίστανται ακόμη πιο επίκαιρες στις μέρες μας.
61. Ακόμη και αν υποτεθεί ότι η ένδειξη γεωγραφικής προελεύσεως σχετικά με ένα κράτος μέλος δύναται, κατά την αντίληψη των καταναλωτών σε άλλο κράτος μέλος, να θεωρηθεί όμοια με τον όρο που ενσωματώνεται σε σήμα, ο δικαιούχος του σήματος δεν μπορεί να απαγορεύει τη χρήση αυτή εφόσον είναι σύμφωνη με τα χρηστά συναλλακτικά ήθη. Επομένως, η ομοιότητα που προκύπτει από τον όρο αυτό δεν μπορεί να ληφθεί υπόψη προς διαπίστωση της υπάρξεως κινδύνου συγχύσεως.
62. Εν προκειμένω, όπως προκύπτει από την απόφαση περί παραπομπής, ο όρος «Kerry», ο οποίος είναι κοινός στα δύο αντιπαρατιθέμενα σημεία, είναι η ονομασία ιρλανδικής κομητείας φημισμένης για την εκτροφή βοοειδών, ο οποίος μπορεί συνεπώς να χρησιμεύσει ως ένδειξη γεωγραφικής προελεύσεως των επίμαχων γαλακτοκομικών προϊόντων.
63. Υπό τις συνθήκες αυτές, το δικαστήριο σημάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν πρέπει να λάβει υπόψη μια τέτοια ομοιότητα μεταξύ των σημείων, η οποία προκύπτει από την κατά τα χρηστά συναλλακτικά ήθη χρήση της εν λόγω ενδείξεως γεωγραφικής προελεύσεως, για να διαπιστώσει την ύπαρξη κινδύνου συγχύσεως με το σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή προσβολής της φήμης του σήματος αυτού.
64. Στο δικαστήριο αυτό εναπόκειται να διασφαλίσει ότι η διαπίστωση της προσβολής των αποκλειστικών δικαιωμάτων που παρέχει το σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπό τέτοιες συνθήκες δεν αποκλείει τον περιορισμό των αποτελεσμάτων του σήματος αυτού, κατά το άρθρο 12, στοιχείο β΄, του κανονισμού 207/2009.
65. Κατόπιν των προεκτεθέντων, θεωρώ ότι το άρθρο 9, παράγραφος 1, στοιχεία β΄ και γ΄, του κανονισμού 207/2009 έχει την έννοια ότι το γεγονός ότι τα επίμαχα σήματα περιλαμβάνουν τον ίδιο όρο, ο οποίος αποτελεί ένδειξη γεωγραφικής προελεύσεως που χρησιμοποιείται σύμφωνα με τα χρηστά συναλλακτικά ήθη, δεν πρέπει να χρησιμεύσει ως βάση για τη διαπίστωση της υπάρξεως κινδύνου συγχύσεως με σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή προσβολής της φήμης του εν λόγω σήματος.
Πρόταση
66. Λαμβανομένων υπόψη των προεκτεθέντων, προτείνω στο Δικαστήριο να απαντήσει στην αίτηση προδικαστικής αποφάσεως του Audiencia Provincial de Alicante (περιφερειακό δικαστήριο του Alicante, Ισπανία) ως εξής:
1. Το άρθρο 9, παράγραφος 1, στοιχεία β΄ και γ΄, του κανονισμού (ΕΚ) 207/2009 του Συμβουλίου, της 26ης Φεβρουαρίου 2009, για το κοινοτικό σήμα, έχει την έννοια ότι το γεγονός ότι τα αντιπαρατιθέμενα σήματα συνυπάρχουν ειρηνικά σε τμήμα της επικράτειας της Ένωσης, χωρίς να προκαλούν σύγχυση, δεν σημαίνει ότι ο κίνδυνος συγχύσεως αποκλείεται αυτόματα σε ένα άλλο μέρος της εν λόγω επικράτειας. Η συνύπαρξη αυτή αποτελεί, ωστόσο, σημαντικό στοιχείο το οποίο μπορεί, κατά περίπτωση, να λαμβάνεται υπόψη στο πλαίσιο της συνολικής εκτιμήσεως του κινδύνου συγχύσεως και της υπάρξεως συνδέσμου μεταξύ των επίμαχων σημάτων, ήτοι των στοιχείων τα οποία αφορούν αντιστοίχως οι ως άνω διατάξεις.
2. Το άρθρο 9, παράγραφος 1, στοιχεία β΄ και γ΄, του κανονισμού 207/2009 έχει την έννοια ότι το γεγονός ότι τα επίμαχα σήματα περιλαμβάνουν τον ίδιο όρο, ο οποίος αποτελεί ένδειξη γεωγραφικής προελεύσεως που χρησιμοποιείται σύμφωνα με τα χρηστά συναλλακτικά ήθη, δεν μπορεί να χρησιμεύσει ως βάση για τη διαπίστωση της υπάρξεως κινδύνου συγχύσεως με σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή προσβολής της φήμης του σήματος αυτού.