WYROK SĄDU (trzecia izba)
z dnia 15 kwietnia 2011 r.(*)
Program PHARE – „Fundusze odnawialne” otrzymane przez Republikę Czeską – Zwrot wypłaconych kwot – Decyzja Komisji o odzyskaniu przez potrącenie – Podstawa prawna – Odrębne porządki prawne – Pojęcie pewnej i wyrażonej w kwocie pieniężnej wierzytelności – Obowiązek uzasadnienia
W sprawie T‑465/08
Republika Czeska, reprezentowana przez M. Smolka, działającego w charakterze pełnomocnika,
strona skarżąca,
przeciwko
Komisji Europejskiej, reprezentowanej przez P. van Nuffela, F. Dintilhaca oraz Z. Malůškovą, działających w charakterze pełnomocników,
strona pozwana,
mającej za przedmiot żądanie stwierdzenia nieważności decyzji Komisji z dnia 7 sierpnia 2008 r. w sprawie przystąpienia do windykacji [odzyskania] przez potrącenie kwot dłużnych od Republiki Czeskiej w ramach „funduszy odnawialnych” programu PHARE
SĄD (trzecia izba),
w składzie: J. Azizi, prezes, E. Cremona i S. Frimodt Nielsen (sprawozdawca), sędziowie,
sekretarz: K. Andová, administrator,
uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 17 września 2010 r.,
wydaje następujący
Wyrok
Ramy prawne
A− Traktat WE
1 Zgodnie z art. 274 WE:
„Komisja wykonuje budżet zgodnie z przepisami rozporządzeń wydanych na podstawie artykułu 279 [WE…]”.
2 Artykuł 292 WE stanowi:
„Państwa członkowskie zobowiązują się nie poddawać sporów dotyczących wykładni lub stosowania niniejszego traktatu procedurze rozstrzygania innej niż w nim przewidziana”.
B− Akt dotyczący warunków przystąpienia
3 Artykuł 2 aktu dotyczącego warunków przystąpienia Republiki Czeskiej, Republiki Estońskiej, Republiki Cypryjskiej, Republiki Łotewskiej, Republiki Litewskiej, Republiki Węgierskiej, Republiki Malty, Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Słowenii i Republiki Słowackiej oraz dostosowań w traktatach stanowiących podstawę Unii Europejskiej (Dz.U. 2003, L 236, s. 33, zwany dalej „aktem dotyczącym warunków przystąpienia”) stanowi:
„Od dnia przystąpienia nowe państwa członkowskie są związane postanowieniami traktatów założycielskich i aktów przyjętych przez instytucje Wspólnot i Europejski Bank Centralny przed dniem przystąpienia; postanowienia te są stosowane w nowych państwach członkowskich zgodnie z warunkami określonymi w tych traktatach i w niniejszym akcie”.
4 Zgodnie z art. 10 aktu dotyczącego warunków przystąpienia:
„Stosowanie traktatów założycielskich i aktów przyjętych przez instytucje jest, w ramach środków przejściowych, przedmiotem odstępstw przewidzianych w niniejszym akcie”.
5 Artykuł 33 aktu dotyczącego warunków przystąpienia stanowi:
„1. Przetargi, zawieranie umów, wprowadzanie w życie oraz płatności w zakresie środków przedakcesyjnych w ramach programu PHARE […] będą zarządzane, począwszy od dnia przystąpienia, przez agencje wdrażające w nowych państwach członkowskich.
[…]
2. Do ogólnych zobowiązań budżetowych podjętych przed przystąpieniem, na mocy przedakcesyjnych instrumentów finansowych, o których mowa w ustępie 1, w tym do zawarcia i rejestracji następnych indywidualnych prawnych zobowiązań i płatności, dokonanych po dniu przystąpienia, stosuje się zasady i regulacje przedakcesyjnych instrumentów finansowania. Zobowiązania te będą obciążać odpowiednie pozycje budżetowe, aż do dnia zamknięcia odpowiednich programów i projektów. Niezależnie od powyższego, procedury zamówień publicznych rozpoczęte po przystąpieniu zostaną przeprowadzone zgodnie z odpowiednimi dyrektywami wspólnotowymi”.
C− Umowa ramowa między rządem Republiki Czeskiej a Komisją Europejską w sprawie uczestnictwa Republiki Czeskiej w programie pomocy Wspólnoty Europejskiej
6 Artykuł 1 umowy ramowej z dnia 12 marca i 12 lipca 1996 r. zawartej między rządem Republiki Czeskiej a Komisją Europejską w sprawie uczestnictwa Republiki Czeskiej w programie pomocy Wspólnoty Europejskiej (207/1997 Sb.) (zwanej dalej „umową ramową z 1996 r.”), która zastąpiła umowę ramową zawartą w dniu 7 listopada 1990 r. z Czeską i Słowacką Republiką Federacyjną, stanowi:
„W celu pogłębienia współpracy pomiędzy umawiającymi się stronami i celem wspierania procesu reform oraz rozwoju gospodarczego i społecznego w Republice Czeskiej umawiające się strony postanowiły przyjąć środki w dziedzinie finansowej i technicznej, jak również inne formy współpracy określone w ww. rozporządzeniu. Środki te będą finansowane i realizowane w ramach technicznych, prawnych i administracyjnych ustanowionych niniejszą umową. Specyficzne szczegóły każdego środka (lub pakietu środków) zostaną ustalone w protokole przyjętym przez obydwie umawiające się strony [zatytułowanym »protokół finansowy«], którego wzór załączono w dodatku C”.
7 Zgodnie z tą umową ramową w różnych protokołach finansowych ustanowiono szczegółowe warunki finansowania następujących projektów:
– protokół finansowy z dnia 1 października 1991 r. dla projektu T9106;
– protokół finansowy z dnia 5 listopada 1992 r. dla projektu CS9203;
– protokół finansowy z dnia 1 lutego 1994 r. dla projektu CZ9302.
8 Artykuł 5 umowy ramowej z 1996 r. stanowi:
„Wszelkie spory dotyczące niniejszej umowy, których rozwiązanie nie jest możliwe w drodze negocjacji, są przedmiotem postępowania polubownego w rozumieniu [postanowień] dodatku B”.
9 Artykuł 18 ust. 1 dodatku A do umowy ramowej z 1996 r. stanowi:
„Wszelkie kwestie dotyczące stosowania lub interpretacji protokołu finansowego lub niniejszych warunków ogólnych są przedmiotem negocjacji pomiędzy beneficjentem a Komisją i, w razie potrzeby, prowadzą do zmiany protokołu finansowego”.
10 Zgodnie z dodatkiem B umowy ramowej z 1996 r.:
„Wszelkie spory pomiędzy umawiającymi się stronami wynikające z umowy ramowej lub z protokołu finansowego, które nie są uregulowane na podstawie procedur określonych w art. 18 warunków ogólnych dotyczących protokołu finansowego, są rozstrzygane w drodze arbitrażu zgodnie z następującymi postanowieniami.
Stronami w tym postępowaniu polubownym są beneficjent i Komisja.
Sąd polubowny składa się z trzech arbitrów powołanych w następujący sposób:
– jeden arbiter zostaje powołany przez beneficjenta,
– drugiego arbitra powołuje Komisja oraz
– trzeci arbiter […] zostaje powołany na mocy porozumienia obydwu stron lub, w braku porozumienia, przez sekretarza generalnego Narodów Zjednoczonych.
W przypadku gdy jedna ze stron nie powoła arbitra, zostaje on powołany przez [trzeciego arbitra]”.
D− Konwencja wiedeńska o prawie traktatów
11 Artykuł 30 ust. 3 Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów z dnia 23 maja 1969 r. (zwanej dalej „konwencją wiedeńską”) stanowi:
„Jeżeli wszystkie strony traktatu wcześniejszego są zarazem stronami traktatu późniejszego, przy czym traktat wcześniejszy nie wygasł lub jego stosowanie nie zostało zawieszone na podstawie art. 59, traktat wcześniejszy ma zastosowanie tylko w takim zakresie, w jakim jego postanowienia można pogodzić z postanowieniami traktatu późniejszego”.
E− Rozporządzenie (WE) nr 1266/1999
12 Artykuł 11 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 1266/1999 z dnia 21 czerwca 1999 r. w sprawie koordynacji pomocy dla państw ubiegających się o członkostwo w Unii Europejskiej w ramach strategii przedakcesyjnej i zmieniającego rozporządzenie (EWG) nr 3906/89 (Dz.U. L 161, s. 68) stanowi:
„Komisja realizuje pomoc Wspólnoty zgodnie z zasadami przejrzystości oraz z rozporządzeniem finansowym mającym zastosowanie do budżetu ogólnego Wspólnot Europejskich, w szczególności jego art. 114”.
F− Rozporządzenie finansowe
13 Artykuł 71 ust. 1 i 2 rozporządzenia Rady (WE, Euratom) nr 1605/2002 z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie rozporządzenia finansowego mającego zastosowanie do budżetu ogólnego Wspólnot Europejskich (Dz.U. L 248, s. 1, zwanego dalej „rozporządzeniem finansowym”) stanowi:
„1. Ustalenie należności [wierzytelności] jest czynnością, dzięki której intendent delegowany lub subdelegowany:
a) weryfikuje istnienie należności [od danego dłużnika];
b) określa lub weryfikuje stan faktyczny i kwotę należności;
c) weryfikuje warunki wymagalności należności.
2. Zasoby własne postawione do dyspozycji Komisji oraz wszelkie należności określone jako pewne, wyrażone w kwocie pieniężnej i wymagalne, muszą zostać ustalone przy pomocy zlecenia windykacji [nakazu odzyskania] przekazanego księgowemu oraz noty debetowej przesłanej dłużnikowi, które są sporządzane przez właściwego intendenta”.
14 Zgodnie z art. 73 ust. 1 rozporządzenia finansowego:
„Księgowy działa na podstawie zleceń windykacji [nakazu odzyskania] dla kwot należycie ustalonych przez właściwego intendenta. Z należytą starannością zapewnia Wspólnotom otrzymanie ich dochodów i dopilnowuje przestrzegania ich praw.
Księgowy dokonuje windykacji [odzyskuje] należności poprzez kompensację roszczeń [potrącenie wierzytelności], które Wspólnoty posiadają względem dłużnika, z roszczeniem [wierzytelnością], któr[ą] ten z kolei posiada względem Wspólnot i któr[a] jest pewn[a], wyrażon[a] w kwocie pieniężnej i wymagaln[a]”.
15 Artykuł 76 ust. 1 akapit pierwszy rozporządzenia finansowego stanowi:
„Zobowiązanie budżetowe jest operacją polegającą na rezerwacji środków niezbędnych do pokrycia płatności będących następstwem zobowiązania prawnego”.
16 Artykuł 76 ust. 2 akapity pierwszy i drugi rozporządzenia finansowego stanowi:
„Zobowiązanie budżetowe ma charakter indywidualny wówczas, gdy beneficjent oraz kwota wydatków jest znana.
Zobowiązanie budżetowe ma charakter globalny wówczas, gdy przynajmniej jeden z elementów potrzebnych do określenia zobowiązania indywidualnego jest nieznany”.
G− Rozporządzenie wykonawcze
17 Artykuł 7 ust. 1, 1a i 3 rozporządzenia Komisji (WE, Euratom) nr 2342/2002 z dnia 23 grudnia 2002 r. ustanawiającego szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia finansowego (Dz.U. L 357, s. 1, zwanego dalej „rozporządzeniem wykonawczym”) stanowi:
„1. Bez uszczerbku dla przepisów szczególnych, wynikających ze stosowania regulacji sektorowych, przeliczenie między euro a inną walutą jest dokonywane przez właściwego intendenta przy wykorzystaniu dziennego kursu wymiany euro, publikowanego w serii C Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej.
[…]
1a. Aby uniknąć znaczącego wpływu przeliczeń walutowych na poziom współfinansowania wspólnotowego lub obciążeń dla budżetu wspólnotowego, szczególne zasady przeliczeń, o których mowa w ust. 1, przewidują, iż kurs przeliczenia między euro i innymi walutami jest obliczany przy wykorzystaniu średniego dziennego kursu wymiany w danym okresie.
[…]
3. Do celów związanych z prowadzeniem kont, o których mowa w art. 132–137 rozporządzenia finansowego, oraz z zastrzeżeniem art. 213 niniejszego rozporządzenia przeliczanie euro na inną walutę odbywa się za pomocą miesięcznego kursu księgowego wymiany euro. Kurs księgowy ustalany jest przez księgowego Komisji przy wykorzystaniu wszelkich źródeł informacji, jakie uzna on za wiarygodne, na podstawie kursu na przedostatni dzień roboczy miesiąca poprzedzającego miesiąc, dla którego dokonuje się ustalenia”.
18 Zgodnie z art. 78 rozporządzenia wykonawczego:
„1. Ustalanie należności [wierzytelności] przez właściwego intendenta stanowi uznanie prawa Wspólnot w odniesieniu do dłużnika oraz ustalenie tytułu do żądania, aby dłużnik spłacił dług.
2. Zlecenie windykacji [nakaz odzyskania] jest operacją, przez którą właściwy intendent wydaje księgowemu polecenie windykacji [odzyskania] ustalonej kwoty.
3. Nota debetowa ma na celu powiadomienie dłużnika, że:
a) Wspólnoty ustaliły należność [wierzytelność];
b) jeżeli spłata zadłużenia następuje przed określonym terminem, nie nalicza się odsetek za zwłokę;
c) w przypadku niedokonania spłaty w terminie, o którym mowa w lit. b), dług obciążony jest odsetkami w wysokości określonej w art. 86, bez uszczerbku dla wszelkich mających zastosowanie przepisów szczególnych;
d) w przypadku niedokonania spłaty w terminie, o którym mowa w lit. b), instytucja dokonuje windykacji [odzyskania] przez potrącenie lub wyegzekwowanie wszelkich uprzednio złożonych gwarancji;
[…]
Intendent przesyła dłużnikowi notę debetową wraz z kopią do księgowego”.
19 Artykuł 79 rozporządzenia wykonawczego przewiduje:
„W celu ustalenia należności [wierzytelności] właściwy intendent zapewnia, aby:
a) należność [wierzytelność] była pewna i nie podlegała żadnym warunkom;
b) należność [wierzytelność] była ustalona, dokładnie wyrażona w gotówce [pieniądzu];
c) należność [wierzytelność] była należna [wymagalna] i nie podlegała żadnemu terminowi spłaty;
d) dane dłużnika były poprawne;
e) kwota, która ma być pobrana [zostać odzyskana], była zapisana we właściwej pozycji budżetu;
f) dokumenty towarzyszące [potwierdzające] były prawidłowe; oraz
g) zasada należytego zarządzania finansami była przestrzegana, w szczególności w odniesieniu do kryteriów określonych w art. 87 ust. 1 lit. a)”.
20 Zgodnie z art. 81 ust. 1 rozporządzenia wykonawczego:
„Zlecenie windykacji [nakaz odzyskania należności] określa:
a) rok budżetowy, w odniesieniu do którego dochód ma być zapisany;
b) odniesienia do czynności lub zobowiązania prawnego, będącego źródłem długu i stanowiącego podstawę tytułu do windykacji [odzyskania należności];
[…]
d) kwotę, która ma podlegać windykacji [odzyskaniu], wyrażoną w EUR;
e) nazwę i adres dłużnika,
f) termin, o którym mowa w art. 78 ust. 3 lit. b);
g) możliwą metodę uzyskania [odzyskania należności], włączając w szczególności windykację [odzyskanie należności] przez potrącenie lub wyegzekwowanie wszelkich złożonych gwarancji”.
21 Artykuł 83 ust. 1 i 2 rozporządzenia wykonawczego stanowi:
„1. W przypadku gdy dłużnik posiada również roszczenie [wierzytelność] względem Wspólnot, któr[a] jest potwierdzon[a], opiewa na ustaloną kwotę i jest wymagaln[a], a także odnosi się [do] sumy określonej w zleceniu płatności, księgowy po upływie terminu, o którym mowa w art. 78 ust. 3 lit. b), dokonuje windykacji [odzyskania] ustalonych kwot wierzytelności przez potrącenie.
[…]
2. Każdorazowo przed dokonaniem tego rodzaju windykacji [odzyskania należności] zgodnie z ust. 1 księgowy konsultuje się z właściwym intendentem oraz informuje o tym zainteresowanych dłużników.
W przypadku gdy dłużnik jest organem krajowym lub jedną z jego jednostek administracyjnych, księgowy informuje zainteresowane państwo członkowskie o zamiarze windykacji [odzyskania należności] przez potrącenie z przynajmniej 10-dniowym wyprzedzeniem. W porozumieniu z państwem członkowskim lub zainteresowaną jednostką administracyjną księgowy może jednak przystąpić do windykacji [odzyskania należności] przed upływem tego terminu”.
Okoliczności faktyczne leżące u podstaw sporu
22 Celem programu PHARE było zagwarantowanie finansowania pakietu środków mających na celu wspieranie reform gospodarczych i społecznych w krajach Europy Środkowej i Wschodniej będących kandydatami do członkostwa w Unii Europejskiej. Unia Europejska określiła docelowe dziedziny tych środków i w tym samym czasie przeprowadziła z tymi krajami negocjacje dotyczące zasad ich wdrożenia, aby zagwarantować w ten sposób najbardziej efektywne wykorzystanie tzw. pomocy przedakcesyjnej.
23 Czeska i Słowacka Republika Federacyjna została włączona do programu PHARE na podstawie umowy ramowej między Czeską i Słowacką Republika Federacyjną a Komisją Wspólnot Europejskich z dnia 7 grudnia 1990 r. Umowa ta została zastąpiona w odniesieniu do Republiki Czeskiej przez umowę ramową z 1996 r., ratyfikowaną przez prezydenta republiki jako „umowa międzynarodowa typu prezydenckiego”.
24 Umowa ramowa z 1996 r. ustanowiła ogólne ramy techniczne, prawne i administracyjne finansowania i realizacji wspierania reform gospodarczych i społecznych oraz rozwoju Republiki Czeskiej.
25 Specyficzne warunki każdego środka zostały ustanowione na podstawie umowy między Republiką Czeską a Komisją w formie „protokołów finansowych”, których wzór przedstawiono w dodatku C do umowy ramowej z 1996 r., i „protokołów ustaleń”.
26 „Protokoły finansowe” określały kluczowe dziedziny pomocy objęte programem, jego budżet, jak również techniczne aspekty wdrażanych w ramach tego programu projektów. Projekty te zostały z kolei wyszczególnione w „kartach projektów” załączonych do protokołów finansowych.
27 „Protokoły ustaleń”, mające również charakter umowy międzynarodowej, ustanawiały ponadto prawa i obowiązki umawiających się stron w ramach programu. Co do zasady dokumenty te ograniczały się do określania, zmiany lub wyjaśniania procedur związanych z zarządzaniem programem, jak również praw i obowiązków jednostek zaangażowanych w jego realizację. Niemniej w odróżnieniu od protokołów finansowych nie określały one zawartości programu ani wytycznych i kwestii dotyczących kwoty pomocy przyznanej na projekty. Te protokoły ustaleń zostały bowiem przyjęte jedynie w celu wprowadzenia odstępstwa od uregulowań i ogólnych umów dotyczących stosunków między stronami.
28 Od 1994 do 1996 r. Republika Czeska w szczególności uzyskała „fundusze odnawialne” z programu PHARE na podstawie protokołów finansowych dla projektu T9106 (małe i średnie przedsiębiorstwa Czeskiej i Słowackiej Republiki Federacyjnej), dla projektu CS9203 (prywatyzacja, restrukturyzacja i rozwój sektora prywatnego) oraz dla projektu CZ9302 (rozwój sektora prywatnego).
29 Konkretnie projekt T9106 zmierzał do wspierania małych i średnich przedsiębiorstw w szczególności poprzez zapoznanie ich z kwestiami związanymi z przedsiębiorczością, ustanowienie właściwych ram prawnych i wprowadzenie mechanizmów umożliwiających dostęp do kredytów. Przedmiotem projektu CS9203 była prywatyzacja gospodarki, restrukturyzacja i rozwój sektora prywatnego w ówczesnej Czeskiej i Słowackiej Republice Federacyjnej, w szczególności w regionach, w których panowała szczególnie niekorzystna sytuacja. Wreszcie projekt CZ9302 dotyczył restrukturyzacji poszczególnych gałęzi gospodarki, a w szczególności sektora bankowego, rozwoju gałęzi przemysłu ukierunkowanych na eksport oraz wsparcia zmian instytucjonalnych niezbędnych do funkcjonowania gospodarki rynkowej.
30 W okresie od dnia 5 października 1994 r. do dnia 2 sierpnia 1996 r. Republika Czeska otrzymała zatem od Komisji sześć wypłat na łączną kwotę 13 031 971,97 EUR.
31 Środkami tymi zarządzało początkowo ministerstwo gospodarki Republiki Czeskiej, a następnie ministerstwo rozwoju lokalnego. Drugie z wymienionych ministerstw było również odpowiedzialne za ich wdrożenie.
32 Komisja poinformowała Republikę Czeską w piśmie pod numerem referencyjnym D(2008)REG 102477 o decyzji z dnia 28 maja 2008 r. (zwanej dalej „decyzją z dnia 28 maja 2008 r.”) w ramach projektów T9106, CS9203 i CZ9302 w sprawie zwrotu łącznej kwoty 234 480 000 CZK. Ściślej rzecz ujmując, kwota ta odpowiadała wypłatom dokonanym na rzecz Regionální fondy, a.s. w wysokości 144 000 000 CZK, na rzecz Českomoravský podnikatelský fond, spol. s r.o. w wysokości 4 429 000 CZK oraz na rzecz Regionální podnikatelský fond, spol. s r.o. w wysokości 86 051 000 CZK. Do decyzji dołączono notę debetową noszącą numer 3230805779 (zwaną dalej „notą debetową”).
33 Decyzję z dnia 28 maja 2008 r. przyjęto po stwierdzeniu nieprawidłowości w zarządzaniu funduszami wspólnotowymi, gdyż fundusze te wykorzystano zdaniem Komisji w celu innym niż cel, dla którego realizacji zostały przyznane, i nie zarządzano nimi zgodnie z zasadą należytego zarządzania.
34 Nota debetowa, dla której datę wymagalności ustalono na dzień 7 sierpnia 2008 r., dotyczyła kwoty 9 354 130,93 EUR odpowiadającej kwocie 234 480 000 CZK po przeliczeniu dokonanym na podstawie kursu wymiany ustalonego zgodnie z art. 7 ust. 1, 1a i 3 rozporządzenia wykonawczego.
35 Wiceminister rozwoju regionalnego Republiki Czeskiej wystosował do Komisji pismo w dniu 8 lipca 2008 r. Podniósł on w nim zasadniczo kwestię dotyczącą zastosowanego kursu wymiany, okoliczność, że nie zakończyło się ani dochodzenie prowadzone przez Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF), ani postępowanie karne prowadzone przed czeskim sądem, i wreszcie okoliczność, że na podstawie regulującej program PHARE umowy ramowej między Republiką Czeską a Komisją wszystkie spory powinny być rozstrzygane w drodze negocjacji i przekazane do postępowania arbitrażowego. Wniósł on w konsekwencji o anulowanie noty debetowej przez Komisję.
36 W dniu 14 lipca 2008 r. odbyło się spotkanie stron.
37 Rząd Republiki Czeskiej wydał w dniu 23 lipca 2008 r. decyzję nr 977, którą postanowił, że nota debetowa nie zostanie zapłacona, o czym poinformowano Komisję w dniu 29 lipca 2008 r.
38 Komisja odpowiedziała na to pismo pismem z dnia 4 sierpnia 2008 r., w którym zasadniczo podtrzymała swe stanowisko.
39 Ponieważ Republika Czeska nie spełniła ciążącego na niej obowiązku zwrotu kwoty 9 354 130,93 EUR w dniu 7 sierpnia 2008 r., Komisja postanowiła dokonać potrącenia swej wierzytelności z dwiema kwotami należnymi z tytułu Europejskiego Funduszu Socjalnego (EFS) Republice Czeskiej o sygnaturach ESF‑2003CZ161P0004 i ESF‑2003CZ053D0001, wynoszącymi łącznie 10 814 475,41 EUR. Decyzja ta została przekazana Republice Czeskiej pismem z dnia 7 sierpnia 2008 r. o sygnaturze BUDG/C3 D (2008)10.5‑3956 (zwanym dalej „zaskarżoną decyzją”).
40 Republika Czeska skierowała do Komisji w dniu 26 sierpnia 2008 r. pismo, aby wyrazić sprzeciw wobec tej decyzji i podtrzymać zasadniczo argumentację, którą przedstawiła w piśmie z dnia 8 lipca 2008 r.
Żądania stron
41 Republika Czeska wnosi do Sądu o:
– stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji;
– zasądzenie od Komisji zwrotu kwoty będącej przedmiotem potrącenia o łącznej wysokości 9 354 130,93 EUR wraz z odsetkami za zwłokę;
– obciążenie Komisji kosztami postępowania.
42 Komisja wnosi do Sądu o:
– oddalenie skargi;
– obciążenie Republiki Czeskiej kosztami postępowania.
Co do prawa
43 W uzasadnieniu skargi Republika Czeska podnosi trzy zarzuty.
44 Twierdzi ona co do istoty, po pierwsze, że Komisja przekroczyła swe uprawnienia, przyjmując zaskarżoną decyzję na błędnej podstawie prawnej, po drugie, że zaskarżona decyzja została przyjęta z naruszeniem zasad dotyczących potrącenia ustalonych w rozporządzeniu finansowym i w rozporządzeniu wykonawczym, oraz, po trzecie, iż zaskarżona decyzja pozbawiona jest jakiegokolwiek uzasadnienia.
45 Dwa pierwsze zarzuty należy zbadać łącznie.
A– W przedmiocie zarzutu pierwszego, dotyczącego wydania decyzji zaskarżonej na błędnej podstawie prawnej, oraz zarzutu drugiego, dotyczącego naruszenia zasad dotyczących potrącenia ustalonych w rozporządzeniu finansowym i w rozporządzeniu wykonawczym
1. Argumenty stron
46 W ramach zarzutu pierwszego Republika Czeska podnosi co do istoty, że rozpatrywany w niniejszej sprawie stosunek prawny dotyczący wykorzystania programu PHARE powstał przed przystąpieniem Republiki Czeskiej do Unii Europejskiej, w momencie gdy była ona państwem trzecim z perspektywy prawa wspólnotowego. Wykorzystanie środków pochodzących z tego programu było regulowane przepisami wynikającymi z umów międzynarodowych zawartych między Republiką Czeską jako suwerennym państwem i podmiotem prawa międzynarodowego a Komisją, reprezentującą Wspólnotę jako odrębny podmiot prawa międzynarodowego.
47 Republika Czeska utrzymuje, iż mimo że z chwilą przystąpienia do Unii prawo wspólnotowe stało się dla niej wiążące, to jednak jedynie w granicach ustanowionych w traktacie akcesyjnym i w art. 2 aktu dotyczącego warunków przystąpienia.
48 Zdaniem Republiki Czeskiej akt dotyczący warunków przystąpienia częściowo zmienił umowy międzynarodowe w sprawie wykorzystania funduszy pochodzących z programu PHARE w odniesieniu do z jednej strony określenia organów państw członkowskich, które od dnia przystąpienia zarządzają przyznanymi środkami, a z drugiej strony do uregulowań dotyczących organizacji przez Komisję końcowych kontroli. W każdym razie w odniesieniu do innych dziedzin akt dotyczący warunków przystąpienia, w szczególności w art. 33 ust. 2, wyraźnie pozostawił w mocy istniejący system prawny, tzn. system znajdujący się poza zakresem stosowania traktatu WE, nie tylko w odniesieniu do zobowiązań przyjętych przed przystąpieniem, lecz również do zobowiązań przyjętych w okresie po przystąpieniu.
49 Tymczasem zdaniem Republiki Czeskiej rozporządzenia finansowego, na którego podstawie została przyjęta zaskarżona decyzja, nie można uznać za zasadę lub regulację dotyczącą przedakcesyjnych instrumentów finansowych w rozumieniu art. 33 ust. 2 aktu dotyczącego warunków przystąpienia.
50 Twierdzi ona bowiem, że pojęcie zasady w rozumieniu art. 33 aktu dotyczącego warunków przystąpienia dotyczy umów międzynarodowych zawartych przez Unię i państwa kandydujące, stanowiących kategorię, do której nie należy rozporządzenie finansowe, i że można tylko ponadto stwierdzić, iż to rozporządzenie nie znajduje się na wyczerpującej liście rozporządzeń wymienionych w samym tym artykule.
51 Ponadto, zakładając nawet, że ta lista nie jest wyczerpująca, rozporządzenie finansowe nie może zostać zaklasyfikowane – zważywszy na jego przedmiot – do kategorii regulacji dotyczących przedakcesyjnych instrumentów finansowych. O ile bowiem przedmiotem tych ostatnich jest ustalenie zasad dotyczących pomocy Unii dla krajów kandydujących w ramach różnych programów, o tyle rozporządzenie finansowe wprowadza uregulowania dotyczące z jednej strony ustanawiania i wykonywania budżetu ogólnego Wspólnot, a z drugiej strony przedłożenia rozliczeń i ich audytu.
52 Republika Czeska utrzymuje więc zasadniczo, że stosowanie rozporządzenia finansowego do zobowiązań opartych na analizowanym stosunku prawnym objętym art. 33 aktu dotyczącego warunków przystąpienia narusza te ostatnie przepisy.
53 Republika Czeska podnosi ponadto zasadniczo, że art. 155 rozporządzenia finansowego w jego obecnym brzmieniu nie odnosi się już do funduszy przedakcesyjnych, wobec czego rozporządzenie to nie znajduje zastosowania w odniesieniu do tych ostatnich. Utrzymuje ona również, że mimo iż poprzednie brzmienie art. 155 pozwalało na stosowanie rozporządzenia finansowego do stosunków prawnych, które istniały między Unią i krajami trzecimi, to taka możliwość była podporządkowana istnieniu umowy między zainteresowanymi stronami.
54 Ponadto Republika Czeska podnosi, że art. 73 rozporządzenia finansowego, który skierowany jest do księgowego Unii, przewiduje potrącenie jedynie na jej rzecz. Republika Czeska utrzymuje zatem, że księgowy Unii może zastosować potrącenie tylko pod warunkiem z jednej strony, że dane państwo jest państwem członkowskim, a z drugiej strony, że chodzi o zobowiązanie wynikające z przynależności tego państwa do Unii i objęte rozporządzeniem finansowym. W rezultacie księgowy Unii nie może zastosować takiego potrącenia względem państw trzecich, jeśli nie postanowiono wcześniej, że możliwość taka istnieje. Tymczasem żaden przepis o potrąceniu nie został przewidziany w umowie ramowej z 1996 r. ani w protokołach finansowych lub protokołach ustaleń. Ponadto potrącenie nie jest ogólnie uznaną zasadą prawa międzynarodowego.
55 Republika Czeska podnosi ponadto, że umowa ramowa z 1996 r., jak również protokoły finansowe lub protokoły ustaleń zawierają przepisy dotyczące rozstrzygania sporów wynikłych z realizacji pomocy przedakcesyjnej, tzn. − w sytuacji takiej jak będąca przedmiotem niniejszej sprawy − zobowiązania do wzajemnych konsultacji oraz ewentualnie późniejszego wszczęcia postępowania arbitrażowego.
56 Republika Czeska twierdzi, że zasady te mają zawsze zastosowanie. W konsekwencji taki mechanizm nie umożliwia jednostronnego rozstrzygania sporów między stronami na podstawie np. decyzji Komisji dotyczącej istnienia lub kwoty wierzytelności na rzecz budżetu Unii lub decyzji Komisji o odzyskaniu tej wierzytelności przez jej potrącenie.
57 Republika Czeska podnosi, że chodzi w tym względzie o odstępstwo od wiążącego charakteru prawa wspólnotowego w odniesieniu do państw członkowskich po dacie ich przystąpienia do Unii Europejskiej.
58 Przypomina ona, że w wyroku z dnia 10 stycznia 2006 r. w sprawie C‑302/04 Ynos, Zb.Orz. s. I‑371, pkt 36, 37 Trybunał orzekł, że prawo wspólnotowe można stosować w rozpatrywanym państwie członkowskim tylko od dnia jego przystąpienia do Unii i wyłącznie w przypadku, gdy środek lub decydujące dla rozstrzygnięcia sporu okoliczności faktyczne miały miejsce po jego zakończeniu.
59 Tymczasem zdaniem Republiki Czeskiej prawo wspólnotowe stało się dla niej wiążące w granicach ustanowionych w traktacie akcesyjnym i w art. 2 aktu dotyczącego warunków przystąpienia.
60 Warunki te przyjmują formę tymczasowych lub stałych odstępstw od stosowania prawa wspólnotowego w niektórych dziedzinach, zarówno w odniesieniu do prawa pierwotnego, jak i do prawa wtórnego. Tymczasem zdaniem Republiki Czeskiej takie odstępstwa przewidziano w odniesieniu do pomocy przedakcesyjnej ze względu na to, że wcześniejszy mechanizm rozstrzygania sporów nadal obowiązuje.
61 Republika Czeska podnosi zatem, że stosowanie rozporządzenia finansowego wchodzi jej zdaniem w bezpośredni konflikt z mechanizmami ustanowionymi na wypadek sporu dotyczącego wdrażania umowy ramowej z 1996 r.
62 Republika Czeska kwestionuje również założenie Komisji, zgodnie z którym umowa ramowa z 1996 r. nie ma w całości zastosowania w świetle art. 30 ust. 3 konwencji wiedeńskiej.
63 Zdaniem Republiki Czeskiej konwencja wiedeńska ma zastosowanie jedynie do traktatów między państwami, ponieważ podobne uregulowania dotyczące traktatów między państwami i organizacjami międzynarodowymi nie mogły być przyjęte na poziomie międzynarodowym. Ponadto art. 30 ust. 3 konwencji wiedeńskiej zakłada tożsamość wszystkich umawiających się stron traktatu wcześniejszego i traktatu późniejszego. Tymczasem Komisja, działając w owym czasie na rzecz Wspólnoty i w jej imieniu, była umawiającą się stroną umowy ramowej z 1996 r., podczas gdy ani Komisja, ani Wspólnota Europejska nie były następnie stronami aktu o przystąpieniu. Ponadto, zakładając, że zasada wyrażona w art. 30 ust. 3 konwencji wiedeńskiej stanowi zwyczaj międzynarodowy, podmioty prawa międzynarodowego mogą w swych wzajemnych relacjach ustalić, że w ramach stosowania późniejszego traktatu nadal będą obowiązywać w odniesieniu do niektórych stosunków prawnych przepisy wynikające z wcześniejszego traktatu. W rezultacie takie przepisy wykluczają możliwość zastosowania odmiennych lub sprzecznych postanowień późniejszego traktatu. W przeciwnym wypadku umowa byłaby pozbawiona w tej kwestii jakiegokolwiek sensu i byłaby sprzeczna z ogólną zasadą prawa międzynarodowego, zgodnie z którą umów należy przestrzegać.
64 Zdaniem Republiki Czeskiej z powyższego wynika, że ustanowione na mocy konwencji uregulowania dotyczące rozstrzygania sporów dotyczących pomocy przedakcesyjnej mają zastosowanie nawet po przystąpieniu do Unii i sprzeciwiają się wdrożeniu innego mechanizmu, a mianowicie jednostronnego potrącenia przewidzianego w rozporządzeniu finansowym.
65 Wynika z tego również jej zdaniem, że nie można stosować zasady, zgodnie z którą dopuszczalne jest wszystko, co nie jest zabronione przez prawo międzynarodowe, w wypadku gdy strony uzgodniły określony system dotyczący ich wzajemnych stosunków. Ponadto potrącenie jest w sposób dorozumiany zakazane, w sytuacji gdy jest sprzeczne z ustalonymi na podstawie umowy procedurami rozstrzygania sporów.
66 Republika Czeska dodaje, że art. 307 WE wyraźnie pozwala na utrzymanie w mocy traktatów zawartych przez państwa przed dniem ich przystąpienia do Unii w zakresie, w jakim są one zgodne z prawem wspólnotowym. Ponadto nawet w takim przypadku traktaty takie nie są nieważne ipso facto. Artykuł 307 akapit drugi WE ustanawia bowiem możliwość stopniowego eliminowania takiej niezgodności.
67 Republika Czeska kwestionuje również, jakoby potrącenie było normą zwyczajową międzynarodowego prawa publicznego lub ogólną zasadą prawa międzynarodowego.
68 W niniejszej sprawie dokonuje się potrącenia między dwoma podmiotami prawa międzynarodowego, które znajdują się w sytuacji wzajemnej równości, i w tym przypadku możliwość dokonania jednostronnego potrącenia powinna być zdaniem Republiki Czeskiej wyraźnie przewidziana.
69 Podobnie Republika Czeska uważa co do istoty, że potrącenie nie może być uznane za ogólną zasadę prawa wspólnotowego ze względu na to, że z jednej strony nie chodzi o zasadę, która ma swe źródło we wspólnych dla państw członkowskich tradycjach konstytucyjnych, a z drugiej strony orzecznictwo, do którego odsyła Komisja, nie mówi o tym, że potrącenie stanowi taką zasadę. W tym względzie Republika Czeska podważa dokonaną przez Komisję wykładnię wyroku Trybunału z dnia 1 marca 1983 r. w sprawie 250/78 DEKA Getreideprodukte przeciwko EWG, Rec. s. 421.
70 Ponadto Republika Czeska uważa, że stanowisko przyjęte przez Komisję przy wdrażaniu pomocy zewnętrznej wiąże tylko samą Komisję, a nie Republikę Czeską, która była państwem trzecim w momencie [przyznania] pomocy przedakcesyjnej. Wynika z tego, że Komisja nie może powoływać się względem Republiki Czeskiej na swe wewnętrzne przepisy dotyczące wykonywania budżetu. Aby można było zastosować te uregulowania, jej zdaniem konieczne było, aby Republika Czeska wyraziła zgodę na poddanie się im w umowie ramowej z 1996 r., do czego nie doszło.
71 Republika Czeska twierdzi również, że chociaż preambuła umowy ramowej z 1996 r. odsyła do rozporządzenia Rady (EWG) nr 3906/89 z dnia 18 grudnia 1989 r. w sprawie pomocy gospodarczej dla Republiki Węgierskiej i Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. L 375, s. 11), to okoliczność ta nie może uzasadniać zastosowania rozporządzenia finansowego w niniejszym przypadku. Jedyne przepisy rozporządzenia finansowego, do których odsyła rozporządzenie nr 3906/89, dotyczą bowiem możliwości przekazania przez Komisję zadań władzy publicznej niektórym organom.
72 Ponadto Republika Czeska utrzymuje zasadniczo, że wyrok Sądu z dnia 8 października 2008 r. w sprawie T‑122/06 Helkon Media przeciwko Komisji (niepublikowany w Zbiorze) nie wyklucza odwołania się do pojęcia właściwego porządku prawnego w odniesieniu do potrącenia. Tymczasem w niniejszej sprawie właściwe prawo nie przewiduje takiego mechanizmu.
73 W związku z tym Republika Czeska uważa, że dokonując potrącenia na podstawie art. 73 ust. 1 rozporządzenia finansowego, Komisja nadużyła swojej władzy.
74 Co się tyczy zarzutu drugiego, Republika Czeska utrzymuje zasadniczo, że zakładając, iż rozporządzenie finansowe ma zastosowanie w niniejszej sprawienie, nie są spełnione określone w nim warunki dotyczące wzajemnego oraz pewnego charakteru wierzytelności będącej przedmiotem potrącenia.
75 Republika Czeska uważa w tym względzie, iż jedynie organ arbitrażowy określony w porozumieniach przedakcesyjnych mógł orzec w przedmiocie kwoty ewentualnej wierzytelności. Jej zdaniem z wyroku Sądu z dnia 30 września 2003 r. w sprawach połączonych T‑346/02 i T‑347/02 Cableuropa i in. przeciwko Komisji, Rec. s. II‑4251, pkt 225 wynika, że ani Komisji, ani Sądowi nie przysługuje taka kompetencja.
76 W tym względzie odrzuca ona argumentację Komisji, zgodnie z którą wewnętrznie sprzeczne jest twierdzenie, że jeśli Sąd nie miał prawa orzec w przedmiocie istnienia i − w danym przypadku − w przedmiocie charakteru oraz kwoty wierzytelności, to nie może orzec w przedmiocie potrącenia, a zatem nie może stwierdzić nieważności zaskarżonej decyzji. Republika Czeska uważa bowiem, że nawet jeżeli rozporządzenie finansowe miało zastosowanie w niniejszej sprawie, nie można było obejść postępowania przewidzianego umową ramową z 1996 r. w celu ustalenia istnienia i wielkości dłużnych kwot, tzn. postępowania arbitrażowego, gdyż jednostronna decyzja Komisji nie jest wystarczająca w tym względzie.
77 Republika Czeska dodaje, że należy rozróżnić uprawnienie do oceny ważności zaskarżonej decyzji od uprawnienia do rozstrzygania sporu zgodnie z umową ramową z 1996 r. Uwzględniając procedurę rozstrzygania sporów przewidzianą w umowie ramowej z 1996 r., Sąd nie może więc orzekać co do kwestii merytorycznych dotyczących wierzytelności powstałej na podstawie wspomnianej umowy.
78 W każdym razie Republika Czeska utrzymuje, że Sąd − przy założeniu, iż jest on właściwy do sprawdzenia, czy zostały spełnione warunki potrącenia − powinien orzec, że wierzytelności, które były przedmiotem potrącenia, są regulowane przez odrębne porządki prawne.
79 Republika Czeska utrzymuje zasadniczo, że wierzytelność, na którą powołuje się Komisja, w rzeczywistości podlega prawu międzynarodowemu, czego nie zmienił fakt przystąpienia Republiki Czeskiej do Unii.
80 Natomiast podstawę prawną wierzytelności Republiki Czeskiej względem Komisji dotyczącej płatności pośrednich z tytułu dwóch programów operacyjnych finansowanych z funduszy strukturalnych stanowią art. 161 WE i rozporządzenia Rady (WE) nr 1260/1999 z dnia 21 czerwca 1999 r. ustanawiającego przepisy ogólne w sprawie funduszy strukturalnych (Dz.U. L 161, s. 1). Wierzytelność Republiki Czeskiej podlega więc wspólnotowemu porządkowi prawnemu.
81 Tymczasem w wyroku z dnia 10 lipca 2003 r. w sprawie C‑87/01 P Komisja przeciwko CCRE, Rec. s. I‑7617, pkt 61, 62 Trybunał orzekł, że potrącenie wierzytelności podporządkowanych odrębnym porządkom prawnym możliwe jest tylko, jeśli spełnione są ustanowione w tym względzie przez obydwa porządki prawne przesłanki.
82 W tym względzie Republika Czeska utrzymuje, że ogólne prawo międzynarodowe nie ustanawia warunków ani nawet możliwości potrącenia wierzytelności. Podobnie umowa ramowa z 1996 r., protokoły finansowe i inne uregulowania wyraźnie uzgodnione między umawiającymi się stronami lub zmienione przez akt dotyczący warunków przystąpienia nie przewidują warunków ani nawet możliwości potrącenia wierzytelności. Wierzytelność, na którą powołuje się Komisja względem Republiki Czeskiej, nie może więc podlegać potrąceniu.
83 Ponadto Republika Czeska utrzymuje, że warunek wzajemności przewidziany w art. 73 ust. 1 rozporządzenia finansowego nie ogranicza się tylko do tożsamości wierzyciela i dłużnika. Jej zdaniem należy również uwzględnić podstawę prawną potrącanej wierzytelności.
84 Dodaje ona, że warunek wzajemności zakłada również uwzględnienie okoliczności, iż dwie potrącane wierzytelności są określone w różnych walutach. Nie kwestionuje ona możliwości dokonania potrącenia takich wierzytelności. Republika Czeska utrzymuje jednak, że należy określić jasne zasady w celu dokonania przeliczenia rozpatrywanych walut. Tymczasem nie miało to miejsca w niniejszej sprawie.
85 Co się tyczy warunku, aby rozpatrywana wierzytelność była pewna, Republika Czeska podnosi, że powstała ona w ramach umowy między stronami. Żadna z nich nie mogła więc narzucić drugiej stronie decyzji dotyczącej sporów wynikających z rozpatrywanego stosunku. Spór tego typu mógł być rozstrzygnięty jedynie w drodze umowy stron lub przez decyzję niezależnego organu w ramach postępowania arbitrażowego przewidzianego w umowie ramowej z 1996 r.
86 Tymczasem zdaniem Republiki Czeskiej Komisja określiła jednostronnie istnienie i kwotę rozpatrywanej wierzytelności. Ponadto twierdzi ona, że w ramach wymienionej z Komisją korespondencji (pisma skierowane do Komisji z dnia 9 lipca 2008 r. i z dnia 29 lipca 2008 r.) podała w wątpliwość sposób obliczania wysokości podlegającej zwrotowi kwoty, jak również zasady stosowania kursu wymiany. Zdaniem Republiki Czeskiej ze względu na to, że ta wymiana korespondencji zmierzała do polubownego rozstrzygnięcia sporu, była ona zgodna z umową ramową z 1996 r. Republika Czeska była jednakże zmuszona do wniesienia niniejszej skargi ze względu na wydanie przez Komisję zaskarżonej decyzji.
87 Republika Czeska utrzymuje ponadto, iż z uwagi na to, że kwota potrącenia została zakwestionowana, rozpatrywana wierzytelność nie była pewna, a więc nie mogła podlegać potrąceniu.
88 Ponadto Republika Czeska podnosi, że nieprawidłowości dotyczące wykorzystania środków finansowych, które zostały jej przydzielone w ramach programu PHARE, nie zostały ostatecznie udowodnione. Komisja opiera się bowiem głównie na okoliczności wszczęcia postępowania karnego, jak również na dochodzeniach prowadzonych przez OLAF, chociaż żadne z tych dochodzeń nie zostało zakończone. Zdaniem Republiki Czeskiej ostateczna wysokość kwoty, którą będzie ona musiała zwrócić, nie może więc zostać ustalona z całkowitą pewnością, przynajmniej dopóki nie będą znane wyniki tych różnych dochodzeń.
89 W tym względzie Republika Czeska utrzymuje, że decyzja z dnia 28 maja 2008 r. nie stanowi dowodu sprzecznego z prawem wykorzystania przydzielonych kwot. Republika Czeska uważa bowiem, że pismo to nie wyjaśnia, z jakich powodów rozpatrywane transakcje zostały uznane za nieprawidłowe. Nie podaje ono również szczegółowych informacji o przydzielonych środkach, których nieprawidłowości te dotyczą. Ponadto Republika Czeska uważa, że twierdzenia Komisji dotyczące prowadzonych przez OLAF dochodzeń są sprzeczne.
90 W każdym razie zdaniem Republiki Czeskiej ewentualne stwierdzenie przestępstwa nie jest decydujące dla zrozumienia sposobu, w jaki zostały wydane rozpatrywane środki, ani dla oceny istnienia i kwoty spornej wierzytelności.
91 Ponadto Republika Czeska kwestionuje sposób obliczenia łącznej kwoty, którą ma ona zwrócić. Twierdzi ona bowiem, że kwota ta, wyrażona w koronach czeskich i wynosząca 234 480 000 CZK, stanowi 69,98% wszystkich płatności, które otrzymały Regionální fondy, a.s., Regionální podnikatelský fond, spol. s r.o. oraz Českomoravský podnikatelský fond, spol. s r.o. od dnia 5 października 1994 r. do dnia 2 sierpnia 1996 r., tj. 335 087 448,65 CZK. Wywodzi stąd, że całkowita żądana od niej w euro kwota powinna również odpowiadać 69,98% wszystkich rozpatrywanych płatności wyrażonych w euro. Ponieważ łączna kwota tych płatności wynosi 9 839 490 EUR, żądana od niej kwota powinna więc stanowić 6 885 258,25 EUR. Tymczasem Republika Czeska twierdzi, że Komisja zażądała zwrotu łącznej kwoty 9 354 130,93 EUR. Zdaniem Republiki Czeskiej zalecany przez nią sposób obliczenia, który jest jedynym możliwym, neutralizuje ponadto wahania kursu wymiany między koroną czeską i euro.
92 W tym względzie Republika Czeska twierdzi, że gdy otrzymała pomoc przedakcesyjną w latach 1994–1996, bieżący kurs walutowy kształtował się w granicach 33–35 CZK za 1 EUR. Tymczasem Komisja w celu obliczenia rozpatrywanego zwrotu posłużyła się obecnym kursem wymiany, wynoszącym 25,067 CZK za 1 EUR. Zdaniem Republiki Czeskiej to podejście nie uwzględnia sytuacji gospodarczej istniejącej w czasie, w którym pomoc przedakcesyjna została uzyskana i wykorzystana. W ten sposób Republika Czeska ma zwrócić różnicę wynikającą ze wzmocnienia kursu wymiany. Komisja żąda zatem zwrotu kwot, których wartość wyrażona w euro przekracza kwotę, której należało domagać się w koronach czeskich. Komisja odnosi więc nieuzasadnioną korzyść ze wzmocnienia kursu korony czeskiej w porównaniu do euro. Sytuację tę można uznać również za bezpodstawne wzbogacenie Unii, ze względu na to, że Republika Czeska jest zobowiązana do zwrotu kwoty przekraczającej kwotę rzeczywiście otrzymanej przez nią pomocy przedakcesyjnej. Z tej przyczyny zdaniem Republiki Czeskiej jedyny sposób umożliwiający złagodzenie wpływu wzmocnienia kursu wymiany między koroną czeską i euro polega, po pierwsze, na obliczeniu części żądanego zwrotu wyrażonej w koronach czeskich w odniesieniu do całej pomocy przedakcesyjnej otrzymanej przez Regionální fondy, a.s., Regionální podnikatelský fond, spol. s r.o., i Českomoravský podnikatelský fond, spol. s r.o., również wyrażonej w koronach czeskich, i, po drugie, na zastosowaniu tej części do wyrażonej w euro kwoty odpowiadającej całej pomocy przedakcesyjnej przydzielonej tym samym funduszom.
93 Republika Czeska utrzymuje wreszcie, że rozporządzenie wykonawcze nie ma zastosowania do stosunków prawnych powstałych na podstawie umowy ramowej z 1996 r., skutkiem czego nie może ono zgodnie z prawem uzasadniać kursu wymiany ustalonego w niniejszej sprawie przez Komisję.
94 Komisja kwestionuje wszystkie te argumenty.
2. Ocena Sądu
a) W przedmiocie kompetencji Komisji i zastosowania rozporządzenia finansowego oraz rozporządzenia wykonawczego
95 Zgodnie z art. 2 aktu dotyczącego warunków przystąpienia od dnia przystąpienia do Unii nowe państwa członkowskie są związane postanowieniami traktatów założycielskich i aktów przyjętych przez instytucje Wspólnot i Europejski Bank Centralny (EBC) przed dniem przystąpienia; postanowienia te są stosowane w nowych państwach członkowskich zgodnie z warunkami określonymi w tych traktatach i w akcie dotyczącym warunków przystąpienia.
96 Artykuł 10 aktu dotyczącego warunków przystąpienia wyjaśnia, że stosowanie traktatów założycielskich i aktów przyjętych przez instytucje jest, w ramach środków przejściowych, przedmiotem odstępstw przewidzianych w akcie dotyczącym warunków przystąpienia.
97 Z artykułów 2 i 10 aktu dotyczącego warunków przystąpienia wynika, że akt ten oparty jest na zasadzie natychmiastowego i pełnego stosowania przepisów prawa wspólnotowego do nowych państw członkowskich, a odstępstwa są dopuszczalne jedynie wtedy, gdy zostały wyraźnie przewidziane w przepisach przejściowych (zob. podobnie wyrok z dnia 3 grudnia 1998 r. w sprawie C‑233/97 KappAhl, Rec. s. I‑8069, pkt 15 i przytoczone tam orzecznictwo).
98 Artykuł 33 ust. 2 aktu dotyczącego warunków przystąpienia − który stanowi, że do ogólnych zobowiązań budżetowych podjętych przed przystąpieniem na mocy przedakcesyjnych instrumentów finansowych, w tym do zawarcia i rejestracji następnych indywidualnych prawnych zobowiązań i płatności, dokonanych po dniu przystąpienia, stosuje się zasady i regulacje przedakcesyjnych instrumentów finansowania i że zobowiązania te będą obciążać odpowiednie pozycje budżetowe, aż do dnia zamknięcia odpowiednich programów i projektów − zawarty jest w tytule I, poświęconym „środkom przejściowym”, części czwartej, poświęconej „postanowieniom tymczasowym”, rozpatrywanego aktu.
99 Artykuł 33 ust. 2 aktu dotyczącego warunków przystąpienia, w zakresie, w jakim przewiduje odstępstwo od stosowania prawa wspólnotowego po przystąpieniu Republiki Czeskiej do Unii, powinien w konsekwencji być interpretowany ściśle (zob. podobnie ww. w pkt 97 wyrok w sprawie KappAhl, pkt 18 i przytoczone tam orzecznictwo).
100 Wynika z tego, że odstępstwa od natychmiastowego i pełnego stosowania przepisów prawa wspólnotowego w odniesieniu do pomocy przedakcesyjnej z tytułu programu PHARE określone w art. 33 ust. 1 aktu dotyczącego warunków przystąpienia są dozwolone na podstawie art. 33 ust. 2 tego samego aktu tylko w zakresie, w jakim są wyraźnie przewidziane w rozpatrywanych postanowieniach.
101 Tymczasem należy zauważyć, że wbrew twierdzeniom Republiki Czeskiej art. 33 ust. 2 aktu dotyczącego warunków przystąpienia nie ustanawia wyraźnie odstępstwa od postanowień art. 292 WE, polegającego na tym, że pozasądowe sposoby rozstrzygania sporów określone w umowie ramowej z 1996 r. nadal mają zastosowanie po przystąpieniu Republiki Czeskiej do Unii.
102 Dlatego należy uznać, że pozasądowe sposoby rozstrzygania sporów określone w umowie ramowej z 1996 r. nie mają zastosowania od dnia przystąpienia Republiki Czeskiej do Unii.
103 Należy zatem odrzucić argumenty Republiki Czeskiej, która utrzymuje, że tylko organ arbitrażowy był uprawniony do stwierdzenia istnienia wierzytelności w kontekście niniejszej sprawy.
104 To samo dotyczy argumentacji Republiki Czeskiej, zgodnie z którą akt, który skierowała do niej Komisja w dniu 28 maja 2008 r., stanowi pierwszą fazę postępowania negocjacyjnego określonego w umowie ramowej z 1996 r. Ponieważ postępowanie to nie ma zastosowania od dnia przystąpienia Republiki Czeskiej do Unii, decyzja z dnia 28 maja 2008 r. nie może stanowić jego pierwszej fazy.
105 Ponadto Republika Czeska nie może skutecznie podnosić, iż rozporządzenie finansowe i rozporządzenie wykonawcze nie należą do zasad i regulacji przedakcesyjnych instrumentów finansowych określonych w art. 33 ust. 2 aktu dotyczącego warunków przystąpienia.
106 Należy bowiem przypomnieć, że zgodnie z art. 274 WE Komisja wykonuje budżet zgodnie z przepisami rozporządzeń wydanych na podstawie art. 279 WE.
107 Ponadto art. 33 ust. 2 aktu dotyczącego warunków przystąpienia powinien być interpretowany w sposób ścisły w zakresie, w jakim przewiduje odstępstwo od stosowania prawa wspólnotowego po przystąpieniu Republiki Czeskiej do Unii (zob. pkt 99 powyżej). Dlatego odstępstwa od stosowania prawa wspólnotowego, tzn. w niniejszej sprawie od przepisów rozporządzeń wydanych na podstawie art. 279 WE, którymi są w szczególności rozporządzenie finansowe i rozporządzenie wykonawcze, są dopuszczalne jedynie wtedy, gdy zostały wyraźnie przewidziane w przepisach przejściowych (zob. pkt 97 powyżej).
108 W celu zbadania, czy art. 33 ust. 2 aktu dotyczącego warunków przystąpienia przewiduje odstępstwo od stosowania rozporządzenia finansowego i rozporządzenia wykonawczego, należy zatem zdefiniować pojęcie zasad i regulacji przedakcesyjnych instrumentów finansowania określone w tym przepisie.
109 W tym celu należy uwzględnić pojęcie ogólnych zobowiązań budżetowych określone w art. 33 ust. 2 aktu dotyczącego warunków przystąpienia, które zgodnie z nim nadal podlegają tym zasadom i regulacjom.
110 Należy zauważyć w tym względzie, że akt dotyczący warunków przystąpienia nie definiuje pojęcia ogólnych zobowiązań budżetowych.
111 Jednakże odstępstwa przewidziane w akcie dotyczącym warunków przystąpienia mogą być analizowane jedynie w kontekście przepisów, od których zamierzają stanowić odstępstwo.
112 Należy zatem odnieść się do prawa wspólnotowego, a w szczególności do jego przepisów dotyczących budżetu, w celu dokładnego określenia zakresu postanowień art. 33 ust. 2 aktu dotyczącego warunków przystąpienia.
113 W tym względzie należy ustalić, że pojęcie ogólnego zobowiązania budżetowego jest określone w części pierwszej, dotyczącej postanowień wspólnych, tytułu IV, poświęconego wykonaniu budżetu, rozdziału 6, dotyczącego operacji po stronie wydatków, sekcji 1, dotyczącej zaciągania zobowiązań finansowych, rozporządzenia finansowego.
114 Zgodnie bowiem z art. 76 ust. 1 akapit pierwszy rozporządzenia finansowego zobowiązanie budżetowe jest operacją polegającą na rezerwacji środków niezbędnych do pokrycia płatności będących następstwem zobowiązania prawnego.
115 Zgodnie z art. 76 ust. 2 akapit drugi tego rozporządzenia zobowiązanie budżetowe ma charakter globalny, gdy przynajmniej jeden z elementów niezbędnych do określenia zobowiązania indywidualnego jest nieznany.
116 Pojęcie zobowiązania budżetowego wchodzi więc w zakres operacji po stronie wydatków w rozumieniu rozporządzenia finansowego.
117 Natomiast pojęcia ustalania i odzyskania wierzytelności rozważane w niniejszym sporze objęte są częścią pierwszą tytułem IV rozdziałem 5, dotyczącym operacji po stronie dochodów, sekcjami 3–5 rozporządzenia finansowego.
118 W konsekwencji należy uznać, że art. 33 ust. 2 aktu dotyczącego warunków przystąpienia, który ma na celu zapewnienie trwałości wydatków przewidzianych przed przystąpieniem do Unii w ramach ogólnych zobowiązań budżetowych, które nie zostały jeszcze w pełni zrealizowane w czasie przystąpienia, stanowi odstępstwo od niektórych przepisów rozporządzenia finansowego dotyczących operacji po stronie wydatków.
119 Jego celem nie jest natomiast wprowadzenie odstępstwa od regulacji rozporządzenia finansowego dotyczących operacji po stronie dochodów.
120 Innymi słowy, wbrew twierdzeniom Republiki Czeskiej, art. 33 ust. 2 aktu dotyczącego warunków przystąpienia nie wyłącza wyraźnie stosowania rozporządzenia finansowego i rozporządzenia wykonawczego w odniesieniu do operacji po stronie dochodów. Operacje te podlegają zatem rozpatrywanym rozporządzeniom od dnia przystąpienia Republiki Czeskiej do Unii.
121 Ponadto potrącenie, jako sposób odzyskania wierzytelności, przewidziane w art. 73 ust. 1 rozporządzenia finansowego, jak również w art. 81 ust. 1 i art. 83 rozporządzenia wykonawczego, nie jest wyraźnie wyłączone przepisami art. 33 ust. 2 aktu dotyczącego warunków przystąpienia. Należy więc uznać, że ta operacja po stronie dochodów ma zastosowanie − na warunkach ustanowionych w rozpatrywanych rozporządzeniach − do wierzytelności wynikających z pomocy przedakcesyjnej z tytułu programu PHARE określonych w art. 33 ust. 1 aktu dotyczącego warunków przystąpienia.
122 Należy więc stwierdzić, że ustalenie i odzyskanie, w tym w drodze potrącenia, wierzytelności dotyczącej zwrotu środków otrzymanych przez Republikę Czeską w ramach programu PHARE należy do Komisji, która zobowiązana jest w tym celu do stosowania i przestrzegania przepisów rozporządzenia finansowego i rozporządzenia wykonawczego.
b) W przedmiocie przestrzegania procedury ustanowionej w celu odzyskania wierzytelności w rozporządzeniu finansowym i w rozporządzeniu wykonawczym
Rozważania wstępne
123 W myśl art. 71 ust. 2 rozporządzenia finansowego każda wierzytelność określona jako pewna, wyrażona w kwocie pieniężnej i wymagalna musi zostać ustalona poprzez przekazany księgowemu nakaz odzyskania wierzytelności oraz noty debetowej przesłanej dłużnikowi, które są sporządzane przez właściwego intendenta.
124 Zgodnie z art. 73 ust. 1 akapit drugi rozporządzenia finansowego księgowy dokonuje odzyskania należności przez potrącenie wierzytelności, które Unia posiada względem dłużnika, z wierzytelnością, którą ten z kolei posiada względem Unii i która jest pewna, wyrażona w kwocie pieniężnej i wymagalna.
125 Zgodnie z art. 78 rozporządzenia wykonawczego ustalanie wierzytelności przez właściwego intendenta stanowi uznanie prawa Wspólnot w odniesieniu do dłużnika oraz ustalenie tytułu umożliwiającego żądanie, aby dłużnik spłacił dług. Ponadto nakaz odzyskania należności jest operacją, przez którą właściwy intendent wydaje księgowemu nakaz odzyskania ustalonej kwoty. Wreszcie nota debetowa, która jest wysyłana przez intendenta dłużnikowi, informuje go, że Unia ustaliła wierzytelność, że jeżeli spłata zadłużenia następuje przed określonym terminem, nie nalicza się odsetek za zwłokę, i że w przypadku niedokonania spłaty w tym samym terminie instytucja dokonuje odzyskania należności przez potrącenie lub wyegzekwowanie wszelkich uprzednio złożonych gwarancji.
126 Zgodnie z art. 79 rozporządzenia wykonawczego w celu ustalenia wierzytelności właściwy intendent zapewnia w szczególności, aby wierzytelność była pewna i nie podlegała żadnym warunkom, aby wierzytelność była ustalona, dokładnie wyrażona w pieniądzu oraz aby wierzytelność była wymagalna i nie podlegała żadnemu terminowi spłaty.
127 Wreszcie z art. 83 ust. 1 i 2 rozporządzenia wykonawczego wynika, że w przypadku gdy dłużnik posiada również względem Unii wierzytelność, która jest potwierdzona, opiewa na ustaloną kwotę i jest wymagalna, a także odnosi się do sumy określonej w zleceniu płatności, księgowy po upływie terminu wskazanego w nocie debetowej dokonuje odzyskania ustalonych kwot wierzytelności przez potrącenie po uprzednim zawiadomieniu dłużnika − w przypadku gdy jest on organem krajowym lub jedną z jego jednostek administracyjnych − o zamiarze odzyskania należności przez potrącenie z przynajmniej dziesięciodniowym wyprzedzeniem.
128 Innymi słowy do odzyskania wierzytelności określonej jako pewna, wyrażona w kwocie pieniężnej i wymagalna, po ustaleniu jej przez właściwego intendenta, można zatem przystąpić, o ile istnieje z jednej strony nakaz odzyskania należności sporządzony przez niego i skierowany do księgowego, a z drugiej strony nota debetowa przesłana dłużnikowi.
129 Księgowy działa na podstawie nakazu odzyskania należności. Zakładając, że dłużnik posiada również wierzytelność względem Unii, która jest potwierdzona, opiewa na ustaloną kwotę i jest wymagalna, księgowy powinien również dokonać odzyskania należności przez potrącenie.
130 Należy podkreślić, że księgowy zobowiązany jest do dokonania tego potrącenia, w sytuacji gdy dłużnik nie poddał się dobrowolnie egzekucji.
W przedmiocie decyzji z dnia 28 maja 2008 r. i zaskarżonej decyzji
131 W niniejszej sprawie Komisja przekazała Republice Czeskiej decyzję z dnia 28 maja 2008 r., zgodnie z którą Republika Czeska została zobowiązana do zwrotu kwoty 234 480 000 CZK, zasadniczo ze względu na malwersacje, do jakich doszło w zakresie zarządzania niektórymi funduszami objętymi programem PHARE.
132 Do decyzji tej dołączono notę debetową.
133 Bezsporne jest, że decyzja z dnia 28 maja 2008 r. stanowi akt, który wywołuje wiążące skutki prawne mogące wpływać na interesy Republiki Czeskiej, zmieniając w istotny sposób jej sytuację prawną (zob. wyrok Trybunału z dnia 22 czerwca 2000 r. w sprawie C‑147/96 Niderlandy przeciwko Komisji, Rec. s. I‑4723, pkt 25 i przytoczone tam orzecznictwo). Decyzja ta była więc zaskarżalna w trybie skargi o stwierdzenie nieważności zgodnie z art. 230 WE.
134 Należy ponadto zauważyć, że wymagalność noty debetowej ustalono na dzień 7 sierpnia 2008 r.
135 Tymczasem bezsporne jest, że Republika Czeska nie dokonała do tego dnia zwrotu żądanej od niej kwoty.
136 Ponadto bezsporne jest, że Republika Czeska nie zaskarżyła decyzji z dnia 28 maja 2008 r. ani załączonej do niej noty debetowej.
137 W tej sytuacji do księgowego należało odzyskanie wierzytelności zgodnie z przepisami rozporządzenia finansowego i rozporządzenia wykonawczego, które miały zastosowanie na podstawie art. 274 WE.
138 Uwzględniając okoliczność istnienia dwóch wierzytelności Republiki Czeskiej względem EFS na łączną kwotę 10 814 475,41 EUR, do księgowego należało w niniejszej sprawie dokonanie odzyskania przez potrącenie wierzytelności ustalonej w decyzji z dnia 28 maja 2008 r., po poinformowaniu Republiki Czeskiej z przynajmniej dziesięciodniowym wyprzedzeniem, zgodnie z art. 83 rozporządzenia wykonawczego, czego księgowy dokonał w zaskarżonej decyzji.
139 Wniosku tego nie podważają przedstawione przez Republikę Czeską argumenty dotyczące braku wzajemności rozpatrywanych wierzytelności oraz braku pewnego charakteru wierzytelności Komisji.
– W przedmiocie braku wzajemności wierzytelności
140 Należy przypomnieć, że Republika Czeska zasadniczo uważa, iż tylko organ arbitrażowy przewidziany w umowie ramowej z 1996 r. miał prawo ustalić kwotę wierzytelności, do której zapłacenia Republika Czeska była ewentualnie zobowiązana względem Unii. Zdaniem Republiki Czeskiej ten organ arbitrażowy pozostał bowiem nadal właściwy – zgodnie z art. 33 ust. 2 aktu dotyczącego warunków przystąpienia – do rozstrzygania sporów dotyczących zobowiązań budżetowych wynikających z umowy ramowej z 1996 r. Uważa ona, że wierzytelność, na którą powoływała się Komisja, wynikała w rzeczywistości z międzynarodowego porządku prawnego, a nie ze wspólnotowego porządku prawnego. Dlatego rozpatrywane wierzytelności objęte były jej zdaniem dwoma odrębnymi porządkami prawnymi, co wiąże się w świetle orzecznictwa ze sprawdzeniem, czy zostały spełnione warunki ustanowione przez te dwa porządki prawne (ww. w pkt 81 wyrok w sprawie Komisja przeciwko CCRE, pkt 61, 62). Tymczasem te warunki nie są spełnione w niniejszej sprawie ze względu na to, że – zdaniem Republiki Czeskiej – z jednej strony w międzynarodowym prawie publicznym potrącenie nie jest znane, a z drugiej strony umowa ramowa z 1996 r., której przepisy materialne mają nadal zastosowanie zgodnie z art. 33 ust. 2 aktu dotyczącego warunków przystąpienia, nie przewidywała go. Warunek wzajemności nie został wobec tego spełniony.
141 Należy jednak przypomnieć, że system rozstrzygania sporów przewidziany w umowie ramowej z 1996 r. przestał obowiązywać od dnia przystąpienia Republiki Czeskiej do Unii Europejskiej (zob. pkt 102 powyżej).
142 Ponadto należy zaznaczyć, że rozporządzenie finansowe i rozporządzenie wykonawcze miały zastosowanie do operacji po stronie dochodów od dnia przystąpienia Republiki Czeskiej do Unii (zob. pkt 120 i 121 powyżej).
143 W świetle powyższych rozważań potrącenie powinno być stosowane przez księgowego do wierzytelności wynikających ze środków finansowych przyznanych w ramach programu PHARE na warunkach przewidzianych w rozporządzeniu finansowym i w rozporządzeniu wykonawczym, po przystąpieniu Republiki Czeskiej do Unii Europejskiej, gdy spełnione są przewidziane w tym względzie w rozporządzeniu finansowym warunki, ponieważ wspólnotowy lub międzynarodowy charakter wierzytelności Komisji jest pozbawiony znaczenia w tym względzie.
144 W rezultacie argumenty Republiki Czeskiej − wedle których z jednej strony umowa przedakcesyjna nie przewiduje potrącenia, a z drugiej strony prawo do potrącenia nie istnieje w międzynarodowym porządku prawnym, co uniemożliwia dokonanie potrącenia, w przypadku gdy wierzytelności należą do odrębnych porządków prawnych − muszą zostać odrzucone.
– W przedmiocie istnienia pewnej i wyrażonej w kwocie pieniężnej wierzytelności Komisji wobec Republiki Czeskiej
145 Należy przypomnieć, że Republika Czeska uważa co do istoty, iż wierzytelność Komisji nie jest pewna i wyrażona w kwocie pieniężnej w pierwszej kolejności ze względu na umowny charakter okoliczności, w jakie wpisują się stosunki między stronami, i z uwagi na konieczność zwrócenia się do niezależnego organu w ramach postępowania arbitrażowego w razie sporu między nimi, w drugiej kolejności ze względu na sprzeciw Republiki Czeskiej dotyczący sposobu ustalania wierzytelności i zastosowanego kursu wymiany oraz w trzeciej kolejności ze względu na fakt, że nie jest możliwe ustalenie kwoty, która jej zdaniem była nienależnie wykorzystana i powinna zostać zwrócona, dopóki nie zostaną zakończone dochodzenia OLAF-u.
146 Z art. 79 lit. a) rozporządzenia wykonawczego wynika, że wierzytelność nie może być uznana za pewną, jeżeli ma charakter warunkowy.
147 Tymczasem Republika Czeska nie utrzymuje, że wierzytelność Komisji ma charakter warunkowy. Ogranicza się ona bowiem do twierdzenia, że kwestionuje jej kwotę. W każdym razie należy zauważyć, że wierzytelność nie ma charakteru warunkowego.
148 W związku z tym należy uznać, że wierzytelność jest pewna w rozumieniu art. 79 lit. a) rozporządzenia wykonawczego.
149 Następnie bezsporne jest, że kwota wierzytelności jest określona w decyzji z dnia 28 maja 2008 r., której Republika Czeska nie zaskarżyła.
150 Dlatego też należy uznać, że wierzytelność jest wyrażona w pieniądzu w rozumieniu art. 79 lit. b) rozporządzenia wykonawczego.
151 Wreszcie bezsporne jest, ze wierzytelność nie podlega żadnemu terminowi spłaty, a więc jest wymagalna.
152 Należy zatem uznać, że warunki ustanowione art. 79 rozporządzenia wykonawczego w celu dokonania potrącenia przez księgowego zostały spełnione w odniesieniu do wierzytelności Komisji.
153 Wniosku tego nie podważają argumenty podniesione przez Republikę Czeską w uzasadnieniu jej zarzutu drugiego.
154 Twierdzenia Republiki Czeskiej o braku właściwości Komisji do ustalenia kwoty wierzytelności i istnieniu kompetencji organu arbitrażowego w tym zakresie zostały już oddalone w ramach oceny zarzutu pierwszego. System rozstrzygania sporów przewidziany w umowie ramowej z 1996 r. przestał obowiązywać od dnia przystąpienia Republiki Czeskiej do Unii (zob. pkt 102 powyżej).
155 Ponadto okoliczność, że kwota wierzytelności jest zakwestionowana, ponieważ Republika Czeska podważa sposób jej ustalenia, zastosowany kurs wymiany walut i okoliczność, że Komisja nie wstrzymała się od ustalenia tej kwoty do czasu zakończenia toczących się dochodzeń, nie podważa wniosku, że jest ona pewna i wyrażona w pieniądzu, ani nie stanowi przeszkody dla potrącenia (zob. podobnie wyrok Sądu z dnia 17 stycznia 2007 r. w sprawie T‑231/04 Grecja przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II‑63, pkt 118).
156 Kwota wierzytelności została bowiem ustalona przez Komisję w decyzji z dnia 28 maja 2008 r., która ze względu na to, że nie została zaskarżona w terminie przewidzianym do wniesienia skargi, stała się ostateczna. Wynika z tego, że kwota wierzytelności, którą Komisja ustala, nie może zostać zakwestionowana w ramach niniejszej skargi.
157 Należy zatem oddalić zarzut pierwszy oraz zarzut drugi.
B− W przedmiocie zarzutu trzeciego, dotyczącego braku uzasadnienia
1. Argumenty stron
158 Republika Czeska twierdzi, że zaskarżona decyzja nie zawiera żadnego uzasadnienia. Odesłanie do rozporządzenia finansowego nie jest jej zdaniem wystarczające w tym względzie. Ponadto konieczność szczegółowego uzasadnienia jest tym bardziej odczuwalna w przypadkach, gdy decyzja dotyczy faktów technicznych lub złożonych. Adresaci tych decyzji powinni bowiem być w stanie bez trudności dowiedzieć się, na jakich okolicznościach oparła się Komisja, w szczególności gdy rozpatrywane decyzje wywołują poważne konsekwencje finansowe dla państw członkowskich.
159 Republika Czeska uważa ponadto, iż nie zmienia tego w żaden sposób okoliczność, że uzasadnienie zawarte jest częściowo we wcześniejszej nieformalnej korespondencji wymienionej z Komisją. Z punktu widzenia wymogu pewności prawa lub warunków ustanowionych przez orzecznictwo w odniesieniu do uzasadniania aktów takie uzasadnienie nie jest wystarczające.
160 Wreszcie Republika Czeska utrzymuje z jednej strony, że Komisja odmówiła uwzględnienia jej wniosku o poinformowanie o wynikach dochodzeń OLAF-u, na podstawie których wydano zaskarżoną decyzję, a z drugiej strony, że okoliczność, iż znała kontekst wydania tego aktu, nie może jako taka stanowić wystarczającego uzasadnienia rozpatrywanej decyzji.
161 Komisja kwestionuje ten argument.
2. Ocena Sądu
162 Należy przypomnieć, że obowiązek uzasadnienia niekorzystnego aktu, jaki został przewidziany przez art. 253 WE, ma za zadanie, po pierwsze, zapewnić zainteresowanemu wskazówki wystarczające do ustalenia, czy akt jest zasadny lub czy ewentualnie nie zawiera wady pozwalającej na zakwestionowanie jego ważności przed sądem Unii, a po drugie, zapewnić sądowi Unii możliwość kontroli zgodności z prawem tego aktu. W ten sposób uregulowany obowiązek uzasadnienia stanowi istotną zasadę prawa wspólnotowego, od której odstępstwo możliwe jest wyłącznie z nadrzędnych powodów. W związku z powyższym uzasadnienie powinno co do zasady być przekazane zainteresowanemu w tym samym czasie co niekorzystny dla niego akt prawny, przy czym jego brak nie może zostać usunięty w ten sposób, że zainteresowany dowie się o uzasadnieniu aktu w trakcie postępowania przed sądem Unii (zob. podobnie wyrok Sądu w sprawie z dnia 12 grudnia 2006 r. T‑228/02 Organisation des Modjahedines du peuple d’Iran przeciwko Radzie, Zb.Orz. s. II‑4665, pkt 138–140 i przytoczone tam orzecznictwo).
163 Jednakże uzasadnienie powinno być dostosowane do charakteru danego aktu i kontekstu, w jakim został on wydany. Wymóg uzasadnienia należy oceniać w odniesieniu do konkretnej sytuacji, w szczególności do treści spornego aktu, charakteru powołanych argumentów, a także interesu, jaki w uzyskaniu informacji mogą mieć adresaci aktu lub inne osoby, których dotyczy on bezpośrednio i indywidualnie. Nie ma wymogu, by uzasadnienie wyszczególniało wszystkie istotne okoliczności faktyczne i prawne, ponieważ ocena, czy uzasadnienie aktu jest wystarczające, winna nie tylko opierać się na jego brzmieniu, ale także uwzględniać okoliczności jego wydania, jak również całość przepisów prawa regulujących daną dziedzinę. W szczególności akt niekorzystny jest wystarczająco uzasadniony, jeżeli został wydany w okolicznościach znanych zainteresowanemu, pozwalając mu na zrozumienie treści przyjętego względem niego środka (zob. ww. w pkt 141 wyrok w sprawie Organisation des Modjahedines du peuple d’Iran przeciwko Radzie, pkt 141 i przytoczone tam orzecznictwo).
164 Dlatego też należy uznać, że w przypadku decyzji o potrąceniu wymagane uzasadnienie powinno umożliwić dokładne określenie potrącanych wierzytelności, i nie można wymagać, aby uzasadnienie początkowo przyjęte na poparcie ustalenia każdej z tych wierzytelności było powtórzone w decyzji o potrąceniu.
165 W niniejszej sprawie bezsporne jest, że podstawą potrącenia jest decyzja z dnia 28 maja 2008 r., co Republika Czeska potwierdziła na rozprawie.
166 Tymczasem decyzja z dnia 28 maja 2008 r. zawiera wyjątkowo szczegółowe uzasadnienie względów, które doprowadziły Komisję do żądania zwrotu kwoty 234 480 000 CZK od Republiki Czeskiej.
167 Ponadto zaskarżona decyzja wyjaśnia, że Republika Czeska posiada dwie wierzytelności względem FSE i ze względu na nieuiszczenie w wyznaczonym terminie kwoty zażądanej w nocie debetowej dołączonej do decyzji z dnia 28 maja 2008 r. księgowy jest zobowiązany w tych okolicznościach do dokonania potrącenia zgodnie z art. 73 ust. 1 rozporządzenia finansowego.
168 Dlatego należy uznać, że niekorzystny akt został wydany w okolicznościach znanych Republice Czeskiej, co pozwoliło jej na zrozumienie treści przyjętego względem niej środka. Republika Czeska znała bowiem powody, dla których księgowy postanowił dokonać potrącenia w odniesieniu do wzajemnych wierzytelności istniejących między stronami.
169 W związku z powyższym należy uznać, że zaskarżona decyzja została uzasadniona w sposób wystarczający, wobec czego zarzut dotyczący braku uzasadnienia należy zatem oddalić.
170 Skargę należy zatem oddalić.
W przedmiocie kosztów
171 Zgodnie z art. 87 § 2 regulaminu postępowania kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ Republika Czeska przegrała sprawę, należy obciążyć ją kosztami postępowania zgodnie z żądaniem Komisji.
Z powyższych względów
SĄD (trzecia izba)
orzeka, co następuje:
1) Skarga zostaje oddalona.
2) Republika Czeska zostaje obciążona kosztami postępowania.
Azizi | Cremona | Frimodt Nielsen |
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 15 kwietnia 2011 r.
Podpisy
Spis treści
Ramy prawne
A− Traktat WE
B− Akt dotyczący warunków przystąpienia
C− Umowa ramowa między rządem Republiki Czeskiej a Komisją Europejską w sprawie uczestnictwa Republiki Czeskiej w programie pomocy Wspólnoty Europejskiej
D− Konwencja wiedeńska o prawie traktatów
E− Rozporządzenie (WE) nr 1266/1999
F− Rozporządzenie finansowe
G− Rozporządzenie wykonawcze
Okoliczności faktyczne leżące u podstaw sporu
Żądania stron
Co do prawa
A– W przedmiocie zarzutu pierwszego, dotyczącego wydania decyzji zaskarżonej na błędnej podstawie prawnej, oraz zarzutu drugiego, dotyczącego naruszenia zasad dotyczących potrącenia ustalonych w rozporządzeniu finansowym i w rozporządzeniu wykonawczym
1. Argumenty stron
2. Ocena Sądu
a) W przedmiocie kompetencji Komisji i zastosowania rozporządzenia finansowego oraz rozporządzenia wykonawczego
b) W przedmiocie przestrzegania procedury ustanowionej w celu odzyskania wierzytelności w rozporządzeniu finansowym i w rozporządzeniu wykonawczym
Rozważania wstępne
W przedmiocie decyzji z dnia 28 maja 2008 r. i zaskarżonej decyzji
– W przedmiocie braku wzajemności wierzytelności
– W przedmiocie istnienia pewnej i wyrażonej w kwocie pieniężnej wierzytelności Komisji wobec Republiki Czeskiej
B− W przedmiocie zarzutu trzeciego, dotyczącego braku uzasadnienia
1. Argumenty stron
2. Ocena Sądu
W przedmiocie kosztów