KONKLUŻJONIJIET TAL-AVUKAT ĠENERALI
SAUGMANDSGAARD ØE
ippreżentati fid‑9 ta’ Settembru 2021 (1)
Kawża C‑242/20
HRVATSKE ŠUME d.o.o., Zagreb, li taġixxi bħala suċċessur fid-drittijiet ta’ HRVATSKE ŠUME javno poduzeće za gospodarenje šumama i šumskim zemljištima u Republici Hrvatskoj p.o., Zagreb,
vs
BP EUROPA SE, li taġixxi bħala suċċessur fid-drittijiet ta’ DEUTSCHE BP AG, li, min-naħa tagħha, taġixxi bħala suċċessur fid-drittijiet ta’ THE BURMAH OIL (Deutschland), GmbH
(talba għal deċiżjoni preliminari mressqa mill-Visoki trgovački sud Republike Hrvatske (il-Qorti Kummerċjali tal-Appell, il-Kroazja))
“Rinviju għal deċiżjoni preliminari – Spazju ta’ libertà, sigurtà u ġustizzja – Kooperazzjoni ġudizzjarja f’materja ċivili u kummerċjali – Ġurisdizzjoni – Regolament (KE) Nru 44/2001 – Kawża għal restituzzjoni bbażata fuq arrikkiment indebitu – Klassifikazzjoni – Il-punt 1 tal-Artikolu 5 u l-punt 3 tal-Artikolu 5 – Ġurisdizzjoni speċjali f’‘materji li għandhom x’jaqsmu ma’ kuntratt’ u ‘materji li għandhom x’jaqsmu ma’ tort, delitt jew kważi delitt’”
I. Introduzzjoni
1. Permezz ta’ din it-talba għal deċiżjoni preliminari, il-Visoki trgovački sud Republike Hrvatske (il-Qorti Kummerċjali tal-Appell, il-Kroazja) irreferiet lill-Qorti tal-Ġustizzja żewġ domandi relatati mal-interpretazzjoni tar-Regolament (KE) Nru 44/2001 dwar ġurisdizzjoni u rikonoxximent u eżekuzzjoni ta’ sentenzi f’materji ċivili u kummerċjali (2) (iktar ’il quddiem ir-“Regolament Brussell I”).
2. Dawn id-domandi saru fil-kuntest ta’ tilwima bejn HRVATSKE ŠUME doo, Żagreb, kumpannija inkorporata taħt id-dritt Kroat, u BP EUROPA SE, kumpannija stabbilita f’Hamburg (il-Ġermanja), fuq somma ta’ flus, maqbuda fil-kont bankarju tal-ewwel kumpannija u ttrasferita għall-assi tat-tieni waħda bħala parti minn proċedura ta’ eżekuzzjoni. Peress li din il-proċedura kienet ġiet sussegwentement invalidata, ir-rikorrenti fil-kawża prinċipali titlob il-ħlas lura tas-somma inkwistjoni fuq il-bażi ta’ arrikkiment indebitu.
3. Fl-istadju preliminari tat-tilwima fil-kawża prinċipali, il-qorti tar-rinviju għandha tiddetermina jekk il-qrati Kroati għandhomx ġurisdizzjoni sabiex jiddeċiedu dwar din it-talba għar-restituzzjoni, jew jekk humiex il-qrati Ġermaniżi, bħala qrati tal-Istat Membru tad-domiċilju ta’ BP EUROPA, li għandhom jiġu aditi. Ir-risposta tiddependi b’mod partikolari fuq jekk talba bħal din taqax taħt “materji li għandhom x’jaqsmu ma’ tort, delitt jew kważi delitt”, fis-sens tal-punt 3 tal-Artikolu 5tar-Regolament Brussell I.
4. Din ma hijiex l-ewwel darba li l-Qorti tal-Ġustizzja ntalbet tiddeċiedi dwar il-klassifikazzjoni ta’ talbiet ibbażati fuq arrikkiment indebitu taħt ir-Regolament Brussell I. Madankollu, għadha ma weġbitx b’mod inekwivoku dwar jekk ir-regola ta’ ġurisdizzjoni f’“materji li għandhom x’jaqsmu ma’ tort, delitt jew kważi delitt”, prevista fl-punt 3 tal-Artikolu 5ta’ dan ir-regolament hijiex applikabbli għal dan it-tip ta’ talbiet. Peress li din id-dispożizzjoni hija marbuta sistematikament ma’ dik f’“materji li għandhom x’jaqsmu ma’ kuntratt” li tinsab fil-punt 1 tal-Artikolu 5 ta’ dan ir-regolament, il-kawża preżenti se tagħti lill-Qorti tal-Ġustizzja l-opportunità li tipprovdi risposta komprensiva dwar dawn iż-żewġ regoli.
5. F’dawn il-konklużjonijiet, se nispjega li t-talbiet għall-ħlas lura bbażati fuq arrikkiment indebitu, minn naħa, ma għandhomx x’jaqsmu ma’ “materji li għandhom x’jaqsmu ma’ kuntratt”, fis-sens tal-punt 1 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I, ħlief meta jkunu marbuta mill-qrib ma’ relazzjoni kuntrattwali eżistenti, jew li suppost teżisti, bejn il-partijiet fit-tilwima, u, min-naħa l-oħra, ma jirrigwardawx “materji li għandhom x’jaqsmu ma’ tort, delitt jew kważi delitt” skont l-punt 3 tal-Artikolu 5ta’ dan ir-regolament.
II. Il-kuntest ġuridiku
A. Ir-Regolament Brussell I
6. Il-premessi 11 u 12 tar-Regolament Brussell I jgħidu:
“(11) Ir-regoli ta’ ġurisdizzjoni għandhom jiġu mbassra minn qabel u stabbiliti fuq il-prinċipju li l-ġurisdizzjoni hija ġeneralment ibbażata fuq id-domiċilju tal-konvenut u l-ġurisdizzjoni għandha dejjem tkun disponibbli fuq dan il-lat ħlief għal ftit sitwazzjonijiet definiti sewwa li fihom is-suġġett tal-materja tal-litigazzjoni jew ta’ awtonomija tal-partijiet tkun teħtieġ fattur differenti. […]
(12) B’żieda mad-domiċilju tal-konvenut, għandu jkun hemm bażi alternattiva ta’ ġurisdizzjoni bbażata fuq rabta mill-qrib bejn il-qorti u l-azzjoni jew sabiex tkun iffaċilitata amministrazzjoni tajba tal-ġustizzja.”
7. L-Artikolu 2(1) ta’ dan ir-regolament jipprovdi:
“Bla preġudizzju għal dan ir-Regolament, persuni b’domiċilju fi Stat Membru għandhom, independentament min-nazzjonalità tagħhom, jiġu mfittxija fil-qrati ta’ dak l-Istat Membru.”
8. L-Artikolu 5 ta’ dan ir-regolament jipprovdi, fil-punti 1 u 3:
“Persuna domiċiljata fi Stat Membru tista’, fi Stat Membru ieħor, tkun imfittxijja:
1. (a) f’materji li għandhom x’jaqsmu ma’ xi kuntratt, fil-qrati tal-post tat-twettieq ta’ l-obbligi f’dak il-każ;
[…]
3. f’materji li għandhom x’jaqsmu ma’ tort, delitt jew kwasi delitt, fil-qrati tal-post fejn l-effett tal-ħsara [l-avveniment tal-ħsara] jkun twettaq jew jista’ jitwettaq;”
9. Ir-Regolament Brussell I kien ġie ssostitwit bir-Regolament (UE) Nru 1215/2012 dwar il-ġurisdizzjoni u r-rikonoxximent u l-eżekuzzjoni ta’ sentenzi fi kwistjonijiet ċivili u kummerċjali (3) (iktar ’il quddiem ir-“Regolament Brussell Ia”). Madankollu, skont l-Artikolu 66 ta’ dan ir-regolament tal-aħħar, dan huwa applikabbli biss għal azzjonijiet legali magħmula mill‑10 ta’ Jannar 2015. Billi l-azzjoni inkwistjoni fil-kawża prinċipali ġiet ippreżentata fl‑1 ta’ Ottubru 2014, japplika għaliha ratione temporis ir-Regolament Brussell I.
B. Id-dritt Kroat
10. Fid-dritt Kroat, ir-regoli dwar l-arrikkiment indebitu jinsabu fl-Artikoli 1111 sa 1120 taż-zakon o obveznim odnosima (il-Liġi dwar l-Obbligazzjonijiet, Narodne novine, br. 35/05, 41/08, 125/11, 78/15 u 29/18).
11. L-Artikolu 1111 ta’ din il-liġi jipprovdi:
“(1) Meta parti mill-patrimonju ta’ persuna tiġi ttrasferita, b’xi mod, għall-patrimonju ta’ persuna oħra, mingħajr ma dan it-trasferiment ikun ibbażat fuq tranżazzjoni legali, deċiżjoni ta’ qorti jew ta’ awtorità kompetenti oħra jew liġi, il-benefiċjarju tal-arrikkiment huwa obbligat jagħti lura l-vantaġġ miksub jew, fin-nuqqas ta’ dan, li jħallas lura l-valur tal-vantaġġ miksub.
(2) Trasferiment ta’ patrimonju jfisser ukoll il-fatt li wieħed jieħu vantaġġ mit-twettiq ta’ att.
(3) L-obbligu tal-ħlas lura jew tpaċija tal-valur jeżisti anki meta l-vantaġġ ikun inkiseb fuq bażi inoperattiva jew li sussegwentement ikun tneħħa.”
III. Il-kawża prinċipali, id-domandi preliminari u l-kawża quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja
12. Mid-digriet tar-rinviju jirriżulta li, f’ċerta data, it-Trgovački sud u Zagrebu (il-Qorti Kummerċjali ta’ Żagreb, il-Kroazja) ordnat, fuq talba ta’ THE BURMAH OIL (Deutschland) GmbH, l-eżekuzzjoni forzata ta’ obbligu fuq FUTURA doo, Żagreb (il-Kroazja), permezz tal-qbid, favur l-ewwel kumpannija, ta’ kreditu pekunjarju, miżmum mit-tieni kumpannija fuq it-tielet kumpannija, jiġifieri HRVATSKE ŠUME (4).
13. Din il-kumpannija tal-aħħar ippreżentat rikors straordinarju, quddiem il-Vrhovni sud Republike Hrvatske (il-Qorti Suprema, Il-Kroazja) sabiex il-miżuri ta’ eżekuzzjoni ordnati kontriha jiġu ddikjarati invalidi. Minħabba li dan ir-rikors ma għandux effett sospensiv, l-eżekuzzjoni forzata kienet twettqet fil-11 ta’ Marzu 2003, meta ammont ta’ 3 792 600.87 kuna Kroati (HRK) (madwar EUR 503 331) inqabdu mill-kont bankarju tagħha u ġew ittrasferiti lid-DEUTSCHE BP AG (li fil-frattemp kienet issuċċediet fid-dritt lil THE BURMAH OIL (Deutschland)) bħala rkupru tal-kreditu inkwistjoni.
14. Fil-kuntest tar-rikors ippreżentat minn HRVATSKE ŠUME, il-Vrhovni sud (il-Qorti Suprema) iddeċidiet, permezz ta’ sentenza tal‑21 ta’ Mejju 2009, li l-miżuri ta’ eżekuzzjoni implimentati fil-konfront ta’ din il-kumpannija kienu invalidi.
15. Permezz ta’ rikors tal‑1 ta’ Ottubru 2014, HRVATSKE ŠUME ressqet quddiem it-Trgovački sud u Zagrebu (il-Qorti Kummerċjali ta’ Żagreb) azzjoni għall-ħlas lura tal-indebitu bbażata fuq arrikkiment indebitu (5) kontra BP EUROPA (li sadanittant kienet ssuċċediet fid-dritt lil DEUTSCHE BP). F’dan il-kuntest, ir-rikorrenti fil-kawża prinċipali sostniet, essenzjalment, li s-sentenza tal‑21 ta’ Mejju 2009 mogħtija mill-Vrhovni sud (il-Qorti Suprema) neħħiet il-bażi legali għat-trasferiment għall-assi ta’ DEUTSCHE BP tal-kreditu maqbud, b’hekk din il-kumpannija bbenefikat minn arrikkiment indebitu. BP EUROPA għalhekk hi meħtieġa tħallas lura lil HRVATSKE ŠUME l-ammont inkwistjoni, flimkien mal-interessi legali.
16. Bħala difiża, BP EUROPA ssottomettiet li l-qrati Kroati ma kellhomx ġurisdizzjoni. B’ordni tal‑20 ta’ Marzu 2019, it-Trgovački sud u Zagrebu (il-Qorti Kummerċjali ta’ Żagreb) ċaħdet l-azzjoni magħmula minn HRVATSKE ŠUME għal din ir-raġuni. Essenzjalment, din il-qorti kkunsidrat li, fl-assenza, fir-Regolament Brussell Ia, ta’ regola ta’ ġurisdizzjoni speċjali fi kwistjonijiet ta’ arrikkiment indebitu, hija biss ir-regola ġenerali tal-ġurisdizzjoni tal-qrati tal-Istat Membru tad-domiċilju tal-konvenut, prevista fl-Artikolu 4(1) ta’ dan ir-regolament, li għandha tapplika. Ir-rikorrenti fil-kawża prinċipali għalhekk kellha tressaq l-azzjoni tagħha quddiem il-qrati Ġermaniżi.
17. HRVATSKE ŠUME ppreżentat appell minn din l-ordni quddiem il-Visoki trgovački sud Republike Hrvatske (il-Qorti Kummerċjali tal-Appell tar-Repubblika tal-Kroazja). Din il-qorti tosserva li t-Trgovački sud u Zagrebu (il-Qorti Kummerċjali ta’ Żagreb) irreferiet b’mod żbaljat għar-Regolament Brussell Ia, peress li r-Regolament Brussell I huwa applikabbli ratione temporis għall-azzjoni magħmula mir-rikorrenti fil-kawża prinċipali (6). Barra minn hekk, il-qorti tal-appell tistaqsi jekk il-qrati Kroati jistgħux jirradikaw il-ġurisdizzjoni tagħhom bil-punt 3 tal-Artikolu 5 jew l-Artikolu 22(5) tar-Regolament Brussell I sabiex jieħdu konjizzjoni ta’ din l-azzjoni. F’dan il-kuntest, din il-qorti tistaqsi, min-naħa, jekk azzjoni għall-ħlas lura tal-indebitu bbażata fuq arrikkiment indebitu taqax taħt “materji li għandhom x’jaqsmu ma’ tort, delitt jew kważi delitt”, fis-sens tal-ewwel dispożizzjoni. Hija tistaqsi, min-naħa l-oħra, jekk l-azzjoni inkwistjoni hijiex fuq “proċedimenti li għandhom x’jaqsmu mal-eżekuzzjoni ta’ sentenzi”, fis-sens tat-tieni dispożizzjoni, minħabba l-fatt li l-allegat arrikkiment seħħ b’konnessjoni ma’ proċedura ta’ eżekuzzjoni.
18. F’dawn iċ-ċirkustanzi, il-Visoki trgovački sud (il-Qorti Kummerċjali tal-Appell) iddeċidiet li tissospendi l-proċeduri quddiemha u tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari li ġejjin:
“1) Azzjoni għall-irkupru ta’ ammonti mħallsa indebitament ibbażata fuq l-arrikkiment indebitu taqa’ taħt il-ġurisdizzjoni prevista fir-Regolament (KE) Nru 44/2001 f’materji ta’ ‘kważi delitt’, fid-dawl tal-fatt li l-punt 3 tal-Artikolu 5 ta’ dan ir-regolament jipprevedi b’mod partikolari li ‘[p]ersuna domiċiljata fi Stat Membru tista’, fi Stat Membru ieħor, tkun imfittxijja: […] 3. f’materji li għandhom x’jaqsmu ma’ […] kwasi delitt, fil-qrati tal-post fejn l-effett tal-ħsara [l-avveniment tal-ħsara] jkun twettaq jew jista’ jitwettaq’?
2) Il-proċeduri kontenzjużi, imressqa minħabba l-eżistenza ta’ terminu li fih il-ħlas lura ta’ ammonti mħallsa indebitament fil-kuntest ta’ proċedura ta’ eżekuzzjoni forzata jista’ jintalab fil-kuntest tal-istess proċedura ta’ eżekuzzjoni ġudizzjarja, jaqgħu taħt il-ġurisdizzjoni esklużiva prevista fil-punt 5 tal-Artikolu 22 tar-Regolament (KE) Nru 44/2001, li jipprovdi li, f’materji ta’ eżekuzzjoni ta’ deċiżjonijiet għandu jkollhom ġurisdizzjoni esklużiva, indipendentement mid-domiċilju, il-qrati tal-Istat Membru li fih issir l-eżekuzzjoni?”
19. It-talba għal deċiżjoni preliminari, tas‑6 ta’ Mejju 2020, waslet għand il-Qorti tal-Ġustizzja fit‑8 ta’ Ġunju tal-istess sena. Il-Gvern Kroat u dak Ċek kif ukoll il-Kummissjoni Ewropea għamlu osservazzjonijiet bil-miktub lill-Qorti tal-Ġustizzja. Ma saritx seduta f’din il-kawża.
IV. Analiżi
20. Iż-żewġ domandi magħmula mill-qorti tar-rinviju jirrigwardaw il-ġurisdizzjoni tal-qrati tal-Istati Membri tal-Unjoni, skont ir-Regolament Brussell I (7), sabiex jisimgħu azzjoni bbażata fuq l-arrikkiment indebitu. F’konformità mat-talba tal-Qorti tal-Ġustizzja, dawn il-konklużjonijiet se jiffokaw fuq l-ewwel waħda minnhom.
21. Bħala punt preliminari, għandu jiġi mfakkar li l-Artikolu 2(1) ta’ dan ir-regolament jipprovdi, bħala regola ġenerali, għall-ġurisdizzjoni tal-qrati tal-Istat Membru tad-domiċilju tal-konvenut. F’dan il-każ, huwa stabbilit li d-domiċilju ta’ BP EUROPA jinsab, għall-finijiet tal-applikazzjoni ta’ dan ir-regolament, fil-Ġermanja (8). Din id-dispożizzjoni għalhekk tagħti ġurisdizzjoni lill-qrati Ġermaniżi.
22. Madankollu, ir-Regolament Brussell I jipprovdi wkoll għal regoli li jippermettu, f’ċerti każijiet, lill-attur li jħarrek lill-konvenut fi Stat Membru ieħor (9). Dan ir-regolament fih b’mod partikolari, fl-Artikolu 5 tiegħu, regoli ta’ ġurisdizzjoni speċjali, relatati ma’ “materji” differenti, li joffru lill-attur l-għażla li jagħmel l-azzjoni tiegħu quddiem qorti waħda jew iżjed.
23. Regoli bħal dawn jeżistu, b’mod partikolari, f’“materji li għandhom x’jaqsmu ma’ kuntratt” u f’“materji li għandhom x’jaqsmu ma’ tort, delitt jew kważi delitt”. Għal azzjonijiet li jaqgħu taħt l-ewwel kategorija, il-punt 1 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I jippermetti lill-attur jadixxi lill-qorti “tal-post tat-twettieq tal-obbligi f’dak il-każ”. Għal dawk li jaqgħu taħt it-tieni kategorija, l-punt 3 tal-Artikolu 5 ta’ dan ir-regolament jipprovdi li jistgħu jitressqu quddiem il-qorti “tal-post fejn l-avveniment tal-ħsara jkun twettaq jew jista’ jitwettaq”.
24. Il-possibbiltà, għal attur, li jibbenefika minn dawn l-għażliet ġurisdizzjonali tiddependi fuq il-klassifikazzjoni tal-azzjoni magħmula minnu. Issa, il-qorti tar-rinviju tqajjem speċifikament kwistjoni ta’ klassifikazzjoni. Hija tistaqsi, essenzjalment, jekk kawża għal restituzzjoni bbażata fuq arrikkiment indebitu, bħal dik magħmula minn HRVATSKE ŠUME, tirrigwardax, fin-nuqqas ta’ regola speċifika fir-Regolament Brussell I, “materji li għandhom x’jaqsmu ma’ tort, delitt jew kważi delitt” kif hemm fil-punt 3 tal-Artikolu 5 ta’ dan ir-regolament. Fl-aħħar nett, għandu jiġi ddeterminat jekk il-qorti Kroata adita minn din il-kumpannija tistax jew le tiddeduċi ġurisdizzjoni minn din id-dispożizzjoni.
25. Kif indikajt fl-introduzzjoni għal dawn il-konklużjonijiet, il-klassifikazzjoni ta’ talbiet ibbażati fuq arrikkiment indebitu taħt ir-Regolament Brussell I ma hijiex, strettament, kwistjoni ġdida fil-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja (10). Din tal-aħħar, fil-fatt, diġà ġiet adita b’diversi kawżi dwar din il-problema, b’rabta mad-diversi dispożizzjonijiet ta’ dan ir-regolament (11). Madankollu, hija għadha ma ddeċidietx b’mod inekwivoku l-kwistjoni li qamet f’din il-kawża (12).
26. Il-qorti tar-rinviju, bħall-Gvern Ċek u l-Kummissjoni, għandha t-tendenza li taħseb li azzjoni bbażata fuq arrikkiment indebitu taqa’ taħt il-punt 3 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I. Bħal Gvern Kroat, jiena ma għandix din l-opinjoni. F’dan il-kuntest, nixtieq nirrimarka li, għalkemm l-ewwel domanda tirrigwarda biss il-punt 3 tal-Artikolu 5, din id-dispożizzjoni hija sistematikament, kif ser jiġi speċifikat iktar ’l isfel, marbuta mal-punt 1 tal-Artikolu 5 ta’ dan ir-regolament. Fil-fatt, ma nistgħux niddeċiedu dwar l-ewwel wieħed qabel ma nkunu l-ewwel eskludejna t-tieni. Għalhekk ser neżaminahom waħda wara l-oħra (Taqsima B). Qabel dan, ser niddiskuti fil-qosor l-istitut ġuridiku tal-arrikkiment indebitu, kif joħroġ mis-sistemi tad-dritt nazzjonali tal-Istati Membri (Taqsima A).
A. Il-linji ewlenin tal-arrikkiment indebitu
27. Sa fejn naf jien, is-sistemi tad-dritt nazzjonali kollha tal-Istati Membri jirrikonoxxu, f’forma jew oħra, l-istitut ġuridiku ta’ arrikkiment indebitu (imsejjaħ wkoll arrikkiment “inġust”, “mhux ġustifikat” jew saħansitra “illeġittimu”) (13). Bis-saħħa ta’ dan l-istitut, persuna li tirċievi arrikkiment indebitu għad-detriment ta’ ħaddieħor hija obbligata li tirritornah lil dan tal-aħħar (14). Ġeneralment huwa meqjus li l-imsemmi istitut jikkostitwixxi l-espressjoni tal-prinċipju ta’ ekwità li skont dan ħadd ma jista’ jarrikkixxi ruħu għad-detriment ta’ ħaddieħor(15).
28. Il-parametri ta’ dan l-istess istitut jvarjaw minn Stat Membru għal ieħor. B’mod partikolari, ċerti drittijiet nazzjonali, bħad-dritt Ungeriż u dak Pollakk, fihom kunċett li jinkludi l-arrikkiment indebitu, li miegħu tikkorrispondi azzjoni unika, storikament imsejħa “de in rem verso”. Drittijiet nazzjonali oħra, inklużi id-dritt Daniż, Spanjol, Franċiż kif ukoll Awstrijak, daħlu dan l-istitut f’varjanti differenti u azzjonijiet korrispondenti, bil-ħlas lura tal-indebitu (condictio indebiti) jiġi distint b’mod partikolari minn forom oħra ta’ arrikkiment indebitu. Barra minn hekk, il-kategorija legali li magħha huma marbuta dan l-istitut u l-varjanti possibbli tiegħu hija differenti. Pereżempju, fid-dritt Franċiż, l-arrikkiment indebitu (u l-ħlas lura tal-indebitu) jaqgħu taħt “kważi kuntratti”, kunċett li fuq kollox mhux magħruf f’ordinamenti ġuridiċi oħrajn, bħad-dritt Ġermaniż, filwaqt li fil-Common law, l-istitut imsemmi jappartjeni għal fergħa tad-dritt, magħrufa bħala l-law of restitution (16).
29. Madankollu, dawn l-irqaqat ma humiex determinanti għall-finijiet tal-applikazzjoni tar-regoli tad-dritt internazzjonali privat tal-Unjoni. B’mod partikolari, ma jidhirx li huwa neċessarju li ssir distinzjoni bejn il-ħlas tal-indebitu u l-arrikkiment indebitu, bit-tieni kunċett, mifhum fis-sens wiesa’ tiegħu, jinkludi l-ewwel wieħed. Barra minn hekk, il-klassifikazzjoni eżatta tal-istitut tal-aħħar fid-dritt nazzjonali ta’ kull Stat Membru mhux daqstant rilevanti daqs il-fatt li ġeneralment dan jaqa’ f’kategorija sui generis, u ma jirrigwardax b’mod partikolari la d-dritt kuntrattwali u lanqas ir-regoli applikabbli għar-responsabbiltà ċivili.
30. Fil-fatt, fis-sistemi tad-dritt nazzjonali tal-Istati Membri, arrikkiment indebitu jikkostitwixxi sors awtonomu ta’ obbligu. B’mod iktar speċifiku, meta wieħed jirċievi tali arrikkiment dan jagħti lok għal obbligu ta’ restituzzjoni. Il-persuna li stgħanat hija obbligata li tirritorna lill-persuna li ftaqret il-vantaġġ patrimonjali (jew, fejn applikabbli, l-ekwivalenti monetarju ta’ dan il-vantaġġ) li minnu tal-ewwel ibbenefika b’mod inġust għad-detriment tat-tieni. Il-liġi għalhekk tfittex li tirrimedja sitwazzjoni inġusta billi tirrikjedi l-istabbiliment mill-ġdid tal-istatus quo ante. L-attur jagħmel użu minn dan l-obbligu fil-kuntest ta’ azzjoni għal arrikkiment indebitu (17). Għalhekk se nitkellem, fil-bqija ta’ dawn il-konklużjonijiet, għall-konvenjenza, dwar azzjoni(jiet) jew talba(iet) għal restituzzjoni bbażata(i) fuq arrikkiment indebitu.
31. F’dawn id-diversi drittijiet nazzjonali, l-eżerċizzju ta’ tali azzjoni jippreżupponi, bħala regola ġenerali, li jkunu ssodisfatti erba’ kundizzjonijiet, jiġifieri (1) l-arrikkiment tal-konvenut, (2) il-ftaqir tal-attur, (3) l-eżistenza ta’ korrelazzjoni bejn l-arrikkiment u l-ftaqir, kif ukoll (4) l-assenza ta’ “kawża” (fi kliem ieħor, ta’ bażi legali) li tiġġustifikahom (18).
32. HRVATSKE ŠUME ssostni li dawn il-kundizzjonijiet, kif jidhru fid-dritt Kroat, huma ssodisfatti f’dan il-każ. Kif tispjega l-qorti tar-rinviju, il-qbid ta’ bosta miljuni ta’ HRK fil-kont bankarju tar-rikorrenti fil-kawża prinċipali u t-trasferiment ta’ dan l-ammont għall-assi ta’ THE BURMAH OIL (Deutschland) irriżultaw fl-arrikkiment tat-tieni kumpannija u l-ftaqir korrispondenti tal-ewwel waħda. Għalkemm dan it-trasferiment tal-ġid inizjalment kellu “kawża” fil-proċedura ta’ eżekuzzjoni mmexxija minn THE BURMAH OIL (Deutschland) kontra FUTURA u, b’mod iktar speċifiku, fil-miżuri ta’ eżekuzzjoni ordnati mit-Trgovački sud u Zagrebu (il-Qorti Kummerċjali ta’ Żagreb) fir-rigward ta’ HRVATSKE ŠUME, il-Vrhovni sud Republike Hrvatske (il-Qorti Suprema) invalidat dawn il-miżuri u, meta għamlet dan, neħħiet retroattivament din il-“kawża” (19).
B. Il-klassifikazzjoni tat-talbiet għall-ħlas lura bbażati fuq arrikkiment indebitu skont il-punt 1 tal-Artikolu 5 u l-punt 3 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I
33. Billi tfasslu l-linji ewlenin ta’ arrikkiment indebitu, issa għandha tiġi eżaminata l-klassifikazzjoni tat-talbiet li għandhom tali bażi fir-rigward tal-punt 1 tal-Artikolu 5 u tal-punt 3 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I. Xi tfakkiriet dwar il-metodu huma meħtieġa f’dan ir-rigward.
34. Fl-assenza ta’ definizzjonijiet fir-Regolament Brussell I, il-Qorti tal-Ġustizzja ripetutament iddeċidiet li l-“materji li għandhom x’jaqsmu ma’ kuntratt”, imsemmija fl-ewwel dispożizzjoni, u l-“materji li għandhom x’jaqsmu ma’ tort, delitt jew kważi delitt”, imsemmija fit-tieni, jikkostitwixxu kunċetti awtonomi tad-dritt tal-Unjoni, li għandhom jiġu interpretati billi jsir riferiment prinċipalment (20) għas-sistema u l-għanijiet ta’ dan ir-regolament, sabiex tiġi ggarantita l-applikazzjoni uniformi tar-regoli ta’ ġurisdizzjoni li jipprovdi fl-Istati Membri kollha. Ir-relazzjoni ta’ talba ma’ kategorija waħda jew oħra għalhekk la tiddependi fuq is-soluzzjonijiet previsti mid-dritt intern tal-qorti adita (imsejjaħ “lex fori”) u lanqas mill-klassifikazzjoni li tagħmel il-liġi applikabbli (magħrufa bħala “lex causae”) (21).
35. Fir-rigward, minn naħa, tas-sistema tar-Regolament Brussell I, il-Qorti tal-Ġustizzja ripetutament iddeċidiet li din hija bbażata fuq ir-regola ġenerali tal-ġurisdizzjoni tal-qrati tal-Istat Membru tad-domiċilju tal-konvenut, previst fl-Artikolu 2(1) ta’ dan ir-regolament, filwaqt li r-regoli ta’ ġurisdizzjoni speċjali li jidhru b’mod partikolari fl-Artikolu 5 tiegħu jikkostitwixxu derogi minn din ir-regola ġenerali li, bħala tali, għandhom jiġu interpretati b’mod strett (22).
36. Fir-rigward, min-naħa l-oħra, tal-għanijiet tar-Regolament Brussell I, jirriżulta mill-premessa 12 tiegħu li r-regoli ta’ ġurisdizzjoni speċjali previsti fil-punt 1 tal-Artikolu 5 u fil-punt 3 tal-Artikolu 5 ta’ dan ir-regolament isegwi, b’mod partikolari (23), l-għanijiet tal-prossimità u l-amministrazzjoni tajba tal-ġustizzja. F’dan ir-rigward, il-Qorti tal-Ġustizzja ripetutament iddeċidiet li l-għażla offruta lill-attur minn dawn id-dispożizzjonijiet kienet ġiet introdotta minħabba l-eżistenza, fil-“materji” li jirrelataw magħhom, ta’ konnessjoni partikolarment mill-qrib bejn it-talba u l-qorti li tista’ tissejjaħ sabiex tiddeċidiha, bil-ħsieb tal-organizzazzjoni utli tal-proċess (24).
37. Fid-dawl ta’ dawn il-kunsiderazzjonijiet ġenerali, il-Qorti tal-Ġustizzja ddefinixxiet, fil-kors tal-ġurisprudenza tagħha, il-“materji li għandhom x’jaqsmu ma’ kuntratt” u l-“materji li għandhom x’jaqsmu ma’ tort, delitt jew kważi delitt”.
38. Minn naħa, jirriżulta mill-ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal-Ġustizzja, mibdija bis-sentenza Handte (25), li l-applikazzjoni tal-punt 1 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I “tippreżupponi d-determinazzjoni ta’ obbligu legali liberament ikkonsentit minn persuna fir-rigward ta’ oħra u li fuqu hija bbażata l-azzjoni tar-rikorrent” (26). Fi kliem ieħor, il-“materji li għandhom x’jaqsmu ma’ kuntratt”, fis-sens ta’ din id-dispożizzjoni, jinkludu kull talba bbażata fuq tali obbligu (27).
39. Min-naħa l-oħra, skont ġurisprudenza ugwalment stabbilita, li tirriżulta mis-sentenza Kalfelis u li għadha kemm ġiet iċċarata fis-sentenza Wikingerhof, il-“materji li għandhom x’jaqsmu ma’ tort, delitt jew kważi delitt”, fis-sens tal-punt 3 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I, “jinklud[u] kull talba intiża biex tiġi stabbilita r-responsabbiltà ta’ konvenut u li ma hijiex relatata mal-‘materji li għandhom x’jaqsmu ma’ xi kuntratt’”, fis-sens tal-punt 1 tal-Artikolu 5 ta’ dan ir-regolament, “jiġifieri li ma hijiex ibbażata fuq obbligu ġuridiku assunt liberament minn persuna fir-rigward ta’ persuna oħra” (28).
40. Minn qari kkombinat ta’ dawn id-definizzjonijiet jirriżulta li, kif spjegajt fil-konklużjonijiet tiegħi fil-kawża Wikingerhof (29), u kif iddeċidiet il-Qorti tal-Ġustizzja fis-sentenza eponima (30), il-konnessjoni ta’ talba mal-“materji li għandhom x’jaqsmu ma’ xi kuntratt”, fis-sens tal-punt 1 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I, jew mal-“materji li għandhom x’jaqsmu ma’ tort, delitt jew kważi delitt”, fis-sens tal-punt 3 tal-Artikolu 5 ta’ dan ir-regolament, tiddependi fuq l-obbligu li fuqu hija bbażata din it-talba.
41. Essenzjalment, it-“test” ta’ klassifikazzjoni jikkonsisti fl-identifikazzjoni tal-obbligu li l-attur qed jistrieħ fuqu kontra l-konvenut, u mbagħad fid-determinazzjoni tan-natura ta’ dan l-obbligu, li min-naħa tiegħu jiddependi fuq il-fatt jew l-att li jikkostitwixxi s-sors ta’ dan tal-aħħar. Kif ser nerġa’ nispjega, jekk l-obbligu inkwistjoni jsib is-sors tiegħu f’kuntratt jew forma oħra ta’ impenn volontarju ta’ persuna fir-rigward ta’ oħra, dan l-obbligu u, b’inferenza, it-talba huma ta’ natura “kuntrattwali”, fis-sens tal-punt 1 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I. Min-naħa l-oħra, jekk l-obbligu inkwistjoni jsib is-sors tiegħu fl-“avveniment tal-ħsara”, l-obbligu u t-talba huma ta’ natura ta’ “materji li għandhom x’jaqsmu ma’ tort, delitt jew kważi delitt”, fis-sens tal-punt 3 tal-Artikolu 5 ta’ dan ir-regolament (31). Finalment, jekk dan is-sors jinsab x’imkien ieħor, l-applikazzjoni ta’ dispożizzjoni waħda jew l-oħra hija eskluża.
42. F’dan il-kuntest, ir-Regolament (KE) Nru 593/2008 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet kuntrattwali (Ruma I) (32) (iktar ’il quddiem ir-“Regolament Ruma I”), minn naħa, u r-Regolament (KE) Nru 864/2007 dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet mhux kuntrattwali (Ruma II) (33) (iktar ’il quddiem ir-“Regolament Ruma II”), min-naħa l-oħra, jipprovdu indikazzjonijiet utli sabiex tiġi ddeterminata n-natura ta’ obbligu partikolari u, b’hekk, tiġi ddeterminata l-klassifikazzjoni tat-talba li huwa jsostni. Fil-fatt, jekk dawn ir-regolamenti ma għandhomx eżattament l-istess kamp ta’ applikazzjoni bħal, rispettivament, il-punt 1 tal-Artikolu 5 u l-punt 3 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I (34), huma madankollu jikkostitwixxu, fil-qasam tal-kunflitti tal-liġijiet, il-kontropartijiet ta’ dawn id-dispożizzjonijiet, u dawn it-tliet regolamenti għandhom jiġu interpretati, kemm jista’ jkun, b’mod konsistenti(35).
43. Wara li ġbidt l-attenzjoni għal dan kollu, ser nispjega, fit-taqsimiet li ġejjin, għaliex it-talbiet għall-ħlas lura bbażati fuq arrikkiment indebitu, bħala prinċipju, ma jirrigwardawx “materji li għandhom x’jaqsmu ma’ kuntratt”, ħlief f’ċerti każijiet (Taqsima 1), u għaliex ma jaqgħux taħt “materji li għandhom x’jaqsmu ma’ tort, delitt jew kważi delitt” (Taqsima 2).
1. It-talbiet għall-ħlas lura bbażati fuq arrikkiment indebitu, bħala prinċipju, ma jaqgħux taħt “materji li għandhom x’jaqsmu ma’ kuntratt”
44. Kif spjegajt fil-punt 38 ta’ dawn il-konklużjonijiet, “materji li għandhom x’jaqsmu ma’ kuntratt”, fis-sens tal-punt 1 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I, jinkludu kull talba bbażata fuq “obbligu legali liberament ikkonsentit”, jiġifieri fuq “obbligu kuntrattwali”, fis-sens awtonomu li fih id-dritt internazzjonali privat tal-Unjoni jifhem dan il-kunċett (36). Obbligu bħal dan isib is-sors tiegħu f’kuntratt jew forma oħra ta’ impenn volontarju ta’ persuna fir-rigward ta’ oħra (37).
45. Issa, fil-kuntest ta’ talba bbażata fuq arrikkiment indebitu, l-obbligu ta’ ħlas lura invokat mill-attur, bħala regola ġenerali, ma jirriżultax minn tali impenn volontarju mill-konvenut lejh. Dan l-obbligu, għall-kuntrarju, jinħoloq indipendentement mir-rieda tal-persuna arrikkita. Għalkemm, f’dan il-każ, il-predeċessur ta’ BP EUROPA tat bidu liberament għall-proċeduri ta’ eżekuzzjoni li ġġeneraw l-arrikkiment tagħha, ir-rieda tagħha kienet limitata għal dan. Hija ma kellhiex l-intenzjoni li timpenja ruħha fir-rigward ta’ HRVATSKE ŠUME. L-obbligu msemmi ta’ ħlas lura joħroġ, fir-realtà, direttament mil-liġi, li tagħti, għal raġunijiet ta’ ekwità, effetti ta’ dritt fin-nuqqas ta’ “kawża” li tiġġustifika dan l-arrikkiment.
46. Għaldaqstant, l-obbligu li jirriżulta minn arrikkiment indebitu ma jikkostitwixxix, bħala regola ġenerali, “obbligu legali liberament ikkonsentit”, fis-sens tal-ġurisprudenza relatata mal-punt 1 tal-Artikolu 5 tar-Regolament ta’ Brussell I. Talbiet għal ħlas lura bbażati fuq tali arrikkiment għalhekk ma jikkonċernawx, bħala prinċipju, “materji li għandhom x’jaqsmu ma’ kuntratt” msemmija f’din id-dispożizzjoni (38).
47. Il-qari tar-Regolament Ruma II jikkonferma din l-interpretazzjoni. Fil-fatt, mill-Artikolu 2(1) ta’ dan ir-regolament jirriżulta li l-obbligu ta’ ħlas lura li joriġina minn arrikkiment indebitu huwa kkunsidrat bħala “obbligu mhux kuntrattwali”, li jaqa’ taħt dan ir-regolament (39), u li huwa s-suġġett ta’, fl-Artikolu 10 tiegħu, regoli speċifiċi dwar il-kunflitt tal-liġijiet.
48. Madankollu, hemm bżonn li l-interpretazzjoni preċedenti tiġi aġġustata. Fil-fatt, kif ġustament ferm tindika l-Kummissjoni, talbiet għal ħlas lura bbażati fuq arrikkiment indebitu jistgħu jsiru f’kuntesti differenti. B’mod partikolari, jekk talba bħal din tista’ tiġi ppreżentata bejn persuni li altrimenti ma jkunu marbuta bl-ebda relazzjoni legali, kif huwa a priori l-każ ta’ HRVATSKE ŠUME u ta’ BP EUROPA (40), hija tista’ wkoll tkun marbuta mill-qrib ma’ relazzjoni kuntrattwali eżistenti, jew li suppost teżisti, bejn il-partijiet fit-tilwima.
49. Madankollu, kif iddeċidiet il-Qorti tal-Ġustizzja fis-sentenza tagħha Profit Investment SIM (41), talba għall-ħlas lura ta’ servizzi pprovduti taħt kuntratt invalidu (null, skadut, eċċ.) taqa’ taħt il-“materji li għandhom x’jaqsmu ma’ kuntratt”, fis-sens tal-punt 1 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I. L-istess interpretazzjoni tapplika, fl-opinjoni tiegħi, fir-rigward ta’ talbiet għal ħlas lura wara r-riżoluzzjoni għan-nuqqas ta’ eżekuzzjoni ta’ kuntratt jew wara ħlas indebitu magħmul fil-kuntest ta’ kuntratt, pereżempju meta debitur kuntrattwali jħallas dejn ikbar mill-ammont reali tiegħu.
50. Fil-fatt, minkejja li talbiet bħal dawn għall-ħlas lura xi drabi huma (iżda mhux dejjem) ibbażati fid-dritt sostantiv fuq ir-regoli ta’ arrikkiment indebitu (42), dawn għandhom jiġu kkunsidrati, għall-finijiet tal-applikazzjoni tar-regoli ta’ ġurisdizzjoni previsti fir-Regolament Brussell I, li għandhom is-sors tagħhom f’kuntratt. Essenzjalment, l-attur jinvoka “obbligu kuntrattwali” li, skont hu, huwa invalidu jew ma kienx ġie eżegwit mill-konvenut, jew li huwa jikkunsidra li “sovraeżegwixxa”, sabiex jiġġustifika d-dritt għall-ħlas lura tiegħu, li jikkostitwixxi r-“rimedju” (remedy) mitlub. Għalhekk, talba bħal din hija bbażata, essenzjalment, fuq l-“obbligu kuntrattwali” inkwistjoni, billi l-obbligu ta’ ħlas lura li l-attur jinvoka ma għandux eżistenza awtonoma (43).
51. Barra minn hekk, huwa skont l-għanijiet ta’ prossimità u amministrazzjoni tajba tal-ġustizzja, segwiti fil-punt 1 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I, li l-qorti tal-kuntratt tista’ tiddeċiedi dwar il-konsegwenzi tal-invalidità tiegħu, in-nuqqas ta’ eżekuzzjoni tiegħu jew “s-sovraeżekuzzjoni” tiegħu u, b’mod partikolari, fuq il-ħlasijiet lura li jirriżultaw (44). B’mod partikolari, il-ġurisdizzjoni ma għandhiex tvarja skont jekk, bi tweġiba għall-ksur ta’ obbligu kuntrattwali mill-konvenut, l-attur jitlobx danni jew ir-riżoluzzjoni tal-kuntratt u l-ħlas lura tas-servizzi skambjati (45). Barra minn hekk, deċiżjoni fuq tali talbiet għal ħlas lura essenzjalment tinvolvi, għall-qorti adita, li jiġu deċiżi kwistjonijiet ta’ natura kuntrattwali (bħal, skont il-każ, dawk tal-kontenut tal-obbligu kuntrattwali inkwistjoni, il-validità tiegħu jew il-mod kif għandu jiġi eżegwit mill-konvenut) waqt li jiġu eżaminati l-provi korrispondenti. Għalhekk, hemm konnessjoni partikolarment mill-qrib bejn it-talba u l-qorti tal-“tal-post tat-twettieq tal-obbligi f’dak il-każ”, fis-sens ta’ din id-dispożizzjoni (46).
52. Barra minn hekk, minn naħa, l-Artikolu 12(1)(c) u (e) tar-Regolament Ruma I jipprovdi li l-liġi applikabbli għall-kuntratt (imsejħa “lex contractus”) tirregola, rispettivament, il-konsegwenzi tan-nuqqas ta’ eżekuzzjoni ta’ obbligi kuntrattwali u l-konsegwenzi tan-nullità tal-kuntratt. Il-leġiżlatur tal-Unjoni għalhekk ħa pożizzjoni favur in-natura “kuntrattwali” tat-talbiet għall-ħlas lura wara r-riżoluzzjoni jew l-invalidità ta’ kuntratt kif ukoll l-obbligi li jsostnuhom. Min-naħa l-oħra, jirriżulta mill-Artikolu 10(1) tar-Regolament Ruma II li, meta obbligu mhux kuntrattwali li jirriżulta minn arrikkiment indebitu jkun marbut ma’ relazzjoni kuntrattwali eżistenti minn qabel bejn il-partijiet (tipikament meta debitur kuntrattwali jħallas dejn ikbar mill-ammont attwali tiegħu), il-liġi applikabbli għal dan l-obbligu hija dik li tirregola din ir-relazzjoni, jiġifieri l-lex contractus. Il-koerenza bejn dawn iż-żewġ regolamenti u r-Regolament Brussell I hija għalhekk żgurata kemm jista’ jkun.
2. It-talbiet għall-ħlas lura bbażati fuq arrikkiment indebitu ma jaqgħux taħt “materji li għandhom x’jaqsmu ma’ tort, delitt jew kważi delitt”
53. Fir-rigward, issa, tal-punt 3 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I, nixtieq nindika li żewġ kundizzjonijiet kumulattivi jirriżultaw mill-ġurisprudenza li toħroġ mis-sentenza Kalfelis, iċċitata fil-punt 39 ta’ dawn il-konklużjonijiet: talba taqa’ taħt “materji li għandhom x’jaqsmu ma’ tort, delitt jew kważi delitt”, fis-sens ta’ din id-dispożizzjoni, sakemm, minn naħa, hija “intiża biex tiġi stabbilita r-responsabbiltà ta’ konvenut” u, min-naħa l-oħra, “ma hijiex relatata mal-‘materji li għandhom x’jaqsmu ma’ xi kuntratt’”, skont il-punt 1 tal-Artikolu 5 ta’ dan ir-regolament.
54. Mit-taqsima preċedenti jirriżulta li t-talbiet għall-ħlas lura bbażati fuq arrikkiment indebitu ma jirrelatawx ma’ “materji li għandhom x’jaqsmu ma’ xi kuntratt” peress li huma bbażati mhux fuq “obbligu legali liberament ikkonsentit”, iżda fuq “obbligu mhux kuntrattwali” – ħlief meta jkunu marbuta mill-qrib ma’ relazzjoni kuntrattwali preċedenti li teżisti, jew li suppost teżisti, bejn il-partijiet fit-tilwima.
55. Għaldaqstant għad irid jiġi eżaminat jekk talba bħal din hijiex “intiża biex tiġi stabbilita r-responsabbiltà ta’ konvenut”, fis-sens tal-“ġurisprudenza Kalfelis”.
56. Kif diġà indikajt, bħall-Gvern Kroat, jiena ma għandix din l-opinjoni (47).
57. Fl-ewwel lok, infakkar li l-punt 3 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I jagħti ġurisdizzjoni, f’“materji li għandhom x’jaqsmu ma’ tort, delitt jew kważi delitt”, lill-qorti “tal-post fejn l-avveniment tal-ħsara jkun twettaq jew jista’ jitwettaq”. L-identifikazzjoni ta’ tali “avveniment tal-ħsara” hija għalhekk indispensabbli għall-applikazzjoni ta’ din id-dispożizzjoni. Dan huwa, għalhekk, il-preżuppożizzjoni ta’ kwalunkwe talba f’“materji li għandhom x’jaqsmu ma’ tort, delitt jew kważi delitt”.
58. Sa mis-sentenza Bier (48), il-Qorti tal-Ġustizzja qasmet il-kunċett ta’ “avveniment tal-ħsara”, fis-sens tal-punt 3 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I, f’żewġ kunċetti distinti: il-“ħsara” (jew, fi kliem ieħor, id-“dannu”) u “l-avveniment kawżali li huwa fl-oriġini ta’ din il-ħsara” (49). F’dan il-kuntest, il-Qorti tal-Ġustizzja rreferiet għall-elementi kostituttivi tar-responsabbiltà mhux kuntrattwali, hekk kif jirriżultaw mill-prinċipji ġenerali li joħorġu mis-sistemi ta’ dritt nazzjonali tal-Istati Membri (50). Għalhekk, hija ddeċidiet li “responsabbiltà delittwali jew kważi delittwali tista’ titqies biss jekk tista’ tiġi stabbilita rabta kawżali bejn il-ħsara u l-fatt li minnu toriġina l-ħsara” (51).
59. Għaldaqstant, talba hija “intiża biex tiġi stabbilita r-responsabbiltà ta’ konvenut” fis-sens tas-sentenza Kalfelis, sakemm hija bbażata fuq “avveniment tal-ħsara” attribwibbli lill-konvenut u li kkawża ħsara lill-attur (52). Skont il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja u l-prinċipji ġenerali msemmija fil-punt preċedenti, tali “avveniment tal-ħsara” huwa att illeċitu, jiġifieri att jew ommissjoni li jmorru kontra dmir jew projbizzjoni imposta mil-liġi fuq kulħadd, u li jikkawżaw ħsara lil ħaddieħor(53).
60. Il-qorti tar-rinviju madankollu tistaqsi jekk id-distinzjoni li saret, fil-punt 3 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I, f’ħafna mill-verżjonijiet lingwistiċi tagħha, bejn kwistjonijiet ta’ “delitt” u “kważi delitt” teħtieġx interpretazzjoni usa’ tal-kamp ta’ applikazzjoni ta’ din id-dispożizzjoni. F’dan il-kuntest, hija għandha t-tendenza li tikkunsidra li t-tieni kunċett jista’ jinkludi, b’differenza minn tal-ewwel, fatti legali oħra għajr “avveniment tal-ħsara”.
61. Fl-opinjoni tiegħi, dan ma huwiex il-każ. Il-Qorti tal-Ġustizzja, ġustament, qatt ma għamlet distinzjoni fil-ġurisprudenza tagħha dwar il-punt 3 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I bejn “delitti” u “kważi delitti”. Minbarra l-fatt li din id-distinzjoni ma tidhirx fil-verżjonijiet lingwistiċi kollha ta’ dan ir-regolament (54), il-preżenza tat-terminu “kważi delitt” f’xi wħud minnhom ma hijiex maħsuba sabiex twessa’ l-kamp ta’ applikazzjoni ta’ din id-dispożizzjoni. Din hija, fir-realtà, mislufa mid-dritt Franċiż, li għandu l-karatteristika li jissepara r-responsabbiltà ċivili għal atti volontarji (delitti) minn dik li tirriżulta minn atti ta’ ħsara mwettqa permezz ta’ traskuraġni jew negliġenza (kważi delitti) (55). Fil-qosor, it-terminu msemmi huwa limitat sabiex jindika, fil-verżjonijiet ikkonċernati, li din id-dispożizzjoni tkopri “avveniment tal-ħsara” irrispettivament minn jekk sarx intenzjonalment jew b’negliġenza (56). “Delitti” u “kważi delitti” jikkostitwixxu żewġ varjazzjonijiet ta’ dawn l-istess “fatti”. Barra minn hekk, kif tosserva l-qorti tar-rinviju stess, jekk il-kunċett ta’ “kważi delitt” jinkludi tipi oħra ta’ fatti legali, il-punt 3 tal-Artikolu 5 ma jipprovdix kriterju ta’ ġurisdizzjoni għat-talbiet ikkonċernati.
62. Jirriżulta mill-kunsiderazzjonijiet preċedenti li t-talba hija “intiża biex tiġi stabbilita r-responsabbiltà ta’ konvenut”, fis-sens tas-sentenza Kalfelis u għalhekk hija marbuta ma’ “materji li għandhom x’jaqsmu ma’ tort, delitt jew kważi delitt”, fis-sens tal-punt 3 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I, meta tkun ibbażata fuq obbligu mhux kuntrattwali li, kif spjegajt fil-punt 41 ta’ dawn il-konklużjonijiet, isib is-sors tiegħu f’“avveniment tal-ħsara” (“delitt” jew “kważi delitt”), kif iddefinit fil-punt 59 ta’ dawn il-konklużjonijiet (57). Min-naħa l-oħra, talba bbażata fuq obbligu mhux kuntrattwali li ssib is-sors tagħha f’fatt legali minbarra “avveniment tal-ħsara” ma taqax taħt din id-dispożizzjoni. Fil-qosor, id-dispożizzjoni msemmija ma tkoprix l-obbligi mhux kuntrattwali kollha, iżda subkategorija fosthom, li jiena nikklassifika bħala “materji li għandhom x’jaqsmu ma’ tort, delitt jew kważi delitt”.
63. Għalhekk, jekk il-kategorija li tikkostitwixxi “materji li għandhom x’jaqsmu ma’ tort, delitt jew kważi delitt”, kif interpretata fis-sentenza Kalfelis, tinkludi diversità kbira ta’ tipi ta’ responsabbiltà (58), dan ma jfissirx, b’differenza minn dak li tissuġġerixxi l-Kummissjoni, “kategorija residwa” li tassorbi kwalunkwe talba bbażata fuq obbligu ċivili jew kummerċjali li ma għandhiex x’taqsam “ma’ xi kuntratt”, fis-sens tal-punt 1 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I (59). F’din is-sentenza, il-Qorti tal-Ġustizzja indikat biss li din id-dispożizzjoni u l-punt 3 tal-Artikolu 5 ta’ dan ir-regolament huma reċiprokament esklużivi, sa fejn l-istess talba ta’ responsabbiltà ċivili ma tistax taqa’ taħt iż-żewġ dispożizzjonijiet fl-istess ħin (60). Madankollu, hemm talbiet li la huma marbuta ma’ waħda u lanqas mal-oħra, minħabba li huma bbażati fuq obbligi li la għandhom x’jaqsmu “ma’ xi kuntratt” u lanqas “ma’ tort, delitt jew kważi delitt”.
64. Issa, u fit-tieni lok, jekk talba għal ħlas lura bbażata fuq arrikkiment indebitu hija bbażata, bħala prinċipju, fuq obbligu mhux kuntrattwali (61), dan l-obbligu ma jsibx is-sors tiegħu fl-“avveniment tal-ħsara” attribwibbli lill-konvenut, fis-sens tal-punt 3 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I (62). Fil-fatt, kif il-qorti tar-rinviju osservat, l-arrikkiment indebitu ma jistax jitqies bħala tali “fatt”. Kuntrarjament għal dak li jsostnu l-Gvern Ċek u l-Kummissjoni, dan għalhekk ma huwiex “kważi delitt”, fis-sens ta’ din id-dispożizzjoni.
65. Fil-fatt, l-obbligu tal-ħlas lura li jsostni talba bħal din jirriżulta mill-fatt li l-konvenut jirċievi arrikkiment u l-assenza (jew aħjar, f’dan il-każ, l-għajbien retroattiv) ta’ “kawża” li tiġġustifikah (63). Għalhekk, kif isostni ġustament il-Gvern Kroat, talba bħal din ma tippreżupponi l-ebda att jew ommissjoni dannuża imputabbli lill-konvenut. L-obbligu inkwistjoni nħoloq spontanjament, indipendentement mill-aġir tiegħu (64).
66. Il-Gvern Ċek iwieġeb, essenzjalment, li l-avveniment li wassal għall-arrikkiment (jiġifieri, f’dan il-każ, l-implimentazzjoni, mill-konvenuta fil-kawża prinċipali, tal-proċedura ta’ eżekuzzjoni sussegwentement invalidata) għandu jiġi assimilat mal-“avveniment tal-ħsara” fis-sens tal-punt 3 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I.
67. Madankollu, fl-opinjoni tiegħi, din l-assimilazzjoni ma għandhiex għalfejn isseħħ. L-ewwel nett, strettament, l-obbligu li jsostni talba għal restituzzjoni bbażata fuq arrikkiment indebitu ma jsibx is-sors tiegħu fil-fatt li jiġġenera dan l-arrikkiment, iżda fl-arrikkiment innifsu. Imbagħad, dan il-fatt li jiġġenerah mhux dejjem huwa attribwibbli lill-konvenut. Ħafna drabi, għall-kuntrarju, ikun attribwibbli lill-attur – li, per eżempju, jkun ittrasferixxa bi żball somma ta’ flus mhux dovuta. Fl-aħħar nett, jekk, f’dan il-każ, l-implimentazzjoni tal-proċedura ta’ eżekuzzjoni seħħet fuq l-inizjattiva tal-konvenuta fil-kawża prinċipali, dan ma jistax jitqies bħala “avveniment tal-ħsara” attribwibbli lil din tal-aħħar, billi att bħal dan ma għandu xejn illeċitu u ma kkawżax, fis-sens legali tat-terminu, “dannu” lir-rikorrenti fil-kawża prinċipali.
68. Il-Kummissjoni twieġeb, min-naħa tagħha, li l-“avveniment tal-ħsara”, fis-sens tal-punt 3 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I, huwa l-fatt, għall-konvenuta fil-kawża prinċipali, li naqset milli tħallas lura l-arrikkiment ikkontestat lill-attriċi fil-kawża prinċipali, bi ksur tal-Artikolu 1111 tal-Liġi dwar l-Obbligazzjonijiet (65).
69. Dan l-argument ma jistax jirnexxi. Fil-fatt, l-obbligu ta’ ħlas lura allegat kien jeżisti, ipotetikament, qabel kull rifjut mill-konvenuta fil-kawża prinċipali li teżegwih. Il-kunsiderazzjoni li l-imsemmi obbligu jirriżulta mill-aġir ta’ din tal-aħħar huwa għalhekk raġunament ċirkulari. L-obbligu inkwistjoni jsib is-sors tiegħu fl-oriġini: infakkar li dan inħoloq, mill-mument li ġie riċevut l-arrikkiment indebitu (jew aħjar, f’dan il-każ, fil-mument meta l-proċedura ta’ eżekuzzjoni ġiet iddikjarata invalida ex tunc).
70. Barra minn hekk, kieku s-sempliċi fatt, għal konvenut, li ma eżegwixxiex obbligu preeżistenti kellu jiġi analizzat bħala “avveniment tal-ħsara”, il-punt 3 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I jkollu kamp ta’ applikazzjoni estremament wiesa’, billi talba ġudizzjarja f’materji ċivili u kummerċjali hija ġeneralment motivata min-nuqqas ta’ eżekuzzjoni mill-konvenut ta’ obbligu pretiż (66).
71. Kuntrarjament għal dak li ssostni l-Kummissjoni, is-sitwazzjoni ma hijiex paragunabbli ma’ dik inkwistjoni fil-kawża li tat lok għas-sentenza Austro-Mechanaż (67), invokata wkoll mill-qorti tar-rinviju. Fil-fatt, iċ-ċirkustanzi ta’ din il-kawża huma, kif narahom jien, partikolari ħafna.
72. Għandu jitfakkar li, f’din is-sentenza, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li talba għall-ħlas tal-“kumpens ġust” previst fl-Artikolu 5(2)(b) tad-Direttiva 2001/29/KE dwar l-armonizzazzjoni ta’ ċerti aspetti ta’ drittijiet tal-awtur u drittijiet relatati fis-soċjetà tal-informazzjoni (68), bħal dik imressqa minn Austro-Mechana, soċjetà ta’ ġestjoni kollettiva għad-drittijiet tal-awtur, kontra l-kumpanniji Amazon, taqa’ taħt “materji li għandhom x’jaqsmu ma’ tort, delitt jew kważi delitt” fis-sens tal-punt 3 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I (69). Din it-talba kienet ibbażata fuq l-obbligu ta’ ħlas dan il-“kumpens”, li ġie impost fuq Amazon, bis-saħħa tad-dritt Awstrijak, minħabba l-kummerċjalizzazzjoni ta’ mezzi ta’ reġistrazzjoni fit-territorju Awstrijak (70). Dan ma kienx att illeċitu. Minkejja dan, dan l-aġir ikkontribwixxa għall-ħsara kkawżata lid-detenturi tad-drittijiet billi jsiru kopji privati tal-oġġetti protetti tagħhom. Issa, skont ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal-Ġustizzja, l-iskop tal-imsemmi “kumpens” huwa li jagħmel tajjeb għal din il-ħsara. Austro-Mechana, bħala soċjetà ta’ ġestjoni kollettiva, irċeviet dan l-istess “kumpens” f’isem id-detenturi tad-drittijiet li rrappreżentat. Id-dannu li din is-soċjetà invokat kien għalhekk, fir-realtà, dak ta’ dawn id-detenturi. Fil-qosor, l-obbligu li jservi bħala l-bażi għat-talba fil-fatt sab is-sors tiegħu, kollox ikkunsidrat, f’“avveniment tal-ħsara” (71). Barra minn hekk, il-qrati Awstrijaċi kienu fl-aħjar pożizzjoni sabiex jevalwaw il-ħsara kkawżata lil dawn l-istess sidien mill-kopji privati magħmula mill-konsumaturi Awstrijaċi (li kien jiddependi fuq in-numru ta’ mezzi ta’ reġistrazzjoni mibjugħa fl-Awstrija mill-kumpanniji Amazon) u għalhekk, sabiex jiddeċiedu fuq l-ammont ta’ “kumpens ġust” li għandu jitħallas minn dawn il-kumpanniji (72).
73. Fit-tielet lok, l-interpretazzjoni li talba għal restituzzjoni bbażata fuq arrikkiment indebitu ma taqax taħt il-punt 3 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I hija kkonfermata, fl-opinjoni tiegħi, minn silta oħra mis-sentenza Kalfelis. Infakkar li, fil-kawża li wasslet għal din is-sentenza, individwu kien qiegħed jaġixxi kontra l-bank tiegħu wara tranżazzjonijiet bla suċċess fis-suq tal-ishma u, f’dan il-kuntest, kien għamel talbiet kumulattivi li straħu fuq tliet tipi ta’ bażijiet, jiġifieri r-responsabbiltà kuntrattwali, ir-responsabbiltà delittwali u, fl-aħħar nett, l-arrikkiment indebitu. F’dan il-kuntest, il-qorti tar-rinviju kienet b’mod partikolari staqsiet lill-Qorti tal-Ġustizzja dwar jekk il-qorti li kellha ġurisdizzjoni, taħt il-punt 3 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I, sabiex tiddeċiedi fuq it-talba bbażata fuq responsabbiltà delittwali kellhiex ġurisdizzjoni ukoll, fuq bażi inċidentali, fir-rigward ta’ dawk ibbażati fuq ir-responsabbiltà kuntrattwali u fuq l-arrikkiment indebitu.
74. Il-Qorti tal-Ġustizzja wieġbet din id-domanda “li qorti li għandha ġurisdizzjoni, taħt [il-punt 3 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I] sabiex tieħu konjizzjoni tal-element ta’ talba b’bażi delittwali ma għandhiex ġurisdizzjoni sabiex tieħu konjizzjoni ta’ elementi oħra tal-istess talba li huma bbażati fuq raġunijiet mhux delittwali” (73). Issa, moqrija fil-kuntest imsemmi fil-punt preċedenti, l-espressjoni “raġunijiet mhux delittwali” tirreferi, impliċitament, iżda neċessarjament, għar-responsabbiltà kuntrattwali u għall-arrikkiment indebitu.
75. Fir-raba’ lok, b’mod kuntrarju għall-Gvern Ċek u l-Kummissjoni, inqis li l-qari tar-Regolament Ruma II ma jinvalidax, iżda, għall-kuntrarju, jappoġġa l-interpretazzjoni ssuġġerita f’dawn il-konklużjonijiet.
76. Fil-fatt, għalkemm, kif indikajt fil-punt 47 ta’ dawn il-konklużjonijiet, dan ir-regolament jinkludi, fost l-“obbligi mhux kuntrattwali” li jaqgħu fil-kamp ta’ applikazzjoni tiegħu, l-obbligi li jirriżultaw minn arrikkiment indebitu, dawn jaqgħu, fi ħdan ir-regolament imsemmi, f’kategorija speċifika (74).
77. B’mod aktar speċifiku, ir-Regolament Ruma II jinkludi, minn naħa, fil-Kapitolu II tiegħu, regoli applikabbli għal obbligi mhux kuntrattwali li jirriżultaw minn “avveniment tal-ħsara”. Dan il-kunċett għandu, fl-opinjoni tiegħi, ikollu l-istess sens bħal dak, identiku, li jinsab fil-punt 3 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I (75). Għalhekk, dawn huma “materji li għandhom x’jaqsmu ma’ tort, delitt jew kważi delitt” imsemmija fil-punt 62 ta’ dawn il-konklużjonijiet (76). Fil-qosor, dan il-Kapitolu II għalhekk ikopri l-istess obbligi bħall-punt 3 tal-Artikolu 5 (77).
78. Min-naħa l-oħra, ir-Regolament Ruma II jiġbor flimkien, fil-Kapitolu III, ir-regoli applikabbli għall-obbligi mhux kuntrattwali li jirriżultaw “minn att divers minn delitt jew kważi-delitt ċivili” (78). It-talbiet ibbażati fuq l-obbligi inkwistjoni ma għandhomx, ipotetikament, jaqgħu taħt il-punt 3 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I (79). Issa, dan il-Kapitolu III jinkludi l-arrikkiment indebitu. Din il-klassifikazzjoni tikkonferma li l-obbligu ta’ ħlas lura li jsostni t-talba bbażata fuq tali arrikkiment ma hijiex irradikata f’“avveniment tal-ħsara”, fis-sens tal-punt 3 tal-Artikolu 5 msemmi (80).
79. Fid-dawl tal-premess, jiena tal-fehma li t-talbiet għal ħlas lura bbażati fuq arrikkiment indebitu ma jaqgħux taħt il-punt 3 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I (81).
80. Kuntrarjament għal dak li jissuġġerixxi l-Gvern Ċek, din l-interpretazzjoni ma timplikax ċaħda tal-ġustizzja. Fis-sitwazzjonijiet li fihom il-punt 1 tal-Artikolu 5 ta’ dan ir-regolament ma japplikax (82), isegwi sempliċement li parti f’kawża ma għandhiex għażla ta’ ġurisdizzjoni sabiex tressaq talba bbażata fuq arrikkiment indebitu, li għandha titressaq quddiem il-qrati tal-pajjiż Stat Membru li fih il-konvenut għandu d-domiċilju tiegħu, skont ir-regola ġenerali prevista fl-Artikolu 2(1) tal-imsemmi regolament (83).
81. Barra minn hekk, dan ir-riżultat huwa, l-ewwel nett, kompletament konformi mas-sistema tar-Regolament Brussell I. Infakkar li dan tal-aħħar huwa bbażat preċiżament fuq il-prinċipju tal-ġurisdizzjoni tal-forum tad-domiċilju tal-konvenut (84). F’dan ir-rigward, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet ripetutament li din ir-regola ġenerali, li hija l-espressjoni tal-massima actor sequitur forum rei (85), hija spjegata mill-fatt li dan tal-aħħar jista’, bħala prinċipju, jiddefendi lilu nnifsu iktar faċilment quddiem il-qrati tad-domiċilju tiegħu (86). Din l-għażla li tiffavorixxi lill-konvenut hija, min-naħa tagħha, iġġustifikata mill-fatt li dan tal-aħħar huwa, bħala regola, f’pożizzjoni iktar dgħajfa fil-proċess, peress li huwa ma ħax l-inizjattiva u huwa jbati l-azzjoni tal-attur (87).
82. B’hekk, ma jistax jingħad, kif tagħmel il-Kummissjoni, li, fir-rigward tal-obbligi ċivili u kummerċjali, ma għandux ikun hemm “vojt ġuridiku” bejn il-punt 1 tal-Artikolu 5 u l-punt 3 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I u li għalhekk għandu dejjem ikun hemm alternattiva għall-ġurisdizzjoni tal-qrati tal-Istat Membru tad-domiċilju tal-konvenut. Kieku l-fora addizzjonali previsti f’dawn id-dispożizzjonijiet ikunu dejjem disponibbli, ir-regola ġenerali tiġi rrelegata għall-isfond, u l-attur, iffavorit ferm, b’mod kuntrarju għar-rieda tal-leġiżlatur tal-Unjoni (88).
83. Għall-kuntrarju, skont dak li għadni kif spjegajt, il-Qorti tal-Ġustizzja repetutament iddeċidiet li l-punt 3 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I, bħala deroga minn din ir-regola ġenerali, għandu jiġi interpretat b’mod strett, b’tali mod li ma tistax tingħata “interpretazzjoni li tmur lil hinn mis-sitwazzjonijiet previsti b’mod espliċitu mill-imsemmi regolament” f’din id-dispożizzjoni (89). Issa, il-qari tal-kunċett ta’ “avveniment tal-ħsara” b’mod daqshekk wiesa’ kif issuġġerit mill-Gvern Ċek jew mill-Kummissjoni jwassal preċiżament għal applikazzjoni ta’ din id-dispożizzjoni f’ipoteżi li ma tipprevedix b’mod espliċitu, jiġifieri dik tal-arrikkiment indebitu (90).
84. It-tieni, ma jiniex konvint li l-għanijiet ta’ prossimità u amministrazzjoni tajba tal-ġustizzja li fuqhom huwa bbażat il-punt 3 tal-Artikolu 5 tar-Regolament Brussell I (91) jeħtieġu interpretazzjoni differenti.
85. Fil-fatt, minbarra l-fatt li dawn l-għanijiet ma jagħmluhiex possibbli, fi kwalunkwe każ, li jiġu injorati t-termini tal-punt 3 tal-Artikolu 5, niddubita li hemm, f’dan il-każ, rabta “partikolarment mill-qrib” bejn it-talba fil-kawża prinċipali u l-qorti Kroata adita mir-rikorrenti fil-kawża prinċipali u, għalhekk, li din il-qorti hija neċessarjament f’pożizzjoni aħjar mill-qrati Ġermaniżi sabiex tiddeċiedi dwar l-allegazzjonijiet ta’ din il-kumpannija, jiġifieri sabiex tiddetermina jekk il-kundizzjonijiet ta’ tali arrikkiment humiex issodisfatti (92), partikolarment f’termini ta’ ġbir u ta’ evalwazzjoni ta’ provi rilevanti f’dan ir-rigward.
86. Il-qorti tar-rinviju, li magħha jaqblu l-Gvern Ċek u l-Kummissjoni, tqis li dan huwa l-każ għar-raġuni li l-avveniment li wassal għall-arrikkiment, jiġifieri l-proċeduri ta’ eżekuzzjoni mwettqa mill-predeċessur ta’ BP EUROPA, seħħew fil-Kroazja. Il-fatti rilevanti kollha huma għalhekk marbuta ma’ dan il-pajjiż, filwaqt li d-domiċilju tal-konvenuta fil-kawża prinċipali biss jinsab fil-Ġermanja.
87. Madankollu, sabiex tiddeċiedi fuq talba għal ħlas lura bbażata fuq arrikkiment indebitu, l-ewwel u qabel kollox għandu jiġi ddeterminat jekk kienx hemm, preċiżament, dan l-arrikkiment. Għalhekk, ma humiex il-qrati tal-post fejn seħħ l-avveniment li wassal għall-arrikkiment, iżda, b’għażla, dawk tal-post fejn allegatament il-konvenut arrikkixxa ruħu li jidhru l-iktar adatti sabiex jiddeċiedu fuq talba bħal din.
88. B’analoġija, l-Artikolu 10(3) tar-Regolament Ruma II jipprovdi li, meta jkun sar arrikkiment indebitu fin-nuqqas ta’ relazzjoni preeżistenti bejn il-partijiet u l-partijiet ma jkollhomx residenza abitwali fl-istess pajjiż, il-liġi applikabbli għall-obbligu mhux kuntrattwali li jirriżulta hija dik tal-pajjiż li fih “seħħ l-arrikkiment inġust”. Dan japplika mhux għall-pajjiż li fih seħħ l-avveniment li wassal għall-arrikkiment, iżda għall-pajjiż li fih il-konvenut irċieva l-benefiċċju ekonomiku inkwistjoni. Fil-każ ta’ trasferiment ta’ fondi għal kont bankarju, bħal f’dan il-każ, il-pajjiż ta’ arrikkiment huwa dak fejn tinsab l-istituzzjoni bankarja li fiha huwa rreġistrat dan il-kont (93).
89. Madankollu, huwa probabbli li, f’dan il-każ, dan il-post huwa fil-Ġermanja (94). Il-qrati tal-Istat Membru tad-domiċilju tal-konvenut, sakemm jikkorrispondu mal-post fejn jiġi rċevut l-arrikkiment, huma għalhekk fl-aħjar pożizzjoni sabiex jevalwaw ir-realtà ta’ dan l-arrikkiment (95). Minn dan isegwi, fl-opinjoni tiegħi, li, b’mod ġenerali, ma hemm l-ebda konnessjoni “partikolarment mill-qrib” bejn it-talbiet ibbażati fuq arrikkiment indebitu u forum għajr dik tad-domiċilju tal-konvenut (96).
90. Barra minn hekk, l-inkonvenjent prattiku, għal HRVATSKE ŠUME, li jkollha tfittex lil BP EUROPA quddiem il-qrati tal-Istat Membru tad-domiċilju ta’ din tal-aħħar (inkonvenjent li, infakkarkom, jirriżulta mir-rieda tal-leġiżlatur tal-Unjoni (97)) huwa kkumpensat b’vantaġġ proċedurali: jekk wieħed jassumi li t-talba hija fondata, u sa fejn l-assi tal-konvenuta fil-kawża prinċipali jinsabu fil-Ġermanja, ir-rikorrenti fil-kawża prinċipali diġà għandha titolu eżekuttiv nazzjonali sabiex tirkupra l-ammont ikkontestat (is-sentenza futura mogħtija mill-qrati Ġermaniżi) pjuttost milli jkollhom jirrikorru għall-proċedura ta’ exequatur sabiex sentenza Kroata eventwali tiġi ddikjarata eżegwibbli f’dak l-Istat Membru (98).
V. Konklużjoni
91. Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet kollha preċedenti, nissuġġerixxi lill-Qorti tal-Ġustizzja li tirrispondi kif ġej l-ewwel domanda preliminari li għamlet il-Visoki trgovački sud Republike Hrvatske (il-Qorti Kummerċjali tal-Appell, il-Kroazja):
Il-punt 1 tal-Artikolu 5 u l-punt 3 tal-Artikolu 5 tar-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 44/2001 tat‑22 ta’ Diċembru 2000 dwar ġurisdizzjoni u rikonoxximent u eżekuzzjoni ta’ sentenzi f’materji ċivili u kummerċjali għandhom jiġi interpretati fis-sens li talba għal ħlas lura bbażata fuq arrikkiment indebitu:
– ma taqax taħt il-“materji li għandhom x’jaqsmu ma’ kuntratt”, fis-sens tal-ewwel dispożizzjoni, ħlief meta tkun marbuta mill-qrib ma’ relazzjoni kuntrattwali preċedenti eżistenti, jew li suppost teżisti, bejn il-partijiet fit-tilwima, u
– ma taqax taħt “materji li għandhom x’jaqsmu ma’ tort, delitt jew kważi delitt”, fis-sens tat-tieni dispożizzjoni.