Προσωρινό κείμενο
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑ
MANUEL CAMPOS SÁNCHEZ‑BORDONA
της 25ης Ιανουαρίου 2024 (1)
Υπόθεση C‑622/22
Ευρωπαϊκή Επιτροπή
κατά
Μάλτας (Υπηρεσίες ζεύξης αεροναυτικών δεδομένων)
«Παράβαση κράτους μέλους – Αεροπορικές μεταφορές – Κανονισμός (ΕΚ) 29/2009 – Υποχρέωση λήψης των αναγκαίων μέτρων για να διασφαλιστεί ότι ο ορισθείς από τη Μάλτα πάροχος υπηρεσιών αεροναυτιλίας συμμορφώνεται με τις διατάξεις του άρθρου 3, παράγραφος 1, του εν λόγω κανονισμού – Φορείς παροχής υπηρεσιών αεροναυτιλίας – Παροχή και εκμετάλλευση των υπηρεσιών ζεύξης δεδομένων – Μη αιτιολόγηση της καθυστέρησης»
1. Η Επιτροπή προσάπτει στη Μάλτα ότι δεν εκπλήρωσε τις υποχρεώσεις που υπέχει δυνάμει του άρθρου 3, παράγραφος 1, του κανονισμού (ΕΚ) 29/2009 (2), καθόσον δεν έλαβε τα αναγκαία μέτρα για να διασφαλίσει ότι ο ορισθείς από το εν λόγω κράτος μέλος πάροχος υπηρεσιών εναέριας κυκλοφορίας (στο εξής: πάροχος ATS) (3) έχει την ικανότητα να παρέχει και να εκμεταλλεύεται τις υπηρεσίες ζεύξης δεδομένων που καθορίζονται στο παράρτημα ΙΙ του εν λόγω κανονισμού.
2. Η Μάλτα θεωρεί ότι υπήρξαν απρόβλεπτες περιστάσεις που δικαιολογούν την καθυστέρηση της ανάπτυξης του συστήματος και, ως εκ τούτου, αμφισβητεί τον ισχυρισμό της Επιτροπής.
I. Το νομικό πλαίσιο. Ο κανονισμός 29/2009
3. Το άρθρο 3 («Υπηρεσίες ζεύξης δεδομένων») ορίζει τα εξής:
«1. Οι πάροχοι ATS εξασφαλίζουν ότι οι μονάδες ATS που παρέχουν υπηρεσίες εναέριας κυκλοφορίας μέσα στον αναφερόμενο στο άρθρο 1 παράγραφος 3 εναέριο χώρο έχουν την ικανότητα να παρέχουν και να εκμεταλλεύονται τις υπηρεσίες ζεύξης δεδομένων που καθορίζονται στο παράρτημα II.
[…]»
4. Κατά το άρθρο 15 («Έναρξη ισχύος και εφαρμογή») (4):
«Ο παρών κανονισμός αρχίζει να ισχύει την εικοστή ημέρα από τη δημοσίευσή του στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ο παρών κανονισμός εφαρμόζεται από τις 5 Φεβρουαρίου 2018.
Ο παρών κανονισμός είναι δεσμευτικός ως προς όλα τα μέρη του και ισχύει άμεσα σε κάθε κράτος μέλος.»
5. Το παράρτημα ΙΙ καθορίζει τις υπηρεσίες ζεύξης δεδομένων που αναφέρονται, μεταξύ άλλων, στο άρθρο 3.
II. Η προ της ασκήσεως της προσφυγής διαδικασία
6. Στις 11 Οκτωβρίου 2018 η Επιτροπή απέστειλε επιστολή στην Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας της Μάλτας, εκφράζοντας την ανησυχία της για την καθυστέρηση στην παροχή των υπηρεσιών ζεύξης δεδομένων που προβλέπονται στον κανονισμό 29/2009 και καλώντας τη Μάλτα να επισπεύσει την ανάπτυξή τους.
7. Σύμφωνα με ενημέρωση που παρείχε ο φορέας SESAR (5), τον Δεκέμβριο του 2019 ο ορισθείς από τη Μάλτα πάροχος υπηρεσιών εναέριας κυκλοφορίας (6) εξακολουθούσε να μην παρέχει υπηρεσίες ζεύξης δεδομένων.
8. Με προειδοποιητική επιστολή της 15ης Μαΐου 2020, η Επιτροπή κάλεσε τη Μάλτα να υποβάλει παρατηρήσεις σχετικά με την εικαζόμενη παράβαση του άρθρου 3, παράγραφος 1, του κανονισμού 29/2009. Η παράβαση συνίστατο στην παράλειψη παροχής και εκμετάλλευσης όλων των υπηρεσιών ζεύξης δεδομένων που καθορίζονται στο παράρτημα ΙΙ του ως άνω κανονισμού για όλους τους φορείς εκμετάλλευσης αεροσκαφών που εκτελούν πτήσεις στον εναέριο χώρο της Μάλτας και είναι εφοδιασμένα με λειτουργία επικοινωνίας μέσω ζεύξης δεδομένων, κατά την έννοια του άρθρου 6 του εν λόγω κανονισμού.
9. Στις 5 Οκτωβρίου 2020 η Μάλτα απάντησε στην προειδοποιητική επιστολή της Επιτροπής, παρέχοντας εξηγήσεις σχετικά με τις δυσχέρειες που αντιμετώπισε ο πάροχος ATS της όσον αφορά την τήρηση της ημερομηνίας εφαρμογής του κανονισμού 29/2009, ιδίως λόγω της ανάγκης αντικατάστασης του συστήματος διαχείρισης της εναέριας κυκλοφορίας.
10. Με την εν λόγω απάντησή της στην επιστολή της Επιτροπής, η Μάλτα:
– Ανέφερε ότι η προμήθεια, η εγκατάσταση και η θέση σε λειτουργία του συστήματος ολοκληρώθηκαν το 2019 και ότι η έναρξη της λειτουργίας των υπηρεσιών ζεύξης δεδομένων είχε αρχικά προγραμματιστεί για τον Φεβρουάριο του 2020, αλλά διακόπηκε λόγω της πανδημίας COVID‑19.
– Διευκρίνισε ότι, υπό την προϋπόθεση ότι οι δραστηριότητες του αναδόχου θα μπορούσαν να συνεχιστούν εντός του 2020, το έργο της ζεύξης δεδομένων θα προχωρούσε κατά προτεραιότητα, με στόχο την ολοκλήρωση της υλοποίησής του κατά το πρώτο εξάμηνο του 2022.
11. Στο πλαίσιο περαιτέρω επικοινωνίας της 15ης Δεκεμβρίου 2020, η Μάλτα γνωστοποίησε τα πλέον πρόσφατα μέτρα που είχαν ληφθεί προκειμένου να διασφαλιστεί η δυνατότητα των παρόχων ATS να παρέχουν και να εκμεταλλεύονται υπηρεσίες ζεύξης δεδομένων και δεσμεύτηκε να παρέχει στην Επιτροπή τριμηνιαίες ενημερώσεις για την πρόοδο των σχετικών εργασιών.
12. Στις 18 Φεβρουαρίου 2021 η Επιτροπή απέστειλε συμπληρωματική προειδοποιητική επιστολή, με την οποία καλούσε τη Μάλτα να υποβάλει παρατηρήσεις σχετικά με την εικαζόμενη παράβαση του άρθρου 4, παράγραφος 3, ΣΕΕ, σε συνδυασμό με το άρθρο 3, παράγραφος 1, του κανονισμού 29/2009.
13. Η Μάλτα απάντησε, στις 18 Μαρτίου 2021, ότι:
– Χρειάστηκε επικαιροποίηση του συστήματος διαχείρισης της εναέριας κυκλοφορίας (το οποίο ολοκληρώθηκε το 2019) πριν τεθούν σε εφαρμογή οι υπηρεσίες ζεύξης δεδομένων. Εξήγησε ότι οι περιορισμοί που προκλήθηκαν από την πανδημία COVID‑19 παρέλυσαν τη δραστηριότητα του αναδόχου που είχε αναλάβει τις υπηρεσίες ζεύξης δεδομένων.
– Από τον Ιανουάριο του 2021 και εξής, παρά τους ως άνω περιορισμούς, είχε αναλάβει δράση εκ νέου και θα ήταν σε θέση να ανταποκριθεί στις τεθείσες απαιτήσεις το αργότερο έως τον Ιούνιο του 2022.
– Η Μάλτα υπήρξε πλήρως ειλικρινής και διαφανής έναντι της Επιτροπής όσον αφορά την πρόοδο της εφαρμογής του κανονισμού 29/2009, γεγονός το οποίο αποδεικνύει την εκ μέρους της τήρηση της αρχής ειλικρινούς συνεργασίας και τον σεβασμό των επιταγών του άρθρου 4, παράγραφος 3, ΣΕΕ.
14. Στις 15 Ιουλίου 2021 η Επιτροπή απέστειλε αιτιολογημένη γνώμη στη Μάλτα, αναφέροντας ότι η τελευταία, καθόσον δεν έλαβε τα αναγκαία μέτρα προκειμένου να διασφαλίσει ότι ο ορισθείς από την ίδια πάροχος ATS ανταποκρίνεται στις επιταγές του άρθρου 3, παράγραφος 1, του κανονισμού 29/2009, παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 4, παράγραφος 3, ΣΕΕ. Με την ως άνω αιτιολογημένη γνώμη, η Επιτροπή έταξε στη Μάλτα προθεσμία συμμόρφωσης διάρκειας δύο μηνών από την παραλαβή της εν λόγω γνώμης.
15. Η Μάλτα απάντησε στην αιτιολογημένη γνώμη της Επιτροπής με επιστολές της 20ής Σεπτεμβρίου 2021, της 25ης Νοεμβρίου 2021 και της 27ης Ιανουαρίου 2022. Με τις εν λόγω επιστολές υπενθύμισε τους κύριους λόγους των καθυστερήσεων που σημειώθηκαν από το 2017, παρείχε συνολική ενημέρωση για τη σημειωθείσα πρόοδο και επιβεβαίωσε την ήδη ανακοινωθείσα ημερομηνία συμμόρφωσης, ήτοι τον Ιούνιο του 2022.
16. Σε απάντηση προς έγγραφο υπομνήσεως της Επιτροπής της 7ης Φεβρουαρίου 2022, η Μάλτα υπέβαλε επτά επικαιροποιημένα στοιχεία, επισημαίνοντας, κατ’ ουσίαν, ότι:
– Είχε συμφωνήσει σε αναβολή της ημερομηνίας συμμόρφωσης έως τις 28 Δεκεμβρίου 2022 για τους εξής λόγους: την υλοποίηση έργου αναδάσωσης αναγκαίας για την εγκατάσταση εξοπλισμού υπηρεσιών ζεύξης δεδομένων, τις ελλείψεις στην παγκόσμια αγορά ηλεκτρονικών εξαρτημάτων, ορισμένες απρόβλεπτες αναβαθμίσεις λογισμικού και την τοποθέτηση ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας κατά τη διάρκεια του σταδίου εκπαίδευσης.
– Για τη συμμόρφωση με τον κανονισμό 29/2009 χρειαζόταν να παρασχεθεί αρχική εκπαίδευση, η οποία επρόκειτο να ολοκληρωθεί το αργότερο έως τις 30 Σεπτεμβρίου 2022. Η εκπαίδευση δεν ολοκληρώθηκε παρά στις 30 Νοεμβρίου 2023.
– Άλλοι ενδιάμεσοι στόχοι επρόκειτο να επιτευχθούν μόλις το 2023 (δοκιμές διαλειτουργικότητας και ορισμένες εργασίες σχετικές με την ασφάλεια, την ποιότητα και τη συμμόρφωση).
III. Η διαδικασία ενώπιον του Δικαστηρίου
17. Στις 29 Σεπτεμβρίου 2022 η Επιτροπή άσκησε προσφυγή λόγω παραβάσεως δυνάμει του άρθρου 258 ΣΛΕΕ. Με την εν λόγω προσφυγή ζήτησε από το Δικαστήριο να διαπιστώσει ότι «η Δημοκρατία της Μάλτας παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 4, παράγραφος 3, ΣΕΕ, σε συνδυασμό με το άρθρο 3, παράγραφος 1, του κανονισμού (ΕΕ) 29/2009 της Επιτροπής […], καθόσον δεν έχει λάβει τα αναγκαία μέτρα προκειμένου να διασφαλίσει ότι ο ορισθείς από την ίδια πάροχος υπηρεσιών εναέριας κυκλοφορίας ανταποκρίνεται στις επιταγές του άρθρου 3, παράγραφος 1, του κανονισμού (ΕΕ) 29/2009 της Επιτροπής». Ζήτησε επίσης την καταδίκη της καθής στα δικαστικά έξοδα.
18. Η Μάλτα αντιτάχθηκε στην προσφυγή της Επιτροπής με υπόμνημα αντικρούσεως της 15ης Δεκεμβρίου 2022.
19. Η Επιτροπή κατέθεσε υπόμνημα απαντήσεως στις 25 Ιανουαρίου 2023 και η Μάλτα κατέθεσε υπόμνημα ανταπαντήσεως στις 8 Μαρτίου 2023.
20. Το Δικαστήριο αποφάσισε να μη διεξαχθεί επ’ ακροατηρίου συζήτηση.
IV. Οι ισχυρισμοί των διαδίκων και η διαδικασία ενώπιον του Δικαστηρίου
21. Στην προσφυγή της, η Επιτροπή, αφού ανέλυσε τα ζητήματα που προέκυψαν κατά το προ της προσφυγής στάδιο, χαρακτήρισε ως μη αποδεκτά τα επιχειρήματα που προέβαλε η Μάλτα κατά την προ της ασκήσεως της προσφυγής διαδικασία προς δικαιολόγηση της καθυστέρησης, τα οποία περιορίζονταν στην απαρίθμηση εσωτερικών δυσχερειών που ανέκυψαν κατά την υλοποίηση των έργων ή στην αναφορά προβλημάτων σχετικών με τις προμήθειες και την πανδημία COVID‑19.
22. Η Επιτροπή υποστήριξε ότι, σύμφωνα με τη νομολογία του Δικαστηρίου την οποία μνημονεύει (7), οι περιστάσεις αυτές δεν συνιστούν βάσιμους λόγους που να δικαιολογούν τη μη συμμόρφωση με το δίκαιο της Ένωσης.
23. Η Μάλτα αντιτάχθηκε στην προσφυγή της Επιτροπής επικαλούμενη, κατ’ ουσίαν, τις δυσχέρειες που ανέκυψαν τόσο πριν όσο και μετά την οριζόμενη από τον κανονισμό 29/2009 ημερομηνία εφαρμογής του (5 Φεβρουαρίου 2018):
– Το 2013 κλήθηκε να αντιμετωπίσει την έλλειψη εταιριών παροχής υπηρεσιών συνδεσιμότητας, γεγονός που την ανάγκασε να επιχειρήσει (ανεπιτυχώς) τη σύναψη συμβάσεως με τη SITA, έναν από τους δύο παρόχους του δυοπωλίου στην οικεία αγορά.
– Το 2017 προσπάθησε να άρει την υφιστάμενη εξάρτηση από τρίτες επιχειρήσεις συνάπτοντας σύμβαση με την ιταλική Leonardo SpA και τον ιταλικό πάροχο ATS (8), γεγονός που θα της επέτρεπε να ενεργεί αυτόνομα.
– Ενόσω η MATS ανέμενε την ανάπτυξη του έργου από την εταιρία Leonardo SpA, συνέβησαν δύο απρόβλεπτα γεγονότα: τα τρία πλήγματα κεραυνού στο κέντρο ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας της Μάλτας (2 Οκτωβρίου 2017) και η ρήξη αγωγού κλιματισμού (9 Ιουνίου 2019) στην κύρια αίθουσα επιχειρήσεων. Λόγω των ως άνω περιστατικών, χρειάστηκε να διοχετευθεί εκεί ο διαθέσιμος χρόνος και πόροι, για τη διασφάλιση των υπηρεσιών ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας.
– Περαιτέρω, το 2020 η πανδημία COVID‑19 οδήγησε και αυτή σε αναπόφευκτες καθυστερήσεις του έργου.
24. Με την υποβολή του υπομνήματος αντικρούσεως, η Μάλτα αναγνώρισε ότι, κατά το χρονικό εκείνο σημείο (15 Δεκεμβρίου 2022), το έργο για την παροχή και εκμετάλλευση των υπηρεσιών ζεύξης δεδομένων δεν ήταν ακόμη έτοιμο να τεθεί σε λειτουργία.
25. Με το υπόμνημα απαντήσεώς της, η Επιτροπή επισημαίνει ότι καμία από τις προ του 2018 περιστάσεις τις οποίες επικαλείται η Μάλτα δεν ήταν «απρόβλεπτη». Αντιθέτως, οι «προϋπάρχουσες ελλείψεις στην αγορά» ήταν ακριβώς «προϋπάρχουσες» και επομένως γνωστές και «προβλέψιμες». Τα «γενικώς αναγνωρισμένα τεχνικά προβλήματα που σχετίζονται με την εφαρμογή του κανονισμού» ήταν και αυτά εξίσου γνωστά και προβλέψιμα. Τα προβαλλόμενα γεγονότα ανωτέρας βίας (χτύπημα κεραυνών, ρήξη αγωγού κλιματισμού, πανδημία COVID‑19 και καθυστερήσεις που οφείλονται στον ανάδοχο) συνέβησαν μετά την ημερομηνία εφαρμογής του κανονισμού 29/2009 και συνεπώς δεν ασκούν επιρροή εν προκειμένω. Επιπλέον, ως προς ορισμένα από τα ως άνω γεγονότα, η Επιτροπή προβάλλει ότι η Μάλτα ούτε απέδειξε ότι πράγματι συνέβησαν ούτε αιτιολόγησε τον αντίκτυπό τους στην καθυστέρηση.
26. Με το υπόμνημα ανταπαντήσεώς της, η Μάλτα προσκομίζει σειρά εγγράφων από τα οποία αποδεικνύεται ότι πράγματι συνέβησαν τόσο τα τρία πλήγματα κεραυνού όσο και η ρήξη του αγωγού κλιματισμού, δηλώνει δε ότι είναι αδύνατη η εκ μέρους της προσκόμιση αποδεικτικών στοιχείων όσον αφορά την άρνηση της SITA να απαντήσει στα αιτήματά της για την υποβολή προσφοράς. Υποστηρίζει ότι η ανάπτυξη της υπηρεσίας ήταν ιδιαίτερα περίπλοκη σε μια περιοχή με ανύπαρκτη, έως τότε, πρόσβαση σε ζεύξεις δεδομένων, καθώς και ότι προέκυψαν εκ των υστέρων δυσχέρειες σχετιζόμενες με το σύστημα του ENAV.
V. Εκτίμηση
Α. Προκαταρκτικές παρατηρήσεις: Η υποχρέωση παροχής υπηρεσιών ζεύξης δεδομένων αεροναυτιλίας
27. Κατά την αιτιολογική σκέψη 1 του κανονισμού 29/2009, «[η] παρατηρούμενη και αναμενόμενη αύξηση της αεροπορικής κίνησης στην Ευρώπη απαιτεί εκ παραλλήλου αυξημένη ικανότητα ελέγχου της εναέριας κυκλοφορίας. Ως εκ τούτου, χρειάζονται επιχειρησιακές βελτιώσεις, ιδίως για να βελτιωθεί η απόδοση των επικοινωνιών μεταξύ ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας και χειριστών. Τα κανάλια φωνητικών επικοινωνιών παρουσιάζουν βαθμιαία συμφόρηση και πρέπει να συμπληρωθούν από επικοινωνίες ζεύξης δεδομένων αέρος-εδάφους».
28. Τα παραπάνω απηχεί η διάταξη του άρθρου 3, παράγραφος 1, του κανονισμού 29/2009, που ορίζει ότι «[ο]ι πάροχοι ATS εξασφαλίζουν ότι οι μονάδες ATS που παρέχουν υπηρεσίες εναέριας κυκλοφορίας μέσα στον αναφερόμενο στο άρθρο 1 παράγραφος 3 εναέριο χώρο έχουν την ικανότητα να παρέχουν και να εκμεταλλεύονται τις υπηρεσίες ζεύξης δεδομένων που καθορίζονται στο παράρτημα II».
29. Ως ημερομηνία εφαρμογής του κανονισμού 29/2009 ορίζεται η 5η Φεβρουαρίου 2018. Η ημερομηνία αυτή τέθηκε προς αντικατάσταση της ημερομηνίας που είχε ορισθεί (7 Φεβρουαρίου 2013) στην αρχική έκδοση του εν λόγω κανονισμού (9).
Β. Η παράβαση των υποχρεώσεων που υπέχει η Μάλτα από το άρθρο 3, παράγραφος 1, του κανονισμού 29/2009
30. Ως γνωστόν, η διαδικασία του άρθρου 258 ΣΛΕΕ βασίζεται στην αντικειμενική διαπίστωση της παράβασης από κράτος μέλος των υποχρεώσεων που υπέχει από τις Συνθήκες ή από πράξη του παράγωγου δικαίου.
31. Η Κυβέρνηση της Μάλτας δεν αμφισβήτησε, ούτε κατά την προ της ασκήσεως της προσφυγής διαδικασία ούτε ενώπιον του Δικαστηρίου, την αντικειμενική παράβαση την οποία της προσάπτει η Επιτροπή.
32. Ωστόσο, κατά το εν λόγω κράτος μέλος, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι δυσχέρειες που αντιμετώπισε όσον αφορά την παροχή και εκμετάλλευση των υπηρεσιών ζεύξης δεδομένων.
33. Με βάση τα προσκομισθέντα αποδεικτικά στοιχεία, μπορεί κανείς να διακρίνει τρεις περιόδους όσον αφορά την εικαζόμενη παράβαση, η οποία εξακολούθησε (και εξακολουθεί) να υφίσταται και στη συνέχεια:
– Αρχική. Η περίοδος μεταξύ της δημοσίευσης του κανονισμού 29/2009 και της 5ης Φεβρουαρίου 2018, ήτοι της ημερομηνίας έναρξης της εφαρμογής του. Κατά τη λήξη της εν λόγω περιόδου, η Μάλτα δεν είχε συμμορφωθεί προς τις υποχρεώσεις που επιβάλλει ο εν λόγω κανονισμός.
– Ενδιάμεση. Η περίοδος μεταξύ της 5ης Φεβρουαρίου 2018 και της 15ης Σεπτεμβρίου 2021, ήτοι της ημερομηνίας λήξης της δίμηνης προθεσμίας που έταξε η Επιτροπή στη Μάλτα προκειμένου η τελευταία να συμμορφωθεί με την αιτιολογημένη γνώμη της 15ης Ιουλίου 2021. Στις 15 Σεπτεμβρίου 2021 η Μάλτα εξακολουθούσε να μη συμμορφώνεται με τις υποχρεώσεις που επιβάλλει ο κανονισμός 29/2009.
– Τελική. Από τις 15 Σεπτεμβρίου 2021 έως τη στιγμή που ολοκληρώθηκε η σχετική με την υπό κρίση προσφυγή γραπτή διαδικασία ενώπιον του Δικαστηρίου, η Μάλτα εξακολουθούσε να μην έχει θέσει σε εφαρμογή το σύστημα που προβλέπεται στο άρθρο 3, παράγραφος 1, του κανονισμού 29/2009.
34. Η κυβέρνηση της Μάλτας, μη μπορώντας να αρνηθεί την αντικειμενική πραγματικότητα της προβαλλόμενης παραβάσεως, προσπαθεί να δικαιολογήσει την καθυστέρησή της επί τη βάσει διαφόρων λόγων που, κατά την άποψή της, εξηγούν τη μη συμμόρφωση των υπηρεσιών αεροναυτιλίας της προς το άρθρο 3, παράγραφος 1, του κανονισμού 29/2009.
35. Κατά πάγια νομολογία, «η ύπαρξη παραβάσεως πρέπει να εκτιμάται σε συνάρτηση με την κατάσταση του κράτους μέλους, όπως αυτή εμφανίζεται κατά τη λήξη της ταχθείσας με την αιτιολογημένη γνώμη προθεσμίας, οι δε επελθούσες στη συνέχεια μεταβολές δεν μπορούν να ληφθούν υπόψη από το Δικαστήριο» (10).
36. Μολονότι η Επιτροπή φαίνεται να δίνει έμφαση στο γεγονός ότι οι περιστάσεις που επικαλείται η Μάλτα (οι οποίες υποτίθεται ότι εξηγούν τη μη συμμόρφωσή της) δεν δικαιολογούν την εν λόγω μη συμμόρφωση κατά την ημερομηνία εφαρμογής του κανονισμού 29/2009 (5 Φεβρουαρίου 2018), στην πραγματικότητα, με τα διαδικαστικά της έγγραφα, η Επιτροπή αναφέρεται, τουλάχιστον εμμέσως, και στο γεγονός ότι, κατά την ημερομηνία λήξης της προθεσμίας που έτασσε η αιτιολογημένη γνώμη (15 Σεπτεμβρίου 2021) δεν συνέτρεχαν βάσιμοι δικαιολογητικοί λόγοι για τη μη εφαρμογή του άρθρου 3, παράγραφος 1, του κανονισμού 29/2009.
37. Μάλιστα, η Μάλτα αναγνώρισε ότι, κατά τη λήξη της προθεσμίας που έτασσε η αιτιολογημένη γνώμη της Επιτροπής, εξακολουθούσε να μην έχει συμμορφωθεί με την υποχρέωση παροχής και εκμετάλλευσης της υπηρεσίας ζεύξης δεδομένων που επιβάλλει ο κανονισμός 29/2009.
38. Θα αναλύσω κατωτέρω τους λόγους που προβάλλει η Μάλτα προς δικαιολόγηση της παραβάσεως, όσον αφορά καθεμιά από τις τρεις προαναφερθείσες περιόδους, και θα εκθέσω την εκτίμησή μου συναφώς. Η εν λόγω εκτίμηση εδράζεται επί της παραδοχής ότι, όταν η Επιτροπή διαπιστώνει αντικειμενική παράβαση των υποχρεώσεων κράτους μέλους που απορρέουν από το δίκαιο της Ένωσης, εναπόκειται στο κράτος μέλος που διέπραξε την παράβαση αυτή να αποδείξει τους σχετικούς δικαιολογητικούς λόγους.
Γ. Οι λόγοι μη συμμορφώσεως που προβάλλει η Μάλτα και η αξιολόγησή τους
1. Αρχική περίοδος (έως τις 5 Φεβρουαρίου 2018)
39. Προς αιτιολόγηση της καθυστέρησης στην εκπλήρωση των υποχρεώσεών της κατά την περίοδο αυτή, η Κυβέρνηση της Μάλτας προβάλλει ότι:
– Οι δυσχέρειες που αντιμετώπισε η MATS οφείλονται σε ελλείψεις στην αγορά, που απορρέουν από τη δομή του δυοπωλίου όσον αφορά την παροχή συνδεσιμότητας ATN (11). Το 2013 επικοινώνησε με την πάροχο εταιρία SITA, η οποία ωστόσο δεν υπέβαλε προσφορά, στερώντας από τη Μάλτα τα μέσα για την εκπλήρωση των υποχρεώσεών της, γεγονός κείμενο εξ ολοκλήρου εκτός της σφαίρας ελέγχου της.
– Στις 2 Οκτωβρίου 2017 τρεις κεραυνοί έπληξαν το κέντρο ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας και προκάλεσαν διακοπή της ηλεκτροδότησης.
– Το 2017 η MATS έμαθε ότι ο ENAV, υπό την ιδιότητα του ως ιταλικού παρόχου ATS, είχε βρει εναλλακτική λύση με την εταιρία Leonardo SpA για την παροχή υπηρεσιών χωρίς να εξαρτάται από τρίτους. Στις 18 Δεκεμβρίου 2017 η MATS υπέγραψε σύμβαση με τον ENAV και τη Leonardo SpA. Ωστόσο, η Eurocontrol κοινοποίησε στη MATS μελέτη σχετικά με τους δρομολογητές ATN (όπως εκείνον που διέθετε η Μάλτα), οι οποίοι φαίνεται ότι έθεταν σε κίνδυνο το δίκτυο ATN, γεγονός το οποίο κατέστησε αναγκαία την επιστροφή στην αρχική λύση, η οποία βασιζόταν σε εξωτερικούς παρόχους. Το γεγονός αυτό οδήγησε σε καθυστερήσεις στην ανάπτυξη της υπηρεσίας ζεύξης δεδομένων.
40. Μολονότι εκτιμώ ότι δεν χρειάζεται να εμβαθύνω στην αναζήτηση δικαιολογητικού λόγου στα προγενέστερα της 5ης Φεβρουαρίου 2018 πραγματικά περιστατικά, προχωρώ στην εξέτασή τους, για την περίπτωση που ως κομβική ημερομηνία για την εκτίμηση της μη συμμόρφωσης θεωρηθεί η 15η Σεπτεμβρίου 2021.
41. Τα προβλήματα που σχετίζονται με τη σύναψη σύμβασης, το 2013, με εξωτερικό πάροχο, πέραν του ότι δεν εξηγούν την καθυστέρηση του 2018, εμπίπτουν στο πεδίο των τεχνικών ή διαρθρωτικών δυσχερειών, οι οποίες, όπως έχει κρίνει το Δικαστήριο, ουδεμία επιρροή ασκούν σε περίπτωση προσφυγής όπως η υπό κρίση (12).
42. Το ίδιο ισχύει και για την ενημέρωση που αποδίδεται στη Eurocontrol και αναφέρεται στο παράρτημα 3 του υπομνήματος αντικρούσεως. Στην πραγματικότητα, το εν λόγω παράρτημα είναι ένα έγγραφο με τίτλο «Λευκή Βίβλος για τη διάδοση των δρομολογητών ATN A/G» και ημερομηνία 10 Μαρτίου 2009, το οποίο, επομένως, οι αρχές της Μάλτας είχαν, ή θα μπορούσαν να είχαν, στη διάθεσή τους από την ως άνω ημερομηνία. Εν πάση περιπτώσει, δεν είναι δυνατόν η Μάλτα να επικαλείται την άγνοιά της για το ανέφικτο των τεχνικών λύσεων που η ίδια υιοθέτησε.
43. Όσον αφορά τους κεραυνούς που έπληξαν το αεροδρόμιο της Μάλτας (ως προς τους οποίους υποβλήθηκαν έγγραφα αποδεικτικά στοιχεία με το υπόμνημα ανταπαντήσεως), δεν είναι καθόλου προφανές πώς ένα τέτοιο μεμονωμένο γεγονός, το οποίο επηρέασε την ηλεκτροδότηση, μπορεί να είχε αντίκτυπο στη συνεχιζόμενη μη συμμόρφωση της Μάλτας με τις υποχρεώσεις της όσον αφορά την ανάπτυξη της υπηρεσίας ζεύξης δεδομένων.
2. Ενδιάμεση περίοδος (από τις 5 Φεβρουαρίου 2018 έως τις 15 Σεπτεμβρίου 2021)
44. Η Μάλτα προβάλλει ότι τα ακόλουθα πραγματικά περιστατικά είχαν αρνητικό αντίκτυπο με αποτέλεσμα τη μη συμμόρφωση με τις υποχρεώσεις της κατά τη ως άνω χρονική περίοδο:
– Στις 9 Ιουνίου 2019 έσπασε ένας σωλήνας κλιματισμού στην έδρα της MATS και οι τεχνικοί χρειάστηκε να στρέψουν την προσοχή και τους πόρους τους στην αντιμετώπιση του αιφνίδιου αυτού προβλήματος.
– Η πανδημία COVID‑19 προκάλεσε άλλες αναπόφευκτες καθυστερήσεις, ήτοι: i) η Leonardo SpA επικαλέστηκε ανωτέρα βία λόγω της επιβολής ταξιδιωτικών απαγορεύσεων εξαιτίας της πανδημίας και δεν μπόρεσε να προχωρήσει το έργο της υπηρεσίας ζεύξης δεδομένων μεταξύ Μαρτίου και Σεπτεμβρίου 2020, γεγονός που οδήγησε σε πρόσθετες καθυστερήσεις στην υλοποίηση του έργου, ii) η MATS αναγκάστηκε να εφαρμόσει σειρά μέτρων ασφαλείας για να μετριάσει τους υγειονομικούς κινδύνους που προκάλεσε η πανδημία, μεταξύ των οποίων μείωση του προσωπικού, πραγματοποίηση απολυμάνσεων, εκ περιτροπής εργασία του προσωπικού με σκοπό την ελάττωση του κινδύνου μολύνσεως, καθώς και λήψη κάθε δυνατού μέτρου ασφαλείας με σκοπό να διασφαλισθεί η παροχή υπηρεσιών στο κοινό με ασφάλεια, iii) λόγω των σοβαρών περιορισμών που επιβλήθηκαν εξαιτίας της πανδημίας, κατέστη επιτακτική ανάγκη η δημιουργία αίθουσας επιχειρήσεων έκτακτης ανάγκης και ως εκ τούτου η MATS εστίασε εν πολλοίς στο εν λόγω έργο, στο οποίο, για πρακτικούς λόγους και για λόγους ασφαλείας, έδωσε προτεραιότητα.
45. Η προβαλλόμενη παράλειψη δεν δικαιολογείται, κατά τη γνώμη μου, ούτε βάσει της ως άνω επιχειρηματολογίας.
46. Όσον αφορά τη ρήξη του αγωγού κλιματισμού, αρκεί η ανάγνωση του παραρτήματος R.6 του υπομνήματος ανταπαντήσεως της Μάλτας, όπου αναφέρεται ότι το οικείο περιστατικό διήρκεσε περίπου 25 λεπτά, οπότε και διευθετήθηκε. Εν πάση περιπτώσει, η εν λόγω βλάβη δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ανωτέρα βία, δεδομένου ότι δεν πρόκειται για περιστατικό ξένο προς την οικεία δραστηριότητα, ασύνηθες και απρόβλεπτο.
47. Όσον αφορά τον αντίκτυπο της πανδημίας COVID‑19, η κυβέρνηση της Μάλτας αναγνωρίζει ότι οι σχέσεις της με τη Leonardo SpA επηρεάστηκαν για έξι μόνο μήνες, χωρίς ουδόλως να προκύπτει ότι προκλήθηκε ανάγκη περαιτέρω παρατάσεων. Περαιτέρω, δεν παρείχε επαρκή εξήγηση όσον αφορά το πώς ακριβώς τα προληπτικά μέτρα που ελήφθησαν για υγειονομικούς λόγους θα μπορούσαν να έχουν επηρεάσει την καθυστέρηση της εγκατάστασης του συστήματος ζεύξης δεδομένων. Αντίθετα, οι ισχυρισμοί της Μάλτας φαίνεται να αφορούν εσωτερικά οργανωτικά προβλήματα (ανεπαρκής διαθεσιμότητα μέσων), που την οδήγησαν να δώσει προτεραιότητα σε άλλους τομείς της δραστηριότητάς της.
48. Εν πάση περιπτώσει, η Μάλτα δεν απέδειξε, ούτε για το εν λόγω χρονικό διάστημα, ότι τελούσε σε απόλυτη αδυναμία εκπλήρωσης των υποχρεώσεών της (13).
3. Τελική περίοδος (από 15 Σεπτεμβρίου 2021)
49. Με το τελευταίο της δικόγραφο (υπόμνημα ανταπαντήσεως της 8ης Μαρτίου 2023), η Κυβέρνηση της Μάλτας αναγνωρίζει ότι η MATS, αν και έχει δώσει ύψιστη προτεραιότητα στο έργο, δεν έχει ολοκληρώσει την ανάπτυξη των υπηρεσιών ζεύξης δεδομένων. Σημειώνει ότι ο πάροχος ATS έχει συγκροτήσει νέα ομάδα διαχείρισης, καθώς και ότι το έργο βρίσκεται εν εξελίξει και έχει προχωρήσει σημαντικά. Αναφέρει ότι θα συνεχίσει να καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων που υπέχει από τον κανονισμό 29/2009, δεσμευόμενη πλήρως για την ασφαλή εκτέλεση της υπηρεσίας.
50. Μολονότι τα γεγονότα που έλαβαν χώρα μετά τη λήξη της προθεσμίας που έτασσε η αιτιολογημένη γνώμη (15 Σεπτεμβρίου 2021) δεν μπορούν να ληφθούν υπόψη (14), φρονώ ότι δεν είναι δυνατόν να παραγνωρίζεται η πραγματικότητα: η ίδια η κυβέρνηση της Μάλτας παραδέχεται ότι, ακόμη και μέχρι το έτος 2023, δεν έχει τεθεί σε εφαρμογή η υπηρεσία ζεύξης δεδομένων, οι δε προβαλλόμενες σχετικά με την εν λόγω καθυστέρηση δυσχέρειες εξακολουθούν να είναι (όπως και κατά τις προηγούμενες περιόδους) τεχνικής ή διαρθρωτικής φύσεως και την ευθύνη για αυτές φέρει το εν λόγω κράτος μέλος.
51. Εν τέλει, κατά την άποψή μου, η κυβέρνηση της Μάλτας δεν απέδειξε ότι τα πραγματικά περιστατικά που επικαλείται για να εξηγήσει την καθυστέρηση συμμορφώσεως προς το άρθρο 3, παράγραφος 1, του κανονισμού 29/2009 δικαιολογούν πράγματι την εν λόγω καθυστέρηση.
VI. Πρόταση
52. Για τους προεκτεθέντες λόγους, προτείνω στο Δικαστήριο να κάνει δεκτή την προσφυγή της Επιτροπής και:
– να διαπιστώσει ότι η Δημοκρατία της Μάλτας παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 3, παράγραφος 1, του κανονισμού (ΕΚ) 29/2009 της Επιτροπής, της 16ης Ιανουαρίου 2009, σχετικά με τον καθορισμό απαιτήσεων για τις υπηρεσίες ζεύξης δεδομένων στον Ενιαίο Ευρωπαϊκό Ουρανό.
– να καταδικάσει τη Μάλτα στα δικαστικά έξοδα.