Wydanie tymczasowe
OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO
MANUELA CAMPOSA SÁNCHEZA-BORDONY
przedstawiona w dniu 25 stycznia 2024 r.(1)
Sprawa C‑622/22
Komisja Europejska
przeciwko
Malcie (Usługi łącza danych lotniczych)
Uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego – Transport lotniczy – Rozporządzenie (WE) nr 29/2009 – Obowiązek podjęcia środków niezbędnych do zapewnienia, że wyznaczona przez Maltę instytucja zapewniająca służby żeglugi powietrznej jest zgodna z art. 3 ust. 1 tego rozporządzenia – Instytucje zapewniające służby żeglugi powietrznej – Świadczenie i wykorzystywanie usług łącza danych – Brak uzasadnienia opóźnienia
1. Komisja zarzuca Malcie, że nie podejmując środków niezbędnych do zapewnienia, iż wyznaczona przez to państwo członkowskie instytucja zapewniająca służby ruchu lotniczego (zwane dalej „ATS”)(2) będzie miała możliwość świadczenia i wykorzystywania usług łącza danych określonych w załączniku II do tego rozporządzenia, Malta uchybiła zobowiązaniom, które na niej ciążą na mocy art. 3 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 29/2009(3).
2. Malta uważa, że istniały niemożliwe do przewidzenia okoliczności uzasadniające opóźnienie we wdrożeniu systemu i w związku z tym odrzuca żądanie Komisji.
I. Ramy prawne: rozporządzenie nr 29/2009
3. Artykuł 3 („Usługi łącza danych”) tego rozporządzenia stanowi:
„1. Instytucje ATS zapewniają możliwość świadczenia i wykorzystywania usług łącza danych, określonych w załączniku II, przez organy ATS w przestrzeni powietrznej, o której mowa w art. 1 ust. 3.
[…]”.
4. Zgodnie z art. 15 („Wejście w życie i stosowanie”)(4) wspomnianego rozporządzenia:
„Niniejsze rozporządzenie wchodzi w życie dwudziestego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.
Niniejsze rozporządzenie stosuje się od dnia 5 lutego 2018 r.
Niniejsze rozporządzenie wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich”.
5. W załączniku II do rozporządzenia nr 29/2009 zdefiniowano usługi łącza danych, o których mowa między innymi w art. 3.
II. Postępowanie poprzedzające wniesienie skargi
6. W dniu 11 października 2018 r. Komisja wystosowała do maltańskiej dyrekcji lotnictwa cywilnego pismo, w którym wyraziła zaniepokojenie z powodu opóźnienia w świadczeniu usług łącza danych, o których mowa w rozporządzeniu nr 29/2009, i wezwała Maltę do przyspieszenia ich wdrożenia.
7. Zgodnie z aktualizacją dostarczoną przez podmiot SESAR(5) w grudniu 2019 r. wyznaczona przez Maltę instytucja ATS(6) nadal nie świadczyła usług łącza danych.
8. W wezwaniu do usunięcia uchybienia z dnia 15 maja 2020 r. Komisja wezwała Maltę do przedstawienia uwag w przedmiocie zarzucanego naruszenia art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 29/2009. Zdaniem Komisji naruszenie polega na braku świadczenia i wykorzystywania wszystkich usług łącza danych określonych w załączniku II do tego rozporządzenia w odniesieniu do wszystkich operatorów statków powietrznych wykonujących loty w przestrzeni powietrznej Malty i posiadających funkcję łączności za pomocą łącza danych w rozumieniu art. 6 tego rozporządzenia.
9. W dniu 5 października 2020 r. Malta odpowiedziała na wezwanie Komisji do usunięcia uchybienia, wyjaśniając trudności, jakie jej instytucja ATS napotkała w zastosowaniu się do daty rozpoczęcia stosowania rozporządzenia nr 29/2009, w szczególności ze względu na konieczność wymiany systemu zarządzania ruchem lotniczym.
10. W tej odpowiedzi na wezwanie Komisji do usunięcia uchybienia Malta:
– wskazała, że nabycie, instalacja i uruchomienie systemu zostały zakończone w 2019 r., a funkcjonowanie usług łącza danych było pierwotnie planowane na luty 2020 r., lecz zostało ono przerwane ze względu na pandemię COVID-19;
– wyjaśniła, że gdyby działalność wykonawcy mogła zostać wznowiona w 2020 r., projekt łącza danych miałby priorytetowe znaczenie dla osiągnięcia pełnej realizacji w pierwszej połowie 2022 r.
11. W kolejnym piśmie z dnia 15 grudnia 2020 r. Malta poinformowała o najnowszych działaniach podjętych w celu umożliwienia instytucjom ATS świadczenia i wykorzystywania usług łącza danych oraz zobowiązała się do przedstawiania Komisji kwartalnych aktualizacji na temat postępów.
12. W dniu 18 lutego 2021 r. Komisja wystosowała uzupełniające wezwanie do usunięcia uchybienia, w którym wezwała Maltę do przedstawienia uwag w przedmiocie zarzucanego naruszenia art. 4 ust. 3 TUE w związku z art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 29/2009.
13. Malta odpowiedziała w dniu 18 marca 2021 r., wskazując, że:
– system zarządzania ruchem lotniczym (ukończony w 2019 r.) musiał zostać odnowiony przed uruchomieniem usług łącza danych. Malta wyjaśniła, że ograniczenia spowodowane pandemią COVID-19 utrudniły działalność wykonawcy odpowiedzialnego za usługi łącza danych;
– od stycznia 2021 r., pomimo tych ograniczeń, Malta podjęła dalsze działania i będzie w stanie spełnić wymogi najpóźniej w czerwcu 2022 r.;
– Malta była całkowicie otwarta i przejrzysta wobec Komisji w odniesieniu do postępów we wdrażaniu rozporządzenia nr 29/2009, co świadczy o przestrzeganiu przez nią zasady lojalnej współpracy i o poszanowaniu wymogów określonych w art. 4 ust. 3 TUE.
14. W dniu 15 lipca 2021 r. Komisja przesłała Malcie uzasadnioną opinię, w której zauważyła, że Malta, nie podejmując środków niezbędnych do zapewnienia, iż wyznaczona instytucja ATS jest zgodna z art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 29/2009, uchybiła zobowiązaniom, które na niej ciążą na mocy art. 4 ust. 3 TUE. W tej uzasadnionej opinii Komisja wyznaczyła Malcie termin dwóch miesięcy od dnia jej otrzymania na zastosowanie się do tej opinii.
15. Malta odpowiedziała na uzasadnioną opinię Komisji pismami z dnia 20 września 2021 r., z dnia 25 listopada 2021 r. i z dnia 27 stycznia 2022 r. W pismach tych Malta przypomniała główne przyczyny opóźnień, które miały miejsce od 2017 r., przedstawiła przegląd poczynionych postępów i potwierdziła podany już termin na zastosowanie się do opinii, to znaczy czerwiec 2022 r.
16. W odpowiedzi na ponaglenie Komisji z dnia 7 lutego 2022 r. Malta przedstawiła siedem aktualizacji informacji, w których zasadniczo wskazała, że:
– postanowiła przesunąć termin zastosowania się do opinii do dnia 28 grudnia 2022 r. ze względu na: wdrożenie projektu zalesiania mającego na celu instalację urządzeń do świadczenia usług łącza danych; globalny niedobór w dostawach komponentów elektronicznych; nieprzewidziane aktualizacje oprogramowania oraz przydzielenie kontrolerów ruchu lotniczego na etapie szkolenia;
– szkolenie wstępne, niezbędne do zapewnienia zgodności z rozporządzeniem nr 29/2009, miało zostać przeprowadzone i zakończone najpóźniej w dniu 30 września 2022 r. Szkolenie zakończono dopiero w dniu 30 listopada 2023 r.;
– inne cele pośrednie miały zostać osiągnięte dopiero w 2023 r. (testy interoperacyjności i niektóre zadania związane z bezpieczeństwem, jakością i zgodnością).
III. Postępowanie przed Trybunałem
17. W dniu 29 września 2022 r. Komisja wniosła skargę o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego na podstawie art. 258 TFUE. Komisja zwróciła się w skardze do Trybunału o stwierdzenie, że „nie podejmując środków niezbędnych do zapewnienia, że wyznaczona przez nią instytucja ATS jest zgodna z art. 3 ust. 1 rozporządzenia Komisji (WE) nr 29/2009, Republika Malty uchybiła zobowiązaniom, które na niej ciążą na mocy art. [4 ust. 3 TUE] […] w związku z art. 3 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 29/2009”. Wniosła ona również o obciążenie strony pozwanej kosztami postępowania.
18. Malta sprzeciwiła się skardze Komisji pismem z dnia 15 grudnia 2022 r.
19. W dniu 25 stycznia 2023 r. Komisja złożyła replikę, a w dniu 8 marca 2023 r. Malta złożyła duplikę.
20. Trybunał postanowił nie przeprowadzać rozprawy.
IV. Argumenty stron w postępowaniu przed Trybunałem
21. W swojej skardze Komisja, po przeanalizowaniu okoliczności związanych z etapem poprzedzającym wniesienie skargi, nie uznała za możliwe do przyjęcia argumentów Malty przedstawionych w postępowaniu poprzedzającym wniesienie skargi w celu wyjaśnienia przyczyn opóźnienia, które ograniczały się do wewnętrznych trudności w realizacji projektów lub problemów w zaopatrzeniu i pandemii COVID-19.
22. Komisja utrzymywała, że zgodnie z przytoczonym przez nią orzecznictwem Trybunału(7) okoliczności te nie stanowią ważnych powodów uzasadniających naruszenie prawa Unii.
23. Malta sprzeciwiła się skardze Komisji, powołując się zasadniczo na trudności, które wystąpiły przed datą rozpoczęcia stosowania (dzień 5 lutego 2018 r.) określoną w rozporządzeniu nr 29/2009 i po tej dacie:
– w 2013 r. Malta stanęła w obliczu niedoboru przedsiębiorstw oferujących usługi łączności, co zmusiło ją do podjęcia (nieudanej) próby zawarcia umowy z SITA, jednym z dwóch duopolistów na tym rynku;
– w 2017 r. Malta próbowała uwolnić się od zależności od przedsiębiorstw zewnętrznych poprzez zawarcie umowy z włoskim przedsiębiorstwem Leonardo SpA i włoską instytucją ATS(8), co pozwoliłoby jej działać w sposób autonomiczny;
– w czasie gdy MATS oczekiwały na opracowanie projektu przez przedsiębiorstwo Leonardo SpA, miały miejsce dwa niemożliwe do przewidzenia zdarzenia: trzy uderzenia pioruna w centrum kontroli ruchu lotniczego na Malcie (w dniu 2 października 2017 r.) i uszkodzenie przewodu klimatyzacji (9 czerwca 2019 r.) w głównym pomieszczeniu operacyjnym. Oba te zdarzenia wymagały poświęcenia uwagi i dostępnych zasobów w celu zapewnienia usług kontroli ruchu lotniczego;
– w 2020 r. pandemia COVID-19 doprowadziła również do nieuniknionych opóźnień w realizacji projektu.
24. Składając sprzeciw wobec skargi, Malta przyznała, że w tym czasie (w dniu 15 grudnia 2022 r.) projekt świadczenia i wykorzystywania usług łącza danych nie był jeszcze zakończony.
25. W replice Komisja zauważa, że żadna z okoliczności zaistniałych przed 2018 r., na które powołuje się Malta, nie była „możliwa do przewidzenia”. „Istniejące wcześniej braki rynkowe” właśnie „istniały wcześniej”, a zatem były znane i „możliwe do przewidzenia”. „Ogólnie uznane problemy techniczne związane ze stosowaniem rozporządzenia” były również znane i możliwe do przewidzenia. Domniemane przypadki siły wyższej (uderzenia pioruna, uszkodzenie przewodu klimatyzacji, pandemia COVID-19 i opóźnienia spowodowane przez wykonawcę), na które się powołano, miały miejsce po dacie rozpoczęcia stosowania rozporządzenia nr 29/2009, a zatem są nieistotne. Ponadto Komisja twierdzi, że Malta nie udowodniła rzeczywistego wystąpienia niektórych z tych okoliczności faktycznych oraz nie uzasadniła ich wpływu na opóźnienie.
26. W duplice Malta przedstawiła dokumenty potwierdzające rzeczywiste wystąpienie zarówno trzech uderzeń pioruna, jak i uszkodzenia przewodu klimatyzacji, i twierdzi, że niemożliwe jest przedstawienie dowodu na odmowę udzielenia przez SITA odpowiedzi na jej zapytania ofertowe. Twierdzi ona, że wdrożenie usługi było szczególnie skomplikowane w regionie, w którym dotychczas nie istniał dostęp do łączy danych, oraz że wystąpiły trudności związane z systemem ENAV.
V. Ocena
A. Uwagi wstępne: obowiązek świadczenia usług łącza danych dla żeglugi powietrznej
27. Zgodnie z motywem 1 rozporządzenia nr 29/2009 „[o]bserwowany i spodziewany wzrost natężenia ruchu lotniczego w Europie wymaga odpowiedniego wzrostu mocy przerobowych kontroli ruchu lotniczego. Sytuacja ta rodzi konieczność udoskonalenia systemów operacyjnych, szczególnie zwiększenia efektywności łączności pomiędzy kontrolerami a pilotami. Kanały łączności głosowej stają się coraz bardziej przeciążone i powinny być uzupełnione o usługi łącza danych ziemia-powietrze”.
28. Przepis ten znajduje normatywne odzwierciedlenie w art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 29/2009, zgodnie z którym „[i]nstytucje ATS zapewniają możliwość świadczenia i wykorzystywania usług łącza danych, określonych w załączniku II, przez organy ATS w przestrzeni powietrznej, o której mowa w art. 1 ust. 3”.
29. Datą rozpoczęcia stosowania rozporządzenia 29/2009 jest dzień 5 lutego 2018 r. Data ta zastępuje datę pierwotnie przewidzianą (dzień 7 lutego 2013 r.) w pierwotnej wersji samego rozporządzenia(9).
B. Uchybienie przez Maltę zobowiązaniom, które ciążą na niej na mocy art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 29/2009
30. Jak wiadomo, postępowanie przewidziane w art. 258 TFUE opiera się na obiektywnym stwierdzeniu uchybienia przez państwo członkowskie zobowiązaniom, które na nim ciążą na mocy traktatów lub aktu prawa wtórnego.
31. Rząd Malty nie zakwestionował ani w postępowaniu poprzedzającym wniesienie skargi, ani przed Trybunałem zarzucanego mu przez Komisję uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego w sposób obiektywny.
32. Jednakże, zdaniem tego państwa członkowskiego, należy uwzględnić trudności, jakie napotkało ono przy świadczeniu i wykorzystywaniu usług łącza danych.
33. W świetle przedstawionych elementów oceny można wyróżnić trzy okresy związane z zarzucanym uchybieniem zobowiązaniom państwa członkowskiego, które trwało (i nadal trwa) w czasie:
– Okres początkowy. Jest to okres od publikacji rozporządzenia nr 29/2009 do dnia 5 lutego 2018 r., to znaczy do dnia rozpoczęcia jego stosowania. W chwili upływu tego okresu Malta nie wykonała zobowiązań wynikających z tego rozporządzenia.
– Okres pośredni. Jest to okres od dnia 5 lutego 2018 r. do dnia 15 września 2021 r., to znaczy do dnia upływu dwumiesięcznego terminu wyznaczonego Malcie przez Komisję na zastosowanie się do uzasadnionej opinii przesłanej w dniu 15 lipca 2021 r. W dniu 15 września 2021 r. Malta nadal nie wykonała zobowiązań wymaganych na mocy rozporządzenia 29/2009.
– Okres końcowy. Od dnia 15 września 2021 r. do czasu zakończenia pisemnego etapu postępowania w przedmiocie tej skargi przed Trybunałem Malta nadal nie wdrożyła systemu przewidzianego w art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 29/2009.
34. Ponieważ rząd maltański nie może zaprzeczyć obiektywnemu faktowi zarzucanego uchybienia, stara się uzasadnić opóźnienie, podnosząc szereg powodów, które jego zdaniem wyjaśniają brak dostosowania jego służb żeglugi powietrznej do przepisów art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 29/2009.
35. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem „istnienie uchybienia należy oceniać w świetle sytuacji państwa członkowskiego, w jakiej znajduje się ono na koniec terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii, wobec czego późniejsze zmiany nie mogą być brane pod uwagę przez Trybunał”(10).
36. Chociaż Komisja wydaje się podkreślać, że okoliczności, na które powołuje się Malta (a które mają wyjaśniać jej uchybienie), nie uzasadniały tego uchybienia w dniu rozpoczęcia stosowania rozporządzenia nr 29/2009 (dzień 5 lutego 2018 r.), to w rzeczywistości treść pism procesowych Komisji wskazuje również, przynajmniej w sposób dorozumiany, na fakt, że w dniu upływu terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii (dzień 15 września 2021 r.) nie istniały ważne powody uzasadniające niewykonanie art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 29/2009.
37. Malta przyznała bowiem, że w dniu upływu terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii Komisji nadal trwało uchybienie zobowiązaniu do świadczenia i wykorzystywania usługi łącza danych, wymaganemu na mocy rozporządzenia nr 29/2009.
38. W dalszej części przeanalizuję przedstawione przez Maltę powody uzasadniające uchybienie w odniesieniu do każdego z trzech okresów, o których wspomniałem powyżej, i przedstawię moją ocenę tych powodów. Ocena ta opiera się na założeniu, że w sytuacji gdy Komisja wykazała obiektywne uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego wynikającym z prawa Unii, to do państwa członkowskiego, które dopuściło się tego uchybienia, należy wykazanie odpowiednich względów uzasadniających.
C. Powody uchybienia, na które powołuje się Malta, i ich ocena
1. Okres początkowy (do dnia 5 lutego 2018 r.)
39. W celu wyjaśnienia opóźnienia w wykonaniu spoczywających na nim zobowiązań w tym okresie rząd maltański podnosi następujące okoliczności:
– Trudności napotkane przez MATS były spowodowane niedoskonałościami rynku wynikającymi ze struktury duopolu w zakresie zapewnienia łączności ATN(11). W 2013 r. rząd maltański skontaktował się z podmiotem gospodarczym SITA, który jednak nie złożył żadnej oferty, pozbawiając Maltę środków umożliwiających wykonanie spoczywających na niej zobowiązań, co całkowicie nie podlegało jej kontroli.
– W dniu 2 października 2017 r. trzy pioruny uderzyły w centrum kontroli ruchu lotniczego i spowodowały przerwanie dostaw energii elektrycznej.
– W 2017 r. MATS dowiedziały się, że ENAV, jako włoska instytucja ATS, znalazła wraz z przedsiębiorstwem Leonardo SpA alternatywne rozwiązanie w celu świadczenia usług, które nie opierało się na osobach trzecich. W dniu 18 grudnia 2017 r. MATS zawarły umowę z ENAV i Leonardo SpA. Eurocontrol przekazał jednak MATS badanie dotyczące routerów ATN (takich jak ten, który miała Malta), które stanowiły zagrożenie dla sieci ATN, co spowodowało konieczność powrotu do pierwotnego rozwiązania opartego na dostawcach zewnętrznych. Okoliczność to spowodowała opóźnienia we wdrażaniu usługi łącza danych.
40. Chociaż wydaje mi się, że nie ma potrzeby zagłębiać się w poszukiwanie uzasadnienia opartego na okolicznościach faktycznych sprzed dnia 5 lutego 2018 r., to jednak, jeśli przyjąć dzień 15 września 2021 r. za kluczową datę dla oceny uchybienia, nie mam nic przeciwko rozważeniu tych okoliczności faktycznych.
41. Problemy związane z zawarciem w 2013 r. umowy z zewnętrznym podmiotem, poza tym, że nie wyjaśniają opóźnienia w 2018 r., wiążą się z trudnościami technicznymi lub strukturalnymi, które zdaniem Trybunału są nieistotne w tego rodzaju skargach(12).
42. To samo dotyczy komunikatu przypisanego Eurocontrolowi, wskazanego w załączniku 3 do sprzeciwu wobec skargi. Załącznik ten jest w rzeczywistości dokumentem o nazwie „Biała księga w sprawie rozpowszechniania routerów ATN A/G”, który został opublikowany w dniu 10 marca 2009 r., a który od tego czasu był lub mógł być dostępny dla organów maltańskich. W każdym razie Malta nie mogłaby powoływać się na brak wiedzy o niewykonalności rozwiązań technicznych, które sama przyjęła.
43. Jeśli chodzi o uderzenia pioruna w lotnisko na Malcie (których dowód w postaci dokumentu został przedstawiony w duplice), nie jest jasne, jaki wpływ to jednorazowe zdarzenie, które spowodowało przerwanie dostaw energii elektrycznej, mogło mieć na ciągłe niewywiązywanie się przez Maltę ze zobowiązań dotyczących wdrożenia usługi łącza danych.
2. Okres pośredni (od dnia 5 lutego 2018 r. do dnia 15 września 2021 r.)
44. Malta powołuje się na następujące okoliczności faktyczne, które miały negatywnie wpłynąć na niewykonanie przez nią zobowiązań w tym okresie:
– W dniu 9 czerwca 2019 r. w siedzibie MATS został uszkodzony przewód klimatyzacji, a działania techniczne spowodowały, że MATS musiały odwrócić swoją uwagę i swoje zasoby, aby poradzić sobie z tym nieprzewidzianym problemem.
– Pandemia COVID-19 spowodowała inne nieuniknione opóźnienia: i) spółka Leonardo SpA powołała się na siłę wyższą z powodu nałożenia zakazów podróżowania w odpowiedzi na pandemię i nie była w stanie realizować projektu usługi łącza danych w okresie od marca do września 2020 r., co spowodowało dalsze opóźnienia w realizacji projektu; ii) MATS musiały wdrożyć szereg środków bezpieczeństwa w celu ograniczenia zagrożeń dla zdrowia wynikających z pandemii, w szczególności poprzez zmniejszenie liczby pracowników obsługi, przeprowadzanie fumigacji, rotację personelu w celu zmniejszenia ryzyka zakażenia oraz podjęcie wszelkich możliwych środków ostrożności w celu zapewnienia świadczenia bezpiecznych usług dla ogółu społeczeństwa; iii) ze względu na surowe ograniczenia nałożone w wyniku pandemii istniała pilna potrzeba utworzenia awaryjnego pomieszczenia operacyjnego, a MATS poświęciły większość swoich wysiłków temu projektowi, któremu ze względów praktycznych i względów związanych z bezpieczeństwem nadały priorytet.
45. Argumenty te również nie wydają mi się przekonujące w celu uzasadnienia zarzucanego uchybienia.
46. W odniesieniu do uszkodzenia przewodu klimatyzacji wystarczy zapoznać się z treścią załącznika R.6 do dupliki Malty, zgodnie z którym zdarzenie to trwało około 25 minut, po czym problem został rozwiązany. W każdym razie nie można uznać tego uszkodzenia za siłę wyższą, ponieważ nie jest to nietypowa i niemożliwa do przewidzenia okoliczność niezwiązana z samą działalnością.
47. Jeśli chodzi o wpływ pandemii COVID-19, rząd maltański przyznaje, że jego stosunki ze spółką Leonardo SpA zostały zakłócone tylko przez 6 miesięcy, przy czym nie ma dowodów na to, by doszło do dalszych zakłóceń. Rząd maltański nie wyjaśnia również w wystarczający sposób, jaki konkretny wpływ na opóźnienie we wdrożeniu systemu łącza danych mogły mieć środki ostrożności podjęte ze względów zdrowotnych. Wydaje się raczej, że argumenty Malty odnoszą się do wewnętrznych problemów organizacyjnych (ograniczona dostępność środków), które skłoniły Maltę do nadania priorytetu innym obszarom jej działalności.
48. W każdym razie Malta nie wykazała również w odniesieniu do tego okresu całkowitej niemożności wykonania spoczywających na niej zobowiązań(13).
3. Okres końcowy (od dnia 15 września 2021 r.)
49. Rząd maltański przyznaje w swoim ostatnim piśmie procesowym (duplika z dnia 8 marca 2023 r.), że MATS nie zakończyły wdrażania usług łącza danych, mimo iż nadały projektowi najwyższy priorytet. Wskazuje on, że instytucja ATS utworzyła nowy zespół kierowniczy, że projekt jest w trakcie realizacji i osiągnął znaczny poziom zaawansowania. Oświadcza, że nadal będzie dokładał wszelkich starań, aby wywiązać się ze swoich zobowiązań wynikających z rozporządzenia nr 29/2009, jednocześnie w pełni zobowiązując się do bezpiecznego wdrożenia usługi.
50. Chociaż nie można było wziąć pod uwagę okoliczności faktycznych zaistniałych po upływie terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii (dzień 15 września 2021 r.)(14), uważam, że nie można zamykać oczu na rzeczywistość: rząd maltański sam przyznaje, że nawet w 2023 r. nie doszło do wdrożenia usługi łącza danych, a trudności, na które powołuje się w związku z tym opóźnieniem, mają nadal (podobnie jak w poprzednich okresach) charakter techniczny lub strukturalny oraz można je przypisać temu państwu członkowskiemu.
51. Podsumowując, moim zdaniem rządowi maltańskiemu nie udało się wykazać, że okoliczności faktyczne powołane w celu wyjaśnienia opóźnienia w wykonaniu art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 29/2009 mogą uzasadniać to opóźnienie.
VI. Wnioski
52. W świetle powyższych rozważań proponuję, aby Trybunał, uwzględniając skargę Komisji,
– stwierdził, że Republika Malty uchybiła zobowiązaniom, które na niej ciążą na mocy art. 3 ust. 1 rozporządzenia Komisji (WE) nr 29/2009 z dnia 16 stycznia 2009 r. ustanawiającego wymogi dla usług łącza danych w jednolitej europejskiej przestrzeni powietrznej;
– obciążył Maltę kosztami postępowania.