Sprawa T‑18/05

IMI plc i in.

przeciwko

Komisji Europejskiej

Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Sektor miedzianych rur instalacyjnych – Decyzja stwierdzająca naruszenia art. 81 WE ? Naruszenie ciągłe i wielopostaciowe − Przerwanie udziału w kartelu ? Grzywny ? Ograniczony udział w kartelu

Streszczenie wyroku

1.      Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Decyzja Komisji stwierdzająca naruszenie – Ciężar udowodnienia naruszenia i czasu jego trwania spoczywający na Komisji

(art. 81 ust. 1 WE)

2.      Konkurencja – Postępowanie administracyjne – Pismo w sprawie przedstawienia zarzutów – Konieczna treść

3.      Konkurencja – Grzywny – Wytyczne w sprawie metody ustalania grzywien - Metoda obliczania, która uwzględnia różne elementy zwiększające elastyczność

(art. 229 WE; rozporządzenia Rady: nr 17, art. 15 ust. 2; nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 98/C 9/03)

4.      Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Nienałożenie lub obniżenie grzywny w zamian za współpracę przedsiębiorstwa, któremu zarzucono naruszenie

(komunikat Komisji 96/C 207/04)

5.      Konkurencja – Grzywny – Decyzja nakładająca grzywny – Obowiązek uzasadnienia – Zakres

(art. 253 WE; rozporządzenia Rady: nr 17, art. 15 ust. 2; nr 1/2003, art. 23 ust. 2)

6.      Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Waga naruszenia

(rozporządzenia Rady: nr 17, art. 15 ust. 2; nr 1/2003, art. 23 ust. 3; komunikat Komisji 98/C9/03, pkt 1A)

7.      Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Waga naruszenia – Rozmiar rynku rozpatrywanych produktów – Uwzględnienie

(rozporządzenia Rady: nr 17, art. 15 ust. 2; nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 98/C9/03, pkt 1A)

1.      Artykuł 81 ust. 1 WE nie znajduje zastosowania, jeżeli brak jest zgodnego oświadczenia woli co najmniej dwóch stron, którego forma jest nieistotna, o ile tylko stanowi ono wierne odzwierciedlenie tej zgodnej woli.

W przypadku braku dowodów pozwalających bezpośrednio ustalić czas trwania naruszenia, Komisja jest zobowiązana przedstawić dowody dotyczące okoliczności wystarczająco bliskich w czasie, które pozwalałyby logicznie przyjąć, że naruszenie to trwało nieprzerwanie pomiędzy dwoma konkretnymi datami.

Jeżeli okres dzielący dwa przejawy zachowania noszącego znamiona naruszenia jest znaczącym kryterium dla ustalenia ciągłego charakteru naruszenia, to wynika stąd, że kwestia, czy okres ten jest czy nie jest wystarczająco długi, aby stanowić przerwanie naruszenia, nie może być analizowana w sposób abstrakcyjny. Przeciwnie, należy ocenić ją w kontekście funkcjonowania danego kartelu.

Komisja narusza prawo stwierdzając nieprzerwane uczestnictwo przedsiębiorstwa w kartelu, w sytuacji gdy nie można temu przedsiębiorstwu zarzucić żadnego kontaktu lub działania o tajnym charakterze w okresie przekraczającym o ponad rok przerwy, w których członkowie kartelu dają zwyczajowo wyraz swej woli ograniczenia konkurencji.

(por. pkt 88-90, 96)

2.      Pismo w sprawie przedstawienia zarzutów winno umożliwić zainteresowanym zapoznanie się z zachowaniami, jakie zarzuca im Komisja. Wymóg ten jest spełniony, jeżeli decyzja ostateczna nie obciąża zainteresowanych naruszeniami innymi niż ujęte w piśmie w sprawie przedstawienia zarzutów oraz nie zawiera okoliczności innych niż te, co do których zainteresowani mieli sposobność się wypowiedzieć. Jednak ostateczna decyzja Komisji nie musi wiernie powtarzać pisma w sprawie przedstawienia zarzutów. Prawo do obrony zostaje naruszone z powodu niezgodności pomiędzy pismem w sprawie przedstawienia zarzutów a ostateczną decyzją jedynie wówczas, gdy zarzut wyrażony w tej ostatniej nie został przedstawiony w sposób umożliwiający jej adresatom obronę. W rzeczywistości prawo do bycia wysłuchanym obejmuje wszystkie okoliczności faktyczne i stan prawny, które stanowią podstawę aktu decyzyjnego, ale nie stanowisko końcowe, jakie organ administracyjny zamierza zająć.

(por. pkt 106, 108, 109)

3.      Chociaż wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 oraz art. 65 ust. 5 EWWiS nie można uznać za normę prawną, określają one normę postępowania, która stanowi pewną wskazówkę dla praktyki administracyjnej i od której Komisja nie może odstąpić w konkretnym przypadku bez podania powodów, które byłyby zgodne z zasadą równego traktowania. Zadaniem Sądu jest zweryfikowanie w ramach kontroli zgodności z prawem grzywien nałożonych w decyzji Komisji, czy ta ostatnia wykonała swe uprawnienia dyskrecjonalne zgodnie z metodą sformułowaną w wytycznych i w zakresie, w jakim Sąd stwierdzi, że Komisja od niej odstąpiła, zweryfikowanie, czy to odejście jest uzasadnione i umotywowane w sposób wystarczający pod względem prawnym.

Samoograniczenie uprawnień dyskrecjonalnych Komisji wynikające z przyjęcia wytycznych nie jest niezgodne z utrzymaniem znacznego zakresu uznania Komisji. Wytyczne zawierają elementy zwiększające elastyczność, przez co umożliwiają Komisji wykonywanie jej uprawnień dyskrecjonalnych zgodnie z przepisami rozporządzeń nr 17 i nr 1/2003, zgodnie z wykładnią Trybunału. W związku z tym w dziedzinach, w których Komisja zachowała zakres uznania, kontrola zgodności z prawem tej oceny ogranicza się do zweryfikowania, czy nie występuje oczywisty błąd w ocenie. Jednakże zakres uznania Komisji i jego granice, które Komisja wprowadziła, nie stanowią w żadnym razie przeszkody, by sąd wspólnotowy skorzystał ze swego nieograniczonego prawa orzekania, które upoważnia go do uchylenia, zmniejszenia lub podwyższenia nałożonej przez Komisję grzywny.

(por. pkt 117-121)

4.      Chociaż komunikat dotyczącego nienakładania grzywien lub obniżenia ich kwoty w sprawach dotyczących karteli z 1996 r. daje podstawy do uzasadnionych oczekiwań przedsiębiorstwom, które pragną poinformować Komisję o istnieniu kartelu, oczekiwania te mogą wyłącznie dotyczyć sposobu, w jaki wkład przedsiębiorstw będzie uwzględniony przez Komisję po tym, gdy przedsiębiorstwa te wyrażą wolę współpracy. Ani z brzmienia omawianego komunikatu ani z logiki właściwej mechanizmowi, który wprowadza on w życie, nie wynika by Komisja miała obowiązek w trakcie postępowania administracyjnego informować przedsiębiorstwa, które nie przejawiły dotąd woli współpracy, o działaniach, jakie podejmuje ona w ramach dochodzenia, lub o przebiegu dochodzenia. Wszyscy uczestnicy kartelu mają możliwość, na każdym etapie postępowania administracyjnego, wnioskować o zastosowanie omawianego komunikatu, bez względu na środki podejmowane przez Komisję w ramach dochodzenia. Tym samym do każdego uczestnika kartelu należy podjęcie decyzji – czy i kiedy zamierza powołać się na omawiany komunikat.

(por. pkt 129, 130)

5.      W ramach określenia grzywien z tytułu naruszenia prawa konkurencji obowiązek uzasadnienia jest spełniony, jeżeli Komisja wskaże w swej decyzji te elementy oceny, które umożliwiły jej określenie wagi i czasu trwania naruszenia. Artykułu 253 WE nie można interpretować w ten sposób, że nakłada on na Komisję obowiązek wyjaśniania w swych decyzjach przyczyn, dla których nie uwzględniła w odniesieniu do obliczenia kwoty grzywny prawdopodobnych podejść, innych niż te, które zostały uwzględnione w ostatecznej decyzji.

(por. pkt 152, 153)

6.      Przedsiębiorstwo, którego odpowiedzialność za udział w wielu częściach składowych kartelu jest ustalona, przyczynia się bardziej do skuteczności tego kartelu i wagi naruszenia, które stanowi niż sprawca naruszenia zaangażowany jedynie w jedną jego część. Tym samym pierwsze przedsiębiorstwo dopuszcza się poważniejszego naruszenia niż naruszenie, którego dopuszcza się drugie przedsiębiorstwo.

Zgodnie z zasadą indywidualizacji kary i osobistej odpowiedzialności Komisja ma obowiązek uwzględnić w trakcie oceny wagi uczestnictwa w porozumieniu każdego ze sprawców fakt, że niektórzy sprawcy, w danym wypadku, nie ponoszą odpowiedzialności za wszystkie jego części.

Przy stosowaniu wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 15 ust. 2 rozporządzenia nr 17 oraz art. 65 ust. 5 EWWiS ocena ta winna mieć miejsce na etapie ustalania szczególnej kwoty wyjściowej, skoro uwzględnienie okoliczności łagodzących pozwala wyłącznie na kształtowanie wyjściowej kwoty grzywny stosownie do szczególnego sposobu wykonywania założeń kartelu przez sprawcę. Sprawca naruszenia, który nie został obciążony odpowiedzialnością za niektóre części składowe kartelu, nie mógł odgrywać żadnej roli w ich realizacji. Naruszenie reguł konkurencji uważa się, z uwagi na ograniczony zasięg naruszenia za mniej poważne od naruszeń przypisanych sprawcom uczestniczącym we wszystkich częściach składowych naruszenia.

Komisja narusza zatem zasadę równego traktowania, nie biorąc w procesie obliczania kwoty grzywien pod uwagę faktu, iż w odróżnieniu od innych przedsiębiorstw, członków tego kartelu, dane przedsiębiorstwo uczestniczyło wyłącznie w jednej z części składowych kartelu i traktując w związku z tym odmienne sytuacje w sposób identyczny, mimo że tego rodzaju traktowanie nie jest obiektywnie uzasadnione.

(por. pkt 162-164, 166)

7.      W ramach oceny wagi naruszenia wspólnotowych reguł konkurencji w celu ustalenia kwoty wyjściowej nałożonej na przedsiębiorstwo grzywny Komisja może uwzględnić rozmiar właściwego rynku, jednak nie jest do tego zobowiązana. W tym celu może ona wziąć pod uwagę wartość obrotów na danym rynku. Nie istnieje żaden uzasadniony powód, by wartość obrotów na właściwym rynku obliczać z wykluczeniem określonych kosztów produkcji. We wszystkich sektorach przemysłowych istnieją koszty dotyczące produktu końcowego, których producent nie może kontrolować, a które jednak stanowią zasadniczy element całej jego działalności i w związku z tym nie mogą być wykluczone z wartości realizowanych przez nie obrotów uwzględnianych przy ustalaniu kwoty wyjściowej grzywny. Okoliczność, że cena surowca stanowi znaczną część ceny końcowej produktu końcowego lub że ryzyko wahania cen jest w przypadku jednego surowca znacznie wyższe niż w przypadku innych, nie prowadzi do podważenia tego wniosku.

(por. pkt 180, 182, 183)