WYROK SĄDU (ósma izba)

z dnia 6 kwietnia 2017 r.(*)(i)

Pomoc państwa – Transport morski – Rekompensata z tytułu świadczenia usług publicznych – Podwyższenie kapitału – Decyzja uznająca pomoc za niezgodną z rynkiem wewnętrznym i nakazująca jej odzyskanie – Postawienie w stan likwidacji przedsiębiorstwa będącego beneficjentem pomocy – Zachowanie interesu prawnego – Brak umorzenia postępowania – Pojęcie pomocy – Usługa świadczona w ogólnym interesie gospodarczym – Kryterium inwestora prywatnego – Oczywisty błąd w ocenie – Naruszenie prawa – Zarzut niezgodności z prawem – Obowiązek uzasadnienia – Prawo do obrony – Decyzja 2011/21/UE – Wytyczne dotyczące pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych przedsiębiorstw – Zasady ramowe Unii Europejskiej dotyczące pomocy państwa w formie rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych – Wyrok Altmark

W sprawie T‑219/14

Regione autonoma della Sardegna (Włochy), reprezentowany przez adwokatów T. Leddę, S. Sau, G.M. Robertiego, G. Bellittiego oraz I. Perego,

strona skarżąca,

przeciwko

Komisji Europejskiej, reprezentowanej przez G. Contego, D. Grespana i A. Bouchagiara, działających w charakterze pełnomocników,

strona pozwana,

popieranej przez:

Compagnia Italiana di Navigazione SpA, z siedzibą w Neapolu (Włochy), reprezentowaną początkowo przez adwokatów F. Sciaudonego, R. Sciaudonego, D. Fioretti i A. Neriego, a następnie przez adwokatów M. Merolę, B. Carnevalego i M. Toniolo,

interwenient,

mającej za przedmiot żądanie stwierdzenia nieważności, na podstawie art. 263 TFUE, decyzji Komisji C(2013) 9101 final z dnia 22 stycznia 2014 r. w sprawie środków pomocy SA.32014 (2011/C), SA.32015 (2011/C) i SA.32016 (2011/C), które Regione autonoma della Sardegna wprowadził na rzecz Saremaru, w zakresie, w jakim Komisja uznała w tej decyzji środek w postaci rekompensaty z tytułu świadczenia usługi publicznej oraz podwyższenie kapitału za pomoc państwa, uznała te środki za niezgodne z rynkiem wewnętrznym oraz nakazała ich odzyskanie,

SĄD (ósma izba),

w składzie: D. Gratsias (sprawozdawca), prezes, M. Kancheva i N. Półtorak, sędziowie,

sekretarz: J. Palacio González, główny administrator,

uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 20 lipca 2016 r.,

wydaje następujący

Wyrok

 Okoliczności powstania sporu

1.     Okoliczności faktyczne

1        Saremar – Sardegna Regionale Marittima SpA (zwana dalej „spółką Saremar” lub „Saremarem”) jest spółką znajdującą się obecnie w stanie likwidacji, która od chwili powstania świadczyła publiczną usługę żeglugi morskiej, po pierwsze, między Sardynią (Włochy) i małymi wyspami sardyńskimi, a po drugie, między Sardynią i Korsyką (Francja). Zadanie z zakresu usług publicznych powierzone Saremarowi było uregulowane początkowo w umowie zawartej w dniu 17 października 1991 r. z państwem włoskim na okres 20 lat, która weszła w życie ze skutkiem wstecznym w dniu 1 stycznia 1989 r. i której koniec obowiązywania został wyznaczony na dzień 31 grudnia 2008 r. Prywatyzacja Saremaru była przewidziana w art. 19b decreto-legge 25 settembre 2009, n. 135 – Disposizioni urgenti per l’attuazione di obblighi comunitari e per l’esecuzione di sentenze della Corte di giustizia delle Comunita’ europee, convertito in legge, con modifiche, dalla legge 20 novembre 2009 (dekretu z mocą ustawy nr 135 z dnia 25 września 2009 r. w sprawie pilnych środków w celu wypełnienia zobowiązań wspólnotowych i wykonania orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, przekształconego w ustawę, ze zmianami, na mocy ustawy nr 166/2009 z dnia 20 listopada 2009 r., zwaną dalej „ustawą z 2009 r.” (GURI nr 223 z dnia 25 września 2009 r. i GURI nr 274 z dnia 24 listopada 2009 r., dodatek zwyczajny nr 215).

2        Spółka Saremar wchodziła początkowo w skład grupy Tirrenia. Grupa ta obejmowała również na początku pięć innych spółek, mianowicie Tirrenia di Navigazione SpA (zwaną dalej „Tirrenią”), spółkę zajmującą się kabotażem morskim, która obsługiwała w szczególności połączenia między Sardynią i kontynentem, oraz Adriatica, Caremar i Siremar, czyli spółki zajmujące się żeglugą morską o zasięgu regionalnym, i wreszcie Fintecna – Finanziaria per i Settori Industriale e dei Servizi SpA. Ta ostatnia spółka posiadała 100% kapitału Tirrenii, która sama posiadała cały kapitał wymienionych powyżej spółek regionalnych oraz Saremaru. Kapitał spółki Fintecna należał natomiast w całości do państwa włoskiego.

3        Na podstawie przepisów art. 19b ustawy z 2009 r. kapitał Saremaru został przeniesiony nieodpłatnie na rzecz Regione autonoma della Sardegna (regionu autonomicznego Sardynii, zwanego dalej „skarżącym” lub „RAS”) w celu sprywatyzowania tej spółki. Przepisy te przewidywały również zawarcie nowej umowy w sprawie świadczenia usługi publicznej między Saremarem a RAS, która miała wejść w życie podczas tej prywatyzacji. Jednakże w okresie zaistnienia okoliczności faktycznych proces prywatyzacji Saremaru był nadal w toku, a kapitał tej spółki należał w dalszym ciągu w 100% do RAS. Poza tym aż do dnia 31 lipca 2012 r. spoczywające na Saremarze zobowiązania z zakresu usług publicznych dotyczące połączeń wskazanych w pkt 1 powyżej były regulowane w ramach kolejnych przedłużeń pierwotnej umowy zawartej z państwem włoskim na okres 20 lat. Począwszy od dnia 1 sierpnia 2012 r. owe zobowiązania zostały utrzymane w ramach umowy zawartej między Saremarem a RAS, która to umowa miała obowiązywać aż do zakończenia wspomnianego procesu prywatyzacji zgodnie z legge regionale n. 15 del 7 agosto 2012, Disposizioni urgenti in materia di trasporti (ustawą regionalną nr 15 z dnia 7 sierpnia 2012 r. w sprawie pilnych środków w dziedzinie transportu, zwaną dalej „ustawą regionalną nr 15 z 2012 r.”) (Bollettino ufficiale della Regione autonoma della Sardegna n° 35, z dnia 9 sierpnia 2012 r., s. 5).

4        Równolegle Tirrenia została w 2010 r. wystawiona na sprzedaż. Podczas procesu prywatyzacji tej spółki, która została objęta nadzwyczajnym postępowaniem administracyjnym na mocy dekretu prezydenckiego z dnia 5 sierpnia 2010 r., obsługiwała ona w dalszym ciągu połączenia między Sardynią a kontynentem. Ów proces zakończył się w lipcu 2012 r. z chwilą nabycia jej przez interwenienta, spółkę Compagnia Italiana di Navigazione SpA (zwaną dalej „CIN”), która jest konsorcjum armatorów prywatnych działających na tych samych trasach morskich. Konsorcjum to i państwo włoskie zawarły wówczas nową umowę. Należy ponadto dodać, że w 2011 r. owe połączenia były obsługiwane przez czterech operatorów prywatnych: Moby, Forship, SNAV i Grandi Navi Veloci.

5        Krajowy organ ochrony konkurencji, Autorità Garante della Concurrenza e del Mercato (Włochy, zwany dalej „AGCM”), wszczął dochodzenie na podstawie licznych skarg dotyczących podwyżki cen dokonanej przez wspomnianych operatorów prywatnych latem 2011 r. W decyzji z dnia 11 czerwca 2013 r. AGCM uznał, że owa podwyżka cen stanowiła uzgodnioną praktykę naruszającą art. 101 TFUE. Nieważność tej decyzji została stwierdzona w wyroku Tribunale amministrativo regionale per il Lazio (regionalnego sądu administracyjnego dla regionu Lacjum, Włochy) z dnia 29 stycznia 2014 r.

6        To właśnie w tym kontekście w dniu 26 kwietnia 2011 r. RAS przyjął delibera n. 20/57 (uchwałę regionalną nr 20/57), w której zwrócił się do Saremaru o zbadanie możliwości zapewnienia, tytułem próby, w okresie od dnia 15 czerwca do dnia 15 września 2011 r. przynajmniej dwóch połączeń między Sardynią i kontynentem. RAS wskazał w tym względzie na niekorzystny wpływ podwyżki cen przez wspomnianych operatorów prywatnych na gospodarczy i społeczny system Sardynii oraz zwrócił uwagę na konieczność podjęcia w tym zakresie pilnych środków. RAS wyjaśnił we wspomnianej uchwale regionalnej, że owe połączenia powinny mieć charakter mieszany (przewóz osób i ładunków) oraz że należy uwzględnić zrównoważony charakter działalności pod względem gospodarczym i finansowym. Następnie w delibera n. 25/69 (uchwale regionalnej nr 25/69) z dnia 19 maja 2011 r. i w delibera n. 27/4 (uchwale regionalnej nr 27/4) z dnia 1 czerwca 2011 r. RAS zatwierdził w istocie stawki zaproponowane przez Saremar, po pierwsze, w odniesieniu do połączenia Golfo Aranci–Civitavecchia w okresie od dnia 15 czerwca do dnia 15 września 2011 r., a po drugie, w odniesieniu do połączenia Vado Ligure–Porto Torres w okresie od dnia 22 czerwca do dnia 15 września 2011 r. Te dwie ostatnie uchwały regionalne pozwoliły Saremarowi na wprowadzenie zmian do przyjętego systemu cen w celu pogodzenia równowagi budżetowej i maksymalnego zadowolenia konsumentów.

7        W dniu 1 września 2011 r. RAS przyjął delibera n. 36/6 (uchwałę regionalną nr 36/6). Zważywszy, że zaprzestanie przez Saremar świadczenia usługi kabotażu morskiego na połączeniach z kontynentem doprowadziłoby do przywrócenia sytuacji monopolu na tych połączeniach, RAS zwrócił się w tej uchwale regionalnej do owej spółki o zbadanie w oparciu o plan biznesowy rentowności usługi kabotażu morskiego, tytułem próby, w okresie od dnia 30 września 2011 r. do dnia 30 września 2012 r. na przynajmniej jednej z trzech poniższych tras: Olbia–Livorno, Porto Torres–Livorno i Cagliari–Piombino. RAS wyjaśnił w tej uchwale regionalnej, że w ramach tego badania Saremar powinien wziąć pod uwagę popyt na usługi transportowe oraz zrównoważony charakter usługi kabotażu pod względem gospodarczym i finansowym.

8        Ponadto RAS określił w tej uchwale regionalnej środki, jakie należało podjąć w celu zrekompensowania strat poniesionych przez Saremar w ramach postępowania upadłościowego Tirrenii. Saremar musiał bowiem zmniejszyć o 50% wysokość wierzytelności przysługujących mu względem Tirrenii, które wynosiły 11 546 403,59 EUR, i odnotował w związku z tym w 2010 r. deficyt w wysokości 5 253 530,05 EUR. RAS postanowił więc, po pierwsze, pokryć ową stratę, po wykorzystaniu kapitału rezerwowego oraz zysków z ubiegłych lat, obniżając kapitał Saremaru o 4 890 950,36 EUR. Po drugie, wskazując, że akcjonariusze spółki, której kapitał został obniżony o ponad jedną trzecią, mają obowiązek rekapitalizować tę spółkę stosownie do art. 2446 włoskiego kodeksu cywilnego, RAS postanowił dokonać podwyższenia kapitału Saremaru, mającego nastąpić po wspomnianym powyżej obniżeniu, o tę samą kwotę. W dniu 28 marca 2012 r. zgromadzenie akcjonariuszy Saremaru przyjęło uchwałę o wspomnianym obniżeniu kapitału, a w dniu 15 czerwca 2012 r. o późniejszym podwyższeniu kapitału (zwanym dalej „spornym podwyższeniem kapitału”). W dniu 11 lipca 2012 r. owo zgromadzenie akcjonariuszy dokonało wpłaty części tego podwyższenia kapitału w kwocie 824 309,69 EUR.

9        W dniu 1 grudnia 2011 r. RAS przyjął delibera n. 48/65 (uchwałę regionalną nr 48/65), w której nakazał Saremarowi natychmiastowe uruchomienie połączenia o charakterze mieszanym na trasie Olbia–Civitavecchia z wykorzystaniem promów używanych w sezonie letnim 2011 r., realizowanego jeden raz dziennie, w oparciu o ceny obowiązujące w sezonie niskim w 2011 r., z możliwością zmiany tych cen w zależności od popytu i celu w postaci równowagi budżetowej. RAS uznał bowiem na podstawie analizy przekazanej przez Saremar, że tylko to połączenie pozwalało na osiągniecie równowagi finansowej. Ponadto RAS przewidział w tej uchwale regionalnej najem trzech promów pasażerskich o dużej pojemność w celu obsługi połączeń Olbia–Civitavecchia i Porto Torres–Vado Ligure (Porto Torres–Genua) w okresie od maja do września 2012 r. Poza tym owa uchwała przewidywała opracowanie przez Saremar standardowego cennika dla wszystkich połączeń, bez względu na sezon, pozwalającego mu na pogodzenie równowagi finansowej i maksymalnego zadowolenia konsumentów. Następnie RAS przyjął delibera n. 12/28 (uchwałę regionalną nr 12/28) z dnia 20 marca 2012 r. oraz delibera n. 22/14 (uchwałę regionalną nr 22/14) z dnia 22 maja 2012 r., w których RAS przyznał Saremarowi swobodę ustalenia – wśród wykazów cen, które spółka ta przekazała mu na sezon letni 2012 r. – cenników pozwalających najlepiej pogodzić równowagę budżetową i osiągniecie celów z zakresu interesu publicznego na trasach Olbia–Civitavecchia i Porto Torres–Vado Ligure.

10      Artykuł 1 ust. 3 ustawy regionalnej nr 15 z 2012 r. zawierał zezwolenie na wydatek w kwocie 10 mln EUR w celu pokrycia „ewentualnego deficytu” Saremaru wynikającego z połączeń realizowanych przez tę spółkę między Sardynią a kontynentem (zwane dalej „spornym środkiem wyrównawczym”). Przepis ten został wdrożony przez RAS w drodze dwóch wypłat dokonanych, po pierwsze, w dniu 6 listopada 2012 r., a po drugie, w dniu 3 grudnia 2012 r.

2.     Postępowanie administracyjne

11      W dniu 5 października 2011 r. Komisja Europejska notyfikowała Republice Włoskiej swą decyzję o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego na podstawie art. 108 ust. 2 TFUE w przedmiocie szeregu środków przyjętych przez władze włoskie na rzecz spółek dawnej grupy Tirrenia i wezwała zainteresowane strony, w drodze publikacji w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (Dz.U. 2012, C 28, s. 18), do przedstawienia uwag. Owa decyzja dotyczyła jedynie rekompensat z tytułu świadczenia usług publicznych wypłaconych przez państwo włoskie w latach 2009–2011 oraz pomocy potencjalnie przyznanej w ramach prywatyzacji Tirrenii i Saremaru.

12      Po wydaniu tej decyzji Komisja zarejestrowała nowe skargi dotyczące w szczególności pewnych środków przyjętych przez RAS na rzecz Saremaru. W dniu 12 października 2012 r. władze włoskie notyfikowały sporny środek wyrównawczy z uwagi na względy pewności prawa.

13      W dniu 19 grudnia 2012 r. Komisja notyfikowała władzom włoskim swą decyzję o rozszerzeniu formalnego postępowania wyjaśniającego, opublikowaną w Dzienniku Urzędowym z dnia 22 marca 2013 r. (Dz.U. 2013, C 84, s. 58). Komisja uznała bowiem, że wątpliwości, które wyraziła w swej decyzji o wszczęciu postępowania, odnosiły się też do rekompensaty wypłaconej przedsiębiorstwom należącym do dawnej grupy Tirrenia począwszy od stycznia 2012 r., a w szczególności, co się tyczy Saremaru, do spornego środka wyrównawczego, jak również do innych środków finansowania publicznego, które zostały przyznane tej spółce począwszy od tej daty.

14      RAS przedstawił swe uwagi w przedmiocie środków, które przyjął na rzecz Saremaru, w pismach z dnia 13 grudnia 2012 r., 26 lutego, 3 września, 24 października, 13 listopada i 21 listopada 2013 r. Saremar i jego konkurenci również przedstawili uwagi. Podobnie – władze włoskie odpowiedziały na wystosowane przez Komisję żądania udzielenia dodatkowych informacji w pismach z dnia 26 września i z dnia 25 października 2013 r. Wreszcie omawiane środki były przedmiotem wielu spotkań między Komisją, RAS i Saremarem (24 kwietnia 2012 r., 2 maja, 10 lipca i 10 października 2013 r.), jak również między Komisją i wnoszącymi skargę do Komisji (27 lipca i 20 listopada 2012 r. oraz 8 sierpnia 2013 r.).

15      Pismem z dnia 14 marca 2013 r. RAS zwrócił się do Komisji o oddzielenie badania serii środków, które przyjął na rzecz Saremaru, od badania innych środków objętych formalnym postępowaniem wyjaśniającym, jak również o priorytetowe potraktowanie tej serii środków, w szczególności w kontekście zbliżającej się prywatyzacji Saremaru. Po zapoznaniu się z tym wnioskiem w dniu 22 stycznia 2014 r. Komisja wydała decyzję C(2013) 9101 final w sprawie środków pomocy SA.32014 (2011/C), SA.32015 (2011/C) i SA.32016 (2011/C), które RAS wprowadził na rzecz Saremaru (zwaną dalej „zaskarżoną decyzją”).

3.     Zaskarżona decyzja

16      Jak wynika z pkt 15 powyżej, zaskarżona decyzja dotyczy wyłącznie środków przyjętych przez RAS na rzecz Saremaru.

17      Komisja zbadała w zaskarżonej decyzji pięć środków: po pierwsze, sporny środek wyrównawczy; po drugie, finansowanie działalności promocyjnej Saremaru, to znaczy fakt przyznania przez RAS na rzecz Saremaru kwoty 3 mln EUR w celu promowania turystyki na Sardynii; po trzecie, przyznane Saremarowi zezwolenie na zaciągniecie pożyczki w wysokości 3 mln EUR oraz list intencyjny skierowany przez RAS do odnośnej instytucji bankowej; po czwarte, drugi list intencyjny na rzecz Saremaru pozwalający tej spółce na uzyskanie zezwolenia na brak pokrycia na rachunku bankowym w wysokości 5 mln EUR; i wreszcie po piąte, sporne podwyższenie kapitału.

18      Jeśli chodzi o sporny środek wyrównawczy, analiza przeprowadzona przez Komisję w zaskarżonej decyzji składała się z czterech etapów.

19      W pierwszej kolejności Komisja zbadała kwestię, czy sporny środek wyrównawczy stanowił pomoc w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE. Stwierdziwszy w tym względzie, po pierwsze, że ów środek polegał na przeniesieniu zasobów państwowych (pkt 161–165), a po drugie, że był selektywny (pkt 166), Komisja sprawdziła, czy ów środek przysparzał korzyści gospodarczej Saremarowi i zbadała jego zgodność z przesłankami określonymi w wyroku z dnia 24 lipca 2003 r., Altmark Trans i Regierungspräsidium Magdeburg (C‑280/00, EU:C:2003:415) („przesłankami z wyroku Altmark”) (pkt 167–225). Komisja zbadała wpierw sporny środek wyrównawczy w świetle drugiej przesłanki z wyroku Altmark i doszła do wniosku, że owa przesłanka nie została spełniona, w związku z czym ów środek przysparzał korzyści gospodarczej Saremarowi (pkt 173–179). Zbadała ona jednak omawiany środek także w świetle przesłanek pierwszej i trzeciej z wyroku Altmark i uznała, że przesłanki te również nie zostały spełnione (pkt 180–219 i 220–224). Wreszcie Komisja wskazała, że omawiany środek wywierał wpływ na wymianę handlową między państwami członkowskimi i mógł zakłócić konkurencję, w związku z czym stanowił pomoc państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE (pkt 246 i 247).

20      W drugiej kolejności Komisja sprawdziła, czy sporny środek wyrównawczy mógł zostać zakwalifikowany jako pomoc, która jest uznawana za zgodną z rynkiem wewnętrznym i zwolnioną z obowiązku zgłoszenia przewidzianego w art. 108 ust. 3 TFUE w świetle przesłanek określonych w decyzji Komisji 2012/21/UE z dnia 20 grudnia 2011 r. w sprawie stosowania art. 106 ust. 2 TFUE do pomocy państwa w formie rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych, przyznawanej przedsiębiorstwom zobowiązanym do wykonywania usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym (Dz.U. 2012, L 7, s. 3, zwanej dalej „decyzją UOIG z 2011 r.”), która wprowadza w życie odstępstwo przewidziane w art. 106 ust. 2 TFUE. Komisja doszła do wniosku, że nie miało to miejsca w tym przypadku (pkt 255–260 zaskarżonej decyzji).

21      W trzeciej kolejności Komisja uznała, że Saremar spełniał przesłanki pozwalające na uznanie go za zagrożone przedsiębiorstwo w rozumieniu komunikatu Komisji z dnia 1 października 2004 r. zatytułowanego „Wytyczne wspólnotowe dotyczące pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych przedsiębiorstw” (Dz.U. 2004, C 244, s. 2, zwanego dalej „wytycznymi dotyczącymi pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji”). Komisja uznała więc, że zgodnie z pkt 9 komunikatu Komisji z dnia 11 stycznia 2012 r. zatytułowanego „Zasady ramowe Unii Europejskiej dotyczące pomocy państwa w formie rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych” (Dz.U. 2012, C 8, s. 15, zwanego dalej „zasadami ramowymi UOIG z 2011 r.”) zgodność spornego środka wyrównawczego z rynkiem wewnętrznym powinna zostać oceniona w świetle tych samych wytycznych i art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE. Jednakże Komisja wskazała, że przesłanki określone w tych wytycznych nie zostały spełnione w niniejszej sprawie. Uznała na tej podstawie, iż ów środek stanowił pomoc niezgodną z rynkiem wewnętrznym (pkt 261–280 zaskarżonej decyzji).

22      W czwartej kolejności Komisja zbadała jednak pomocniczo, na wypadek gdyby Saremar nie stanowił zagrożonego przedsiębiorstwa, czy sporny środek wyrównawczy mógł zostać uznany za pomoc zgodną z rynkiem wewnętrznym w świetle przesłanek określonych w zasadach ramowych UOIG. Bazując w szczególności na ustaleniach poczynionych już w ramach stosowania przesłanek z wyroku Altmark oraz decyzji UOIG z 2011 r., Komisja uznała, że nie miało to miejsca w tym przypadku (pkt 282–296 zaskarżonej decyzji).

23      Jeśli chodzi o sporne podwyższenie kapitału, Komisja uznała, że przesłanki pozwalające na uznanie tego środka za pomoc państwa zostały spełnione (pkt 161–166 i 235–247). W szczególności stwierdziła ona, że jeśli chodzi o przesłankę dotyczącą istnienia korzyści gospodarczej, owo podwyższenie kapitału nie spełniało kryterium inwestora prywatnego działającego w warunkach gospodarki rynkowej (pkt 235–245). Następnie Komisja uznała, że wspomniane podwyższenie kapitału nie spełniało kryteriów przewidzianych w wytycznych dotyczących pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji, w związku z czym nie mogło stanowić pomocy zgodnej z rynkiem wewnętrznym na podstawie art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE (pkt 297–299).

24      Zgodnie z art. 1 ust. 1 zaskarżonej decyzji pomoc państwa przyznana Saremarowi, po pierwsze, w formie spornego środka wyrównawczego, a po drugie, w formie spornego podwyższenia kapitału, jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym i została udzielona przez władze włoskie w sposób sprzeczny z prawem, z naruszeniem art. 108 ust. 3 TFUE. Zgodnie z art. 1 ust. 2 tej decyzji finansowanie działalności promocyjnej oraz wystawienie listów intencyjnych, o których mowa w pkt 17 powyżej, nie stanowią pomocy państwa przyznanej Saremarowi. Artykuł 2 ust. 1 rzeczonej decyzji nakazuje odzyskanie pomocy niezgodnej z rynkiem wewnętrznym, o której mowa w jej art. 1 ust. 1.

25      Przedmiotem niniejszej skargi jest wyłącznie ta część zaskarżonej decyzji, która odnosi się do spornego środka wyrównawczego oraz do spornego podwyższenia kapitału. Ponadto ta sama część rzeczonej decyzji jest również przedmiotem wniesionej przez Saremar skargi, której dotyczy wydany w dniu dzisiejszym wyrok Saremar/Komisja (T‑220/14).

 Postępowanie i żądania stron

26      Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 2 kwietnia 2014 r. RAS wniósł niniejszą skargę.

27      W dniu 8 lipca 2014 r. Komisja przedstawiła odpowiedź na skargę.

28      Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 21 lipca 2014 r. CIN wniosła o dopuszczenie jej do sprawy w charakterze interwenienta popierającego żądania Komisji. Pismami z dnia 10 września 2014 r. RAS i Komisja złożyły, każde w swoim zakresie, wniosek o zachowanie poufności w odniesieniu do CIN i przekazały w tym celu jawną wersję odnośnych dokumentów. Postanowieniem prezesa ósmej izby z dnia 10 października 2014 r. wniosek CIN o dopuszczenie jej do sprawy w charakterze interwenienta został przyjęty. Z uwagi na brak sprzeciwu wnioski RAS i Komisji o zachowanie poufności zostały uwzględnione.

29      Replika i duplika zostały złożone w sekretariacie Sądu odpowiednio w dniach 26 września i 10 listopada 2014 r.

30      CIN złożyła uwagi interwenienta w sekretariacie Sądu w dniu 16 grudnia 2014 r. Komisja i RAS przedstawiły swoje uwagi w przedmiocie tego pisma odpowiednio w dniach 12 lutego i 2 marca 2015 r.

31      Pismem wysłanym w dniu 15 kwietnia 2016 r. przez sekretariat Sądu strony zostały powiadomione o decyzji prezesa Sądu w sprawie wyznaczenia, ze względu na przeszkodę w wykonywaniu obowiązków odnoszącą się do jednego z sędziów w składzie orzekającym, innego sędziego w celu zastąpienia sędziego, do którego odnosi się przeszkoda w wykonywaniu obowiązków, zgodnie z art. 17 § 2 regulaminu postępowania przed Sądem.

32      Pismem wysłanym przez sekretariat Sądu w dniu 21 kwietnia 2016 r. główne strony postępowania zostały wezwane do przedstawienia uwag w kwestii ewentualnego połączenia niniejszej sprawy i sprawy T‑220/14, Saremar/Komisja (zob. pkt 25 powyżej) na potrzeby rozprawy i, stosownie do okoliczności, na potrzeby wydania orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie. Pismami wysłanymi odpowiednio w dniu 28 kwietnia i 10 maja 2016 r. Komisja z jednej strony i RAS z drugiej strony poinformowały o braku uwag w przedmiocie tego połączenia. Komisja wniosła o to, by w razie takiego połączenia jedynie jawna wersja pism procesowych w niniejszej sprawie została przekazana interwenientom w sprawie T‑220/14. RAS wniósł natomiast o to, by w takim przypadku interwenientom w sprawie T‑220/14 przekazano jawną wersję załączników do skargi, która jest identyczna ze skargą złożoną w dniu 11 czerwca 2015 r. przez Saremar w sprawie T‑220/14, po wydaniu postanowienia z dnia 7 maja 2015 r., Saremar/Komisja (T‑220/14, niepublikowane, EU:T:2015:320).

33      Postanowieniem prezesa ósmej izby z dnia 22 czerwca 2016 r. niniejsza sprawa oraz sprawa T‑220/14 zostały połączone do celów ustnego etapu postępowania. Na wniosek sędziego sprawozdawcy Sąd postanowił o otwarciu ustnego etapu postępowania i w ramach środka organizacji postępowania wezwał w szczególności RAS i Saremar do przekazania Sądowi na piśmie aktualnej informacji dotyczącej sytuacji ekonomicznej i finansowej Saremaru, a w szczególności do poinformowania go o tym, czy Saremar został objęty prewencyjnym postępowaniem układowym, jak również, jeśli miało to miejsce –o przebiegu tego postępowania. RAS i Saremar udzieliły odpowiedzi w dniu 11 lipca 2016 r.

34      Pismem z dnia 30 czerwca 2016 r. spółka Grandi Navi Veloci, interwenient w sprawie T‑220/14, poinformowała Sąd o wycofaniu swojej interwencji. Postanowieniem z dnia 19 lipca 2016 r. interwenient ten został wykreślony ze spraw połączonych T‑219/14 i T‑220/14.

35      Na rozprawie w dniu 20 lipca 2016 r. wysłuchano wystąpień stron i ich odpowiedzi na pytania Sądu. W toku tej rozprawy dyskusja między stronami dotyczyła w szczególności kwestii zachowania interesu prawnego przez RAS z jednej strony i przez Saremar z drugiej strony, w kontekście postawienia tej spółki w stan likwidacji. Sąd wezwał strony do przedstawienia na piśmie ich stanowiska dotyczącego tej kwestii i do przekazania pewnej liczby odnośnych dokumentów. W dniu 29 lipca 2016 r. strony przedstawiły swe uwagi i przekazały dokumenty objęte żądaniem Sądu. Ustny etap postępowania został zamknięty postanowieniem z dnia 7 września 2016 r.

36      RAS wnosi do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności „w całości lub w części” zaskarżonej decyzji, w zakresie, w jakim Komisja uznała sporny środek wyrównawczy i sporne podwyższenie kapitału za pomoc państwa, oraz w zakresie, w jakim Komisja stwierdziła, że owe środki były niezgodne z rynkiem wewnętrznym i nakazała ich odzyskanie;

–        stwierdzenie na podstawie art. 277 TFUE, że art. 4 lit. f) decyzji UOIG z 2011 r. oraz pkt 9 zasad ramowych UOIG z 2011 r. są niezgodne z prawem i nie znajdują zastosowania;

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania.

37      RAS wnosi ponadto do Sądu o zarządzenie środków organizacji postępowania i środków dowodowych w rozumieniu art. 64–66 regulaminu postępowania przed Sądem z dnia 2 maja 1991 r. mających na celu przesłuchanie Komisji i zażądanie, by przekazała pewne dokumenty dotyczące kwestii podniesionych w ramach części pierwszej i drugiej zarzutu pierwszego.

38      Komisja wnosi do Sądu o:

–        oddalenie skargi;

–        obciążenie RAS kosztami postępowania.

39      CIN wnosi do Sądu o:

–        oddalenie skargi;

–        obciążenie skarżącego kosztami, w tym kosztami powstałymi w związku z jej interwencją.

 Co do prawa

1.     W przedmiocie legitymacji procesowej i interesu prawnego

40      Komisja stwierdziła podczas rozprawy oraz w swym piśmie z dnia 29 lipca 2016 r., że ze względu na toczące się postępowanie likwidacyjne dotyczące Saremaru interes prawny RAS wygasł w toku niniejszego postępowania. Podnosi ona w tym względzie, że RAS nie ma żadnego zamiaru utrzymać działalności gospodarczej Saremaru. Opiera się ona w tym zakresie na uwagach RAS przedstawionych w ramach sprawy T‑506/14, Grandi Navi Veloci/Komisja, gdzie RAS przyznał w dorozumiany sposób, iż w razie stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji wstrzymanie likwidacji Saremaru nie byłoby możliwe i przedsiębiorstwo to nie mogłoby podjąć na nowo działalności gospodarczej. Komisja powołuje się też na oświadczenie przewodniczącego RAS, zawarte w uzasadnieniu delibera n. 24/23 (uchwały regionalnej nr 24/23) z dnia 22 kwietnia 2016 r. załączonej do jej uwag z dnia 29 lipca 2016 r., zgodnie z którym „interes administracji regionalnej w utrzymaniu działalności Saremaru ustał”. Ponadto zdaniem Komisji RAS, jako wierzyciel Saremaru z tytułu wypłaconej pomocy, nie ma interesu w tym, by kwota tej pomocy została wyłączona z pasywów przedsiębiorstwa. Wreszcie interes RAS w tym, by Sąd stwierdził w wyroku, że ów region nie przyznał w niniejszej sprawie pomocy państwa niezgodnej z rynkiem wewnętrznym, ma charakter abstrakcyjny i hipotetyczny z uwagi na brak konkretnej skuteczności takiego stwierdzenia. Komisja podnosi w szczególności, że w świetle wyroku Corte costituzionale (trybunału konstytucyjnego, Włochy) z dnia 16 lipca 2013 r. RAS nie może uzyskać żadnej korzyści „politycznej” z faktu stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji, ponieważ nie jest właściwy do przyjęcia spornych środków. Konkludując, Komisja wskazuje, że taki brak interesu prawnego powinien skłonić Sąd do umorzenia postępowania w niniejszej sprawie.

41      W odpowiedzi na te argumenty RAS twierdzi natomiast, że jego interes prawny istnieje w dalszym ciągu, ze względu, po pierwsze, na jego status władzy publicznej, a po drugie, na jego status wyłącznego akcjonariusza Saremaru. Zdaniem RAS wybory, jakich dokonał w charakterze władzy publicznej w celu zapewnienia ciągłości terytorialnej między Sardynią a kontynentem, zostały zakwestionowane w zaskarżonej decyzji, w której Komisja podważa istnienie zapotrzebowania na usługę publiczną i konieczność wypełniania zobowiązań z zakresu usług publicznych. Z tego względu RAS uważa, że posiada konkretny i aktualny interes w tym, by zgodność jego decyzji z prawem została potwierdzona w wyniku stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji. Ponadto RAS podnosi, że w razie stwierdzenia nieważności tej decyzji pasywa w ramach postępowania układowego zostałyby zmniejszone w istotny sposób, co pozwoliłoby na pełne zaspokojenie wierzycieli i na wypłatę na jego rzecz nadwyżki pozostałej po likwidacji.

42      W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że Komisja kwestionuje wyraźnie fakt, iż Sąd powinien orzec w przedmiocie niniejszej skargi, z uwagi na ustanie w toku postępowania interesu prawnego skarżącego, aczkolwiek nie podważa ona dopuszczalności tej skargi. Jednakże argument Komisji, że na podstawie prawa krajowego RAS nie był właściwy do przyjęcia spornych środków, odnosi się zarówno do kwestii istnienia legitymacji procesowej skarżącego, jak i do kwestii jego interesu prawnego na etapie wniesienia tej skargi. Otóż chodzi tu o dwie kumulatywne przesłanki dopuszczalności skargi (zob. wyrok z dnia 17 września 2015 r., Mory i in./Komisja, C‑33/14 P, EU:C:2015:609, pkt 62 i przytoczone tam orzecznictwo), które Sąd ma obowiązek w każdym wypadku zbadać z urzędu (zob. postanowienia: z dnia 24 marca 2011 r., Internationaler Hilfsfonds/Komisja, T‑36/10, EU:T:2011:124, pkt 45 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 4 maja 2012 r., UPS Europe i United Parcel Service Deutschland/Komisja, T‑344/10, niepublikowane, EU:T:2012:216, pkt 31 i przytoczone tam orzecznictwo).

43      Z art. 263 TFUE wynika w tym względzie, że istnieje wyraźne rozróżnienie między prawem do wniesienia skargi o stwierdzenie nieważności przysługującym instytucjom Unii i państwom członkowskim, o którym mowa w akapicie drugim tego artykułu, i takim prawem przysługującym osobom fizycznym i prawnym, o którym mowa w jego akapicie czwartym. Otóż zgodnie z orzecznictwem w przypadku instytucji Unii i państw członkowskich skorzystanie z prawa do wniesienia tej skargi jest uzależnione wyłącznie od tego, czy akt, którego stwierdzenia nieważności się żąda, jest aktem zaskarżalnym, a nie od uzasadnienia legitymacji procesowej tych władz ani od uzasadnienia ich interesu prawnego (zob. podobnie wyroki: z dnia 8 września 2011 r., Komisja/Niderlandy, C‑279/08 P, EU:C:2011:551, pkt 35–42; z dnia 20 września 2012 r., Francja/Komisja, T‑154/10, EU:T:2012:452, pkt 37, 38).

44      Natomiast prawo osób fizycznych i prawnych do wniesienia skargi o stwierdzenie nieważności, o którym mowa w art. 263 akapit czwarty TFUE, jest uzależnione, po pierwsze, od tego, czy uznaje się istnienie legitymacji czynnej tych osób, to znaczy – zgodnie z brzmieniem owego przepisu – od tego, czy ich skarga zostaje wniesiona na akt, którego są one adresatami, lub na akt, który dotyczy ich bezpośrednio i indywidualnie, albo też czy ich skarga zostaje wniesiona na akt regulacyjny, który dotyczy ich bezpośrednio i nie wymaga środków wykonawczych (zob. wyrok z dnia 17 września 2015 r., Mory i in./Komisja, C‑33/14 P, EU:C:2015:609, pkt 59 i przytoczone tam orzecznictwo).

45      Po drugie, owo prawo przysługujące osobom fizycznym i prawnym jest uzależnione od istnienia interesu prawnego na etapie wniesienia skargi, który stanowi przesłankę dopuszczalności odrębną od legitymacji procesowej. Tak samo jak przedmiot skargi ów interes prawny musi istnieć aż do chwili wydania orzeczenia sądowego, pod rygorem umorzenia postępowania (zob. wyrok z dnia 17 września 2015 r., Mory i in./Komisja, C‑33/14 P, EU:C:2015:609, pkt 57, 62 i przytoczone tam orzecznictwo). Taki interes prawny zakłada, że stwierdzenie nieważności zaskarżonego aktu może samo w sobie wywołać skutki prawne i że w wyniku skargi strona skarżąca będzie mogła uzyskać jakąś korzyść (wyroki: z dnia 7 czerwca 2007 r., Wunenburger/Komisja, C‑362/05 P, EU:C:2007:322, pkt 42; z dnia 17 września 2015 r., Mory i in./Komisja, C‑33/14 P, EU:C:2015:609, pkt 55). Ponadto interes prawny strony skarżącej powinien być rzeczywisty i aktualny oraz nie może dotyczyć sytuacji przyszłej i hipotetycznej (zob. wyrok z dnia 17 września 2015 r., Mory i in./Komisja, C‑33/14 P, EU:C:2015:609, pkt 56 i przytoczone tam orzecznictwo).

46      W szczególności przesłanki przypomniane w pkt 44 i 45 mają zastosowanie do skargi o stwierdzenie nieważności wniesionej przez jednostkę podziału terytorialnego państwa członkowskiego, która to skarga może być złożona na podstawie art. 263 akapit czwarty TFUE, jeśli prawo krajowe danego państwa członkowskiego przyznaje tej jednostce osobowość prawną (zob. podobnie wyrok z dnia 10 września 2009 r., Komisja/Ente per le Ville Vesuviane i Ente per le Ville Vesuviane/Komisja, C‑445/07 P i C‑455/07 P, EU:C:2009:529, pkt 42 i przytoczone tam orzecznictwo).

47      Przede wszystkim, co się tyczy legitymacji procesowej, z orzecznictwa dotyczącego pomocy państwa wynika, że gdy chodzi o jednostkę podziału terytorialnego państwa członkowskiego będącego adresatem decyzji Komisji, która wydaje rozstrzygniecie w przedmiocie zgodności z rynkiem wewnętrznym i z prawem pomocy wdrożonej przez to państwo, w pewnych okolicznościach można uznać, że owa decyzja dotyczy tej jednostki bezpośrednio i indywidualnie. Po pierwsze, trzeba uznać, że zaskarżona decyzja dotyczy owej jednostki bezpośrednio, gdy decyzja ta może mieć bezpośredni wpływ na akty przyznające sporną pomoc, które owa jednostka wydała, jak również na jej obowiązki w zakresie odzyskania tej pomocy, przy czym władze krajowe, którym notyfikowano zaskarżoną decyzję, nie mają uprawnień dyskrecjonalnych w tym względzie. Po drugie, należy uznać, że zaskarżona decyzja dotyczy owej jednostki indywidualnie, jeśli jest ona autorem aktu lub aktów wskazanych w zaskarżonej decyzji i jeśli decyzja ta uniemożliwia jej wykonywanie kompetencji własnych według własnego uznania, tak że jej interes w zaskarżeniu tej decyzji jest w konsekwencji odrębny od interesu danego państwa członkowskiego (zob. podobnie i analogicznie wyroki: z dnia 15 czerwca 1999 r., Regione Autonoma Friuli–Venezia Giulia/Komisja, T‑288/97, EU:T:1999:125, pkt 30–34; z dnia 9 września 2014 r., Hansestadt Lübeck/Komisja, T‑461/12, niepublikowany, EU:T:2014:758, pkt 34).

48      Jeśli chodzi w niniejszej sprawie, po pierwsze, o bezpośrednie oddziaływanie na interesy RAS, z żadnego dokumentu w aktach sprawy nie wynika, że państwo włoskie, któremu notyfikowano zaskarżoną decyzję, skorzystało z przysługujących mu uprawnień dyskrecjonalnych w chwili przekazania tej decyzji skarżącemu. Z tego względu owa decyzja może oddziaływać bezpośrednio na prawa i obowiązki RAS, jeśli chodzi o sporną pomoc. Po drugie, co się tyczy indywidualnego oddziaływania na te interesy, należy zaznaczyć, że jak wynika z uchwał regionalnych i z ustawy regionalnej nr 15 z 2012 r., o których mowa w pkt 6–10 powyżej, RAS przyznał sporną pomoc z własnej inicjatywy i w ramach kompetencji własnych, działając zarówno w charakterze władzy regionalnej czuwającej nad ochroną interesów społeczno-gospodarczych na obszarze Sardynii, jak i w charakterze władzy publicznej, która sprawuje funkcję finansowego i ekonomicznego zarządzania Saremarem, w szczególności w celu jego prywatyzacji. Poza tym z dokumentów zawartych w aktach sprawy nie wynika, że państwo włoskie interweniowało w ramach przyznania tej pomocy lub że ma uprawnienie do określenia interesów RAS w tym względzie. W konsekwencji zaskarżona decyzja dotyczy RAS bezpośrednio i indywidualnie, w związku z czym RAS posiada czynną legitymację procesową do zaskarżenia tej decyzji.

49      Jak jednak wynika z pkt 45 powyżej, okoliczności te wystarczą wprawdzie, by wykazać legitymację procesową po stronie RAS, lecz nie dowodzą one koniecznie jego interesu prawnego (zob. podobnie i analogicznie wyrok z dnia 17 września 2015 r., Mory i in./Komisja, C‑33/14 P, EU:C:2015:609, pkt 62). Jest bowiem ponadto konieczne, by stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji mogło samo w sobie wywołać skutki prawne dla RAS oraz by w wyniku skargi RAS mógł uzyskać jakąś korzyść.

50      Wystarczy zaznaczyć w tym względzie, że w dniu złożenia skargi zaskarżona decyzja była niekorzystna dla RAS, ponieważ Komisja uznała sporną pomoc za niezgodną z prawem i z rynkiem wewnętrznym oraz nakazała jej odzyskanie. Tak więc w tym dniu RAS mógł uzyskać korzyść z faktu stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji. Otóż w wyniku stwierdzenia jej nieważności skutki prawne tej decyzji w zakresie ważności aktów RAS przyznających sporną pomoc i w zakresie obowiązków spoczywających na RAS na ich podstawie, to znaczy zakazu wykonania tych aktów oraz obowiązku odzyskania omawianej pomocy, automatycznie przestałyby ciążyć na RAS, a jego sytuacja prawna uległaby automatycznie zmianie (zob. podobnie i analogicznie wyrok z dnia 4 marca 2009 r., Tirrenia di Navigazione i in./Komisja, T‑265/04, T‑292/04 i T‑504/04, niepublikowany, EU:T:2009:48, pkt 69, 70).

51      Jak zostało wskazane w pkt 40 powyżej, prawdą jest, że Komisja uważa, iż RAS nie może uzyskać żadnej korzyści „politycznej” z faktu stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji, ponieważ nie był on właściwy do przyjęcia środków będących przedmiotem tej decyzji. Komisja uważa bowiem, że w wyroku z dnia 16 lipca 2013 r. Corte costituzionale rozstrzygnął na korzyść państwa włoskiego kwestię, jaki organ był właściwy, by określić zobowiązania z zakresu usług publicznych na trasach między Sardynią a kontynentem. Stanowisko Komisji sprowadza się więc w istocie do twierdzenia, że w świetle tego wyroku Corte costituzionale jedynie państwo włoskie było właściwe w zakresie wprowadzenia publicznej usługi żeglugi morskiej ustanowionej przez RAS w 2011 r. i w 2012 r. oraz do przyjęcia odnośnego spornego środka wyrównawczego.

52      Jednakże, po pierwsze, należy podkreślić, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem nie jest zadaniem instytucji Unii, a w szczególności sądów Unii, zajęcie stanowiska w przedmiocie podziału kompetencji dokonanego w przepisach instytucjonalnych prawa wewnętrznego między różne podmioty krajowe oraz w przedmiocie spoczywających na nich odpowiednio obowiązków (postanowienie z dnia 21 marca 1997 r., Région wallonne/Komisja, C‑95/97, EU:C:1997:184, pkt 7; wyrok z dnia 15 czerwca 1999 r., Regione Autonoma Friuli-Venezia Giulia/Komisja, T‑288/97, EU:T:1999:125, pkt 48).

53      Po drugie, należy stwierdzić w każdym wypadku, że argument Komisji nie podważa w ogóle rozważań przedstawionych w pkt 47–50 powyżej, dotyczących legitymacji procesowej skarżącego i jego interesu prawnego. Jeśli chodzi o legitymację procesową, jak wskazano w pkt 48 powyżej, Sąd może jedynie stwierdzić, że RAS wypłacił sporną pomoc z własnej inicjatywy, korzystając z własnych uprawnień, i że państwo włoskie nie interweniowało w tym względzie, tak że interes RAS w podważeniu zaskarżonej decyzji jest odrębny od interesu państwa włoskiego. W konsekwencji Sąd nie musi dokonywać wykładni wyroku Corte costituzionale z dnia 16 lipca 2013 r., aby sprawdzić, czy w odniesieniu do spornego środka wyrównawczego RAS dysponował faktycznie, jak sam twierdzi, uprawnieniem do wprowadzenia swej własnej usługi w zakresie żeglugi morskiej między Sardynią a półwyspem włoskim celem zapewnienia ciągłości terytorialnej. Co się tyczy interesu prawnego, z pkt 50 powyżej wynika, że zaskarżona decyzja jest niekorzystna dla skarżącego, w związku z czym może on uzyskać korzyść prawną z faktu stwierdzenia jej nieważności. Okoliczność, że nie może on osiągnąć korzyści „politycznej” z powodów przedstawionych przez Komisję, jest zatem bez znaczenia. Ponadto Komisja nie twierdzi, że wspomniany powyżej wyrok Corte costituzionale podważa uprawnienie RAS do przyznania spornego podwyższenia kapitału.

54      W drugiej kolejności należy sprawdzić, czy – jak twierdzi Komisja – interes prawny RAS ustał w toku postępowania wskutek postawienia Saremaru w stan likwidacji.

55      Z wyjaśnień i dokumentów przekazanych Sądowi przez strony w dniach 11 i 29 lipca 2016 r. wynika w tym względzie, że z uwagi na niemożność zwrócenia części spornej pomocy, która została już wypłacona, Saremar wniósł o objęcie go prewencyjnym postępowaniem układowym celem jego likwidacji, a układ prewencyjny został zatwierdzony przez Tribunale di Cagliari (sąd w Cagliari, Włochy) w dniu 22 lipca 2015 r. Układ ten przewiduje zaspokojenie wierzycieli Saremaru w drodze sprzedaży i upłynnienia całego jego majątku. Flota Saremaru została zbyta w dniu 30 grudnia 2015 r., zaś spółka ta zaprzestała wszelkiej działalności w dniu 31 marca 2016 r., podczas gdy w dniu 18 marca 2016 r. RAS przyznał koncesję na obsługę połączenia między Sardynią a małymi wyspami sardyńskimi innej spółce. Poza tym w odpowiedzi z dnia 11 lipca 2016 r. RAS wskazał, że Saremar znajdował się na zaawansowanym etapie postępowania likwidacyjnego w ramach prewencyjnego postępowania układowego, ponieważ wszyscy wierzyciele uprzywilejowani zostali zaspokojeni, a w kolejnych miesiącach przewidziany był pierwszy istotny podział majątku między wierzycieli nieuprzywilejowanych.

56      Należy jednak stwierdzić, że bez względu na postawienie Saremaru w stan likwidacji interes RAS nie ustał.

57      Trzeba bowiem zaznaczyć, po pierwsze, że zaskarżona decyzja nie została uchylona ani cofnięta, tak że niniejsza skarga zachowuje swój przedmiot (zob. podobnie wyrok z dnia 7 czerwca 2007 r., Wunenburger/Komisja, C‑362/05 P, EU:C:2007:322, pkt 48).

58      Po drugie, zaskarżona decyzja w dalszym ciągu wywołuje względem RAS skutki prawne, które nie utraciły swej ważności jedynie z uwagi na postawienie Saremaru w stan likwidacji. Komisja nie kwestionuje w tym względzie tego, że – jak RAS i Saremar wyjaśniły podczas rozprawy – postawienie Saremaru w stan likwidacji nie doprowadziło do zaprzestania istnienia tej spółki, co będzie mogło nastąpić dopiero po zakończeniu tego postępowania likwidacyjnego. Jednakże zakładając nawet, że w wyniku zaprzestania istnienia Saremaru obowiązki wynikające z zaskarżonej decyzji przestałyby mieć konkretną treść dla RAS, nie ma to miejsca w żadnym razie na etapie postawienia tego przedsiębiorstwa w stan likwidacji. Należy dodać, że Sąd nie został poinformowany do chwili obecnej o tym, że postępowanie likwidacyjne Saremaru zostało zakończone.

59      Tak więc z uwagi na tę decyzję RAS w dalszym ciągu nie ma prawa wypłacić Saremarowi części spornego podwyższenia kapitału, którego ów podmiot władzy publicznej nie dokonał w związku ze zgłoszeniem tej operacji do Komisji, jak wynika z protokołu zgromadzenia akcjonariuszy Saremaru z dnia 11 lipca 2012 r., załączonego do skargi.

60      Ponadto jeśli chodzi o część spornej pomocy, która została już wypłacona Saremarowi przez RAS, z utrwalonego orzecznictwa wynika, że sam fakt, iż przedsiębiorstwo jest objęte postępowaniem upadłościowym, w szczególności wówczas gdy owo postępowanie prowadzi do likwidacji przedsiębiorstwa, nie wyłącza zasady odzyskania pomocy. W takim bowiem przypadku przywrócenie wcześniejszej sytuacji i wyeliminowanie zakłócenia konkurencji wynikłego z bezprawnie wypłaconej pomocy mogą co do zasady zostać zrealizowane poprzez dodanie zobowiązania do zwrotu tej pomocy do pasywów przedsiębiorstwa znajdującego się w stanie likwidacji (zob. wyrok z dnia 1 lipca 2009 r., KG Holding i in./Komisja, od T‑81/07 do T‑83/07, EU:T:2009:237, pkt 192, 193 i przytoczone tam orzecznictwo). Tak więc RAS ma przynajmniej obowiązek czuwania nad tym, by wierzytelności, jakie posiada względem Saremaru z tytułu wypłaconej już części spornej pomocy, zostały dodane do pasywów tej spółki.

61      W tych okolicznościach, zważywszy, że nie zachodzi potrzeba zbadania argumentów RAS, należy zaznaczyć, iż postawienie Saremaru w stan likwidacji nie podważa ustalenia poczynionego w pkt 50 powyżej, zgodnie z którym stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji mogłoby przysporzyć korzyści skarżącemu, ponieważ obowiązki wynikające z tej decyzji automatycznie przestałyby wówczas spoczywać na nim, a jego sytuacja prawna uległaby bezwzględnie zmianie.

62      Argumenty Komisji nie są w stanie podważyć tego wniosku.

63      Po pierwsze, z rozważań tych jasno wynika, że kwestia, czy Saremar może kontynuować działalność gospodarczą, a zatem czy RAS ma interes w kontynuowaniu tej działalności, nie ma wpływu na dalsze istnienie interesu prawnego skarżącego. Z pkt 57–60 powyżej wynika bowiem, że znaczenie w tym względzie ma z jednej strony to, by zaskarżona decyzja zachowała przedmiot, a z drugiej strony to, by w dalszym ciągu wywoływała skutki prawne w stosunku do RAS i decyzji, które RAS wydał jako podmiot władzy publicznej. Z tego względu oświadczenia RAS w kontekście sprawy T‑506/14, Grandi Navi Veloci/Komisja oraz oświadczenia przewodniczącego RAS, powtórzone w uzasadnieniu uchwały regionalnej nr 24/23 (zob. pkt 40 powyżej), na które Komisja powołuje się, nie mają znaczenia w niniejszej sprawie. Poza tym, wbrew twierdzeniom Komisji, RAS, podtrzymując niniejszą skargę pomimo tych oświadczeń, nie narusza zasady, zgodnie z którą nikt nie może kwestionować tego, co wcześniej przyznał (nemo potest venire contra factum proprium).

64      Po drugie, jak wynika z pkt 47–61 powyżej, RAS ma prawo wnieść niniejszą skargę w charakterze władzy publicznej przyznającej sporną pomoc, a nie w charakterze wierzyciela Saremaru. W konsekwencji nie ma znaczenia okoliczność, że RAS nie ma interesu w stwierdzeniu nieważności zaskarżonej decyzji jako wierzyciel Saremaru ze względu na fakt postawienia tego przedsiębiorstwa w stan likwidacji.

65      Wreszcie z powodów wskazanych w pkt 52 i 53 powyżej argument Komisji oparty na rzekomym braku właściwości RAS do przyznania spornego środka wyrównawczego nie może zostać uwzględniony.

66      Z całości powyższych rozważań wynika, że RAS zachowuje interes prawny w ramach niniejszej skargi, w związku z czym należy wydać rozstrzygnięcie.

2.     Co do istoty

67      Skarga składa się z dwóch części, przy czym część pierwsza zmierza do stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim Komisja stwierdziła, że sporny środek wyrównawczy jest niezgodny z rynkiem wewnętrznym i został wdrożony niezgodnie z prawem, zaś część druga zmierza do stwierdzenia nieważności tej decyzji w zakresie, w jakim Komisja uznała, że sporne podwyższenie kapitału było niezgodne z rynkiem wewnętrznym i z prawem.

 W przedmiocie pierwszej części skargi, dotyczącej części zaskarżonej decyzji odnoszącej się do spornego środka wyrównawczego

68      W odniesieniu do części zaskarżonej decyzji dotyczącej spornego środka wyrównawczego skarżący podnosi formalnie pięć zarzutów, opartych w istocie na naruszeniach prawa i oczywistych błędach w ocenie. Zarzut pierwszy dotyczy określenia zobowiązań z zakresu usług publicznych nałożonych na Saremar, zarzut drugi – stosowania przesłanek z wyroku Altmark, zarzut trzeci – stosowania decyzji Komisji 2005/842/WE z dnia 28 listopada 2005 r. w sprawie stosowania art. [106 ust. 2 TFUE] do pomocy państwa w formie rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych, przyznawanej przedsiębiorstwom zobowiązanym do zarządzania usługami świadczonymi w ogólnym interesie gospodarczym (Dz.U. 2005, L 312, s. 67, zwanej dalej „decyzją UOIG z 2005 r.”) oraz decyzji UOIG z 2011 r., zarzut czwarty – uznania Saremaru za zagrożone przedsiębiorstwo, zaś zarzut piąty – stosowania zasad ramowych UOIG z 2011 r.

69      Należy zaznaczyć w tym względzie, że owe zarzuty odnoszą się w istocie do legalności zaskarżonej decyzji co do istoty. Jednakże w ramach tych zarzutów RAS podnosi też, że zaskarżona decyzje jest wadliwa z powodu braku uzasadnienia. Podobnie, w ramach zarzutu czwartego, RAS wskazuje na naruszenie jego prawa do obrony, wynikające z tego, że kwestia, czy Saremar był zagrożonym przedsiębiorstwem, nie została rozpatrzona w toku postępowania administracyjnego. W konsekwencji należy uznać, że tak naprawdę RAS podnosi w tym względzie zarzut szósty, który jest odrębny od wymienionych powyżej zarzutów merytorycznych, opiera się na naruszeniu istotnych wymogów proceduralnych i zawiera dwie części, dotyczące, po pierwsze, naruszenia obowiązku uzasadnienia, a po drugie, naruszenia prawa do obrony. Zarzut ten należy zbadać oddzielnie (zob. podobnie wyrok z dnia 5 grudnia 2013 r., Komisja/Edison, C446/11 P, niepublikowany, EU:C:2013:798, pkt 20 i przytoczone tam orzecznictwo).

70      Sąd uważa, że w pierwszej kolejności należy zbadać zarzut szósty, następnie, w drugiej kolejności, zarzuty od drugiego do piątego, a w trzeciej kolejności zarzut pierwszy.

 W przedmiocie zarzutu szóstego, opartego na naruszeniu istotnych wymogów proceduralnych

–       W przedmiocie części pierwszej, dotyczącej naruszenia obowiązku uzasadnienia zaskarżonej decyzji

71      Na poparcie pierwszej części zarzutu szóstego RAS podnosi w istocie pięć zastrzeżeń. Przede wszystkim należy zbadać łącznie dwa pierwsze zastrzeżenia.

72      Zastrzeżenie pierwsze dotyczy tego, że określenie w zaskarżonej decyzji zobowiązań z zakresu usług publicznych nałożonych na Saremar jest niedostatecznie uzasadnione. Zastrzeżenie drugie opiera się na tym, że Komisja nie uzasadniła swej decyzji o nieuwzględnieniu dowodów przekazanych przez RAS w celu wykazania konieczności istnienia zobowiązań z zakresu usług publicznych nałożonych na Saremar oraz wystarczająco jasnego sposobu ich określenia.

73      Należy zaznaczyć w tym względzie, że te dwa zastrzeżenia odnoszą się do uzasadnienia części zaskarżonej decyzji dotyczącej badania spornego środka wyrównawczego w świetle pierwszej przesłanki z wyroku Altmark. Tymczasem jak zostanie wyjaśnione w pkt 123–132 poniżej, ta część zaskarżonej decyzji nie była niezbędna, by pozwolić Komisji na stwierdzenie, że ów środek wyrównawczy nie odpowiadał przesłankom z wyroku Altmark, ponieważ mogła ona słusznie stwierdzić, iż druga z tych przesłanek nie została spełniona. W konsekwencji błędy popełnione podobno przez Komisję w ramach stosowania pierwszej przesłanki z wyroku Altmark nie mają wpływu na zgodność zaskarżonej decyzji z prawem. W związku z tym, zważywszy, że nie zachodzi potrzeba zbadania, czy zastrzeżenie pierwsze spełnia przesłanki dopuszczalności określone w art. 44 § 1 lit. c) regulaminu postępowania przed Sądem z dnia 2 maja 1991 r. mającego zastosowanie w chwili wniesienia skargi, należy uznać, iż oba omawiane zastrzeżenia są bezskuteczne i powinny zostać oddalone.

74      Zastrzeżenie trzecie odnosi się do braku uzasadnienia pkt 255–260 zaskarżonej decyzji, w których Komisja zbadała zgodność spornego środka wyrównawczego z prawem w świetle przesłanek przewidzianych w decyzji UOIG z 2011 r. i w decyzji UOIG z 2005 r.

75      W pierwszej kolejności, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, wymóg przewidziany w art. 44 § 1 lit. c) regulaminu postępowania przed Sądem z dnia 2 maja 1991 r., zgodnie z którym skarga powinna zawierać poza przedmiotem sporu powołane zarzuty i argumenty, jak również zwięzłe przedstawienie tych zarzutów, należy interpretować w ten sposób, że pod rygorem niedopuszczalności wspomnianych zarzutów skarga musi określać, na czym one polegają, tak że samo ich abstrakcyjne wskazanie nie spełnia wymogów tego regulaminu. Analogiczne wymogi obowiązują w odniesieniu do zastrzeżenia podniesionego na poparcie zarzutu (zob. podobnie wyroki: z dnia 14 lutego 2012 r., Włochy/Komisja, T‑267/06, niepublikowany, EU:T:2012:69, pkt 35; z dnia 12 września 2013 r., Besselink/Rada, T‑331/11, niepublikowany, EU:T:2013:419, pkt 37–41 i przytoczone tam orzecznictwo).

76      Tymczasem w niniejszej sprawie należy zaznaczyć, że skarżący nie określa precyzyjnie treści zastrzeżenia trzeciego. Ogranicza się on bowiem do wskazania w tytule swego trzeciego zarzutu dotyczącego błędów popełnionych przez Komisję w pkt 255–260 zaskarżonej decyzji na „naruszenie art. 296 TFUE”, bez żadnego jednakże uszczegółowienia, na czym owo naruszenie ma polegać. W konsekwencji zgodnie z art. 44 § 1 lit. c) regulaminu postępowania przed Sądem z dnia 2 maja 1991 r. owo zastrzeżenie jest niedopuszczalne.

77      Zastrzeżenie czwarte dotyczy w istocie tego, że Komisja nie wyjaśniła w pkt 269 zaskarżonej decyzji, czy uznała, iż przyznanie rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych zagrożonemu przedsiębiorstwo było zasadniczo wykluczone.

78      W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem uzasadnienie, jakiego wymaga art. 296 TFUE, powinno być dostosowane do charakteru rozpatrywanego aktu i przedstawiać w sposób jasny i jednoznaczny rozumowanie instytucji, która wydała akt, pozwalając zainteresowanym poznać podstawy podjętej decyzji, a właściwemu sądowi – dokonać jej kontroli. Ten wymóg uzasadnienia należy oceniać w świetle okoliczności danego przypadku, a w szczególności treści aktu, charakteru powołanych argumentów, a także interesu, jaki w uzyskaniu wyjaśnień mogą mieć adresaci aktu lub inne osoby, których dotyczy on bezpośrednio i indywidualnie. Nie ma wymogu, by uzasadnienie wyszczególniało wszystkie istotne okoliczności faktyczne i prawne, ponieważ ocena, czy uzasadnienie aktu spełnia wymogi art. 296 TFUE, winna nie tylko opierać się na jego brzmieniu, ale także uwzględniać okoliczności jego wydania, jak również całość przepisów prawa regulującego daną dziedzinę (zob. wyrok z dnia 28 stycznia 2016 r., Słowenia/Komisja, T‑507/12, niepublikowany, EU:T:2016:35, pkt 23 i przytoczone tam orzecznictwo).

79      Poza tym w dziedzinie pomocy państwa niezbędna korelacja między motywami wskazanymi przez zainteresowanych w toku formalnego postępowania wyjaśniającego a uzasadnieniem decyzji Komisji nie oznacza, że Komisja jest zobowiązana odrzucić każdy z argumentów podniesionych na poparcie tych motywów. Wystarczy, aby Komisja przedstawiła fakty oraz rozważania prawne o zasadniczym znaczeniu dla treści decyzji (zob. wyrok z dnia 28 stycznia 2016 r., Słowenia/Komisja, T‑507/12, niepublikowany, EU:T:2016:35, pkt 25 i przytoczone tam orzecznictwo).

80      W niniejszej sprawie Komisja nie musiała koniecznie wskazać w pkt 269 zaskarżonej decyzji, czy uważała, że przyznanie rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych zagrożonemu przedsiębiorstwo było zasadniczo wyłączone. Wystarczyło bowiem, by – tak jak Komisja postąpiła zresztą w tym punkcie zaskarżonej decyzji – wskazała ona, że zgodnie z pkt 9 zasad ramowych UOIG z 2011 r. i zważywszy na niespełnienie w niniejszej sprawie przesłanek określonych w decyzji UOIG z 2011 r., zgodność rzeczonej rekompensaty z prawem należało ocenić w świetle wytycznych dotyczących pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji. Tym samym taka informacja określa wyraźnie decydujące okoliczności prawne, które skłoniły Komisję w niniejszej sprawie do uznania, że zastosowanie wspomnianych wytycznych było niezbędne. W konsekwencji Komisja nie musiała uszczegóławiać szerzej swych tez, na których opierało się jej rozumowanie, zważywszy, że pkt 269 zaskarżonej decyzji pozwalał, po pierwsze, RAS na pojęcie tego rozumowania i na omówienie tych tez w ramach niniejszej skargi, w szczególności w ramach zarzutu czwartego, a po drugie, Sądowi na sprawowanie kontroli. Zastrzeżenie czwarte należy zatem oddalić.

81      Zastrzeżenie piąte opiera się w istocie na tym, że Komisja nie uzasadniła zastosowania w niniejszej sprawie zasad przewidzianych w pkt 14, 19, 20, 39 i 60 zasad ramowych UOIG z 2011 r., podczas gdy zgodnie z pkt 61 tego dokumentu owe zasady nie mają zastosowania do spornego środka wyrównawczego.

82      Wystarczy zaznaczyć w tym względzie, podobnie jak czyni to Komisja w odpowiedzi na skargę, że niniejsze zastrzeżenie opiera się na założeniu, iż sporna rekompensata z tytułu świadczenia usług publicznych spełnia przesłanki określone w art. 2 ust. 1 decyzji UOIG z 2011 r., w związku z czym zgodnie z pkt 61 zasad ramowych UOIG z 2011 r. pkt 14, 19, 20, 39 i 60 tych zasad ramowych nie miały zastosowania do wspomnianej rekompensaty. Tymczasem we wcześniejszej części zaskarżonej decyzji, mianowicie w jej pkt 255–260, Komisja wyjaśniła powody, z jakich uważała, że przesłanki stosowania decyzji UOIG z 2011 r. nie zostały spełnione w niniejszej sprawie. W konsekwencji nie była ona zobowiązana do późniejszego uzasadnienia, dlaczego zbadała sporną rekompensatę w świetle przesłanek określonych w pkt 14, 19, 20, 39 i 60 zasad ramowych UOIG z 2011 r.

83      W tych okolicznościach zastrzeżenie piąte winno zostać oddalone, w związku z czym należy oddalić pierwszą część zarzutu szóstego w całości.

–       W przedmiocie części drugiej, dotyczącej naruszenia prawa do obrony

84      RAS twierdzi, że Komisja uznała Saremar za zagrożone przedsiębiorstwo po raz pierwszy w zaskarżonej decyzji. Zdaniem RAS kwestia ta nigdy nie była przedmiotem kontradyktoryjnej debaty w toku postępowania administracyjnego.

85      Komisja odpowiada, że nie można powoływać się w niniejszej sprawie na prawo skarżącego do obrony w toku postępowania administracyjnego.

86      Należy przypomnieć w tym względzie, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem zainteresowane strony w rozumieniu art. 108 ust. 2 TFUE mają w ramach postępowania w sprawie kontroli pomocy państwa wyłącznie możliwość przekazania Komisji wszelkich informacji mogących stanowić dla tej instytucji wskazówkę dotyczącą jej przyszłych działań i nie mogą domagać się kontradyktoryjnego postępowania z udziałem Komisji, takiego jak to, które zostało wszczęte wobec państwa członkowskiego. Do zainteresowanych stron w rozumieniu art. 108 ust. 2 TFUE zaliczają się nie tylko beneficjenci pomocy lub stosownie do okoliczności ich konkurenci, ale również jednostki podziału terytorialnego państwa, które przyznały pomoc, takie jak RAS w niniejszej sprawie (zob. podobnie wyroki: z dnia 15 listopada 2011 r., Komisja i Hiszpania/Government of Gibraltar i Zjednoczone Królestwo, C‑106/09 P i C‑107/09 P, EU:C:2011:732, pkt 181 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 12 maja 2011 r., Région Nord-Pas-de-Calais et Communauté d’Agglomération du Douaisis/Komisja, T‑267/08 i T‑279/08, EU:T:2011:209, pkt 87 i przytoczone tam orzecznictwo). W konsekwencji okoliczność, że w niniejszej sprawie w toku formalnego postępowania wyjaśniającego nie odbyła się żadna kontradyktoryjna debata między RAS i Komisją dotycząca kwestii, czy Saremar powinien zostać uznany za zagrożone przedsiębiorstwo, nie stanowi naruszenia prawa skarżącego do obrony. W każdym wypadku, jak Komisja słusznie podkreśliła, motywy 260 i 261 decyzji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego odnosiły się wyraźnie do hipotezy, zgodnie z którą Saremar był zagrożonym przedsiębiorstwem, i wskazywały, że Komisja nie dysponowała w danej chwili informacjami w tym zakresie. W związku z tym to RAS powinien w toku tego postępowania skorzystać z przysługującej mu możliwości przedstawienia uwag i informacji w tej kwestii, jeśli uważał to za konieczne.

87      Należy zatem oddalić drugą część zarzutu szóstego, a w konsekwencji zarzut szósty w całości.

 W przedmiocie zarzutu drugiego, opartego na naruszeniu art. 107 ust. 1 TFUE i art. 106 ust. 2 TFUE, jak również na oczywistych błędach w ocenie popełnionych przez Komisję przy stosowaniu przesłanek z wyroku Altmark

88      Zarzut drugi dotyczy sposobu, w jaki Komisja zastosowała w pkt 167–224 zaskarżonej decyzji trzy pierwsze przesłanki z wyroku Altmark. Zarzut ten składa się z pięciu części. Trzy pierwsze części odnoszą się do pierwszej przesłanki z wyroku Altmark, podczas gdy części czwarta i piąta dotyczą odpowiednio przesłanek drugiej i trzeciej. RAS uważa w istocie, że oczywiste błędy w ocenie popełnione przez Komisję w ramach stosowania tych przesłanek stanowią naruszenie art. 107 ust. 1 TFUE i art. 106 ust. 2 TFUE.

89      Na wstępie należy zaznaczyć, że do Sądu należy zbadanie co do istoty argumentacji przedstawionej przez RAS na poparcie różnych części zarzutu drugiego wyłącznie w świetle domniemanego naruszenia art. 107 ust. 1 TFUE, a nie w świetle domniemanego naruszenia art. 106 ust. 2 TFUE. Przesłanki z wyroku Altmark mają bowiem wyłącznie na celu kwalifikację danego środka jako pomocy państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE w celu ustalenia istnienia obowiązku zgłoszenia tego środka Komisji w przypadku nowej pomocy lub obowiązku współpracy z tą instytucją w przypadku pomocy istniejącej (zob. podobnie i analogicznie wyrok z dnia 1 lipca 2010 r., M6 i TF1/Komisja, T‑568/08 i T‑573/08, EU:T:2010:272, pkt 128, 129 i przytoczone tam orzecznictwo). Przesłanki te nie odnoszą się natomiast do ustalenia zgodności tej pomocy z prawem w świetle art. 106 ust. 2 TFUE, które to ustalenie oznacza z definicji, że środek został wcześniej uznany za pomoc państwa. W konsekwencji niniejszy zarzut jest bezskuteczny w zakresie, w jakim jest oparty na naruszeniu art. 106 ust. 2 TFUE.

90      Ponadto należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem uznanie danego środka za pomoc państwa wymaga spełnienia wszystkich przesłanek określonych w art. 107 ust. 1 TFUE. Chodzi tu o następujące przesłanki: po pierwsze, musi mieć miejsce interwencja państwa lub przy użyciu zasobów państwowych, po drugie, interwencja ta musi być w stanie wpłynąć na wymianę handlową między państwami członkowskimi, po trzecie, musi przysparzać beneficjentowi korzyści, po czwarte, musi ona zakłócać konkurencję lub grozić jej zakłóceniem (zob. wyrok z dnia 22 października 2015 r., EasyPay i Finance Engineering, C‑185/14, EU:C:2015:716, pkt 35 i przytoczone tam orzecznictwo).

91      Zatem dla celów uznania środka za pomoc państwa art. 107 ust. 1 TFUE zakłada w szczególności istnienie korzyści przyznanej przedsiębiorstwu. Tymczasem jak Trybunał orzekł w pkt 87 wyroku z dnia 24 lipca 2003 r., Altmark Trans i Regierungspräsidium Magdeburg (C‑280/00, EU:C:2003:415), nie podlega art. 107 ust. 1 TFUE interwencja państwa uznawana za rekompensatę stanowiącą świadczenie wzajemne za świadczenia przedsiębiorstw będących beneficjentami wykonane w celu wypełnienia zobowiązań z zakresu usług publicznych, tak iż przedsiębiorstwa te w rzeczywistości nie czerpią z tego tytułu korzyści finansowych, a zatem interwencja ta nie powoduje ich uprzywilejowania względem konkurujących przedsiębiorstw (wyroki: z dnia 24 lipca 2003 r., Altmark Trans i Regierungspräsidium Magdeburg, C‑280/00, EU:C:2003:415, pkt 87; z dnia 22 października 2015 r., EasyPay i Finance Engineering, C‑185/14, EU:C:2015:716, pkt 45).

92      Jednak aby w konkretnym przypadku można było uniknąć zakwalifikowania takiej rekompensaty jako pomocy państwa, powinny zostać spełnione określone przesłanki. Po pierwsze, przedsiębiorstwu będącemu beneficjentem faktycznie powierzono wykonywanie zobowiązań z zakresu usług publicznych i zobowiązania te zostały jasno określone. Po drugie, parametry, na podstawie których obliczona jest rekompensata, zostały wcześniej ustalone w obiektywny i przejrzysty sposób, tak aby nie powodowała ona powstania korzyści gospodarczej, która mogłaby skutkować uprzywilejowaniem przedsiębiorstwa będącego beneficjentem względem przedsiębiorstw z nim konkurujących. Po trzecie, rekompensata nie przekracza kwoty niezbędnej do pokrycia całości lub części kosztów poniesionych w celu wykonania zobowiązań z zakresu usług publicznych, przy uwzględnieniu związanych z nimi przychodów oraz rozsądnego zysku z tytułu wypełniania tych zobowiązań. Po czwarte, jeżeli wybór przedsiębiorstwa, któremu ma zostać powierzone wykonywanie zobowiązań z zakresu usług publicznych, nie został dokonany w ramach postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, poziom koniecznej rekompensaty został ustalony na podstawie analizy kosztów, jakie przeciętne przedsiębiorstwo, prawidłowo zarządzane i odpowiednio wyposażone w środki, tak by móc uczynić zadość wymogom stawianym usługom publicznym, poniosłoby na wykonanie takich zobowiązań, przy uwzględnieniu związanych z nimi przychodów oraz rozsądnego zysku osiąganego przy wypełnianiu tych zobowiązań (wyroki: z dnia 24 lipca 2003 r., Altmark Trans i Regierungspräsidium Magdeburg, C‑280/00, EU:C:2003:415, pkt 88–93; z dnia 11 marca 2009 r., TF1/Komisja, T‑354/05, EU:T:2009:66, pkt 128).

93      W konsekwencji interwencja państwa, która nie spełnia jednej przesłanki lub kilku przesłanek z wyroku Altmark, może zostać uznana za pomoc państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE, jeśli spełnione są pozostałe przesłanki dotyczące uznania za pomoc, o których mowa w tym artykule (zob. podobnie wyroki: z dnia 24 lipca 2003 r., Altmark Trans i Regierungspräsidium Magdeburg, C‑280/00, EU:C:2003:415, pkt 94; z dnia 11 marca 2009 r., TF1/Komisja, T‑354/05, EU:T:2009:66, pkt 129).

94      Z powyższego wynika, że przesłanki z wyroku Altmark, które muszą być spełnione, aby można było uniknąć zakwalifikowania interwencji państwa w formie rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych jako pomocy państwa, mają kumulatywny charakter. Ponadto przesłanki te są odrębne od siebie i każda z nich służy osiągnięciu odrębnego celu (wyrok z dnia 18 lutego 2016 r., Niemcy/Komisja, C‑446/14 P, niepublikowany, EU:C:2016:97, pkt 31). Tak więc w ramach kontroli pomocy państwa Komisja nie jest zobowiązana do zbadania wszystkich tych przesłanek, jeśli stwierdza, iż jedna lub kilka z nich nie zostało spełnione (zob. podobnie wyrok z dnia 11 marca 2009 r., TF1/Komisja, T‑354/05, EU:T:2009:66, pkt 142, 143, 146). Podobnie błędny charakter ustalenia Komisji, że jedna z tych przesłanek nie została spełniona, nie może prowadzić do stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji, jeżeli Komisja dokonuje ponadto analogicznego ustalenia dotyczącego innej z tych przesłanek, które to ustalenie nie jest błędne. To ostatnie ustalenie wystarczy bowiem samo w sobie, by stwierdzić, że sporny środek przysparza korzyści gospodarczej mogącej skutkować uznaniem go za pomoc państwa (zob. podobnie wyrok z dnia 26 listopada 2015 r., Abertis Telecom i Retevisión I/Komisja, T‑541/13, niepublikowany, odwołanie w toku, EU:T:2015:898, pkt 64, 112).

95      W tych okolicznościach właściwe jest w niniejszej sprawie zbadanie w całości różnych części niniejszego zarzutu. Każda z tych części dotyczy bowiem jednej z przesłanek wyroku w sprawie Altmark, w związku z czym żadna z nich nie może prowadzić samodzielnie do stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji.

96      Poza tym jak wynika z pkt 173 zaskarżonej decyzji, Komisja uznała, że ze względów jasności bardziej właściwe było rozpoczęcie badania, czy przesłanki z wyroku Altmark zostały spełnione, od spornego środka wyrównawczego i przeanalizowanie go w świetle drugiej z tych przesłanek. Ponadto Komisja zakończyła ową analizę w pkt 179 rzeczonej decyzji stwierdzeniem, iż przesłanka ta nie została spełniona, w związku z czym rekompensata z tytułu świadczenia usług publicznych przysparzała Saremarowi korzyści w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE. Dopiero po zakończeniu tej analizy Komisja zbadała kolejno przesłanki pierwszą (pkt 180–219 zaskarżonej decyzji) i trzecią (pkt 220–223 zaskarżonej decyzji). Tak więc należy wpierw zbadać argumenty RAS dotyczące naruszeń prawa i błędów w ocenie popełnionych przez Komisję w ramach stosowania drugiej przesłanki z wyroku Altmark, które to argumenty zostały przedstawione na poparcie czwartej części niniejszego zarzutu.

97      RAS twierdzi w istocie, że druga przesłanka z wyroku Altmark nie wymaga tego, by decyzje upoważniające do świadczenia usług publicznych odnosiły się wyraźnie do danego środka wyrównawczego. A zatem wystarczy, by – tak jak w niniejszej sprawie – zostały wcześniej ustalone w obiektywny i przejrzysty sposób wszystkie kryteria organizacji i świadczenia tej usługi publicznej pozwalające na określenie związanych z nią kosztów i przychodów. Ponadto wprowadzenie odrębnej księgowości w zakresie połączeń z kontynentem obsługiwanych przez Saremar pozwoliłoby uniknąć w niniejszej sprawie jakichkolwiek nadmiernych rekompensat oraz finansowania krzyżowego. Poza tym RAS uważa, że nie wyłączył deficytu operacyjnego w zakresie, w jakim zobowiązał Saremar do wypełnienia w każdym razie zadania z zakresu usług publicznych. Wreszcie zdaniem RAS decyzja Komisji 2009/611/WE z dnia 8 lipca 2008 r. w sprawie środków pomocy C 58/02 (ex N 118/02), jakie Francja przyznała na rzecz Société Nationale Maritime Corse-Méditerranée (SNCM) (Dz.U. 2009, L 225, s. 180, zwana dalej „decyzją SNCM”), potwierdza możliwość zatwierdzenia przez Komisję rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych wypłaconej a posteriori.

98      W odpowiedzi na skargę Komisja powtarza w istocie uwagi, które przedstawiła w pkt 174–177 zaskarżonej decyzji i które skłoniły ją do wniosku, że druga przesłanka z wyroku Altmark nie została spełniona w niniejszej sprawie. Ponadto Komisja twierdzi, że decyzja SNCM jest bez znaczenia. W uwagach interwenienta CIN zgadza się w istocie z tą argumentacją.

99      Na wstępie należy przypomnieć, że aby dojść w pkt 179 zaskarżonej decyzji do wniosku, iż druga przesłanka z wyroku Altmark nie została spełniona w niniejszej sprawie, Komisja stwierdziła w pkt 174–177 tej decyzji, że nie można było uznać, iż parametry pozwalające na obliczenie spornego środka wyrównawczego zostały wcześniej ustalone w obiektywny i przejrzysty sposób. Komisja wskazała bowiem, że w decyzjach określających zadanie z zakresu usług publicznych spoczywające na Saremarze nie przewidziano żadnej rekompensaty, a nawet została ona wykluczona. Otóż zgodnie z zaskarżoną decyzją wyżej wymienione decyzje RAS opierały się na założeniu, że wspomniane zadanie z zakresu usług publicznych powinno być wykonywane przez Saremar w rentowny sposób, a przynajmniej z zachowaniem równowagi budżetowej, zaś mechanizm rekompensaty został uruchomiony później, dopiero po tym jak pojawił się deficyt wynikający z wykonywania tego zadania (pkt 174–177 zaskarżonej decyzji). Komisja dodała, że – jak wyjaśni następnie w ramach stosowania pierwszej przesłanki z wyroku Altmark – skoro zobowiązania dotyczące wysokości cen nie zostały jasno określone, parametry pozwalające na obliczenie rekompensaty, które ewidentnie były powiązane z wysokością tych cen, nie mogły wcześniej zostać ustalone w obiektywny i przejrzysty sposób (pkt 178 zaskarżonej decyzji).

100    Jak zostało przypomniane w tym względzie w pkt 92 powyżej, druga przesłanka z wyroku Altmark dotyczy konieczności wcześniejszego ustalenia, w obiektywny i przejrzysty sposób, parametrów, na podstawie których obliczana jest rekompensata, tak aby nie powodowała ona powstania korzyści gospodarczej, która mogłaby skutkować uprzywilejowaniem przedsiębiorstwa będącego beneficjentem względem przedsiębiorstw z nim konkurujących.

101    Jak Sąd wskazał bowiem kilkakrotnie, państwa członkowskie dysponują szerokim zakresem uznania nie tylko w dziedzinie zdefiniowania zadania z zakresu usług publicznych, do czego odnosi się pierwsza przesłanka z wyroku Altmark, ale również w dziedzinie określenia rekompensaty z tytułu kosztów związanych ze świadczeniem tej usługi publicznej. Wobec braku uregulowań prawnych Unii w materii usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym (UOIG) Komisja nie jest zatem uprawniona do zajęcia stanowiska w kwestii zakresu zadań z dziedziny usług publicznych spoczywających na przedsiębiorstwie publicznym, w szczególności na temat poziomu kosztów związanych z tymi usługami, ani w kwestii stosowności wyborów politycznych dokonanych w tym względzie przez władze krajowe, ani w kwestii efektywności ekonomicznej przedsiębiorstwa publicznego (zob. podobnie wyrok z dnia 16 lipca 2014 r., Zweckverband Tierkörperbeseitigung/Komisja, T‑309/12, niepublikowany, EU:T:2014:676, pkt 104, 148 i przytoczone tam orzecznictwo).

102    Ponadto druga przesłanka z wyroku Altmark zawiera wymóg, by instytucje były w stanie zweryfikować istnienie obiektywnych i przejrzystych parametrów, które zostały wcześniej ustalone, zwłaszcza z tego względu, że wspomniane powyżej określenie rekompensaty z tytułu kosztów związanych ze świadczeniem usługi publicznej podlega jedynie ograniczonej kontroli sprawowanej przez instytucje, przy czym owe parametry muszą być precyzyjnie określone, tak aby wykluczyć jakiekolwiek nadużycie przez państwo członkowskie pojęcia UOIG skutkujące przyznaniem przedsiębiorstwu publicznemu korzyści gospodarczej w formie rekompensaty (zob. podobnie wyrok z dnia 16 lipca 2014 r., Zweckverband Tierkörperbeseitigung/Komisja, T‑309/12, niepublikowany, EU:T:2014:676, pkt 148 i przytoczone tam orzecznictwo).

103    Tak więc wspomniana przesłanka pozostawia państwom członkowskim swobodny wybór środków praktycznych, aby zapewnić jej przestrzeganie, pod warunkiem że zasady ustalenia parametrów obliczenia rekompensaty są obiektywne i przejrzyste. Ocena Komisji w tym względzie musi opierać się na analizie konkretnych warunków prawnych i ekonomicznych, w świetle których owe parametry zostają ustalone (zob. podobnie wyrok z dnia 7 listopada 2012 r., CBI/Komisja, T‑137/10, EU:T:2012:584, pkt 192 i przytoczone tam orzecznictwo).

104    W niniejszej sprawie należy stwierdzić, że analiza Komisji w pkt 174–177 zaskarżonej decyzji, w której Komisja wskazuje w szczególności na brak jakiegokolwiek wcześniejszego określenia rekompensaty, nie jest błędna.

105    Z dokumentów w aktach sprawy wynika bowiem, że żadna z uchwał regionalnych wskazanych w pkt 6–9 powyżej, na mocy których RAS upoważnił Saremar do obsługiwania połączeń z kontynentem i sprecyzował związane z tym zobowiązania z zakresu usług publicznych, nie przewiduje wyraźnie ani nawet w dorozumiany sposób wypłaty rekompensaty z tytułu świadczenia usługi publicznej odpowiadającej kosztom ponoszonym w związku z wykonywaniem wspomnianych powyżej zobowiązań. Wprost przeciwnie, jak Komisja podkreśliła w pkt 174–177 zaskarżonej decyzji, wszystkie te uchwały zawierały wskazówki pod adresem Saremaru dotyczące określenia połączeń i cenników, jakie miały zostać przyjęte, jak również zmiany tych cenników w zamiarem pogodzenia popytu na usługi transportowe z celem w postaci równowagi ekonomicznej i finansowej. Tak więc uchwały te opierały się na założeniu, iż wyżej wymienione zobowiązania z zakresu usług publicznych powinny być wypełniane na warunkach rynkowych, a zatem z zachowaniem rentownej działalności i bez stosowania rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych wypłacanej przez RAS. Ponadto jak wskazuje Komisja w pkt 177 zaskarżonej decyzji, uchwała regionalna nr 48/65 uzasadnia wyraźnie obowiązek zachowania równowagi ekonomicznej połączeń z kontynentem, odwołując się do celu polegającego na uniknięciu wypłaty pomocy państwa niezgodnej z rynkiem wewnętrznym.

106    W tych okolicznościach Komisja słusznie wskazała, że w niniejszej sprawie nie można było uznać, iż wymóg wcześniejszego ustalenia obiektywnych i przejrzystych parametrów celem obliczenia rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych został spełniony. Nie mogło bowiem to mieć miejsca z uwagi na fakt, iż RAS nie przyjął przepisów przewidujących przyznanie takiej rekompensaty oraz zważywszy na zasady organizacji omawianej usługi publicznej opisane w pkt 105 powyżej, które wykluczają ową rekompensatę przynajmniej co do zasady. Jak zostało przypomniane w pkt 103 powyżej, prawdą jest, że w ramach drugiej przesłanki z wyroku Altmark orzecznictwo przyznaje władzom krajowym szeroki zakres uznania przy określeniu zasad obliczenia rekompensaty z tytułu świadczenia omawianej usługi publicznej. Jednakże w tych ramach ów zakres uznania nie może zwolnić władz krajowych z wcześniejszego określenia rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych. Tak więc wcześniejsze ustalenie zasad obliczenia tej rekompensaty jest niezbędne, by druga przesłanka z wyroku Altmark została spełniona, i zakłada z definicji, że postanowiono, również wcześniej, przyznać taką rekompensatę.

107    Poza tym jak Komisja wskazała w istocie w duplice, jeśli władze krajowe uznają to za stosowne, mogą przewidzieć ustanowienie zadania z zakresu usług publicznych, którego równowaga finansowa jest zapewniona w całości dzięki przychodom z działalności operacyjnej, bez korzystania z rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych. Faktem jest, że nałożenie zobowiązań z zakresu usług publicznych oznacza generalnie przyznanie danemu podmiotowi świadczenia wzajemnego w formie rekompensaty. Jednakże w braku uregulowań prawnych Unii w dziedzinie UOIG prawo Unii nie stoi na przeszkodzie temu, by taka rekompensata z tytułu świadczenia usług publicznych nie była przewidziana. Jak Komisja słusznie wskazała w pkt 174 zaskarżonej decyzji, w niniejszej sprawie zakres uznania, jaki RAS przyznał Saremarowi w ramach uchwał regionalnych wymienionych w pkt 6–9 powyżej celem dostosowania jego cen, miał właśnie na celu umożliwienie tej spółce zachowania równowagi finansowej i ekonomicznej jego działalności w warunkach rynkowych, bez potrzeby korzystania z finansowania publicznego.

108    W związku z tym, zważywszy, że owe ramy wykluczały finansowanie zadania powierzonego Saremarowi przy użyciu zasobów publicznych, sporny środek wyrównawczy, który został przyznany później w kontekście deficytu operacyjnego wynikającego z tej działalności, nie może być uważany za rekompensatę z tytułu świadczenia usług publicznych w rozumieniu wyroku z dnia 24 lipca 2003 r., Altmark Trans i Regierungspräsidium Magdeburg (C‑280/00, EU:C:2003:415). W zakresie, w jakim taka rekompensata nie została bowiem przewidziana wcześniej, nie mogła ona zostać obliczona – jak wymaga tego druga przesłanka z wyroku Altmark – na podstawie obiektywnych i przejrzystych parametrów ustalonych wcześniej. Tak więc jak Komisja wskazała w pkt 176 zaskarżonej decyzji, RAS podjął decyzję o wypłaceniu Saremarowi subwencji w wysokości 10 mln EUR celem „pokrycia ewentualnego deficytu” wynikającego z obsługiwanych przez Saremar połączeń z kontynentem dopiero w ustawie regionalnej nr 15 z 2012 r. Co więcej, owa ustawa regionalna nie określa w ogóle parametrów, na podstawie których kwota tej subwencji została ustalona.

109    Z powyższego wynika, że Komisja mogła słusznie uznać wyłącznie na podstawie pkt 174–177 zaskarżonej decyzji, iż druga przesłanka z wyroku Altmark nie została spełniona w niniejszej sprawie.

110    Argumenty przedstawione przez RAS w ramach czwartej części zarzutu drugiego nie są w stanie podważyć tego wniosku.

111    W pierwszej kolejności bezpodstawny jest argument RAS, zgodnie z którym brak wyraźnego odniesienia do rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych w uchwałach regionalnych przyznających Saremarowi upoważnienie do świadczenia usługi publicznej nie jest sprzeczny z drugą przesłanką z wyroku Altmark.

112    W tym względzie, po pierwsze, ani zasady ramowe UOIG z 2011 r., ani komunikat Komisji z dnia 11 stycznia 2012 r. w sprawie stosowania reguł Unii Europejskiej w dziedzinie pomocy państwa w odniesieniu do rekompensaty z tytułu usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym (Dz.U. 2012, C 8, s. 4), na których RAS opiera się, nie stanowią podparcia dla tego argumentu. Jak skarżący sam bowiem wskazuje, z owych komunikatów wynika jedynie, że Komisja uważa, iż właściwe władze krajowe nie są zobowiązanie do wcześniejszego ustalenia dokładnej kwoty rekompensaty lub określonej formuły pozwalającej na obliczenie tej kwoty. Z komunikatów tych nie wynika natomiast w żadnym razie, że Komisja uznała, iż owe władze, podobnie jak RAS, mogłyby zrezygnować z wcześniejszego ustanowienia wypłaty rekompensaty. Jak zostało wskazane w tym względzie w pkt 106 powyżej, szeroki zakres uznania, jakim dysponują władze krajowe przy określeniu parametrów obliczenia rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych, nie może z definicji zwolnić tych władz z wcześniejszego określenia takiej rekompensaty.

113    Po drugie, decyzja SNCM również nie może być powoływana na poparcie tego argumentu. Z jednej bowiem strony, jak Komisja słusznie przypomniała, z utrwalonego orzecznictwa wynika, że zgodność z prawem decyzji uznającej za pomoc państwa rekompensatę z tytułu świadczenia usług publicznych należy oceniać wyłącznie w ramach art. 107 ust. 1 TFUE, tak jak jest on interpretowany w wyroku z dnia 24 lipca 2003 r., Altmark Trans i Regierungspräsidium Magdeburg (C‑280/00, EU:C:2003:415), a nie w świetle wcześniejszej praktyki decyzyjnej, choćby była ona utrwalona (zob. podobnie i analogicznie wyrok z dnia 15 czerwca 2005 r., Regione autonoma della Sardegna/Komisja, T‑171/02, EU:T:2005:219, pkt 177 i przytoczone tam orzecznictwo). Z drugiej strony, jak Komisja wskazała w duplice, decyzja SNCM nie pozwala w żadnym razie na potwierdzenie argumentu skarżącego. Tak więc wbrew temu co skarżący podnosi w replice, z pkt 253 tej decyzji wynika, że w przeciwieństwie do spornego środka wyrównawczego rekompensata z tytułu świadczenia usługi publicznej przyznana SNCM została ustalona wcześniej w umowie upoważniającej do świadczenia usługi publicznej, zawartej między władzami francuskimi a tym przedsiębiorstwem. Poza tym Komisja uznała w decyzji SNCM, że wspomniana rekompensata stanowiła pomoc państwa w świetle przesłanek z wyroku Altmark.

114    W drugiej kolejności okoliczność, że wszystkie kryteria niezbędne do ustalenia i dokładnego obliczenia kosztów i przychodów związanych z omawianą usługą publiczną zostały określone w uchwałach RAS upoważniających Saremar do wykonywania zadania, oraz okoliczność, że uchwała regionalna nr 20/57 wprowadziła odrębny system księgowy dotyczący tej usługi publicznej, nie pozwalają na wykazanie istnienia naruszenia prawa lub oczywistego błędu w ocenie popełnionego przez Komisję w ramach stosowania drugiej przesłanki z wyroku Altmark.

115    Po pierwsze, założenie, na którym opiera się pierwszy z argumentów wymienionych w pkt 114 powyżej, jest błędne. Jak RAS sam bowiem przyznał w skardze, wszystkie kryteria niezbędne do ustalenia i obliczenia kosztów i przychodów związanych z omawianą usługą publiczną nie zostały wcześniej określone, ponieważ uchwały regionalne upoważniające Saremar nie uwzględniały przewidywanego natężenia ruchu na połączeniach z kontynentem, które owo przedsiębiorstwo miało obsługiwać. Tymczasem chodzi tu ewidentnie o zmienną mogącą odegrać istotną rolę w osiągnięciu równowagi ekonomicznej omawianej działalności, a zatem przy obliczeniu ewentualnej rekompensaty niezbędnej do zapewnienia tej równowagi. Tak więc RAS przyznaje w dorozumiany, aczkolwiek niezaprzeczalny sposób, że element mający decydujące znaczenie przy ustaleniu obiektywnych parametrów obliczenia kwoty rekompensaty nie został uwzględniony we wspomnianych powyżej uchwałach regionalnych.

116    Po drugie, okoliczność, że rzeczone uchwały regionalne ułatwiały ustalenie elementów księgowości niezbędnych przy obliczeniu kwoty ewentualnej rekompensaty, nie ma decydującego znaczenia w niniejszej sprawie. Zakładając nawet bowiem, że okoliczność ta została wykazana, nie może ona zapobiec brakowi w tych uchwałach przepisów przewidujących przyznanie rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych ani tym samym brakowi obiektywnych i przejrzystych parametrów pozwalających na obliczenie tej rekompensaty. Należy podkreślić w szczególności, że nic w tych uchwałach regionalnych nie wskazuje, że wskazane przez RAS elementy księgowości powinny zostać użyte przy obliczeniu kwoty rekompensaty z tytułu świadczenia usługi publicznej, ponieważ – jak zostało wskazane w pkt 106 powyżej – rekompensata została zasadniczo wykluczona.

117    Poza tym, jak podnosi Komisja, z samego brzmienia uchwały regionalnej nr 20/57 wynika, że odrębny system księgowy wprowadzony w tej uchwale miał na celu zapewnienie równowagi ekonomicznej i finansowej omawianej usługi publicznej w warunkach rynkowych. W szczególności, jak RAS sam wskazuje w swej skardze, ów odrębny system księgowy miał przede wszystkim na celu uniknięcie tego, by koszty związane z tą usługą publiczną były wyrównywane dzięki przychodom uzyskiwanym na połączeniach z małymi wyspami sardyńskimi i Korsyką obsługiwanych przez Saremar w ramach umowy upoważniającej do świadczenia usługi publicznej, które to przychody obejmowały zwłaszcza rekompensatę z tytułu świadczenia usługi publicznej wypłaconą w ramach tej umowy.

118    Wreszcie RAS nie może powoływać się skutecznie na okoliczność, że wcześniejsze określenie istotnych elementów księgowości w uchwałach regionalnych upoważniających do świadczenia usługi publicznej oraz ustanowienie odrębnego systemu księgowego pozwoliłyby na uniknięcie nadmiernych rekompensat.

119    Jak zostało bowiem przypomniane w pkt 92 powyżej, wymóg dotyczący braku nadmiernej rekompensaty jest istotny w ramach badania trzeciej przesłanki z wyroku Altmark, ale nie w ramach badania drugiej przesłanki, które musi się ograniczać do sprawdzenia, czy dokonano wcześniejszego ustalenia obiektywnych i przejrzystych parametrów celem obliczenia kwoty tej rekompensaty. Wprawdzie przesłanki te są w pewnym stopniu współzależne, jednak faktem jest to, iż – jak zostało wskazane w pkt 94 powyżej – każda z tych przesłanek musi zostać spełniona z osobna, aby sporny środek wyrównawczy nie został uznany za pomoc.

120    Skarżący na próżno odwołuje się w tym względzie do pkt 210 wyroku z dnia 12 lutego 2008 r., BUPA i in./Komisja (T‑289/03, EU:T:2008:29). Sąd stwierdził bowiem w tym punkcie wspomnianego wyroku, że w decyzji będącej przedmiotem sporu Komisja zbadała w tej sprawie istnienie nadmiernej rekompensaty, co miało znaczenie w ramach badania trzeciej przesłanki z wyroku Altmark. Sąd uznał na tej podstawie w istocie, że Komisja sprawdziła wcześniej – w dorozumiany, aczkolwiek niezaprzeczalny sposób – istnienie obiektywnych i przejrzystych parametrów obliczenia kwoty rekompensaty z tytułu świadczenia omawianej usługi publicznej, co wiąże się z drugą przesłanką z wyroku Altmark. W pkt 211 tego wyroku Sąd doszedł do wniosku, iż do niego należało sprawdzenie, czy Komisja mogła uznać w poprawny sposób, że ta druga przesłanka została spełniona. Tak więc pkt 210 rzeczonego wyroku, rozpatrywany w jego kontekście, zamiast stanowić poparcie dla argumentu skarżącego, potwierdza konieczność zbadania istnienia obiektywnych i przejrzystych parametrów ustalonych wcześniej w celu określenia kwoty spornego środka wyrównawczego niezależnie od niewystąpienia nadmiernej rekompensaty (wyrok z dnia 12 lutego 2008 r., BUPA i in./Komisja, T‑289/03, EU:T:2008:29, pkt 210, 211).

121    Wreszcie w trzeciej kolejności należy zaznaczyć, że wbrew twierdzeniom RAS spoczywający w każdym wypadku na Saremarze obowiązek wykonywania zadania z zakresu usług publicznych, który został powierzony temu przedsiębiorstwo w niniejszej sprawie w celu zapewnienia ciągłości terytorialnej, w tym w przypadku deficytu operacyjnego, nie dowodzi tego, że druga przesłanka z wyroku Altmark została spełniona. Wprost przeciwnie, istnienie takiego obowiązku sugeruje właśnie, że – wbrew temu, co wynika z uchwał regionalnych wskazanych w pkt 6–9 powyżej – RAS nie mógł wykluczyć przypadku skorzystania z rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych, w związku z czym powinien był przewidzieć w tych uchwałach regionalnych przyznanie rekompensaty oraz obiektywne i przejrzyste parametry celem obliczenia jej kwoty.

122    Z powyższego wynika, że Komisja mogła słusznie uznać, opierając się na rozważaniach zawartych w pkt 174–177 zaskarżonej decyzji, że sporny środek wyrównawczy nie spełniał drugiej przesłanki z wyroku Altmark. Podniesiona przez Saremar okoliczność, że w pkt 178 tej decyzji Komisja oparła się na błędnych rozważaniach dotyczących uznania przysługującego Saremarowi w zakresie określenia i dostosowania jego cen, które to rozważania zostały przedstawione w ramach badania pierwszej przesłanki z wyroku Altmark, nie ma znaczenia. Jak zostało bowiem wskazane powyżej, w zakresie, w jakim rozważania przedstawione w pkt 174–177 zaskarżonej decyzji wystarczyły, by stwierdzić, że druga przesłanka z wyroku Altmark nie została spełniona, rozważania zawarte w jej pkt 178 mają ewidentnie charakter pomocniczy. Zastrzeżenie RAS dotyczące tego ostatniego punktu jest więc bezskuteczne. Błędna podstawa nie może bowiem uzasadniać stwierdzenia nieważności opartego na niej aktu, jeżeli ma ona jedynie charakter pomocniczy i jeżeli istnieją inne podstawy wystarczające dla uzasadnienia tego aktu (zob. wyrok Trybunału z dnia 20 września 2012 r., Francja/Komisja, T‑154/10, EU:T:2012:452, pkt 99 i przytoczone tam orzecznictwo). Należy zatem oddalić czwartą część zarzutu drugiego.

123    Jeśli chodzi o inne części zarzutu drugiego, należy uznać, że ze względu na oddalenie czwartej części tego zarzutu z powodów omówionych w pkt 100–122 powyżej są one bezskuteczne.

124    Z jednej bowiem strony, jak zostało wskazane w pkt 94 powyżej, zważywszy na kumulatywny i autonomiczny charakter przesłanek z wyroku Altmark, Komisja nie jest zobowiązana do zbadania wszystkich tych przesłanek, jeśli stwierdza, iż jedna z nich nie została spełniona, w związku z czym sporny środek musi zostać uznany za pomoc państwa. Z drugiej strony, jeśli Komisja słusznie dokonała tego stwierdzenia, ewentualnie błędny charakter jej ocen dotyczących jednej z tych przesłanek lub kilku z nich nie może zasadniczo prowadzić do stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji.

125    Wprawdzie w niniejszej sprawie Komisja zbadała w zaskarżonej decyzji sporny środek wyrównawczy w świetle trzech pierwszych przesłanek z wyroku Altmark, uznała ona jednak, jak zostało przypomniane w pkt 96 powyżej, że należało sprawdzić, czy sporny środek wyrównawczy powinien zostać uznany za pomoc państwa, zaczynając od zweryfikowania, czy druga ze wspomnianych przesłanek została spełniona, zaś przesłanki pierwszą i trzecią zbadała dopiero na późniejszym etapie swej analizy. Poza tym stwierdziwszy w pkt 179 zaskarżonej decyzji, że nie można było uznać tej drugiej przesłanki za spełnioną, Komisja doszła do wniosku, iż rzeczona rekompensata przysparzała Saremarowi korzyści w rozumieniu art. 107 TFUE. Tak więc Komisja uznała bezwzględnie w zaskarżonej decyzji, że badanie tej drugiej przesłanki wystarczyło, by stwierdzić, iż sporny środek wyrównawczy przysparzał Saremarowi korzyści gospodarczej.

126    Nie można oczywiście wykluczyć tego, że w określonych przypadkach, zważywszy na pewną współzależność przesłanek z wyroku Altmark, zasadność wniosków Komisji dotyczących jednej z tych przesłanek będzie mogła zależeć od zasadności ocen dokonanych w ramach innej przesłanki.

127    Po pierwsze, jak zostało jednak stwierdzone w pkt 122 powyżej, w niniejszej sprawie wniosek Komisji, że druga przesłanka z wyroku Altmark nie została spełniona, mógł opierać się jedynie na uzasadnieniu zawartym w pkt 174–177 zaskarżonej decyzji.

128    Po drugie, owo uzasadnienie w ogóle nie zależy od ocen dokonanych przez Komisję w ramach badania przesłanek pierwszej lub trzeciej z wyroku Altmark.

129    Przede wszystkim w ramach stosowania pierwszej przesłanki z wyroku Altmark Komisja uznała bowiem w istocie w pkt 181–210 zaskarżonej decyzji, że zobowiązania z zakresu usług publicznych spoczywające na Saremarze nie były konieczne w szczególności z tego względu, że nie pozwalały one na zapewnienie ekonomicznej dostępności cen na połączeniach miedzy Sardynią a kontynentem. Należy stwierdzić, że owe rozważania nie mają żadnego związku z rozważaniami przedstawionymi w pkt 174–177 tej decyzji, które – jak zostało wskazane w pkt 99 powyżej – opierają się na ustaleniu, że decyzje RAS ustalające zobowiązania z zakresu usług publicznych spoczywające na Saremarze nie przewidywały przyznania rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych.

130    Następnie Komisja uznała w pkt 211–219 zaskarżonej decyzji, nadal w ramach stosowania pierwszej przesłanki z wyroku Altmark, że spoczywające na Saremarze zobowiązania z zakresu usług publicznych nie zostały dość jasno określone w odniesieniu do wysokości stosowanych cen. W pkt 178 zaskarżonej decyzji Komisja faktycznie odniosła się w tym względzie do tej oceny, by dojść do wniosku, że parametry obliczenia kwoty rekompensaty nie mogły zostać określone wcześniej w przejrzysty i obiektywny sposób, zważywszy na istniejące w niniejszej sprawie powiązanie między określeniem tych parametrów a ustaleniem poziomu wspomnianych cen. Jednakże jak zostało wskazane w pkt 122 powyżej w ramach stosowania drugiej przesłanki z wyroku Altmark, pkt 178 tej decyzji ma charakter pomocniczy w stosunku do rozważań przedstawionych w pkt 174–177 wspomnianej decyzji.

131    Wreszcie w pkt 220–222 zaskarżonej decyzji Komisja oparła się wyłącznie na swych ocenach dotyczących braku konieczności świadczenia usługi publicznej oraz niedostatecznie jasnego określenia zobowiązań z zakresu usług publicznych zaprezentowanych w ramach stosowania pierwszej przesłanki z wyroku Altmark, aby dojść do wniosku, że w związku z tym trzecia przesłanka z wyroku Altmark, dotycząca braku nadmiernej rekompensaty, nie mogła zostać uznana za spełnioną.

132    Dlatego też zakładając nawet, że – jak RAS twierdzi w istocie w ramach części pierwszej, drugiej, trzeciej i piątej niniejszego zarzutu – Komisja niesłusznie uznała, iż przesłanki pierwsza i trzecia z wyroku Altmark nie zostały spełnione, owe błędy nie są w stanie podważyć wniosku, do którego Komisja doszła po przeprowadzeniu analizy drugiej z tych przesłanek, zgodnie z którym sporny środek wyrównawczy przysparzał Saremarowi korzyści gospodarczej. W związku z tym te części niniejszego zarzutu należy uznać za bezskuteczne, tak że ów zarzut należy oddalić w całości, bez konieczności zarządzenia środków dowodowych, o które RAS wniósł w ramach części pierwszej i drugiej.

 W przedmiocie zarzutu trzeciego, opartego na naruszeniach prawa i oczywistych błędach w ocenie dotyczących stosowania decyzji UOIG z 2005 r. i decyzji UOIG z 2011 r.

133    W ramach zarzutu trzeciego RAS podnosi w istocie, że badanie przez Komisję zgodności spornego środka wyrównawczego z rynkiem wewnętrznym w świetle decyzji SIEG z 2011 r., przeprowadzone w pkt 249–260 zaskarżonej decyzji, jest wadliwe ze względu na naruszenia prawa i oczywiste błędy w ocenie. Zarzut ten składa się z trzech części.

134    Na wstępie należy przypomnieć, że rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych, które nie spełniają przesłanek z wyroku Altmark, ale spełniają wszystkie przesłanki przewidziane w art. 107 ust. 1 TFUE dotyczące uznania za pomoc państwa, mogą jednak zostać uznane za zgodne z rynkiem wewnętrznym, w szczególności na podstawie przepisów art. 106 ust. 2 TFUE (zob. wyrok z dnia 7 listopada 2012 r., CBI/Komisja, T‑137/10, EU:T:2012:584, pkt 81 i przytoczone tam orzecznictwo).

135    Należy również przypomnieć, że zgodnie z art. 106 ust. 2 TFUE przedsiębiorstwa zobowiązane do zarządzania UOIG podlegają regułom konkurencji w granicach, w jakich stosowanie tych reguł nie stanowi prawnej lub faktycznej przeszkody w wykonywaniu poszczególnych zadań im powierzonych, pod warunkiem że rozwój handlu nie zostaje naruszony w sposób pozostający w sprzeczności z interesem Unii (wyrok z dnia 1 lipca 2010 r., M6 i TF1/Komisja, T‑568/08 i T‑573/08, EU:T:2010:272, pkt 136 i przytoczone tam orzecznictwo).

136    Jak zostało przypomniane w pkt 101 powyżej, zgodnie z orzecznictwem mającym zastosowanie zarówno w ramach stosowania przesłanek z wyroku Altmark, jak i w ramach stosowania art. 106 ust. 2 TFUE Komisja, wobec braku zharmonizowanych uregulowań prawnych Unii w omawianej materii, nie jest uprawniona do zajęcia stanowiska w kwestii zakresu zadań z dziedziny usług publicznych spoczywających na przedsiębiorstwie publicznym, w szczególności na temat poziomu kosztów związanych z tymi usługami, ani w kwestii stosowności wyborów politycznych dokonanych w tym względzie przez władze krajowe, ani w kwestii efektywności ekonomicznej przedsiębiorstwa publicznego.

137    Jednakże jak zostało już wskazane w pkt 102 i 103 powyżej, szeroki zakres uznania przysługujący w konsekwencji tym władzom krajowym nie może być nieograniczony. W szczególności w ramach stosowania art. 106 ust. 2 TFUE ów szeroki zakres uznania nie może uniemożliwić Komisji sprawdzenia, czy odstępstwo od zakazu pomocy państwa przewidziane w tym przepisie może zostać przyznane.

138    Poza tym należy podkreślić, iż wykonywanie uprawnień dyskrecjonalnych, którymi Komisja dysponuje w ramach stosowania art. 106 ust. 2 TFUE przy określeniu zgodności z rynkiem wewnętrznym środka państwowego, który uznała ona za pomoc państwa, wiąże się z dokonaniem złożonych ocen o charakterze gospodarczym i społecznym. Tak więc kontrolując legalność wykonywania tych uprawnień, sąd Unii nie może zastąpić oceny Komisji własną oceną (zob. podobnie i analogicznie wyrok z dnia 5 marca 2015 r., Banco Privado Português i Massa Insolvente do Banco Privado Português, C‑667/13, EU:C:2015:151, pkt 67 i przytoczone tam orzecznictwo).

139    Wreszcie w ramach stosowania art. 106 ust. 2 TFUE uprawnienia dyskrecjonalne państw członkowskich oraz Komisji mogą zostać ograniczone przez dyrektywy i decyzje, jakie instytucja ta jest uprawniona przyjąć na podstawie art. 106 ust. 3 TFUE. W związku z tym Komisja przyjęła kolejno decyzję UOIG z 2005 r. oraz decyzję UOIG z 2011 r. celem określenia przesłanek, po spełnieniu których rekompensata z tytułu świadczenia usług publicznych może zostać uznana za zgodną z art. 106 ust. 2 TFUE i może w związku z tym zostać zwolniona z obowiązku zgłoszenia nowej pomocy przewidzianego w art. 108 ust. 3 TFUE. Jak wynika z art. 11 i 12 decyzji UOIG z 2011 r., uchyla ona decyzję UOIG z 2005 r. i wchodzi w życie w dniu 31 stycznia 2012 r.

–       W przedmiocie pierwszej części zarzutu trzeciego, opartej na naruszeniu prawa dotyczącym zakresu stosowania ratione temporis decyzji UOIG z 2005 r. i decyzji UOIG z 2011 r.

140    W ramach pierwszej części zarzutu trzeciego RAS twierdzi, że Komisja niesłusznie zastosowała decyzję UOIG z 2011 r., podczas gdy w niniejszej sprawie zastosowanie ratione temporis miała decyzja UOIG z 2005 r. RAS podnosi w tym względzie, że wszystkie istotne elementy zadania z zakresu usług publicznych spoczywającego na Saremarze zostały określone przed wejściem w życie decyzji UOIG z 2011 r. i że uchwały regionalne określające zadanie z zakresu usług publicznych spoczywające na Saremarze implikowały wyrównanie ewentualnego deficytu.

141    Komisja i CIN uważają w istocie, że sporna pomoc została przyznana dopiero w sierpniu 2012 r.

142    Z utrwalonego orzecznictwa wynika w tym względzie, że pomoc państwa należy uznać za przyznaną, gdy właściwe władze krajowe przyjęły akt prawnie wiążący, w którym zobowiązują się one do wypłaty danej pomocy, lub gdy prawo do otrzymania tej pomocy zostaje przyznane beneficjentowi w obowiązujących przepisach ustawowych lub wykonawczych (wyrok z dnia 21 marca 2013 r., Magdeburger Mühlenwerke, C‑129/12, EU:C:2013:200, pkt 40; zob. również wyrok z dnia 30 listopada 2009 r., Francja i France Télécom/Komisja, T‑427/04 i T‑17/05, EU:T:2009:474, pkt 320 i przytoczone tam orzecznictwo).

143    W niniejszej sprawie w pkt 105 i 116 powyżej zostało już stwierdzone, że żadna z uchwał regionalnych wskazanych w pkt 6–9 powyżej nie przewidywała przyznania Saremarowi rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych odpowiadającej zobowiązaniom spoczywającym na tym przedsiębiorstwie na podstawie tych uchwał. Poza tym jak zostało przypomniane w pkt 108 powyżej, RAS postanowił wypłacić Saremarowi sporny środek wyrównawczy dopiero w ramach ustawy regionalnej nr 15 z 2012 r. W konsekwencji zgodnie z przytoczonym powyżej orzecznictwem można uznać, że rekompensata została przyznana Saremarowi dopiero od dnia przyjęcia tej ustawy regionalnej, które nadała temu przedsiębiorstwu prawo do otrzymania tej rekompensaty.

144    Tymczasem jak zostało przypomniane w pkt 139 powyżej, zgodnie z art. 11 i 12 decyzji UOIG z 2011 r. decyzja ta uchyliła decyzję UOIG z 2005 r. i weszła w życie w dniu 31 stycznia 2012 r. W konsekwencji jedynie decyzja UOIG z 2011 r. może być stosowana ratione temporis do spornego środka wyrównawczego, ponieważ decyzja UOIG z 2005 r. nie obowiązywała już w żadnym razie w dniu, w którym należy uznać, że owa rekompensata została przyznana Saremarowi.

145    Argumenty RAS nie pozwalają na podważenie wniosku zawartego w pkt 144 powyżej. Jak zostało bowiem wskazane w pkt 116 powyżej, zakładając nawet, że wszystkie istotne elementy zadania z zakresu usług publicznych powierzonego Saremarowi zostały ustalone w uchwałach regionalnych określających zobowiązania z zakresu usług publicznych spoczywające na tym przedsiębiorstwie, okoliczność ta nie może w żadnym razie zapobiec brakowi w tych uchwałach regionalnych przepisów przewidujących przyznanie spornego środka wyrównawczego. Poza tym zakładając, że owe uchwały regionalne nie wykluczyły wyrównania przez RAS ewentualnego deficytu operacyjnego po stronie Saremara, prawdą jest jednak, że żaden z ich przepisów nie zawierał zobowiązania RAS, choćby dorozumianego, do wypłaty tej rekompensaty, ani nie przyznawał Saremarowi prawa do jej otrzymania.

146    W każdym wypadku należy zaznaczyć, że po zbadaniu w pkt 256 i 257 zaskarżonej decyzji spornego środka wyrównawczego w świetle przesłanek z art. 4 decyzji UOIG z 2011 r. Komisja zbadała pomocniczo ów środek, w pkt 260 tej decyzji, w świetle art. 4 lit. c) decyzji UOIG z 2005 r. Komisja uznała na tej podstawie, że przesłanki z tej ostatniej decyzji, podobnie jak przesłanki z decyzji UOIG z 2011 r., nie zostały spełnione. W konsekwencji RAS niesłusznie twierdzi, że Komisja zbadała sporny środek wyrównawczy jedynie w świetle decyzji UOIG z 2011 r.

147    Należy zatem oddalić pierwszą część zarzutu trzeciego.

–       W przedmiocie drugiej części zarzutu trzeciego, opartej na naruszeniach prawa i błędach w ocenie dotyczących stosowania zasad i przesłanek z decyzji UOIG z 2011 r.

148    W ramach części drugiej skarżący twierdzi, że zasady i przesłanki z decyzji UOIG z 2005 r. i 2011 r. zostały spełnione. Opiera się on w tym względzie na argumentach, które przedstawił w ramach zarzutu drugiego w odniesieniu do dwóch pierwszych przesłanek z wyroku Altmark. Podnosi również, że zaskarżona decyzja nie podważa faktu, iż progi przewidziane w art. 2 ust. 1 lit. a) i c) decyzji UOIG z 2005 r. i w art. 2 ust. 1 lit. d) decyzji UOIG z 2011 r. zostały w niniejszej sprawie osiągnięte.

149    Komisja i CIN uważają, że należy oddalić tę argumentację.

150    Na wstępie należy oddalić od razu jako bezskuteczną część argumentacji RAS dotyczącą zasad i przesłanek z decyzji UOIG z 2005 r., ponieważ – jak zostało ustalone w pkt 144 powyżej – decyzja ta nie miała zastosowania ratione temporisdo spornego środka wyrównawczego.

151    W pozostałym zakresie należy przypomnieć, że zgodnie z art. 2 ust. 1 lit. d) decyzji UOIG z 2011 r. decyzja ta ma zastosowanie w szczególności do rekompensat z tytułu świadczenia usług publicznych przyznawanych w zakresie połączeń lotniczych i morskich z wyspami, w przypadku których średnie roczne natężenie ruchu w ciągu dwóch lat obrotowych poprzedzających rok, w którym nastąpiło powierzenie UOIG, nie przekraczało 300 000 pasażerów.

152    Należy również przypomnieć, że art. 4 lit. a) oraz d)–f) decyzji UOIG z 2011 r. stanowi, że powierzenie przedsiębiorstwu świadczenia usług publicznych powinno określać:

–        przedmiot i czas trwania zobowiązań z zakresu usług publicznych [art. 4 lit. a)];

–        opis mechanizmu rekompensaty oraz wskaźniki służące do obliczania, kontrolowania i przeglądu wysokości rekompensaty [art. 4 lit. d)];

–        ustalenia na temat unikania i odzyskiwania nadwyżek rekompensaty oraz [art. 4 lit. e)];

–        odniesienie do decyzji UOIG z 2011 r. [art. 4 lit. f)].

153    Jak wynika z brzmienia art. 1, 3 i 4 decyzji UOIG z 2011 r., interpretowanych w świetle jej motywu 9, wyżej wymienione przesłanki mają kumulatywny charakter. Tak więc aby rekompensata z tytułu świadczenia usług publicznych mogła zostać uznana za zgodną z rynkiem wewnętrznym i aby nie podlegała ona obowiązkowi zgłoszenia, konieczne jest, by odnośne powierzenie świadczenia usług publicznych spełniało co najmniej wszystkie te przesłanki.

154    Wreszcie należy podkreślić, że wprawdzie decyzja UOIG z 2011 r. nie wymaga wyraźnie, by dana usługa publiczna była świadczona w ogólnym interesie gospodarczym, który ma szczególny charakter w porównaniu z interesem związanym z innymi rodzajami działalności gospodarczej, chodzi tu jednak w każdym wypadku o wstępną przesłankę stosowania art. 106 ust. 2 TFUE, która wynika w szczególności z omówionego w pkt 137 powyżej nieograniczonego charakteru zakresu uznania, jaki przysługuje władzom krajowym przy ustaleniu usługi publicznej.

155    Aby dojść do wniosku, że przesłanki z decyzji UOIG z 2011 r. nie zostały spełnione, Komisja oparła się na następujących względach. Przede wszystkim w pkt 255 zaskarżonej decyzji Komisja odwołała się w pierwszej kolejności do motywów 180–218 tej decyzji, w których stwierdziła, że RAS nie wykazał istnienia rzeczywistego zapotrzebowania na usługę publiczną ani potrzeby wystarczająco jasnego określenia zobowiązań z zakresu usług publicznych. W pkt 256 i 257 zaskarżonej decyzji Komisja wskazała, że w niniejszej sprawie oczywiste było w każdym razie to, że omawiane powierzenie świadczenia usługi publicznej nie spełniało przesłanek określonych w art. 4 lit. d)–f) decyzji UOIG z 2011 r.

156    Po pierwsze, należy podkreślić w tym względzie, że RAS nie może powoływać się skutecznie na okoliczność, iż sporny środek wyrównawczy odpowiada progom przewidzianym w art. 2 ust. 1 lit. d) decyzji UOIG z 2011 r. Jak wynika bowiem jasno z brzmienia tego przepisu i z systematyki tej decyzji, ów przepis ma wyłącznie na celu określenie zakresu stosowania rzeczonej decyzji, bez uszczerbku dla przestrzegania przesłanek, które określa ona gdzie indziej, w szczególności w art. 4. W konsekwencji jedynym skutkiem, jaki w niniejszej sprawie mogła wywrzeć okoliczność, że sporny środek wyrównawczy wchodził w zakres stosowania tej decyzji, było zobowiązanie Komisji do sprawdzenia, czy spełniał on przesłanki określone w tej decyzji – co Komisja uczyniła.

157    Po drugie, jak Komisja przyjęła w pkt 256 i 257 zaskarżonej decyzji i wbrew temu co twierdzi RAS, przesłanki określone w art. 4 lit. d) i e) decyzji UOIG z 2011 r. ewidentnie nie zostały spełnione w niniejszej sprawie.

158    Przede wszystkim, jak zostało bowiem wskazane w pkt 104–122 powyżej, RAS nie zdołał wykazać w ramach czwartej części zarzutu drugiego, że Komisja naruszyła prawo lub dopuściła się oczywistego błędu w ocenie, gdy uznała w pkt 174–177 zaskarżonej decyzji, że uchwały regionalne wskazane w pkt 6–9 powyżej nie przewidywały przyznania rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych ani w związku z tym definicji obiektywnych i przejrzystych parametrów celem obliczenia tej rekompensaty. Tak więc na tej podstawie należy od razu stwierdzić, że przesłanka określona w art. 4 lit. d) decyzji UOIG z 2011 r. nie została spełniona, co wystarczy, by przyjąć, zważywszy na kumulatywny charakter przesłanek określonych w tej decyzji, że sporny środek wyrównawczy nie mógł zostać uznany za zgodny z rynkiem wewnętrznym i wyłączony spod obowiązku zgłoszenia na podstawie tej decyzji.

159    Następnie z uwagi na brak w omawianych uchwałach regionalnych jakiegokolwiek przepisu przewidującego przyznanie rekompensaty Komisja mogła w każdym wypadku, nie popełniając przy tym błędu, dojść na tej podstawie do logicznego wniosku, że przesłanka określona w art. 4 lit. e) decyzji UOIG z 2011 r. również nie została spełniona. Przepis ten wymaga bowiem, by zostały wcześniej przewidziane szczegółowe zasady odzyskania ewentualnych nadmiernych rekompensat oraz środki pozwalające na uniknięcie takich rekompensat. Tymczasem nie przewidziawszy w omawianych uchwałach regionalnych wypłaty rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych w przypadkach, w których nie osiągnięto by równowagi budżetowej w zakresie świadczenia danej usługi, RAS niewątpliwie odstąpił od umieszczenia w tych uchwałach wspomnianych szczegółowych zasad i środków. Ponadto z tych samych względów co względy wskazane w pkt 116 i 117 powyżej brakowi takich zasad nie można zaradzić poprzez określenie w tych uchwałach regionalnych elementów ułatwiających wskazanie istotnych elementów księgowości celem określenia ewentualnej rekompensaty, jak również odrębnego systemu księgowego.

160    W związku z tym niezależnie od badania w ramach trzeciej części argumentów RAS dotyczących przesłanki przewidzianej w art. 4 lit. f) z powyższego wynika, że druga część zarzutu trzeciego powinna zostać oddalona.

–       W przedmiocie trzeciej części zarzutu trzeciego, opartej na błędnym stosowaniu art. 4 lit. f) decyzji UOIG z 2011 r. i, pomocniczo, na zarzucie niezgodności tego przepisu z prawem

161    Trzecia część zarzutu trzeciego dotyczy zasadniczo naruszenia prawa, w związku z tym że Komisja błędnie uznała, iż przesłanka przewidziana w art. 4 lit. f) decyzji UOIG z 2011 r. nie była przesłanką czysto formalną. Pomocniczo, w przypadku gdyby owa przesłanka nie miała czysto formalnego charakteru, skarżący podnosi zarzut niezgodności tego przepisu z prawem w rozumieniu art. 277 TFUE z tego względu, że ów przepis prowadzi do niezgodnego z prawem ograniczenia zakresu stosowania art. 106 ust. 2 TFUE.

162    Komisja, popierana przez CIN, podnosi w istocie, że ta część zarzutu trzeciego jest bezskuteczna, a w każdym razie ewidentnie bezzasadna.

163    Należy stwierdzić w tym względzie, że argumenty podniesione przez RAS w ramach niniejszej części, zarówno tytułem głównym, jak i pomocniczo, są bezskuteczne. Jak zostało bowiem stwierdzone w pkt 158 i 159 powyżej, Komisja słusznie uznała, że decyzje RAS nie spełniały przesłanek przewidzianych w art. 4 lit d) i e) decyzji UOIG z 2011 r. W konsekwencji podnoszony brak wiążącego charakteru przesłanki przewidzianej w art. 4 lit. f) tej decyzji lub jej potencjalna niezgodność z prawem są bez znaczenia.

164    W każdym wypadku należy zaznaczyć, po pierwsze, że ani z brzmienia art. 4 lit. f) decyzji UOIG z 2011 r., ani z kontekstu tego przepisu lub jego celów nie wynika, by przewidziana w nim przesłanka była pozbawiona wiążącego charakteru.

165    Wprost przeciwnie, w świetle motywu 14 decyzji UOIG z 2011 r. przewidziany w art. 4 lit. f) tej decyzji obowiązek wyraźnego nawiązania do rzeczonej decyzji w powierzeniu świadczenia usług publicznych odpowiada celowi przejrzystości, który nabiera szczególnego znaczenia w kontekście braku po stronie państw członkowskich obowiązku zgłoszenia rekompensat z tytułu świadczenia usług publicznych, spełniających przesłanki określone w tej decyzji (zob. podobnie i analogicznie opinia rzecznika generalnego N. Wahla w sprawie Dilly’s Wellnesshotel, C‑493/14, EU:C:2016:174, pkt 58). Ponadto podniesiony w replice fakt, iż nieprzestrzeganie tej przesłanki nie uniemożliwia wydania zezwolenia na sporny środek wyrównawczy na podstawie art. 106 ust. 2 TFUE, jest pozbawiony znaczenia. Jak wynika bowiem z motywu 260 zaskarżonej decyzji, Komisja ze swego badania spornego środka wyrównawczego w świetle decyzji UOIG z 2011 r. wyprowadziła jedynie wniosek, że owa rekompensata nie mogła zostać uznana za zgodną z art. 106 ust. 2 TFUE, gdyż nie spełniała przesłanek z tej decyzji, w związku z czym rekompensata ta nie mogła zostać uznana za wyłączoną spod obowiązku zgłoszenia. Wniosek ten nie zwalniał więc Komisji z badania zgodności rzeczonego środka z prawem w kontekście tego przepisu traktatu FUE w szczególności w świetle zasad ramowych UOIG z 2011 r., które to badanie zostało zresztą przeprowadzone w pkt 282–296 zaskarżonej decyzji.

166    Po drugie, z powodów przedstawionych w pkt 165 powyżej zarzut niezgodności z prawem art. 4 lit. f) decyzji UOIG z 2011 r., który został podniesiony przez RAS pomocniczo, jest w każdym wypadku bezzasadny. Jak zostało bowiem stwierdzone, w niniejszej sprawie Komisja nie doszła na podstawie nieprzestrzegania tego przepisu rzeczonej decyzji do wniosku, że sporny środek wyrównawczy nie był zgodny z art. 106 ust. 2 TFUE. W konsekwencji ze sposobu stosowania w zaskarżonej decyzji art. 4 lit. f) decyzji UOIG z 2011 r. nie można wywieść wniosku, że ów przepis prowadzi do niezgodnego z prawem ograniczenia zakresu stosowania art. 106 ust. 2 TFUE.

167    Należy zatem oddalić trzecią część zarzutu trzeciego, a w konsekwencji zarzut trzeci w całości.

 W przedmiocie zarzutu czwartego, opartego na naruszeniach prawa i oczywistych błędach w ocenie popełnionych przez Komisję w związku z uznaniem za zagrożone przedsiębiorstwo, na naruszeniu art. 106 ust. 2 TFUE oraz na zarzucie niezgodności z prawem pkt 9 zasad ramowych UOIG

168    Zarzut czwarty składa się z dwóch części. W ramach pierwszej części tego zarzutu RAS twierdzi, że Komisja niesłusznie uznała, iż przesłanki pozwalające na uznanie Saremaru za zagrożone przedsiębiorstwo zostały spełnione w niniejszej sprawie, w szczególności w świetle elementów wymienionych w pkt 9–11 wytycznych dotyczących pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji. W ramach drugiej części tego zarzutu RAS podnosi przeciwko pkt 9 zasad ramowych UOIG z 2011 r. zarzut niezgodności z prawem w rozumieniu art. 277 TFUE. RAS twierdzi w tym względzie, że w przypadku gdyby ów punkt należało interpretować w ten sposób, że zagrożone przedsiębiorstwo nigdy nie może skorzystać z rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych, punkt ten naruszałby zasady kompetencji oraz art. 106 ust. 2 TFUE.

169    W odpowiedzi na skargę Komisja, popierana przez CIN, kwestionuje, po pierwsze, znaczenie informacji przedstawionych przez RAS w ramach pierwszej części celem wykazania, że w okresie zaistnienia rozpatrywanych okoliczności faktycznych Saremar nie był zagrożonym przedsiębiorstwem. Po drugie, jeśli chodzi o drugą część tego zarzutu, Komisja twierdzi, że pkt 9 zasad ramowych UOIG z 2011 r. nie ogranicza zakresu stosowania art. 106 ust. 2 TFUE, lecz wprost przeciwnie, pozwala na zapewnienie poszanowania celów tego artykułu.

170    Na wstępie należy zaznaczyć, że niniejszy zarzut dotyczy pkt 261–280 zaskarżonej decyzji, w których Komisja zbadała, czy sporny środek wyrównawczy był zgodny z art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE, który stanowi, że za zgodną z rynkiem wewnętrznym może zostać uznana pomoc przeznaczona na ułatwianie rozwoju niektórych działań gospodarczych lub niektórych regionów gospodarczych, o ile nie zmienia warunków wymiany handlowej w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem. Badanie przeprowadzone przez Komisję składało się z dwóch etapów. W pierwszej kolejności w pkt 262–270 zaskarżonej decyzji Komisja zbadała, czy Saremar mógł zostać uznany za zagrożone przedsiębiorstwo na podstawie pkt 10 i 11 wytycznych dotyczących pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji, i doszła w tym względzie do wniosku, że tak właśnie było. W drugiej kolejności w pkt 271–280 tej decyzji Komisja zbadała, czy sporny środek wyrównawczy spełniał przesłanki określone w tych wytycznych, które muszą zostać spełnione, aby pomoc dla zagrożonego przedsiębiorstwa mogła zostać uznana za pomoc zgodną z rynkiem wewnętrznym w rozumieniu art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE. Badanie to skłoniło Komisję do udzielenia odpowiedzi przeczącej (pkt 280 zaskarżonej decyzji).

171    Tymczasem w ramach dwóch części zarzutu czwartego RAS nie podważa, nawet pomocniczo, wniosku, do jakiego Komisja doszła w pkt 280 zaskarżonej decyzji w odniesieniu do niezgodności spornej pomocy z rynkiem wewnętrznym. W ramach tego zarzutu RAS podważa bowiem jedynie fakt, iż Saremar może zostać uznany za zagrożone przedsiębiorstwo, to znaczy – w sposób dorozumiany, lecz niewątpliwy – fakt, iż sporny środek wyrównawczy jest objęty zakresem stosowania art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE. Tak więc należy uznać, że w ramach niniejszego zarzutu RAS kwestionuje w rzeczywistości fakt, iż zgodność z prawem spornego środka wyrównawczego należy oceniać w świetle tego przepisu, a nie w świetle art. 106 ust. 2 TFUE.

172    Zważywszy na powyższe, należy zaznaczyć, że jakie by nie było stanowisko Komisji w tej kwestii, Komisja zbadała w każdym razie w pkt 282–296 zaskarżonej decyzji, na wypadek gdyby Saremar nie był zagrożonym przedsiębiorstwem, czy sporny środek wyrównawczy mógł zostać uznany za zgodny z art. 106 ust. 2 TFUE w świetle kryteriów wskazanych w zasadach ramowych UOIG z 2011 r. Na podstawie tego badania doszła do negatywnego wniosku. W konsekwencji nawet gdyby Komisja nie zbadała zgodności tego środka z art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE w świetle wytycznych dotyczących pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji, doszłaby w każdym wypadku do wniosku o braku jego zgodności z rynkiem wewnętrznym w ramach stosowania art. 106 ust. 2 TFUE. W tych okolicznościach RAS nie wykazuje, jaki mógłby być w niniejszej sprawie wpływ błędów popełnionych przez Komisję, o których mowa w ramach niniejszego zarzutu, na zgodność z prawem zaskarżonej decyzji. W konsekwencji niniejszy zarzut należy oddalić jako bezskuteczny.

173    Z powodów wskazanych w pkt 174–203 powyżej argumenty podniesione przez RAS na poparcie każdej z części tego zarzutu nie mogą w żadnym razie zostać uwzględnione.

174    Jeśli chodzi bowiem, po pierwsze, o pierwszą część tego zarzutu, należy zaznaczyć, że wbrew twierdzeniom RAS Komisja nie zastosowała w niewłaściwy sposób pkt 9–11 wytycznych dotyczących pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji, przyjmując, iż przesłanki pozwalające na uznanie Saremaru za zagrożone przedsiębiorstwo zostały spełnione.

175    W pierwszej kolejności RAS na próżno wskazuje, iż obniżenie kapitału Saremaru było spowodowane czynnikiem niemającym nic wspólnego z zarządzaniem przedsiębiorstwem i nieprzewidywalnym, mianowicie obniżeniem wartości wierzytelności posiadanej przez Saremara w stosunku do Tirrenii.

176    Zgodnie bowiem z pkt 10 lit. a) wytycznych dotyczących pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji przedsiębiorstwo jest „z zasady i niezależnie od [jego] wielkości” uznawane za zagrożone, gdy chodzi o spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, „jeżeli ponad połowa jej zarejestrowanego kapitału została utracona […], w tym ponad jedna czwarta tego kapitału w okresie poprzedzających 12 miesięcy”. Tymczasem RAS nie kwestionuje tego, że – jak Komisja stwierdziła w pkt 264 zaskarżonej decyzji – w ciągu dwunastu miesięcy poprzedzających dzień, w którym sporny środek wyrównawczy został przyjęty, kapitał Saremaru zmniejszył się o ponad 80%. W konsekwencji przysługujący Komisji zakres uznania w odniesieniu do decyzji, czy Saremar powinien zostać uznany za zagrożone przedsiębiorstwo, był w niniejszej sprawie bardzo ograniczony.

177    Prawdą jest, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Komisja, przyjmując reguły postępowania takie jak wytyczne dotyczące pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji, nie mogła nie skorzystać z zakresu uznania przysługującego jej przy ocenie zgodności pomocy państwa z rynkiem wewnętrznym (zob. podobnie wyrok z dnia 19 lipca 2016 r., Kotnik i in., C‑526/14, EU:C:2016:570, pkt 41). Poza tym wyrażenie „z zasady” użyte w pkt 10 lit. a) tych wytycznych wskazuje, że mogą zaistnieć szczególne przypadki, w których przedsiębiorstwo wyjątkowo nie zostanie uznane przez Komisję za zagrożone, gdy jego kapitał zmniejszył się w proporcjach, o których mowa w tym punkcie.

178    Jednakże w niniejszej sprawie Komisja nie musiała uwzględnić powodów obniżenia kapitału Saremaru, o których wspomina RAS. Jak wynika bowiem z pkt 9 tych wytycznych, pojęcie zagrożonego przedsiębiorstwa jest pojęciem obiektywnym, które należy oceniać wyłącznie w świetle konkretnych wskazówek dotyczących sytuacji finansowej i ekonomicznej danego przedsiębiorstwa, świadczących o tym, że „nie jest ono w stanie powstrzymać strat, które bez zewnętrznej interwencji władz publicznych prawie na pewno doprowadzą to przedsiębiorstwo do zniknięcia z rynku w perspektywie krótko- lub średnioterminowej”. Ponadto gdyby Komisja musiała uwzględnić takie okoliczności jak te, na które RAS powołuje się, by wykluczyć uznanie Saremaru za zagrożone przedsiębiorstwo, skuteczność odstępstwa przewidzianego w art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE byłaby zagrożona. Należy zaznaczyć w tym względzie, że – jak Komisja wskazuje w istocie – obniżenie wartości wierzytelności w ramach postępowania upadłościowego, zwłaszcza wierzytelności posiadanych przez byłą spółkę dominującą przedsiębiorstwa, stanowi ryzyko biznesowe, które w żadnym razie nie jest wyjątkowe i może wywołać u tego przedsiębiorstwa trudności nie do przezwyciężenia.

179    W drugiej kolejności twierdzenie RAS, że gdyby nie doszło do obniżenia wartości wierzytelności posiadanych w stosunku do Tirrenii, Saremar osiągnąłby zysk w wysokości 134 000 EUR, jest również pozbawione znaczenia. Z powodów wskazanych w pkt 178 powyżej potencjalnie zewnętrzny wobec zarządzania Saremarem i nadzwyczajny charakter obniżenia wartości wierzytelności, który doprowadził do deficytu w tym przedsiębiorstwie w 2010 r., nie ma wpływu na stwierdzenie istnienia tego deficytu i jego wysokości.

180    W trzeciej kolejności Komisja nie naruszyła prawa, ani nie dopuściła się oczywistego błędu w ocenie, gdy nie uwzględniła podnoszonego przez RAS faktu, iż w 2012 r. instytucja bankowa mogła przyznać Saremarowi linię kredytową. Ten bowiem fakt nie stanowi szczególnej okoliczności, która winna była skłonić Komisję, w ramach wyjątku od pkt 10 lit. a) wytycznych dotyczących pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji, do rezygnacji z zakwalifikowania Saremaru jako zagrożonego przedsiębiorstwa. Jak podkreśla bowiem Komisja, kredyt ów został przyznany, gdy RAS wyraził swój zamiar podjęcia działań na rzecz Saremaru, w szczególności przewidując w ramach uchwały regionalnej nr 36/6 dokonanie spornego podwyższenia kapitału. W każdym wypadku należy zaznaczyć, że przyznanie tego kredytu stanowi okoliczność mogącą wskazywać zarówno na trudności Saremaru w finansowaniu swej działalności przy użyciu zasobów własnych, jak i na zaufanie, jakie to przedsiębiorstwo mogło wówczas wzbudzać u swych wierzycieli. W konsekwencji trudno było Komisji wyciągnąć z tej okoliczności jednoznaczny wniosek.

181    W czwartej kolejności wbrew twierdzeniom RAS Komisja nie stwierdziła w pkt 267 zaskarżonej decyzji, że Saremar poniósł rosnące straty, ale że poniósł straty ciągłe. Wprawdzie Saremar osiągnął w 2011 r. zysk netto w wysokości 2 523 439 EUR, Komisja wskazała jednak, że ów zysk netto nie pozwalał na pokrycie deficytu odnotowanego w 2010 r., który był dwa razy większy, i że w 2012 r., czyli w roku, w którym przyznano pomoc, Saremar również odnotował deficyt w wysokości 1,7 mln EUR, który bez wypłaty spornego środka wyrównawczego wyniósłby 13 mln EUR. W konsekwencji stwierdzenie dotyczące ciągłych strat poniesionych w rozpatrywanym okresie nie jest nieprawdziwe. Prawdą jest, że pkt 11 wytycznych dotyczących pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji nie wymienia wśród wskazówek pozwalających uznać, że przedsiębiorstwo jest zagrożone, ciągłych strat, a jedynie rosnące straty. Jednakże z brzmienia tego pkt 11 wynika, że wykaz wymienionych w nim wskazówek ma charakter czysto przykładowy. Komisja nie naruszyła więc prawa ani nie popełniła oczywistego błędu w ocenie, gdy przyjęła istnienie ciągłych strat jako wskazówkę mającą znaczenie przy uznaniu Saremaru za zagrożone przedsiębiorstwo. Z tych samych względów, wbrew twierdzeniom RAS, brak w niniejszej sprawie innych wskazówek wymienionych w tym pkt 11 nie może też zostać uznany za pozwalający wykazać istnienie oczywistego błędu w ocenie. Z pkt 175–180 powyżej wynika w każdym razie, że Komisja nie popełniła błędu, gdy uznała, że Saremar spełniał przesłankę określoną w pkt 10 lit. a) tych wytycznych pozwalającą na uznanie go za zagrożone przedsiębiorstwo i że samo to stwierdzenie wystarczyło do przyjęcia tej kwalifikacji. W konsekwencji argumenty opisane powyżej, w zakresie, w jakim dotyczą zastosowania przez Komisję pkt 11 rzeczonych wytycznych, są bezskuteczne.

182    Wreszcie w piątej kolejności wbrew twierdzeniom RAS fakt, iż Komisja stwierdziła w pkt 266–268 zaskarżonej decyzji, że bez interwencji finansowej tego regionu trudności finansowe Saremaru byłyby jeszcze większe i uniemożliwiłyby dalsze prowadzenie działalności przez tę spółkę, nie oznacza uznania za zagrożone przedsiębiorstwo każdego przedsiębiorstwa odnotowującego deficyt w związku z kosztami świadczenia usługi publicznej.

183    Z pkt 264 i 266 zaskarżonej decyzji wynika bowiem przede wszystkim, że wysokość deficytu Saremaru, który zostałby odnotowany w braku wypłaty spornej rekompensaty, stanowi jedynie potwierdzenie trudności tego przedsiębiorstwa stwierdzonych przez Komisję na podstawie innych wskazówek. W szczególności z pkt 264 tej decyzji wynika, że obniżenie kapitału Saremaru w ciągu dwunastu miesięcy poprzedzających przyjęcie spornego środka wyrównawczego stanowiło zdaniem Komisji decydujący element, który sam w sobie wystarczył, by uznać tę spółkę za zagrożone przedsiębiorstwo. Jednakże jak RAS sam podnosi, owo obniżenie kapitału nie jest spowodowane stratą z działalności operacyjnej Saremaru w ramach zadań z zakresu usług publicznych spoczywających wówczas na tym przedsiębiorstwie, ale obniżeniem wartości wierzytelności posiadanych przez niego w stosunku do Tirrenii. Poza tym Komisja uwzględniła też jako wskazówkę co do trudnej sytuacji Saremaru ciągły charakter strat ponoszonych przez to przedsiębiorstwo od 2010 r.

184    Ponadto jak zostało wskazane w pkt 178 powyżej, pojęcie zagrożonego przedsiębiorstwa, tak jak zostało ono zdefiniowane w pkt 9 wytycznych dotyczących pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji, jest pojęciem obiektywnym, które należy oceniać wyłącznie w świetle konkretnych wskazówek dotyczących sytuacji finansowej i ekonomicznej danego przedsiębiorstwa. W konsekwencji przyczyna deficytu tego przedsiębiorstwa, związana w szczególności z wykonywaniem zadania polegającego na świadczeniu usług publicznych, nie może stanowić istotnego elementu pozwalającego określić, czy przedsiębiorstwo jest zagrożone.

185    Ponadto argument RAS opiera się na błędnym założeniu, iż sytuacja Saremaru w chwili przyjęcia spornego środka wyrównawczego może zostać porównana do sytuacji przedsiębiorstwa, którego deficyt wynika z niewypłacenia rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych, która została przyznana wcześniej w ramach określenia warunków odpowiadającego jej zadania z zakresu usług publicznych. Tymczasem jak zostało stwierdzone w pkt 105–108 powyżej, w niniejszej sprawie warunki zadań z zakresu usług publicznych spoczywających na Saremarze wykluczały wypłatę rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych i ustalały za cel utrzymanie przez Saremara równowagi budżetowej na podstawie samych tylko przychodów z działalności operacyjnej. Tak więc RAS przyjął sporny środek wyrównawczy w ramach ustawy regionalnej dopiero w dniu 7 sierpnia 2012 r., po stwierdzeniu strat Saremara poniesionych wskutek prowadzonych przez niego działań w zakresie połączeń morskich z kontynentem. Poza tym należy zaznaczyć, że – jak wynika z pkt 103 zaskarżonej decyzji – w toku formalnego postępowania wyjaśniającego RAS uzasadnił decyzję o wyrównaniu w części strat z działalności operacyjnej poniesionych przez Saremar i o przerwaniu prowadzenia wspomnianych działań faktem, iż owe środki miały pierwszorzędne znaczenie przy ograniczeniu ryzyka gospodarczego związanego z omawianymi działaniami. W tych okolicznościach Komisja nie naruszyła prawa ani nie popełniła żadnego oczywistego błędu w ocenie, gdy uznała, że niezbędność spornego środka wyrównawczego dla pokrycia w części deficytu operacyjnego Saremar mogła zostać uznana za wskazówkę pozwalającą uznać tę spółkę za zagrożone przedsiębiorstwo.

186    W konsekwencji z pkt 266–268 zaskarżonej decyzji nie można wywnioskować, że we wszystkich przypadkach, w których Komisja stwierdza, że przedsiębiorstwo odnotowało deficyt ze względu na koszty świadczenia usługi publicznej, uznaje je ona bezwzględnie za zagrożone przedsiębiorstwo.

187    Z powyższego wynika, że pierwszą część zarzutu czwartego należy w każdym wypadku oddalić jako bezzasadną.

188    Po drugie, jeśli chodzi o drugą część zarzutu czwartego, należy zaznaczyć w każdym razie, że pkt 9 zasad ramowych UOIG z 2011 r. nie może być uważany za ograniczający w niezgodny z prawem sposób zakres stosowania art. 106 ust. 2 TFUE.

189    Należy przypomnieć w tym względzie, że w pkt 9 zasad ramowych UOIG z 2011 r. Komisja wskazuje, iż pomoc dla świadczących UOIG usługodawców znajdujących się w trudnej sytuacji będzie oceniana na podstawie wytycznych dotyczących pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji.

190    W pkt 269 zaskarżonej decyzji Komisja zastosowała pkt 9 zasad ramowych UOIG z 2011 r., wskazując, że:

„Zgodnie z pkt 9 zasad ramowych UOIG z 2011 r. rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych przyznawane zagrożonym przedsiębiorstwom należy oceniać w świetle wytycznych dotyczących pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji. Zważywszy, że przesłanki określone w decyzji UOIG z 2011 r. nie zostały spełnione, rekompensatę otrzymaną przez Saremar [celem zaradzenia trudnościom] dotyczącym dwóch omawianych połączeń trzeba oceniać w świetle [tych wytycznych] w celu ustalenia, czy może ona zostać uznana za zgodną z rynkiem wewnętrznym zgodnie z art. 107 ust. 3 TFUE”.

191    Na wstępie należy stwierdzić, że – jak Komisja wskazała zresztą w duplice – RAS sam ograniczył zakres podniesionego przez siebie zarzutu niezgodności z prawem. Jak RAS wyjaśnił bowiem w replice, pkt 9 zasad ramowych UOIG z 2011 r. powinien jego zdaniem zostać uznany za niezgodny z prawem, w przypadku gdyby nie pozwalał na ocenę w świetle art. 106 ust. 2 TFUE rekompensaty, która pokrywa deficyt zagrożonego przedsiębiorstwa wynikający z różnicy między kosztami ponoszonymi na wykonanie usługi publicznej a subwencjami otrzymanymi z tego tytułu. RAS nie uważa natomiast tego punktu za niezgodny z prawem w zakresie, w jakim należałoby go interpretować w ten sposób, że rekompensata, która zostanie przyznana w celu pokrycia deficytu zagrożonego przedsiębiorstwa, wynikającego z działalności innej niż działalność objęta zadaniami z zakresu usług publicznych, nie podlega art. 106 ust. 2 TFUE.

192    Zważywszy na powyższe, niezależnie od tego, jaką wykładnię pkt 9 zasad ramowych UOIG z 2011 r. należy przyjąć, zarzut niezgodności z prawem podniesiony przez RAS jest bezzasadny.

193    Jak zostało bowiem przypomniane w pkt 137 powyżej, zakres uznania przysługujący państwom członkowskim w dziedzinie zdefiniowania zadania z zakresu usług publicznych oraz określenia warunków, w jakich zadanie to jest wykonywane, nie pozwala na nadużycie przez władze krajowe pojęcia UOIG jedynie w celu umożliwienia przedsiębiorstwom skorzystania z odstępstwa przewidzianego w art. 106 ust. 2 TFUE.

194    W tym względzie z utrwalonego orzecznictwa wynika, że dla spełnienia przesłanek stosowania art. 106 ust. 2 TFUE wymaga się, by w braku spornych praw lub subwencji nie powiodła się realizacja poszczególnych zadań powierzonych przedsiębiorstwu lub by utrzymanie tych praw lub subwencji było konieczne, aby umożliwić upoważnionemu podmiotowi wykonanie powierzonych mu zadań świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym na warunkach akceptowalnych z gospodarczego punktu widzenia (zob. wyrok z dnia 1 lipca 2010 r., M6 i TF1/Komisja, T‑568/08 i T‑573/08, EU:T:2010:272, pkt 138 i przytoczone tam orzecznictwo). W konsekwencji aby odstępstwo przewidziane w tym przepisie mogło być stosowane, sytuacja ekonomiczna i finansowa przedsiębiorstwa korzystającego z tych praw lub subwencji w chwili, gdy zostają mu one przyznane, musi umożliwiać mu faktycznie wykonywanie powierzonych mu zadań z zakresu usług publicznych. W przeciwnym razie odstępstwo przewidziane w art. 106 ust. 2 TFUE mogłoby zostać pozbawione skuteczności, a tym samym zasadności, tak że nie można byłoby uniknąć ryzyka nadużywania pojęcia UOIG przez państwa członkowskie.

195    Jak Komisja słusznie wskazuje, odwołując się do pkt 68–71 wytycznych dotyczących pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji, samo istnienie zagrożonego przedsiębiorstwa w rozumieniu tych wytycznych jest niepewne w bliższej przyszłości, tak że nie można uznać, iż przedsiębiorstwo to jest w stanie wykonywać w odpowiedni sposób powierzone mu zadania z zakresu usług publicznych, tak długo, jak długo jego rentowność nie jest zapewniona. W tych okolicznościach subwencja przyznana takiemu zagrożonemu przedsiębiorstwu w celu wyrównania deficytu wynikającego z wykonywania wspomnianych zadań z zakresu usług publicznych nie może zostać objęta odstępstwem przewidzianym w art. 106 ust. 2 TFUE, a jedynie, w stosownych okolicznościach, odstępstwem przewidzianym w art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE.

196    W ramach przesłanek stosowania art. 106 ust. 2 TFUE, które wymagają w szczególności tego, by rekompensata była ściśle proporcjonalna do kosztów świadczenia usługi publicznej, owa rekompensata nie pozwoli bowiem na zapewnienie wykonywania odpowiadających jej zadań ze względu na trudności napotkane przez przedsiębiorstwo. Taka rekompensata może natomiast przyczynić się do przywrócenia rentowności odnośnego przedsiębiorstwa, o ile spełnione zostaną przesłanki stosowania art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE omówione w wytycznych dotyczących pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji. Tak więc odstępstwo od zakazu pomocy państwa przewidziane w tym ostatnim przepisie traktatu zachowuje swą skuteczność i tym samym swą zasadność.

197    Dlatego też wskazując w pkt 9 zasad ramowych UOIG z 2011 r., że pomoc dla świadczących UOIG usługodawców znajdujących się w trudnej sytuacji będzie oceniana na podstawie wytycznych dotyczących pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji, Komisja nie ograniczyła w niezgodny z prawem sposób zakresu stosowania art. 106 ust. 2 TFUE. W konsekwencji Komisja nie przekroczyła też zakresu przysługujących jej uprawnień.

198    Argumenty zaprezentowane przez RAS na poparcie podniesionego przez niego zarzutu niezgodności z prawem nie są w stanie podważyć tego wniosku.

199    Przede wszystkim okoliczność, że wskazanie zawarte w pkt 9 zasad ramowych UOIG z 2011 r. nie figuruje w przepisach decyzji UOIG z 2011 r., nie pozwala na wykazanie niespójności w ramach prawnych określonych przez Komisję, dotyczących stosowania art. 106 ust. 2 TFUE ani dyskryminującego traktowania przez Komisję. Z jednej bowiem strony, jak wskazała Komisja, decyzja ta ma na celu określenie przesłanek, po spełnieniu których rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych objętych art. 106 ust. 2 TFUE mogą skorzystać ze zwolnienia z obowiązku zgłoszenia, a zatem mogą zostać uznane za zgodne z prawem bez konieczności ich zbadania przez tę instytucję. W konsekwencji wzmianka o ramach prawnych, w których Komisja bada pomoc dla świadczących UOIG usługodawców znajdujących się w trudnej sytuacji, jest bezprzedmiotowa w przypadku takiej decyzji. Z drugiej strony, jak zostało wskazane w pkt 195 powyżej, pomoc przyznana zagrożonemu przedsiębiorstwu, któremu powierzono zadanie z zakresu usług publicznych, nie może w żadnym razie spełnić celów odstępstwa przewidzianego w art. 106 ust. 2 TFUE. W konsekwencji nie może ona tym bardziej zostać zatwierdzona w ramach decyzji UOIG z 2011 r., która z definicji może dotyczyć jedynie rekompensat z tytułu świadczenia usług publicznych, które spełniają te cele. Z tych samych względów rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych, do których decyzja UOIG z 2011 r. ma zastosowanie, nie znajdują się w sytuacji porównywalnej do sytuacji pomocy przyznanej zagrożonym usługodawcom świadczącym usługę publiczną.

200    Następnie z orzecznictwa przytoczonego w pkt 113 powyżej wynika, że zgodność z prawem pkt 9 zasad ramowych UOIG z 2011 r. należy oceniać wyłącznie w ramach art. 106 ust. 2 TFUE i art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE, a nie w świetle wcześniejszej praktyki decyzyjnej, która – jak podkreśla Komisja – może zresztą ulec zmianie. W konsekwencji nawiązanie w niniejszej sprawie do decyzji SNCM nie jest stosowne. Poza tym RAS nie może powoływać się na pkt 55–71 wyroku z dnia 11 września 2012 r., Corsica Ferries France/Komisja (T‑565/08, EU:T:2012:415). W tych punktach wspomnianego wyroku Sąd nie zbadał bowiem kwestii, czy podwyższenie kapitału rozpatrywane w decyzji SNCM powinno zostać ocenione w świetle art. 87 ust. 3 lit. c) WE lub w świetle art. 86 ust. 2 WE, obowiązujących w chwili zaistnienia okoliczności faktycznych, która to kwestia nie została podniesiona w omawianym sporze.

201    Jak zostało już stwierdzone w pkt 113 powyżej, w szczególności z pkt 253 decyzji SNCM wynika w każdym razie, że środek uznany przez Komisję za rekompensatę z tytułu świadczenia usługi publicznej został dozwolony w ramach umowy zawartej między SNCM a władzami francuskimi, a następnie wypłacony w ramach planu restrukturyzacji. Z decyzji SNCM nie wynika poza tym, że w dniu, w którym zawarto umowę, a zatem rzeczony środek został dozwolony co do zasady, SNCM mogła zostać uznana za zagrożone przedsiębiorstwo. Środek rozpatrywany w tej decyzji nie może zatem być porównywany do spornego środka wyrównawczego, który został przyznany dopiero po tym, jak RAS stwierdził po stronie Saremaru trudności wynikające z wykonywania połączeń z kontynentem.

202    Wreszcie z pkt 194–196 powyżej wynika, że – wbrew twierdzeniom RAS – w przypadku gdy deficyt danego przedsiębiorstwa jest następstwem powierzonych mu zadań z zakresu usług publicznych, nie wynika z tego koniecznie, że zgodność z prawem rekompensaty z tytułu tego deficytu należy zawsze oceniać w świetle art. 106 ust. 2 TFUE, gdyż w przeciwnym razie świadczenie subwencjonowanych usług publicznych stałoby się niemożliwe.

203    Z powyższego wynika, że pkt 9 zasad ramowych UOIG z 2011 r. nie jest w żadnym razie niezgodny z prawem z tego względu, że w punkcie tym Komisja miałaby niesłuszne ograniczać zakres stosowania art. 106 ust. 2 TFUE i wykraczać w związku z tym poza zakres swych uprawnień. Tak więc również zaskarżona decyzja nie jest niezgodna z prawem na tej podstawie.

204    Należy zatem oddalić drugą część zarzutu czwartego, a w konsekwencji zarzut ten w całości.

 W przedmiocie zarzutu piątego, opartego na naruszeniach prawa i oczywistych błędach w ocenie, ponieważ Komisja uznała, iż sporny środek wyrównawczy nie spełniał kryteriów określonych w zasadach ramowych UOIG z 2011 r.

205    Na poparcie zarzutu piątego RAS podnosi, po pierwsze, że zasady przewidziane w pkt 14, 19, 20, 24, 39 i 60 zasad ramowych UOIG z 2011 r. nie mają zastosowania do spornego środka wyrównawczego, a po drugie, że w każdym wypadku wspomniane zasady nie zostały naruszone w niniejszej sprawie.

206    W odpowiedzi na skargę Komisja, popierana przez CIN, podnosi, że zarzut piąty dotyczy uzasadnienia przedstawionego posiłkowo i że w świetle argumentów zaprezentowanych już przez nią w ramach innych zarzutów sporny środek wyrównawczy nie może zostać uznany za zgodny z zasadami ramowymi UOIG z 2011 r.

207    W tym względzie w zakresie, w jakim argumenty podniesione przez RAS w ramach niniejszego zarzutu są w istocie argumentami, które zostały już oddalone w ramach badania zarzutów od drugiego do czwartego, niniejszy zarzut również należy oddalić jako bezzasadny w oparciu o następujące względy.

208    W pierwszej kolejności, jeśli chodzi o rozważania przedstawione przez RAS w celu wykazania, że druga przesłanka z wyroku Altmark została spełniona, należy odesłać do pkt 110–121 powyżej, w których zostały przedstawione powody uzasadniające nieuwzględnienie tych rozważań.

209    W drugiej kolejności, w celu wykazania, że przesłanki przewidziane w pkt 14, 19, 20, 24, 39 i 60 zasad ramowych UOIG z 2011 r. nie mają zastosowania ratione temporis do spornego środka wyrównawczego, RAS odwołuje się do argumentacji, którą przedstawił w ramach pierwszej części zarzutu trzeciego celem wykazania jego twierdzenia, że decyzja UOIG z 2011 r. również nie miała zastosowania ratione temporis do tego środka. Wystarczy odesłać w tym względzie do pkt 142–145 powyżej, w których zostały przedstawione powody, z jakich owa argumentacja winna zostać oddalona.

210    W trzeciej kolejności RAS nie może ewidentnie powoływać się na pkt 61 zasad ramowych UOIG z 2011 r., który stanowi, że zasady przewidziane w pkt 14, 19, 20, 24, 39 i 60 tych zasad nie mają zastosowania do pomocy spełniającej warunki określone w art. 2 ust. 1 decyzji UOIG z 2011 r. Jak zostało już bowiem wskazane w pkt 156 powyżej, okoliczność, że sporny środek wyrównawczy odpowiadał progom przewidzianym w art. 2 ust. 1 lit. d) tej decyzji, pozwalała jedynie uznać, iż ów środek był objęty zakresem stosowania tej decyzji. Nie pozwalała ona natomiast w żadnym razie uznać, że ów środek spełniał wspomniane warunki. W konsekwencji pkt 61 omawianych zasad ramowych nie ma zastosowania do takiego środka, w związku z czym Komisja słusznie zastosowała w niniejszej sprawie zasady przewidziane w pkt 14, 19, 20, 24, 39 i 60 tych zasad ramowych.

211    Wreszcie w czwartej kolejności, jeśli chodzi o przestrzeganie zasad przewidzianych w pkt 14, 19, 20, 24, 39 i 60 zasad ramowych UOIG z 2011 r., należy zaznaczyć, że w pkt 285 i 286 zaskarżonej decyzji Komisja w każdym wypadku słusznie stwierdziła, iż sporny środek wyrównawczy nie spełniał w szczególności wymogów określonych w pkt 16 lit. d) i e) tych zasad ramowych. Wbrew tym wymogom decyzje RAS dotyczące zadań z zakresu usług publicznych nie zawierają bowiem opisu mechanizmu rekompensaty i parametrów obliczenia, kontroli i zmiany wysokości rekompensaty ani szczegółowych zasad odzyskiwania ewentualnych nadmiernych rekompensat lub środków pozwalających na uniknięcie takich rekompensat. W konsekwencji, zważywszy na niespełnienie tych wymogów, które są istotne przy określeniu, czy sporny środek stanowi rekompensatę z tytułu świadczenia usług publicznych zgodną z rynkiem wewnętrznym w świetle art. 106 ust. 2 TFUE, ewentualne przestrzeganie zasad przewidzianych w pkt 14, 19, 20, 24, 39 i 60 tych zasad ramowych nie ma decydującego znaczenia. Poza tym RAS nie wykazuje, że Komisja popełniła oczywisty błąd w ocenie, uznając, iż przewidziany w pkt 24 tych zasad ramowych wymóg obliczenia kosztu netto zobowiązań z tytułu świadczenia usług publicznych na podstawie nieponiesionych kosztów netto nie został spełniony w niniejszej sprawie. Podobnie jest, jeśli chodzi o brak w niniejszej sprawie środków zachęcających do wydajnego świadczenia UOIG w ramach określenia metody wyrównawczej, które to środki są wymagane w pkt 39 omawianych zasad ramowych.

212    Z powyższego wynika, że zarzut piąty należy oddalić.

 W przedmiocie zarzutu pierwszego, opartego na naruszeniu art. 106 ust. 2 TFUE i na błędnej ocenie definicji zobowiązań z tytułu świadczenia usług publicznych spoczywających na Saremarze

213    W ramach tego zarzutu pierwszego RAS podnosi, po pierwsze, że zarówno w ramach stosowania przesłanek z wyroku Altmark, jak i art. 106 ust. 2 TFUE Komisja przedstawiła błędną definicję zobowiązań z tytułu świadczenia usług publicznych spoczywających na Saremarze, uznając, że miały one charakter wyłącznie taryfowy. Po drugie, RAS podnosi, że Komisja wyszła poza zakres uprawnień, jakie orzecznictwo przyznaje jej w ramach stosowania art. 106 ust. 2 TFUE, dokonując oceny co do istoty oraz oceny celowości w odniesieniu do potrzeb, którym odpowiadały te zobowiązania z tytułu świadczenia usług publicznych, nie zaś zawężonej kontroli decyzji RAS ograniczającej się do oczywistego błędu w ocenie.

214    Komisja, popierana przez CIN, twierdzi, że nie popełniła oczywistego błędu w ocenie w zakresie zobowiązań z tytułu świadczenia usług publicznych spoczywających na Saremarze i że nie wyszła poza zakres przysługujących jej uprawnień.

215    Należy zaznaczyć, że – jak skarżący przyznał zresztą podczas rozprawy – zastrzeżenia podniesione w ramach niniejszego zarzutu nie różnią się w istocie od analogicznych zastrzeżeń podniesionych w ramach zarzutu drugiego. Na poparcie pierwszej części tego zarzutu RAS przedstawia bowiem w szczególności zastrzeżenie, że w ramach stosowania pierwszej przesłanki z wyroku Altmark Komisja naruszyła prawo i popełniła oczywiste błędy w ocenie w zakresie definicji zapotrzebowania na usługę publiczną i zobowiązań z tytułu świadczenia usług publicznych spoczywających na Saremarze. Tymczasem z powodów przedstawionych w pkt 122–132 powyżej owe zastrzeżenia są bezskuteczne.

216    Prawdą jest, że zakres niniejszego zarzutu nie ogranicza się do stosowania przez Komisję pierwszej przesłanki z wyroku Altmark, lecz dotyczy również badania przez tę instytucję zgodności z prawem spornego środka wyrównawczego w ramach art. 106 ust. 2 TFUE, w szczególności w świetle decyzji UOIG z 2011 r. z jednej strony i zasad ramowych UOIG z 2011 r. z drugiej strony. Z badania zarzutów trzeciego i piątego w pkt 133–167 i 205–212 powyżej wynika jednak, że Komisja mogła słusznie uznać, iż sporny środek wyrównawczy nie był zgodny ani z wymogami decyzji UOIG z 2011 r., ani z wymogami zasad ramowych UOIG z 2011 r., opierając się na innych względach niż jej ocena definicji zapotrzebowania na usługę publiczną w niniejszej sprawie i zobowiązań z tytułu świadczenia usług publicznych spoczywających na Saremarze. W konsekwencji nawet jeśli założyć, że owa ocena jest błędna lub wadliwa z powodu braku właściwości, to okoliczność ta nie ma wpływu na zgodność z prawem zastosowania przez Komisję w niniejszej sprawie art. 106 ust. 2 TFUE.

217    Z powyższego wynika, że zarzut pierwszy jest w całości bezskuteczny, w związku z czym należy go oddalić.

 W przedmiocie drugiej części skargi, dotyczącej części zaskarżonej decyzji odnoszącej się do spornego podwyższenia kapitału

218    W drugiej części skargi skarżący podnosi formalnie jeden zarzut, oparty na oczywistych błędach w ocenie oraz na naruszeniu art. 107 ust. 1 TFUE i art. 106 ust. 2 TFUE, jak również na naruszeniu obowiązku uzasadnienia popełnionych w ramach oceny zgodności spornego podwyższenia kapitału z kryterium inwestora prywatnego działającego w warunkach gospodarki rynkowej. Z powodów wskazanych w pkt 69 powyżej należy zatem uznać, iż skarżący podnosi w rzeczywistości dwa zarzuty, z których jeden opiera się na naruszeniu obowiązku uzasadnienia, a drugi – na naruszeniach prawa i oczywistych błędach w ocenie.

 W przedmiocie zarzutu pierwszego, opartego na naruszeniu obowiązku uzasadnienia

219    W ramach niniejszego zarzutu RAS zarzuca Komisji, że nie przedstawiła ona powodów, z jakich nie uwzględniła faktu, iż sporne dokapitalizowanie jest jedynie odtworzeniem zasobów finansowych wchodzących już w skład aktywów Saremaru.

220    W tym względzie należy przypomnieć, że – jak zostało wskazane w pkt 79 powyżej – z orzecznictwa wynika, że Komisja nie jest zobowiązana odrzucić każdego z argumentów podniesionych przez strony w toku postępowania administracyjnego. W szczególności obowiązek uzasadnienia nie zawiera wymogu zajęcia przez Komisję stanowiska w przedmiocie kwestii, które w oczywisty sposób nie mają związku z przedmiotem sprawy, nie mają znaczenia bądź są wyraźnie drugorzędne (zob. wyrok z dnia 1 lipca 2008 r., Chronopost i La Poste/UFEX i in., C‑341/06 P i C‑342/06 P, EU:C:2008:375, pkt 89 i przytoczone tam orzecznictwo).

221    W niniejszej sprawie, po pierwsze, z analizy Komisji przedstawionej w pkt 235–245 zaskarżonej decyzji jasno wynika, że Komisja uznała, iż sporne podwyższenie kapitału stanowiło przeniesienie zasobów. Po drugie, jak zostanie wyjaśnione w pkt 225–237 poniżej, argument RAS, że sporne dokapitalizowanie jest jedynie odtworzeniem zasobów finansowych wchodzących już w skład aktywów Saremaru, jest bezzasadny, ponieważ nawet jeśli wkład w postaci spornego kapitału oznacza „odtworzenie” majątku Saremaru, stanowi on jednak ewidentnie wkład finansowy w postaci zasobów publicznych. Dlatego też Komisja nie była zobowiązana ustosunkować się do tego argumentu, w związku z czym zarzut pierwszy należy oddalić.

 W przedmiocie zarzutu drugiego, opartego na naruszeniach prawa i błędach w ocenie

222    Zarzut drugi składa się w istocie z trzech części. W ramach pierwszej części tego zarzutu RAS twierdzi, że Komisja dopuściła się oczywistego błędu w ocenie w odniesieniu do charakteru zasobów odpowiadających spornemu podwyższeniu kapitału, przez co naruszyła art. 107 ust. 1 TFUE i art. 106 ust. 2 TFUE. Druga część tego zarzutu opiera się na oczywistych błędach w ocenie w odniesieniu do stosowania w niniejszej sprawie kryterium inwestora prywatnego działającego w warunkach gospodarki rynkowej. Trzecia część omawianego zarzutu jest oparta na oczywistym błędzie w ocenie dotyczącym zgodności z prawem spornego podwyższenia kapitału.

223    Komisja, popierana przez CIN, uważa, że argumentacja ta jest bezzasadna.

–       W przedmiocie pierwszej części zarzutu drugiego, dotyczącej oczywistego błędu w ocenie w odniesieniu do charakteru zasobów odpowiadających spornemu podwyższeniu kapitału oraz naruszenia art. 107 ust. 1 TFUE i art. 106 ust. 2 TFUE

224    W ramach pierwszej części zarzutu drugiego RAS twierdzi w pierwszej kolejności, że Komisja nie uwzględniła okoliczności, iż wysokość spornego podwyższenia kapitału odpowiadała wierzytelnościom posiadanym przez Saremar w stosunku do Tirrenii, a zatem nie miała żadnego związku z połączeniami z kontynentem obsługiwanymi przez Saremar. Tak więc zdaniem RAS owo podwyższenie kapitału stanowi jedynie odtworzenie zasobów finansowych, których spółka ta została pozbawiona w wyniku objęcia Tirrenii nadzwyczajnym postępowaniem administracyjnym. Środek ten nie stanowi więc wkładu w postaci nowych zasobów publicznych ani w związku z tym pomocy państwa w rozumieniu art. 107 TFUE.

225    Zastrzeżenie to jest bezzasadne.

226    Po pierwsze, należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem art. 107 ust. 1 TFUE definiuje interwencje państwa w zależności od ich skutków (zob. wyrok z dnia 19 marca 2013 r., Bouygues i Bouygues Télécom/Komisja i in. i Komisja/Francja i in., C‑399/10 P i C‑401/10 P, EU:C:2013:175, pkt 102 i przytoczone tam orzecznictwo). W konsekwencji w niniejszej sprawie dla oceny istnienia korzyści gospodarczej w świetle kryterium inwestora prywatnego działającego w warunkach gospodarki rynkowej nie miało znaczenia to, czy Komisja zbada, czy sporne podwyższenie kapitału odpowiadało temu czy innemu rodzajowi działalności Saremaru. W każdym razie, jak wskazała Komisja, owym podwyższeniem kapitału mogły z definicji zostać objęte wszystkie rodzaje działalności przedsiębiorstwa. Wreszcie RAS nie wyjaśnia, dlaczego uważa, iż jedynie związek z działalnością Saremaru na połączeniach z kontynentem pozwalał uzasadnić w niniejszej sprawie posłużenie się kryterium inwestora prywatnego działającego w warunkach gospodarki rynkowej. Zważywszy bowiem, że połączenia te były obsługiwane przez Saremar w celu wykonania zadania z zakresu usług publicznych powierzonego przez RAS, finansowanie tych połączeń przez ów region było nierozerwalnie związane z jego rolą jako podmiotu władzy publicznej, a nie jako akcjonariusza Saremaru.

227    Po drugie, nie budzi wątpliwości okoliczność, że sporne podwyższenie kapitału stanowiło przeniesienie zasobów publicznych na korzyść Saremaru, mimo że owo przeniesienie zasobów miało wyrównać stratę wcześniejszych zasobów. W tym względzie, jak zostało przypomniane w pkt 226 powyżej, art. 107 ust. 1 TFUE definiuje interwencje państwa w zależności od ich skutków, a nie w zależności od ich celów. Tymczasem RAS nie kwestionuje tego, że w dniu, w którym zadecydowano o spornym podwyższeniu kapitału, zasoby, które wchodziły jego zdaniem w skład majątku Saremaru i które owo podwyższenie kapitału miało „odtworzyć”, nie były już dostępne. Samo pojęcie odtworzenia, którym RAS posługuje się, dowodzi w tym względzie tego, że skarżący jest świadomy istnienia w niniejszej sprawie wkładu w postaci nowych zasobów. Należy zaznaczyć w każdym razie, że teza RAS, zgodnie z którą owe zasoby wchodziły już w skład aktywów Saremaru, ponieważ składały się na nie wierzytelności posiadane w stosunku do jego dawnej spółki dominującej, jest błędna pod kątem faktycznym i prawnym. Jak sam RAS wyjaśnia bowiem w ramach niniejszej części, sporne podwyższenie kapitału miało umożliwić przedsiębiorstwu powrót do jego początkowego poziomu dokapitalizowania w wyniku jego decyzji o pokryciu obniżenia wartości wierzytelności posiadanych w stosunku do Tirrenii wskutek obniżenia kapitału odpowiadającego kwocie tych wierzytelności po wykorzystaniu kapitału rezerwowego oraz zysków z ubiegłych lat. W konsekwencji owe wierzytelności o obniżonej wartości nie stanowiły już z definicji aktywów majątku Saremaru, ponieważ nie podlegały już odzyskaniu, ale były stratami, które zostały pokryte w wyniku wspomnianego powyżej obniżenia kapitału przedsiębiorstwa, które zostało wyrównane spornym podwyższeniem kapitału (zob. pkt 8 powyżej).

228    Wreszcie, jak Komisja podkreśliła w odpowiedzi na skargę, sporne podwyższenie kapitału mogło stanowić rzeczywistą korzyść gospodarczą dla Saremaru, w zakresie, w jakim bez tej interwencji Saremar odzyskałby jedynie część środków odpowiadającą kwocie wierzytelności posiadanych w stosunku do Tirrenii, zważywszy na obniżenie wartości tych wierzytelności o 50% w ramach postępowania upadłościowego obejmującego Tirrenię.

229    Z powyższego wynika, że Komisja nie popełnia żadnego błędu, badając sporne podwyższenie kapitału jedynie w świetle jego skutków i uznając, że owo podwyższenie kapitału stanowiło przeniesienie zasobów państwa na rzecz Saremaru mogące przysporzyć temu przedsiębiorstwu korzyści gospodarczej i wymagające – celem stwierdzenia tej ostatniej przesłanki – zastosowania kryterium inwestora prywatnego działającego w warunkach gospodarki rynkowej.

230    Argument RAS, że wypłacono jedynie niewielką część spornego podwyższenia kapitału, to znaczy kwotę 824 309,69 EUR, ewidentnie nie pozwala na podważenie tego wniosku. Jak zostało bowiem przypomniane w pkt 142 powyżej, z utrwalonego orzecznictwa wynika, że pomoc państwa należy uznać za przyznaną, gdy właściwe władze krajowe przyjęły akt prawnie wiążący, w którym zobowiązują się one do wypłaty danej pomocy, lub gdy prawo do otrzymania tej pomocy zostaje przyznane beneficjentowi w obowiązujących przepisach ustawowych lub wykonawczych. W związku z tym fakt, iż RAS dokonał jedynie wypłaty odpowiadającej niewielkiej części spornego podwyższenia kapitału, jest bez znaczenia dla uznania rzeczonego podwyższenia kapitału za pomoc państwa.

231    Nawiązanie przez RAS do pkt 3.3 komunikatu Komisji do państw członkowskich z 1984 r., zatytułowanego „Udział władz publicznych w kapitale spółek” (Biul. WE. 9–1984, zwanego dalej „komunikatem z 1984 r.”), jest również pozbawione znaczenia. Wbrew bowiem temu co twierdzi RAS, brzmienie pkt 3.2 i 3.3 komunikatu z 1984 r. nie nawiązuje do pojęcia „wkładu w postaci nowych zasobów publicznych”, ale do pojęcia „wniesienia nowego kapitału”. Ponadto z brzmienia tych punktów komunikatu z 1984 r. wynika, że dla określenia, czy wniesienie nowego kapitału w rozumieniu tego komunikatu stanowi pomoc państwa, niezbędne jest zastosowanie kryterium inwestora prywatnego działającego w warunkach gospodarki rynkowej, co pozostaje właśnie w sprzeczności z rozumowaniem przedstawionym przez RAS, który zmierza do wykazania, że Komisja nie powinna była uznać, iż kryterium to miało zastosowanie w niniejszej sprawie.

232    W drugiej kolejności RAS twierdzi, że w zakresie, w jakim zasoby „odtworzone” w drodze spornego podwyższenia kapitału stanowiły integralną część rekompensaty z tytułu świadczenia usługi publicznej, były one objęte art. 106 ust. 2 TFUE. Ponadto kwota tej rekompensaty została już zatwierdzona przez Komisję w poprzedniej decyzji.

233    To drugie zastrzeżenie również jest pozbawione znaczenia dla sprawy.

234    Wystarczy przypomnieć w tym względzie, że – jak zostało stwierdzone w pkt 227–229 powyżej w ramach zastrzeżenia pierwszego – wbrew twierdzeniom RAS ów region nie ograniczył się w wyniku spornego podwyższenia kapitału do udostępnienia Saremarowi zasobów należących już do majątku tej spółki. W konsekwencji RAS nie może też twierdzić, że poprzestał w niniejszej sprawie na zwrocie rekompensat z tytułu świadczenia usług publicznych, które powinny zostać ocenione w świetle art. 106 ust. 2 TFUE. Zarzut ten może więc zostać oddalony na tej tylko podstawie.

235    Ponadto należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem należy wprowadzić rozróżnienie pomiędzy z jednej strony rolą odgrywaną przez państwo członkowskie jako akcjonariusza przedsiębiorstwa, a z drugiej strony rolą państwa działającego jako władza publiczna. Możliwość zastosowania kryterium inwestora prywatnego działającego w warunkach gospodarki rynkowej zależy ostatecznie od tego, czy odnośne państwo członkowskie przyznaje danemu przedsiębiorstwu korzyść gospodarczą, działając nie jako władza publiczna, lecz jako akcjonariusz (zob. wyrok z dnia 4 września 2014 r., SNCM i Francja/Corsica Ferries France, C‑533/12 P i C‑536/12 P, EU:C:2014:2142, pkt 31 i przytoczone tam orzecznictwo). W niniejszej sprawie z zaskarżonej decyzji oraz ze skargi wynika, że aby uzasadnić sporne podwyższenie kapitału, RAS odwoływał się ciągle do swej roli jako akcjonariusza Saremaru, a nie do okoliczności, że działał jako władza publiczna. RAS wyjaśnia bowiem w szczególności w ramach zastrzeżenia pierwszego, że zamiast odzwierciedlić w cenie sprzedaży Saremaru podczas jego prywatyzacji straty wynikające z obniżenia wartości jego wierzytelności posiadanych w stosunku do Tirrenii, RAS postanowił dokonać spornego podwyższenia kapitału celem uzyskania lepszej ceny sprzedaży tej spółki dzięki poprawie jej sytuacji majątkowej. W konsekwencji RAS nie może powoływać się w tym kontekście na swą rolę organu władzy publicznej, by twierdzić, że Saremar nie uzyskał korzyści gospodarczej.

236    W każdym wypadku, jak RAS sam przyznał, z akt sprawy nie wynika, że sporne podwyższenie kapitału było następstwem wykonania obowiązków wynikających ze zobowiązań zaciągniętych przez ów region w stosunku do państwa włoskiego, gdy to ostatnie przeniosło na niego własność Saremaru. W szczególności nie można stwierdzić, że RAS był zobowiązany w ramach tego przeniesienia uprawnień do wypłacenia Saremarowi odszkodowania tytułem części kwot odpowiadających rekompensatom z tytułu świadczenia usług publicznych wypłaconych w latach 1998–2008, których spółka ta nie mogła odzyskać w ramach postępowania upadłościowego dotyczącego Tirrenii. Tak więc jedynym zobowiązaniem, do którego RAS nawiązał w tym względzie w toku formalnego postępowania wyjaśniającego, jest zobowiązanie przewidziane w art. 2446 włoskiego kodeksu cywilnego, dotyczące wkładu kapitałowego, który muszą wnieść akcjonariusze spółki, której kapitał zakładowy spadł poniżej pewnego progu, przy czym zobowiązanie to spoczywało na tym regionie występującym jedynie w roli akcjonariusza spółki, a nie w roli organu władzy publicznej.

237    W konsekwencji, nawet przy założeniu, że sporne podwyższenie kapitału miało na celu zwrócenie Saremarowi zasobów odpowiadających rekompensatom z tytułu świadczenia usług publicznych, których spółka ta nie mogła odzyskać w ramach postępowania upadłościowego dotyczącego Tirrenii, owo podwyższenie nie może zostać uznane za rekompensatę z tytułu świadczenia usług publicznych, która mogłaby zostać objęta odstępstwem przewidzianym w art. 106 ust 2 TFUE.

238    Z powyższego wynika, że część pierwszą zarzutu drugiego należy oddalić.

–       W przedmiocie drugiej części zarzutu drugiego, dotyczącej oczywistych błędów w ocenie w odniesieniu do stosowania w niniejszej sprawie kryterium inwestora prywatnego działającego w warunkach gospodarki rynkowej

239    W ramach drugiej części tego zarzutu RAS twierdzi, że w niniejszej sprawie postępował on w każdym wypadku bardzo ostrożnie, tak jak każdy inwestor prywatny, wnosząc minimalny wkład kapitałowy w celu uzyskania najlepszej ceny sprzedaży podczas prywatyzacji przedsiębiorstwa. Środek ten przyczynił się więc do zapewnienia realizacji poprzedniego biznesplanu.

240    Wystarczy stwierdzić w tym względzie, że argumenty przedstawione w ramach niniejszej części nie pozwalają na wykazanie istnienia oczywistego błędu w ocenie, którego Komisja miała się dopuścić, sprawdzając w pkt 236–244 zaskarżonej decyzji, czy sporne podwyższenie kapitału stanowiło korzyść gospodarczą dla Saremaru w świetle kryterium inwestora prywatnego działającego w warunkach gospodarki rynkowej.

241    Okoliczność, że RAS postanowił wypłacić jedynie niewielką część spornego podwyższenia kapitału, tak aby otrzymać najlepszą cenę w momencie prywatyzacji Saremaru i zachować poprzedni biznesplan, nie pozwala bowiem na podważenie zawartego w pkt 242 zaskarżonej decyzji wniosku Komisji, zgodnie z którym sporne podwyższenie kapitału nie jest oparte na ocenach ekonomicznych podobnych do ocen, jakich rozsądny inwestor prywatny dokonałby przed przystąpieniem do takiej inwestycji.

242    Tak więc RAS nie podważa tego, że – jak Komisja stwierdziła w pkt 239 zaskarżonej decyzji – biznesplan na lata 2011–2022 zatwierdzony w lipcu 2010 r. nie został zaktualizowany w celu uwzględnienia znacznych zmian, jakie nastąpiły w otoczeniu gospodarczym po zatwierdzeniu tego biznesplanu, a w szczególności niewypłacalności Tirrenii, jej zakupu przez CIN oraz odroczenia prywatyzacji Saremaru.

243    Podobnie RAS nie kwestionuje ustalenia poczynionego przez Komisję w pkt 240 zaskarżonej decyzji, zgodnie z którym przed dokonaniem spornego podwyższenia kapitału ten podmiot władzy publicznej nie uwzględnił perspektyw rentowności Saremaru i nie zbadał opcji innych niż to podwyższenie kapitału, w szczególności likwidacji przedsiębiorstwa. Należy zaznaczyć w tym względzie, że RAS musiałby się zgodzić na to ostatnie rozwiązanie, gdyby nie dokonał tego podwyższenia kapitału. Z uchwały regionalnej nr 36/6 wynika bowiem, że z uwagi na poziom kapitału Saremaru, który znajdował się poniżej progu ustalonego w art. 2446 włoskiego kodeksu cywilnego, przedsiębiorstwo to nie mogło dalej prowadzić działalności. W każdym wypadku fakt wypłacenia części spornego podwyższenia kapitału, na który RAS powołuje się, jest bez znaczenia, jako że w celu określenia istnienia pomocy państwa należało uwzględnić właśnie decyzję w sprawie przyznania tego podwyższenia kapitału.

244    Część drugą zarzutu drugiego należy zatem oddalić.

–       W przedmiocie trzeciej części zarzutu drugiego, dotyczącej naruszeń prawa i oczywistych błędów w ocenie odnoszących się do badania zgodności spornego podwyższenia kapitału z rynkiem wewnętrznym

245    Ta trzecia część dotyczy części zaskarżonej decyzji, w której Komisja zbadała zgodność spornego podwyższenia kapitału z rynkiem wewnętrznym (pkt 297–299 tej decyzji) w świetle wytycznych dotyczących pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji. Dotyczy ona w szczególności pkt 299 tej decyzji, w którym Komisja uznała, że przesłanki określone w tych wytycznych nie zostały spełnione w niniejszej sprawie, i odwołała się do względów wskazanych w pkt 271–278 tejże decyzji, które skłoniły ją do podobnego wniosku w odniesieniu do spornego środka wyrównawczego. Tymczasem w celu uzasadnienia niniejszego zastrzeżenia RAS odwołuje się wyłącznie do argumentów, które przedstawił w ramach zarzutu czwartego, bez innego uzasadnienia. W związku z tym wystarczy stwierdzić w tym względzie, że jak wynika z pkt 170–204 powyżej, argumenty te należy oddalić.

246    Z powyższych rozważań wynika, że należy oddalić trzecią część zarzutu drugiego i w konsekwencji ów zarzut w całości.

247    Zważywszy, że żaden z zarzutów niniejszej skargi nie może zostać uwzględniony, należy oddalić skargę w całości.

 W przedmiocie kosztów

248    Zgodnie z art. 134 § 1 regulaminu postępowania kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę.

249    Ponieważ skarżący przegrał sprawę, należy – zgodnie z żądaniem Komisji i CIN – obciążyć go kosztami postępowania.

Z powyższych względów

SĄD (ósma izba)

orzeka, co następuje:

1)      Skarga zostaje oddalona.

2)      Regione autonoma della Sardegna (Włochy) zostaje obciążony, poza własnymi kosztami, kosztami poniesionymi przez Komisję Europejską i Compagnia Italiana di Navigazione SpA.

Gratsias Kancheva Półtorak

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 6 kwietnia 2017 r.

Podpisy

Spis treści

Okoliczności powstania sporu

1.  Okoliczności faktyczne

2.  Postępowanie administracyjne

3.  Zaskarżona decyzja

Postępowanie i żądania stron

Co do prawa

1.  W przedmiocie legitymacji procesowej i interesu prawnego

2.  Co do istoty

W przedmiocie pierwszej części skargi, dotyczącej części zaskarżonej decyzji odnoszącej się do spornego środka wyrównawczego

W przedmiocie zarzutu szóstego, opartego na naruszeniu istotnych wymogów proceduralnych

–  W przedmiocie części pierwszej, dotyczącej naruszenia obowiązku uzasadnienia zaskarżonej decyzji

–  W przedmiocie części drugiej, dotyczącej naruszenia prawa do obrony

W przedmiocie zarzutu drugiego, opartego na naruszeniu art. 107 ust. 1 TFUE i art. 106 ust. 2 TFUE, jak również na oczywistych błędach w ocenie popełnionych przez Komisję przy stosowaniu przesłanek z wyroku Altmark

W przedmiocie zarzutu trzeciego, opartego na naruszeniach prawa i oczywistych błędach w ocenie dotyczących stosowania decyzji UOIG z 2005 r. i decyzji UOIG z 2011 r.

–  W przedmiocie pierwszej części zarzutu trzeciego, opartej na naruszeniu prawa dotyczącym zakresu stosowania ratione temporis decyzji UOIG z 2005 r. i decyzji UOIG z 2011 r.

–  W przedmiocie drugiej części zarzutu trzeciego, opartej na naruszeniach prawa i błędach w ocenie dotyczących stosowania zasad i przesłanek z decyzji UOIG z 2011 r.

–  W przedmiocie trzeciej części zarzutu trzeciego, opartej na błędnym stosowaniu art. 4 lit. f) decyzji UOIG z 2011 r. i, pomocniczo, na zarzucie niezgodności tego przepisu z prawem

W przedmiocie zarzutu czwartego, opartego na naruszeniach prawa i oczywistych błędach w ocenie popełnionych przez Komisję w związku z uznaniem za zagrożone przedsiębiorstwo, na naruszeniu art. 106 ust. 2 TFUE oraz na zarzucie niezgodności z prawem pkt 9 zasad ramowych UOIG

W przedmiocie zarzutu piątego, opartego na naruszeniach prawa i oczywistych błędach w ocenie, ponieważ Komisja uznała, iż sporny środek wyrównawczy nie spełniał kryteriów określonych w zasadach ramowych UOIG z 2011 r.

W przedmiocie zarzutu pierwszego, opartego na naruszeniu art. 106 ust. 2 TFUE i na błędnej ocenie definicji zobowiązań z tytułu świadczenia usług publicznych spoczywających na Saremarze

W przedmiocie drugiej części skargi, dotyczącej części zaskarżonej decyzji odnoszącej się do spornego podwyższenia kapitału

W przedmiocie zarzutu pierwszego, opartego na naruszeniu obowiązku uzasadnienia

W przedmiocie zarzutu drugiego, opartego na naruszeniach prawa i błędach w ocenie

–  W przedmiocie pierwszej części zarzutu drugiego, dotyczącej oczywistego błędu w ocenie w odniesieniu do charakteru zasobów odpowiadających spornemu podwyższeniu kapitału oraz naruszenia art. 107 ust. 1 TFUE i art. 106 ust. 2 TFUE

–  W przedmiocie drugiej części zarzutu drugiego, dotyczącej oczywistych błędów w ocenie w odniesieniu do stosowania w niniejszej sprawie kryterium inwestora prywatnego działającego w warunkach gospodarki rynkowej

–  W przedmiocie trzeciej części zarzutu drugiego, dotyczącej naruszeń prawa i oczywistych błędów w ocenie odnoszących się do badania zgodności spornego podwyższenia kapitału z rynkiem wewnętrznym

W przedmiocie kosztów

* Język postępowania: włoski.

i Punkty 20, 101, 106, 112, 119, 137, 193, 194 w niniejszym tekście były przedmiotem zmian o charakterze językowym, po pierwotnym umieszczeniu na stronie internetowej.