POSTANOWIENIE SĄDU (pierwsza izba)
z dnia 13 stycznia 2017 r. (*)
Postępowanie – Ustalenie kosztów
W sprawie T‑88/09 DEP
Idromacchine Srl, z siedzibą w Porto Marghera (Włochy),
Alessandro Capuzzo, zamieszkały w Mirano (Włochy),
Roberto Capuzzo, zamieszkały w Spinea (Włochy),
reprezentowani przez adwokatów W. Viscardini oraz G. Donę,
strona skarżąca,
przeciwko
Komisji Europejskiej, reprezentowanej przez É. Gippiniego Fourniera oraz D. Grespana, działających w charakterze pełnomocników,
strona pozwana,
mającej za przedmiot wniosek o ustalenie kosztów w następstwie wydania wyroku z dnia 8 listopada 2011 r., Idromacchine i in./Komisja (T‑88/09, EU:T:2011:641),
SĄD (pierwsza izba),
w składzie: I. Pelikánová (sprawozdawca), prezes, V. Valančius i U. Öberg, sędziowie,
sekretarz: E. Coulon,
wydaje następujące
Postanowienie
Okoliczności faktyczne, przebieg postępowania i żądania stron
1 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 27 lutego 2009 r. skarżący, to jest spółka Idromacchine Srl, a także Alessandro i Roberto Capuzzowie, wspólnicy spółki Idromacchine, posiadający w niej po 50% udziałów, wnieśli skargę o odszkodowanie, w której zażądali zobowiązania Komisji Europejskiej do naprawienia szkód materialnych i niematerialnych, jakie mieli oni ponieść w efekcie opublikowania w decyzji Komisji C(2004) 5426 wersja ostateczna z dnia 30 grudnia 2004 r., „Pomoc państwa – Włochy – Pomoc państwa N 586/2003, N 587/2003, N 589/2003 i C 48/2004 (ex N 595/2003) – Przedłużenie trzyletniego terminu oddania do użytku chemikaliowca – Zaproszenie do składania uwag zgodnie z art. 88 ust. 2 [WE]” (Dz.U. 2005, C 42, s. 15), wniosku, że dostawa przez spółkę Idromacchine zbiorników niespełniających norm jakości i bezpieczeństwa doprowadziła do opóźnienia w dostawie statków, na których zbiorniki te miały zostać zamontowane.
2 Wyrokiem z dnia 8 listopada 2011 r., Idromacchine i in./Komisja (T‑88/09, EU:T:2011:641), Sąd oddalił jako bezzasadne żądanie odszkodowawcze w zakresie, w jakim dotyczyło one wszelkich domniemanych szkód majątkowych, i uwzględnił skargę skarżących w odniesieniu do żądania naprawienia szkód niematerialnych poniesionych przez spółkę Idromacchine. Sąd obciążył także Komisję własnymi kosztami oraz dwiema trzecimi kosztów poniesionych przez skarżących, zaś jedną trzecią kosztów mieli pokryć skarżący.
3 Pismem złożonym w sekretariacie Trybunału w dniu 24 stycznia 2012 r. skarżący wnieśli odwołanie od wyroku z dnia 8 listopada 2011 r., Idromacchine i in./Komisja (T‑88/09, EU:T:2011:641), które zostało oddalone postanowieniem z dnia 3 września 2013 r., Idromacchine i in./Komisja (C‑34/12 P, niepublikowanym, EU:C:2013:552). Trybunał obciążył także wnoszących odwołanie kosztami związanymi z postępowaniem odwoławczym.
4 W piśmie z dnia 13 lutego 2014 r. skarżący poinformowali Komisję, że kwota, jaką instytucja ta powinna zwrócić im tytułem „kosztów podlegających zwrotowi” w tej sprawie, wynosi 98 598,33 EUR.
5 Po wymianie między stronami szeregu pism Komisja w piśmie z dnia 9 marca 2015 r. zaproponowała wypłatę kwoty 25 000 EUR, a następnie, w przeprowadzonej w dniu 19 maja 2015 r. rozmowie telefonicznej z pełnomocnikami skarżących, kwoty 29 000 EUR.
6 Pismem z dnia 9 czerwca 2015 r. skarżący odrzucili ofertę Komisji.
7 W piśmie złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 26 listopada 2015 r. skarżący przedstawili niniejszy wniosek o ustalenie kosztów, w którym domagają się, aby Sąd:
– ustalił kwotę kosztów podlegających zwrotowi w sprawie T‑88/09, w tym w niniejszym postępowaniu w przedmiocie ustalenia kosztów, w wysokości 102 264,99 EUR;
– zasądził od tej kwoty, lub od kwoty, którą określi Sąd, odsetek za zwłokę, począwszy od dnia ogłoszenia postanowienia, a przynajmniej od dnia jego doręczenia, do dnia rzeczywistej zapłaty, obliczonych według stopy ustalonej przez Europejski Bank Centralny (EBC) dla głównych operacji refinansowych, obowiązującej w pierwszym dniu miesiąca, w którym płatność stała się wymagalna, powiększonej o trzy i pół punktu procentowego lub ewentualnie o dwa punkty procentowe.
8 W uwagach złożonych w sekretariacie Sądu w dniu 19 stycznia 2016 r. Komisja wniosła do Sądu o:
– ustalenie kwoty niezbędnych kosztów skarżących w sprawie T‑88/09 w łącznej wysokości nieprzekraczającej 36 000 EUR;
– obciążenie jej dwiema trzecimi łącznej kwoty kosztów podlegających zwrotowi.
Co do prawa
9 Zgodnie z art. 170 § 3 regulaminu postępowania w razie sporu dotyczącego kosztów podlegających zwrotowi Sąd orzeka postanowieniem niepodlegającym zaskarżeniu, na wniosek zainteresowanej strony, po umożliwieniu przedstawienia uwag stronie, której wniosek dotyczy.
W przedmiocie kwestii, czy koszty poniesione przez skarżących podlegają zwrotowi
10 Zgodnie z art. 140 lit. b) regulaminu postępowania do kosztów podlegających zwrotowi zalicza się niezbędne wydatki poczynione przez strony w związku z postępowaniem, w szczególności koszty podróży i pobytu, a także wynagrodzenia pełnomocnika, doradcy, adwokata lub radcy prawnego.
11 Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem dotyczącym art. 91 lit. b) regulaminu postępowania przed Sądem z dnia 2 maja 1991 r., którego treść jest identyczna z treścią art. 140 lit. b) regulaminu postępowania, z przepisu tego wynika, że koszty podlegające zwrotowi są ograniczone z jednej trony do kosztów poniesionych w celu przeprowadzenia postępowania przed Sądem, a z drugiej strony do kosztów, które są do tego celu niezbędne (zob. postanowienie z dnia 25 marca 2014 r., Marcuccio/Komisja, T‑126/11 P-DEP, niepublikowane, EU:T:2014:171, pkt 25 i przytoczone tam orzecznictwo).
12 Przy ustalaniu kosztów podlegających zwrotowi Sąd bierze pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy aż do chwili podpisania postanowienia w przedmiocie ustalenia kosztów, w tym niezbędne koszty związane z postępowaniem w przedmiocie ustalenia kosztów (postanowienie z dnia 25 marca 2014 r., Marcuccio/Komisja, T‑126/11 P-DEP, niepublikowane, EU:T:2014:171, pkt 27).
13 W niniejszej sprawie skarżący powołują się na różne koszty i honoraria, a mianowicie honoraria adwokatów fakturowane według stawek godzinowych i niegodzinowych, koszty rozmów i telekonferencji, koszty korespondencji elektronicznej, faksowej, pocztowej i koszty fotokopii, koszty związane z ekspertyzą techniczno-księgową (zwaną dalej „ekspertyzą”) oraz koszty i wydatki dotyczące podróży w związku z rozprawą w dniu 8 lutego 2011 r., a także ryczałt w wysokości 5% honorariów, tytułem „zwrotu kosztów ogólnych”.
14 Komisja twierdzi, że zwrotowi nie podlegają koszty ekspertyzy, a także honoraria dotyczące rozmów i ryczałt na poczet kosztów ogólnych.
15 W pierwszym rzędzie, co się tyczy honorariów adwokackich, bezsporne jest, że honoraria za pracę prawniczą w ścisłym znaczeniu tego terminu stanowią koszty podlegające zwrotowi. Jednakże w niniejszej sprawie skarżący domagają się także zwrotu honorariów adwokackich dotyczących konkretnych świadczeń, fakturowanych odrębnie, a mianowicie kosztów rozmów i telekonferencji, kosztów korespondencji elektronicznej, faksowej i pocztowej.
16 W tym względzie należy stwierdzić, że o ile określone konkretne świadczenia wskazane w pkt 15 powyżej dotyczą pracy prawniczej w ścisłym znaczeniu tego terminu, o tyle dotyczące tych prac honoraria zostały już zawarte w kwocie honorariów fakturowanych według stawki godzinowej i nie mogą być fakturowane dodatkowo, gdyż w przeciwnym wypadku trzeba by przyznać – jak słusznie twierdzi Komisja – że zostały policzone podwójnie. Ponadto w zakresie, w jakim pozostałe świadczenia spośród tych wymienionych w pkt 15 powyżej dotyczą prac pomocniczych o charakterze administracyjnym, które nie mogą zatem być ujęte w honorariach, związane z tymi pracami koszty stanowią koszty ogólne, które co do zasady podlegają zwrotowi. Jednakże, jak słusznie podkreśliła Komisja, ponieważ skarżący domagają się również zwrotu kosztów ogólnych na zasadzie ryczałtu, należy zapobiec powstaniu sytuacji, w której koszty te zostałyby zwrócone dwukrotnie.
17 Ponadto należy przypomnieć, że zadaniem sądu jest zasadniczo wzięcie pod uwagę łącznej ilości godzin pracy, jaka wydaje się obiektywnie konieczna dla celów postępowania przed Sądem, niezależnie od liczby adwokatów, między którymi wykonane usługi mogły zostać rozdzielone [postanowienia: z dnia 30 października 1998 r., Kaysersberg/Komisja, T‑290/94 (92), EU:T:1998:255, pkt 20; z dnia 15 marca 2000 r., Enso-Gutzeit/Komisja, T‑337/94 (92), EU:T:2000:76, pkt 20; z dnia 28 czerwca 2004 r., Airtours/Komisja, T‑342/99 DEP, EU:T:2004:192, pkt 30]. Należy w tym względzie zaznaczyć, że wskazana w fakturach wystawionych jednocześnie przez dwóch przedstawicieli skarżących liczba godzin poświęconych w szczególności na przeprowadzone w kancelarii spotkania z klientami, badanie akt sprawy, analizę odpowiedzi na skargę i dupliki, analizę sprawozdania na rozprawę, przygotowanie się do rozprawy i uczestnictwo w niej jest oczywiście nadmierna i nie może zostać uznana, w sumie, za niezbędną do celów postępowania przed Sądem.
18 W drugim rzędzie, co się tyczy kosztów ekspertyzy, z orzecznictwa wynika, że w sprawach wymagających ocen o charakterze zasadniczo ekonomicznym udział doradców lub ekspertów w dziedzinie ekonomii, obok uczestnictwa doradców prawnych, może niekiedy okazać się niezbędny, a tym samym stać się źródłem kosztów podlegających zwrotowi na podstawie art. 140 lit. b) regulaminu postępowania (zob. podobnie postanowienie z dnia 19 grudnia 2006 r., WestLB/Komisja, T‑228/99 DEP, niepublikowane, EU:T:2006:405, pkt 78 i przytoczone tam orzecznictwo).
19 Aby tak było, tego rodzaju interwencja musi być obiektywnie niezbędna do celów postępowania. Może to mieć miejsce w szczególności w sytuacji, w której ekspertyza okazuje się mieć decydujące znaczenie dla wyniku sporu, wobec czego jej przedłożenie przez jedną ze stron sprawia, że Sąd nie musi nakazywać sporządzenia ekspertyzy w ramach uprawnień do zarządzania środków dowodowych, jakimi dysponuje na podstawie art. 25 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i art. 91 regulaminu postępowania (postanowienie z dnia 19 grudnia 2006 r., WestLB/Komisja, T‑228/99 DEP, niepublikowane, EU:T:2006:405, pkt 79).
20 Sytuacja taka nie ma jednak miejsca w omawianym przypadku. Według skarżących ekspertyza służyła bowiem temu, aby osoba zewnętrzna, wykwalifikowana i niezależna, przyczyniła się do zwiększenia wiarygodności danych handlowych i gospodarczych, które uwzględnili oni w celu udowodnienia szkody i jej związku przyczynowego z zarzucanym Komisji zachowaniem. W tym względzie należy wskazać, że po pierwsze, zgodnie z opisem przedmiotu ekspertyzy przedstawionym przez samego eksperta, a mianowicie kancelarię biegłych rewidentów, ekspertyza polegała w istocie po prostu na zbadaniu zgodności danych liczbowych zawartych w sekcjach 1, 2 i 3 przygotowanego przez skarżących sprawozdania „techniczno-księgowego” na temat sektora kotlarstwa z pismami księgowymi, rocznym bilansem, danymi liczbowymi i informacjami zawartymi w korespondencji handlowej i z innymi źródłami cytowanymi w tym sprawozdaniu. W rzeczywistości miała to być zatem nie tyle ekspertyza, ile dokument potwierdzający prawdziwość danych.
21 Po drugie, potwierdzone sprawozdanie dotyczyło przede wszystkim szczegółowego określenia szkody materialnej, jaką skarżący podnieśli przed Sądem. Natomiast w odniesieniu do szkody niemajątkowej ograniczono się w nim do zaproponowania oszacowania jej na zasadzie słuszności na kwotę mieszczącą się w przedziale od 30% do 50% podnoszonej szkody materialnej, która z kolei została ustalona na kwotę 5 459 641,28 EUR, bez przedstawienia argumentów, które miałyby uzasadniać przyjęcie tego przedziału. Zważywszy, że Sąd z jednej strony oddalił jako bezzasadne wszystkie żądania skarżących dotyczące szkody materialnej, a z drugiej strony wyraźnie odrzucił zaproponowane przez skarżących sposób obliczenia i wysokość szkody niematerialnej, aby ostatecznie ustalić ją na kwotę 20 000 EUR (wyrok z dnia 8 listopada 2011 r., Idromacchine i in./Komisja, T‑88/09, EU:T:2011:641, pkt 74, 76), należy stwierdzić, że potwierdzone przez ekspertów sprawozdanie nie było ani niezbędne, ani przydatne do celów postępowania.
22 Co prawda wniosku o braku niezbędności i przydatności do celów postępowania dowodu przedstawionego przed Sądem nie można formułować jedynie na tej podstawie, że strona skarżąca nie uzyskała korzystnego dla siebie rozstrzygnięcia danej kwestii lub że Sąd nie uwzględnił okoliczności faktycznych, które miały zostać wykazane za pomocą tego dowodu, pod rygorem ukarania strony za to, że próbowała w pełni wywiązać się z ciążącego na niej obowiązku udowodnienia faktów, na które się powołała. Jednakże w niniejszej sprawie potwierdzenie sprawozdania „techniczno-księgowego” przedstawionego przez skarżących nie sprawiło, w rozumieniu orzecznictwa przytoczonego w pkt 19 powyżej, że Sąd nie musiał nakazywać sporządzenia ekspertyzy w ramach uprawnień do zarządzania środków dowodowych, jakimi dysponuje na podstawie art. 25 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i art. 91 regulaminu postępowania. Z pkt 104–115 wyroku z dnia 8 listopada 2011 r., Idromacchine i in./Komisja (T‑88/09, EU:T:2011:641), wynika bowiem, że oddalenie przez Sąd podniesionych przez skarżących żądań dotyczących szkody materialnej, jaka miała zostać wykazana za pomocą potwierdzonego sprawozdania, było efektem okoliczności, że skarżący nie wykazali istnienia związku przyczynowego między zawinionym zachowaniem Komisji a podnoszoną szkodą. W braku potwierdzonego sprawozdania przedłożonego przez skarżących Sąd nie dostrzegałby bowiem potrzeby zarządzenia przeprowadzenia ekspertyzy w celu potwierdzenia danych przedstawionych przez skarżących.
23 Wobec tego koszty dotyczące ekspertyzy nie podlegają zwrotowi.
24 Ponadto, co się tyczy argumentu skarżących, że sam Sąd, do którego wnieśli oni o zwrot kosztów ekspertyzy, tytułem naprawienia poniesionej szkody majątkowej, przyznał, iż tego rodzaju koszty poniesione przez strony w związku z postępowaniem sądowym nie mogą być uważane za stanowiące szkodę odrębną od obciążenia kosztami postępowania (wyrok z dnia 8 listopada 2011 r., Idromacchine i in./Komisja, T‑88/09, EU:T:2011:641, pkt 98), wystarczy stwierdzić, że choć Sąd wskazał w ten sposób, że koszty ekspertyzy należą do kosztów postępowania, to jednak nie zajął on wcale stanowiska w kwestii tego, czy podlegają one zwrotowi w rozumieniu art. 140 lit. b) regulaminu postępowania.
25 W trzecim rzędzie należy stwierdzić, że koszty rozmów telefonicznych są co do zasady kosztami podlegającymi zwrotowi, z wyjątkiem kosztów rozmów wewnętrznych między adwokatami a skarżącymi, przeprowadzanych z ich biur w Brukseli (Belgia) i w Padwie (Włochy). Należy bowiem przypomnieć, że koszty rozmów telefonicznych między dwoma adwokatami danej strony nie mogą być uzasadnione jako koszty niezbędne (zob. podobnie postanowienie z dnia 20 listopada 2012 r., Al Shanfari/Rada i Komisja, T‑121/09 DEP, niepublikowane, EU:T:2012:607, pkt 43 i przytoczone tam orzecznictwo). W zakresie, w jakim rozmowy te nie zostały wyszczególnione w ramach wszystkich rozmów wskazywanych przez skarżących, wydaje się, że lepiej będzie dokonać zwrotu kosztów rozmów na zasadzie ryczałtu, tytułem kosztów ogólnych.
26 W czwartym rzędzie należy stwierdzić, że koszty fotokopii, o których mówią w niniejszej sprawie skarżący, są kosztami podlegającymi zwrotowi, czego Komisja nie kwestionuje.
27 W piątym rzędzie, co się tyczy kosztów związanych z rozprawą, należy zaznaczyć, że z jednej strony zwrot kosztów podróży nie wydaje się niezbędny, skoro wynagrodzenie za uczestnictwo w rozprawie zostało uwzględnione w ramach honorariów. Z drugiej strony, wbrew stanowisku Komisji, obecność na rozprawie dwóch adwokatów nie wydaje się nadmierna z uwagi na doniosłość sprawy, wobec czego koszty podróży i pobytu związane z uczestnictwem w rozprawie podlegają zwrotowi.
28 W szóstym rzędzie, chociaż koszty ogólne są wprawdzie kosztami podlegającymi zwrotowi w świetle art. 140 lit. b) regulaminu postępowania, to jednak wartość 5% honorariów adwokackich jest w tym wypadku nadmierna. W okolicznościach niniejszej sprawy stawka 2% tych honorariów wydaje się właściwa dla ustalenia kwoty kosztów ogólnych innych niż podlegające zwrotowi koszty fotokopii.
W przedmiocie wysokości kosztów podlegających zwrotowi
29 Odnośnie do kwoty kosztów podlegających zwrotowi należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem w braku przepisów Unii Europejskiej zawierających cenniki Sąd swobodnie ocenia okoliczności sprawy, uwzględniając przedmiot i naturę sporu, jego doniosłość pod kątem prawa Unii, jak również trudności danego przypadku, nakład pracy, którego postępowanie sądowe mogło wymagać od zaangażowanych pełnomocników i doradców, a także interes gospodarczy, z którym spór wiązał się dla stron (postanowienie z dnia 19 grudnia 2006 r., WestLB/Komisja, T‑228/99 DEP, niepublikowane, EU:T:2006:405, pkt 61).
30 W pierwszym rzędzie, co się tyczy wchodzących w grę interesów gospodarczych, ich znaczenie nie może zostać określone za pomocą łącznej kwoty odszkodowania, jakiego domagali się skarżący w postępowaniu głównym, w ramach skargi o odszkodowanie, takiej jak wniesiona w tym wypadku. Jak bowiem podkreśla Komisja, przyjęcie takiego podejścia mogłoby zachęcić skarżących do przedstawiania nadmiernie wygórowanych żądań. W tym wypadku, mając na uwadze okoliczności sprawy, należy stwierdzić, że wchodzące w grę interesy gospodarcze miały ograniczone znaczenie.
31 W drugim rzędzie, co się tyczy doniosłości sporu pod kątem prawa Unii, a także jego trudności, należy zaznaczyć, iż spór dotyczył skargi zmierzającej do naprawienia domniemanej szkody wyrządzonej niezgodnym z prawem zachowaniem Komisji, a ta dziedzina jest przedmiotem obszernego orzecznictwa odnoszącego się do przesłanek powstania odpowiedzialności pozaumownej Unii i określania wysokości szkody. Ponadto należy stwierdzić, że zachowanie Komisji nie było kwestionowane w odniesieniu do okoliczności faktycznych, a zatem spór ograniczał się do jego kwalifikacji prawnej, ustalenia związku przyczynowego i określenia wysokości szkody. W tym stanie rzeczy znaczenie i trudność sporu należy uznać za średnie.
32 W trzecim rzędzie, co się tyczy wymiaru wykonanej pracy, należy stwierdzić, że ograniczone znaczenie wchodzących w grę interesów gospodarczych i średni stopień doniosłości prawnej i trudności sprawy nie uzasadniają 486 godzin pracy, jakie adwokaci skarżących poświęcili, jak twierdzą, na prowadzenie sprawy w postępowaniu głównym, i nie pozwalają Sądowi uznać za obiektywnie niezbędną, w rozumieniu art. 140 lit. b) regulaminu postępowania, całej kwoty 118 700 EUR honorariów rozliczonych według wskazanej przez nich stawki godzinowej, zwłaszcza że kosztów koordynacji pracy różnych doradców skarżących nie można uznać za niezbędne koszty, jakie należy uwzględnić w celu obliczenia kwoty kosztów podlegających zwrotowi (zob. podobnie postanowienie z dnia 20 listopada 2012 r., Al Shanfari/Rada i Komisja, T‑121/09 DEP, niepublikowane, EU:T:2012:607, pkt 30 i przytoczone tam orzecznictwo).
33 Należy bowiem stwierdzić, po pierwsze, że łączna liczba 241 godzin pracy poświęconych na analizę akt sprawy rozpatrywanej w postępowaniu głównym, a także na sporządzenie pełnomocnictwa i skargi wydaje się nadmierna. W świetle okoliczności opisanych w pkt 30 i 31 powyżej wydaje się, że łączna liczba 85 godzin pracy stanowi właściwe oszacowanie niezbędnego czasu, jakiego wyspecjalizowany w tej dziedzinie adwokat potrzebuje na wykonanie wskazanych zadań.
34 Po drugie, skarżący podnoszą, że na zredagowanie wniosku o ponowne zbadanie decyzji Sądu w przedmiocie żądania zachowania anonimowości i pominięcia przy publikacji określonych danych potrzebne były cztery godziny pracy. Zważywszy, że ten oddalony przez Sąd wniosek sprowadzał się do powtórzenia elementów i argumentów zawartych już w początkowym wniosku o zachowanie anonimowości, przedstawionym w ramach skargi i oddalonym przez Sąd, poświęconych na jego sporządzenie godzin pracy nie można uznać za niezbędne do celów postępowania przed Sądem.
35 Po trzecie, liczba 148 rozliczonych przez skarżących godzin pracy poświęconych na analizę odpowiedzi na skargę i sporządzenie repliki wydaje się nadmierna. W świetle okoliczności opisanych w pkt 30 i 31 powyżej, a także wskazanego w pkt 33 powyżej czasu uznanego za właściwy do przeanalizowania sprawy rozpatrywanej w postępowaniu głównym oraz zredagowania pełnomocnictwa i skargi wydaje się, że łączna liczba 35 godzin pracy stanowi właściwe oszacowanie niezbędnego czasu, jakiego wyspecjalizowany w tej dziedzinie adwokat potrzebuje na wykonanie wskazanych zadań.
36 Po czwarte, skarżący podnoszą, że na przeanalizowanie dupliki poświęcono 20 godzin pracy, na rozmowy z klientami – sześć godzin, dwie godziny pracy poświęcono na zredagowanie wniosku o udzielenie dodatkowego czasu na wystąpienie ustne, 14 godzin pracy przeznaczono na analizę sprawozdania na rozprawę i przygotowanie uwag w jego przedmiocie, zaś 47 godzin pracy przeznaczono na przygotowanie się do rozprawy. Jak słusznie wskazuje Komisja, ten czas pracy w łącznym wymiarze 89 godzin wydaje się zdecydowanie zbyt długi. I tak, w szczególności analiza dupliki i sprawozdania na rozprawę jest integralną częścią przygotowania się do rozprawy, sprawozdanie na rozprawę liczyło tylko 13 stron i przedstawiało w zwięzły sposób zarzuty i argumenty stron, które były już dobrze znane adwokatom skarżących, a sama rozprawa była prosta i trwała jedynie dwie godziny, przy czym stronom nie przyznano dodatkowego czasu na wystąpienia. W tych okolicznościach wydaje się, że łączna liczba 24 godzin pracy stanowi właściwe oszacowanie niezbędnego czasu, jakiego wyspecjalizowany w tej dziedzinie adwokat potrzebuje na wykonanie wskazanych zadań. Za niezbędną należy również uznać liczbę czterech godzin pracy przeznaczonych na uczestnictwo w samej rozprawie (po dwie godziny pracy każdego z dwóch adwokatów skarżących).
37 Po piąte, należy podkreślić, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sąd Unii nie jest uprawniony do ustalania wysokości wynagrodzenia należnego adwokatowi od reprezentowanej przezeń strony postępowania, może on jednak określić wysokość kwoty, do której wynagrodzenie to będzie mogło zostać odzyskane od strony obciążonej kosztami postępowania. Orzekając w przedmiocie wniosku o ustalenie kosztów, Sąd nie jest więc zobowiązany do uwzględnienia krajowego cennika określającego honoraria adwokackie ani też ewentualnego porozumienia zawartego w tym względzie między zainteresowaną stroną a jej pełnomocnikami czy doradcami [postanowienia: z dnia 8 listopada 1996 r., Stahlwerke Peine-Salzgitter/Komisja, T‑120/89 (92), EU:T:1996:161, pkt 27; z dnia 10 stycznia 2002 r., Starway/Rada, T‑80/97 DEP, EU:T:2002:1, pkt 26].
38 W tym wypadku wydaje się, że stawki honorariów stosowane przez adwokatów skarżących są współmierne do stopnia złożoności sporu. I tak, stawka pobrana za pracę wykonaną przez adwokat W. Viscardini, a mianowicie 300 EUR za godzinę, rzeczywiście odpowiada stawce stosowanej przez specjalistę legitymującego się dużym doświadczeniem w dziedzinie, o której tu mowa. Stawka za pracę adwokat G. Dony, czyli 200 EUR za godzinę, również odpowiada honorariom, jakie są powszechnie stosowane przez adwokatów współpracujących, ale posiadających pewne doświadczenie. W świetle orzecznictwa przytoczonego w pkt 17 powyżej, w niniejszej sprawie należy zatem zastosować jednolitą stawkę godzinową 250 EUR w odniesieniu do godzin pracy uznanych za niezbędne do celów postępowania przed Sądem.
39 Wynika stąd, że koszty podlegające zwrotowi skarżącym przez Komisję z tytułu honorariów adwokackich wynoszą łącznie 37 000 EUR, w tym 21 250 EUR za zbadanie sprawy rozpatrywanej w postępowaniu głównym, jak też za zredagowanie pełnomocnictwa i skargi, 8750 EUR za przeanalizowanie odpowiedzi na skargę i sporządzenie repliki, 6000 EUR za przygotowanie się do rozprawy oraz 1000 EUR za uczestnictwo w samej rozprawie.
40 W czwartym rzędzie należy stwierdzić, że koszty fotokopii w kwocie 411 EUR nie wydają się nadmierne i nie są zresztą kwestionowane przez Komisję, wobec czego należy je uznać za niezbędne do celów postępowania przed Sądem.
41 W piątym rzędzie, co się tyczy kosztów związanych z rozprawą, jak wskazała Komisja, zważywszy na okoliczność, że koszty ogólne inne niż koszty fotokopii podlegają zwrotowi na zasadzie ryczałtu obliczonego na podstawie procentowej stawki honorariów adwokatów skarżących, nie należy oprócz tego dokonywać zwrotu „dodatkowych kosztów rozprawy” – czego żądają skarżący – bez określenia charakteru owych kosztów. Mając na względzie te okoliczności, kwotę kosztów podlegających zwrotowi jako koszty związane z rozprawą należy ustalić na 1082 EUR, przy czym kwota ta obejmuje koszty podróży i pobytu dwóch adwokatów skarżących.
42 W szóstym rzędzie, co się tyczy kosztów ogólnych innych niż koszty fotokopii, jak wskazano w pkt 28 powyżej, należy dokonać ich zwrotu na zasadzie ryczałtu w wysokości 740 EUR, co stanowi 2% honorariów adwokatów skarżących, które zostały uznane za niezbędne do celów postępowania przed Sądem i które ustalono w pkt 39 powyżej.
43 W siódmym rzędzie, w odniesieniu do kosztów poniesionych w niniejszym postępowaniu w przedmiocie ustalenia kosztów, które skarżący szacują na 5000 EUR (20 godzin pracy rozliczonych według stawki 250 EUR za godzinę), wystarczy wskazać, że koszty te nie były niezbędne do celów postępowania przed Sądem, ponieważ w fazie poprzedzającej wniesienie wniosku Komisja zaproponowała wypłatę kwoty wyższej niż ta, którą Sąd uznał za niezbędną (zob. pkt 5 powyżej).
44 W świetle wszystkich powyższych rozważań wyrazem właściwej oceny całości kosztów podlegających zwrotowi na rzecz skarżących w postępowaniu głównym będzie ustalenie ich kwoty na 39 233 EUR, w tym 37 000 EUR tytułem honorariów adwokackich w postępowaniu głównym, 411 EUR tytułem kosztów fotokopii, 1082 EUR tytułem kosztów związanych z rozprawą i 740 EUR tytułem kosztów ogólnych innych niż koszty fotokopii.
45 Zgodnie z wyrokiem z dnia 8 listopada 2011 r., Idromacchine i in./Komisja (T‑88/09, EU:T:2011:641), Komisja zostaje obciążona kwotą 26 155 EUR, czyli dwiema trzecimi kwoty 39 233 EUR.
W przedmiocie argumentu dotyczącego naruszenia prawa dostępu do wymiaru sprawiedliwości
46 Skarżący podnoszą, że brak uznania przez Sąd, iż koszty, które skarżący – jak twierdzą – rzeczywiście ponieśli, podlegają zwrotowi, skutkuje naruszeniem prawa dostępu do wymiaru sprawiedliwości, chronionego na mocy art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej i art. 6 europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, podpisanej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 r. (zwanej dalej „EKPC”). Według nich, gdyby kwota 20 000 EUR, którą Sąd zasądził na ich rzecz tytułem zadośćuczynienia za szkodę niematerialną, została „zneutralizowana” przez obciążającą ich kwotę kosztów, sprowadzałoby się to do odmowy wymiaru sprawiedliwości.
47 Komisja odpiera te argumenty.
48 Przede wszystkim należy przypomnieć, że zasada skutecznej ochrony sądowej stanowi ogólną zasadę prawa Unii wyrażoną obecnie w art. 47 karty praw podstawowych, który przewiduje w akapicie pierwszym, że każdy, kogo prawa i wolności zagwarantowane przez prawo Unii zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka prawnego przed sądem, zgodnie z warunkami przewidzianymi w tym artykule, zaś w akapicie drugim, odpowiadającym art. 6 ust. 1 EKPC – że każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony uprzednio na mocy ustawy (wyrok z dnia 28 lutego 2013 r., (szczególna procedura kontroli orzeczenia) Arango Jaramillo i in./EBI, C‑334/12 RX-II, EU:C:2013:134, pkt 40–42).
49 W niniejszej sprawie skarżący nie twierdzą jednak, że ograniczone zostało wykonywanie ich prawa dostępu do wymiaru sprawiedliwości, ale podnoszą zasadniczo, że prawo to staje się bezprzedmiotowe, w sytuacji gdy część kosztów w sprawie T‑88/09, jaką zostali oni obciążeni, przewyższa kwotę zadośćuczynienia przyznanego im w tej sprawie przez Sąd, gdyż jest to równoznaczne z pozbawieniem ich tego zadośćuczynienia.
50 Należy przypomnieć, że poza przypadkami pomocy prawnej, które nie mają znaczenia dla niniejszej sprawy, każda ze stron, która wnosi skargę do sądu, przed którym zastępstwo procesowe jest wymagane, ponosi koszty reprezentacji przez adwokata, jak również inne koszty związane z dochodzeniem jej praw, takie jak koszty powstałe przy sporządzaniu zaświadczeń i ekspertyz służących wykazaniu zasadności podnoszonych przed sądem żądań. Okoliczność, że w wypadku częściowego tylko uwzględnienia skargi strona skarżąca może zostać obciążona częścią kosztów postępowania, jest nierozerwalnie związana z ogólną zasadą podziału kosztów, wyrażoną w szczególności w art. 87 ust. 3 regulaminu postępowania przed Sądem z dnia 2 maja 1991 r., który stanowi, że w takiej sytuacji koszty mogą zostać rozdzielone. Podobnie okoliczność, że niektóre koszty poniesione przez stronę mogą nie zostać uznane za podlegające zwrotowi, a zatem mogą obciążyć tę stronę, wynika siłą rzeczy z art. 170 regulaminu postępowania, w myśl którego zadaniem Sądu jest ustalenie kosztów podlegających zwrotowi, jeśli strony nie są w tej kwestii zgodne. Stosowanie tych przepisów nie może stanowić naruszenia prawa dostępu do wymiaru sprawiedliwości, w tym także w sytuacji, w której – jak w niniejszej sprawie – kwota kosztów postępowania obciążająca stronę skarżącą przewyższa kwotę, która została na jej rzecz zasądzona przez Sąd w postępowaniu głównym. Kwestia wysokości kosztów postępowania obciążających stronę skarżącą jest bowiem kwestią odrębną i niezależną od kwestii, w jakim zakresie pozwana instytucja przegrała sprawę w postępowaniu głównym.
51 Wniosku tego nie podważa przywołany przez skarżących wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, w którym stwierdzono zasadniczo, że stosowanie reguł dotyczących kosztów sądowych, którego skutkiem jest pozbawienie skarżącego prawie całego odszkodowania, jakie zostało na jego rzecz zasądzone od państwa za niezgodne z prawem tymczasowe aresztowanie, stanowi naruszenie jego prawa dostępu do wymiaru sprawiedliwości. Wystarczy stwierdzić w tym względzie, że sprawa ta dotyczyła kosztów sądowych pobranych przez państwo, od którego zasądzono odszkodowanie na rzecz skarżącego, co mogło stworzyć wrażenie, że państwo zamierza odzyskać kwotę, która została zasądzona jako odszkodowanie za naruszenie EKPC (wyrok ETPC z dnia 12 lipca 2007 r., Stankov przeciwko Bułgarii, CE:ECHR:2007:0712JUD006849001, §§ 51–67). Tymczasem w tym wypadku postępowanie przed sądami Unii jest co do zasady bezpłatne, a skarżący ponoszą jedynie część honorariów i kosztów zaangażowanych przez siebie adwokatów, przy czym na tego rodzaju kwoty, ze względu na ich charakter, Komisja nie ma żadnego wpływu.
52 Wobec powyższego należy oddalić argument dotyczący naruszenia prawa dostępu do wymiaru sprawiedliwości.
W przedmiocie żądania dotyczącego odsetek za zwłokę
53 Skarżący żądają, aby kwota podlegających zwrotowi kosztów została powiększona o odsetki za zwłokę od dnia ogłoszenia postanowienia lub w każdym razie od dnia jego doręczenia do dnia rzeczywistej zapłaty owych kosztów.
54 W tym względzie wystarczy wskazać, że stwierdzenie ewentualnego obowiązku zapłaty odsetek za zwłokę i ustalenie właściwej ich stawki należy do kompetencji Sądu, zgodnie z art. 170 §§ 1 i 3 regulaminu postępowania (postanowienie z dnia 23 maja 2014 r., Marcuccio/Komisja, T‑286/11 P-DEP, niepublikowane, EU:T:2014:312, pkt 25).
55 Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem żądanie powiększenia kwoty zasądzonej w postępowaniu w przedmiocie ustalenia kosztów o odsetki za zwłokę powinno zostać uwzględnione w odniesieniu do okresu od dnia doręczenia postanowienia o ustaleniu kosztów do dnia rzeczywistego zwrotu kosztów (zob. postanowienie z dnia 24 października 2011 r., Marcuccio/Komisja, T‑176/04 DEP II, niepublikowane, EU:T:2011:616, pkt 38 i przytoczone tam orzecznictwo).
56 Mając na uwadze okoliczności niniejszej sprawy, Sąd stoi na stanowisku, że właściwą stawkę odsetek należy obliczyć na podstawie stopy stosowanej przez EBC dla głównych operacji refinansowych, obowiązującej w pierwszym dniu miesiąca, w którym płatność stała się wymagalna, powiększonej o 3,5 pkt procentowego.
Z powyższych względów
SĄD (pierwsza izba)
postanawia, co następuje:
1) Łączną kwotę kosztów podlegających zwrotowi przez Komisję Europejską na rzecz spółki Idromacchine Srl oraz Alessandra i Roberta Capuzzów ustala się na 26 155 EUR.
2) Kwota ta zostaje powiększona o odsetki za zwłokę od dnia doręczenia niniejszego postanowienia do dnia zapłaty całej należnej kwoty, obliczone według stopy stosowanej przez Europejski Bank Centralny dla głównych operacji refinansowych, obowiązującej w pierwszym dniu miesiąca, w którym płatność stała się wymagalna, powiększonej o 3,5 pkt procentowego.
Sporządzono w Luksemburgu w dniu 13 stycznia 2017 r.