Sprawa C‑147/16
Karel de Grote – Hogeschool Katholieke Hogeschool Antwerpen VZW
przeciwko
Susan Romy Jozef Kuijpers
(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez vredegerecht te Antwerpen)
Odesłanie prejudycjalne – Dyrektywa 93/13/EWG – Nieuczciwe warunki w umowach zawieranych między przedsiębiorcą a konsumentem – Badanie z urzędu przez sąd krajowy zagadnienia, czy umowa jest objęta zakresem zastosowania tej dyrektywy – Artykuł 2 lit. c) – Pojęcie „sprzedawcy lub dostawcy” – Instytucja szkolnictwa wyższego finansowana w zasadniczym zakresie ze środków publicznych – Umowa dotycząca nieoprocentowanego planu spłaty czesnego za studia oraz pokrycia kosztów podróży w ramach studiów
Streszczenie – wyrok Trybunału (piąta izba) z dnia 17 maja 2018 r.
1. Ochrona konsumentów – Nieuczciwe warunki w umowach konsumenckich – Dyrektywa 93/13 – Sąd krajowy orzekający zaocznie – Prawo sądu krajowego do oceny z urzędu sprzeczności między warunkiem umownym i krajowymi zasadami porządku publicznego – Spoczywający na sądzie krajowym obowiązek zbadania z urzędu ewentualnego włączenia umowy w zakres stosowania tej dyrektywy oraz ewentualnie nieuczciwego charakteru tego warunku
(dyrektywa Rady 93/13, art. 6)
2. Ochrona konsumentów – Nieuczciwe warunki w umowach konsumenckich – Dyrektywa 93/13 – Zakres stosowania – Umowa dotycząca nieoprocentowanego planu spłaty czesnego za studia oraz pokrycia kosztów podróży w ramach studiów, zawarta między, finansowaną w zasadniczym zakresie ze środków publicznych instytucją szkolnictwa wyższego a studentem – Instytucja, którą należy uznać za „sprzedawcę lub dostawcę” w rozumieniu tej umowy – Włączenie
[dyrektywa Rady 93/13, art. 2 lit. c)]
1. Dyrektywę Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że sąd krajowy orzekający zaocznie i posiadający uprawnienie, na podstawie krajowych norm proceduralnych, do zbadania z urzędu sprzeczności między warunkiem stanowiącym podstawę żądania i krajowymi zasadami porządku publicznego, ma obowiązek zbadania z urzędu, czy umowa zawierająca ten warunek należy do zakresu stosowania tej dyrektywy i – w danym wypadku – ewentualnie nieuczciwy charakter tego warunku.
Ponadto Trybunał już orzekł, że art. 6 dyrektywy 93/13, z uwagi na charakter i wagę interesu publicznego leżącego u podstaw ochrony udzielanej przez tę dyrektywę konsumentom, należy uznać za równoważny z krajowymi przepisami posiadającymi w ramach krajowego porządku prawnego rangę norm porządku publicznego. Należy uznać, że ta kwalifikacja rozszerza się na wszystkie przepisy dyrektywy, które są niezbędne do realizacji celu zamierzonego przez rzeczony art. 6 (wyrok z dnia 30 maja 2013 r., Asbeek Brusse i de Man Garabito, C‑488/11, EU:C:2013:341, pkt 44 i przytoczone tam orzecznictwo).
Wynika stąd, że jeżeli sąd krajowy jest właściwy, zgodnie z krajowymi przepisami proceduralnymi, do zbadania z urzędu sprzeczności żądania z krajowymi zasadami porządku publicznego, co według wskazówek dostarczonych w postanowieniu odsyłającym ma miejsce w belgijskim systemie sądowniczym sądu orzekającego zaocznie, powinien on również wykonywać to uprawnienie w celu oceny z urzędu, w świetle kryteriów ustanowionych przez dyrektywę 93/13, czy sporny warunek umowny, na którym opiera się żądanie, jak również umowa, która go zawiera, wchodzą w zakres stosowania tej dyrektywy i w danym wypadku czy warunek ten jest nieuczciwy (zob. analogicznie wyrok z dnia 30 maja 2013 r., Asbeek Brusse i de Man Garabito, C‑488/11, EU:C:2013:341, pkt 45).
(zob. pkt 35–37; pkt 1 sentencji)
2. Z zastrzeżeniem zweryfikowania, jakiego powinien dokonać sąd odsyłający, art. 2 lit. c) dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, iż niezależna instytucja szkolnictwa, taka jak ta w postępowaniu głównym, która w drodze umowy dokonuje uzgodnień z jedną ze swoich studentek w zakresie ułatwienia spłaty kwot należnych od tej ostatniej tytułem czesnego za studia oraz kosztów podróży w ramach studiów, musi być uznana w ramach tej umowy za „sprzedawcę lub dostawcę” w rozumieniu tego przepisu, tak że umowa ta wchodzi w zakres stosowania tej dyrektywy.
Wykładnia ta jest wsparta realizowanym przez tę dyrektywę celem ochrony. W ramach umowy takiej jak ta będąca przedmiotem postępowania głównego istnieje bowiem zasadniczo nierówność między instytucją szkolnictwa a studentką, wynikająca z faktu asymetrii informacji i kompetencji technicznych między tymi stronami. Taka instytucja dysponuje bowiem stałą strukturą i kompetencjami technicznymi, które niekoniecznie są w dyspozycji studenta działającego w celach prywatnych, który incydentalnie jest skonfrontowany z taką umową.
(zob. pkt 59, 60; pkt 2 sentencji)