ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (δεύτερο τμήμα)
της 15ης Απριλίου 2021 (*)
«Προδικαστική παραπομπή – Προσέγγιση των νομοθεσιών – Τομέας των τηλεπικοινωνιών – Εναρμονισμένη χρήση ραδιοφάσματος στη ζώνη συχνοτήτων των 2 GHz για την υλοποίηση συστημάτων που παρέχουν κινητές δορυφορικές υπηρεσίες – Απόφαση 626/2008/ΕΚ – Άρθρο 2, παράγραφος 2, στοιχεία αʹ και βʹ – Άρθρο 4, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, σημείο ii – Άρθρο 7, παράγραφοι 1 και 2 – Άρθρο 8, παράγραφοι 1 και 3 – Κινητά δορυφορικά συστήματα – Έννοια του “κινητού επίγειου σταθμού” – Έννοια των “συμπληρωματικών επίγειων σκελών” – Έννοια της “απαιτούμενης ποιότητας” – Ρόλος των δορυφορικών και των επίγειων σκελών – Υποχρέωση του επιλεγμένου φορέα εκμετάλλευσης κινητών δορυφορικών συστημάτων να εξυπηρετεί ορισμένο ποσοστό του πληθυσμού και του εδάφους – Μη τήρηση – Συνέπειες»
Στην υπόθεση C‑515/19,
με αντικείμενο αίτηση προδικαστικής αποφάσεως δυνάμει του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, που υπέβαλε το Conseil d’État (Συμβούλιο της Επικρατείας, Γαλλία) με απόφαση της 28ης Ιουνίου 2019, η οποία περιήλθε στο Δικαστήριο στις 8 Ιουλίου 2019, στο πλαίσιο της δίκης
Eutelsat SA
κατά
Autorité de régulation des communications électroniques et des postes (ARCEP),
Inmarsat Ventures SE, πρώην Inmarsat Ventures Ltd,
παρισταμένων των:
Viasat Inc.,
Viasat UK Ltd,
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (δεύτερο τμήμα),
συγκείμενο από τους A. Arabadjiev, πρόεδρο τμήματος, A. Kumin (εισηγητή), T. von Danwitz, P. G. Xuereb και I. Ziemele, δικαστές,
γενικός εισαγγελέας: H. Saugmandsgaard Øe
γραμματέας: A. Calot Escobar
έχοντας υπόψη την έγγραφη διαδικασία,
λαμβάνοντας υπόψη τις παρατηρήσεις που υπέβαλαν:
– η Eutelsat SA, εκπροσωπούμενη από τους L. de la Brosse και C. Barraco‑David, avocats,
– η Inmarsat Ventures SE, εκπροσωπούμενη από τους C. Spontoni, N. Brice και É. Barbier de La Serre, avocats,
– οι Viasat Inc. και Viasat UK Ltd, εκπροσωπούμενες από τους L. Panepinto, P. de Bandt και H. Farge, avocats, καθώς από τον J. Ruiz Calzado, abogado,
– η Γαλλική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τις A.‑L. Desjonquères και E. de Moustier, καθώς από τον P. Dodeller,
– η Βελγική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τους P. Cottin και J.‑C. Halleux, επικουρούμενους από τον S. Depré, avocat,
– η Κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, εκπροσωπούμενη από τον S. Brandon, επικουρούμενο από την J. Morrison, barrister,
– η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εκπροσωπούμενη από τους É. Gippini Fournier και G. Braun, καθώς και από την L. Nicolae,
αφού άκουσε τον γενικό εισαγγελέα που ανέπτυξε τις προτάσεις του κατά τη συνεδρίαση της 12ης Νοεμβρίου 2020,
εκδίδει την ακόλουθη
Απόφαση
1 Η αίτηση προδικαστικής αποφάσεως αφορά την ερμηνεία του άρθρου 2, παράγραφος 2, στοιχεία αʹ και βʹ, του άρθρου 4, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, σημείο ii, του άρθρου 7, παράγραφοι 1 και 2, και του άρθρου 8, παράγραφοι 1 και 3, της αποφάσεως 626/2008/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 30ής Ιουνίου 2008, για την επιλογή και αδειοδότηση συστημάτων που παρέχουν κινητές δορυφορικές υπηρεσίες (MSS) (ΕΕ 2008, L 172, σ. 15, στο εξής: απόφαση MSS).
2 Η αίτηση αυτή υποβλήθηκε στο πλαίσιο ένδικης διαφοράς μεταξύ της Eutelsat SA και της Autorité de régulation des communications électroniques et des postes (ARCEP) (ρυθμιστικής αρχής ηλεκτρονικών επικοινωνιών και ταχυδρομείων, Γαλλία), σχετικά με την απόφαση της τελευταίας να χορηγήσει στην Inmarsat Ventures SE, πρώην Inmarsat Ventures Ltd (στο εξής: Inmarsat), δικαιώματα χρήσης συμπληρωματικών επίγειων σκελών (στο εξής: ΣΕΣ) κινητών δορυφορικών συστημάτων.
Το νομικό πλαίσιο
Το διεθνές δίκαιο
Η σύσταση της ΔΕΤ
3 Η Διεθνής Ένωση Τηλεπικοινωνιών (ΔΕΤ) είναι ειδικευμένος οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών για τις τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας. Όπως προκύπτει, μεταξύ άλλων, από το άρθρο 1 του καταστατικού της χάρτη, στο πλαίσιο της ΔΕΤ το ραδιοφάσμα και οι τροχιές των δορυφόρων κατανέμονται σε παγκόσμια κλίμακα και καταρτίζονται τεχνικές προδιαγραφές προκειμένου να διασφαλισθεί η διασύνδεση των δικτύων και των τεχνολογιών.
4 Σύμφωνα με το άρθρο 2 του καταστατικού της χάρτη, η ΔΕΤ αποτελείται από κράτη μέλη και μέλη τομέων. Επί του παρόντος, 193 κράτη είναι μέλη της ΔΕΤ, μεταξύ των οποίων το σύνολο των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία είναι «μέλος τομέα».
5 Το άρθρο 4 του εν λόγω καταστατικού χάρτη, το οποίο τιτλοφορείται «Εργαλεία της [ΔΕΤ]», ορίζει στην παράγραφο 3 τα εξής:
«Οι διατάξεις του παρόντος καταστατικού χάρτη και της συμβάσεως συμπληρώνονται επιπλέον με αυτές των διοικητικών κανονισμών που απαριθμούνται κατωτέρω, οι οποίες ρυθμίζουν τη χρήση των τηλεπικοινωνιών και δεσμεύουν όλα τα κράτη μέλη:
[…]
– του κανονισμού ραδιοεπικοινωνιών.
[…]»
Ο κανονισμός ραδιοεπικοινωνιών
6 Οι παγκόσμιες διασκέψεις ραδιοεπικοινωνιών (CMR) έχουν καθήκον να εξετάζουν και, κατά περίπτωση, να αναθεωρούν τον κανονισμό ραδιοεπικοινωνιών που προβλέπεται στο άρθρο 4 του καταστατικού χάρτη της ΔΕΤ. Ο κανονισμός αυτός, όπως τροποποιήθηκε από τη CMR που έλαβε χώρα στη Γενεύη (Ελβετία) στις 23 Ιανουαρίου 2012 (CMR-12) (στο εξής: κανονισμός ραδιοεπικοινωνιών), περιλαμβάνει το κεφάλαιο I, με τίτλο «Ορολογία και τεχνικά χαρακτηριστικά», το οποίο περιλαμβάνει το άρθρο 1 του κανονισμού αυτού, το οποίο φέρει τον τίτλο «Όροι και ορισμοί». Το άρθρο αυτό διαιρείται σε τμήματα, εκ των οποίων το τμήμα III φέρει τον τίτλο «Ραδιοηλεκτρικές υπηρεσίες». Τα τμήματα υποδιαιρούνται σε σημεία. Στο τμήμα III, περιλαμβάνεται, μεταξύ άλλων, το σημείο 1.25 του άρθρου 1, το οποίο έχει ως εξής:
«κινητή δορυφορική υπηρεσία: υπηρεσία ραδιοεπικοινωνίας:
– μεταξύ κινητών επίγειων σταθμών και ενός ή περισσότερων διαστημικών σταθμών, ή μεταξύ διαστημικών σταθμών που χρησιμοποιούνται από την υπηρεσία αυτή, ή
– μεταξύ κινητών επίγειων σταθμών μέσω ενός ή περισσότερων διαστημικών σταθμών.
Η εν λόγω υπηρεσία μπορεί να περιλαμβάνει και τις διασυνδέσεις που απαιτούνται για την εκμετάλλευσή της.»
7 Το άρθρο 1 του κανονισμού ραδιοεπικοινωνιών περιλαμβάνει το τμήμα IV, με τίτλο «Σταθμοί και συστήματα ραδιοεπικοινωνιών», στο οποίο υπάγονται, μεταξύ άλλων, τα σημεία 1.61, 1.63, 1.64, 1.67 και 1.68, τα οποία έχουν ως εξής:
«1.61 Σταθμός: ένας ή περισσότεροι πομποί ή δέκτες ή συνδυασμός πομπών και δεκτών μετά των πρόσθετων συσκευών, που είναι αναγκαίοι σε ορισμένη θέση για τη διεξαγωγή μιας υπηρεσίας ραδιοεπικοινωνίας ή για την υπηρεσία ραδιοαστρονομίας.
Κάθε σταθμός χαρακτηρίζεται από το είδος της υπηρεσίας στην οποία συμμετέχει και από το αν είναι μόνιμος ή προσωρινός.
[…]
1.63 Επίγειος σταθμός: σταθμός ο οποίος είναι εγκατεστημένος είτε στην επιφάνεια της Γης είτε στο κύριο τμήμα της ατμόσφαιρας της Γης και προορίζεται για επικοινωνία:
– με έναν ή περισσότερους διαστημικούς σταθμούς· ή
– με έναν ή περισσότερους σταθμούς της ίδιας φύσης μέσω ενός ή περισσοτέρων ανακλαστικών δορυφόρων ή άλλων αντικειμένων του διαστήματος.
1.64 Διαστημικός σταθμός: σταθμός εγκατεστημένος σε αντικείμενο το οποίο βρίσκεται πέρα, προορίζεται να πάει πέρα, ή έχει πάει πέρα από το κύριο τμήμα της ατμόσφαιρας της γης.
[…]
1.67 Κινητός σταθμός: σταθμός της κινητής υπηρεσίας που προορίζεται να χρησιμοποιείται όταν βρίσκεται σε κίνηση ή κατά τη στάση σε ακαθόριστα σημεία.
1.68 Κινητός επίγειος σταθμός: επίγειος σταθμός της κινητής δορυφορικής υπηρεσίας που προορίζεται να χρησιμοποιείται όταν βρίσκεται σε κίνηση ή κατά τη στάση σε ακαθόριστα σημεία.»
Το δίκαιο της Ένωσης
Η απόφαση MSS
8 Κατά τις αιτιολογικές σκέψεις 1, 4, 5, 18 και 19 της αποφάσεως MSS:
«(1) Όπως επιβεβαίωσε το Συμβούλιο, με τα συμπεράσματά του της 3ης Δεκεμβρίου 2004, η αποδοτική και συνεκτική χρήση ραδιοφάσματος είναι ουσιαστικής σημασίας για την ανάπτυξη των υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών και συμβάλλει στην τόνωση της οικονομικής μεγέθυνσης, της ανταγωνιστικότητας και της απασχόλησης. Η πρόσβαση στο ραδιοφάσμα πρέπει να διευκολυνθεί ώστε να βελτιωθεί η απόδοση και να προαχθεί η καινοτομία, καθώς επίσης και μεγαλύτερος βαθμός ευελιξίας για τους χρήστες και περισσότερες επιλογές για τους καταναλωτές, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη στόχους γενικού συμφέροντος.
[…]
(4) Η οδηγία 2002/21/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 7ης Μαρτίου 2002, σχετικά με κοινό πλαίσιο κανονιστικών ρυθμίσεων για δίκτυα και υπηρεσίες ηλεκτρονικών επικοινωνιών (οδηγία-πλαίσιο) [(ΕΕ 2002, L 108, σ. 33)], αποσκοπεί στην ενθάρρυνση αποδοτικής χρήσης και την εξασφάλιση αποτελεσματικής διαχείρισης των ραδιοσυχνοτήτων και των πόρων αριθμοδοσίας, με άρση των υπολοίπων εμποδίων για την παροχή των σχετικών δικτύων και υπηρεσιών, εξασφαλίζοντας ότι δεν υφίστανται διακρίσεις και ενθαρρύνοντας την καθιέρωση και την ανάπτυξη διευρωπαϊκών δικτύων και τη διαλειτουργικότητα πανευρωπαϊκών υπηρεσιών.
(5) Η εισαγωγή νέων συστημάτων για την παροχή κινητών δορυφορικών υπηρεσιών (MSS) θα συμβάλει στην ανάπτυξη της εσωτερικής αγοράς και τη βελτίωση του ανταγωνισμού αυξάνοντας τη διάθεση πανευρωπαϊκών υπηρεσιών και τη διατερματική συνδεσιμότητα, καθώς και ενθαρρύνοντας αποδοτικές επενδύσεις. Οι MSS συνιστούν καινοτομική εναλλακτική πλατφόρμα για διάφορους τύπους πανευρωπαϊκών τηλεπικοινωνιών και υπηρεσιών ευρυεκπομπής/πολυεκπομπής, ανεξάρτητα από τη γεωγραφική θέση των τελικών χρηστών, όπως διαδικτυακή/ενδοδικτυακή πρόσβαση υψηλών ταχυτήτων, κινητά πολυμέσα και πολιτική προστασία και παροχή βοήθειας σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών. Οι υπηρεσίες αυτές θα μπορούσαν εν προκειμένω να βελτιώσουν την κάλυψη των αγροτικών περιοχών της Κοινότητας, γεφυρώνοντας έτσι το ψηφιακό χάσμα από γεωγραφική άποψη, ενισχύοντας την πολιτιστική πολυμορφία και την πολυφωνία των μέσων μαζικής ενημέρωσης και συμβάλλοντας, ταυτόχρονα, στην ανταγωνιστικότητα του ευρωπαϊκού κλάδου των τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνιών σύμφωνα με τους στόχους της ανανεωμένης στρατηγικής της Λισσαβόνας. […]
[…]
(18) Τα [ΣΕΣ] αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των κινητών δορυφορικών συστημάτων και χρησιμοποιούνται, κατά κανόνα, για τη βελτίωση των υπηρεσιών που παρέχονται μέσω του δορυφόρου σε περιοχές στις οποίες, ενδεχομένως, δεν είναι δυνατή η διατήρηση συνεχούς οπτικής επαφής με το δορυφόρο εξαιτίας των εμποδίων που δημιουργούν στη γραμμή του ορίζοντα τα κτίρια και η μορφολογία του εδάφους. […] Η αδειοδότηση των [ΣΕΣ] θα βασίζεται, επομένως, κυρίως σε προϋποθέσεις που αναφέρονται σε τοπικές συνθήκες. Θα πρέπει, κατά συνέπεια, να επιλέγονται και να αδειοδοτούνται σε εθνικό επίπεδο, υπό την επιφύλαξη των όρων που καθορίζει το κοινοτικό δίκαιο. Τούτο θα πρέπει να ισχύει με την επιφύλαξη ειδικού αιτήματος υποβαλλομένου από τις αρμόδιες εθνικές αρχές προς επιλεγέντες υποψηφίους προκειμένου οι τελευταίοι να παράσχουν τεχνικές πληροφορίες με τις οποίες θα εμφαίνεται με ποιο τρόπο τα συγκεκριμένα συμπληρωματικά σκέλη εδάφους θα βελτιώσουν τη διαθεσιμότητα των προτεινομένων κινητών δορυφορικών υπηρεσιών σε γεωγραφικές περιοχές στις οποίες δεν είναι δυνατόν να εξασφαλισθεί με την απαιτούμενη ποιότητα η επικοινωνία με έναν ή περισσότερους διαστημικούς σταθμούς, εφόσον οι εν λόγω τεχνικές πληροφορίες δεν έχουν ήδη παρασχεθεί βάσει του τίτλου ΙΙ.
(19) Το περιορισμένο εύρος του διαθέσιμου ραδιοφάσματος συνεπάγεται ότι και ο αριθμός των επιχειρήσεων που μπορούν να επιλεγούν και να αδειοδοτηθούν είναι επίσης αναγκαστικά περιορισμένος. Ωστόσο, εάν από τη διαδικασία επιλογής προκύψει ότι δεν υφίσταται στενότητα ραδιοφάσματος, θα πρέπει να προκρίνονται όλοι οι επιλέξιμοι υποψήφιοι. Το περιορισμένο εύρος του διαθέσιμου ραδιοφάσματος ενδέχεται να σημαίνει ότι οιαδήποτε συγχώνευση φορέα παροχής MSS με άλλον, ή η εξαγορά του από άλλον, θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά τον ανταγωνισμό και, συνεπώς, θα πρέπει να υπόκειται σε έλεγχο βάσει του δικαίου του ανταγωνισμού.»
9 Το άρθρο 1 της αποφάσεως έχει ως εξής:
«1. Σκοπός της παρούσας απόφασης είναι να διευκολύνει την ανάπτυξη ανταγωνιστικής εσωτερικής αγοράς για κινητές δορυφορικές υπηρεσίες (MSS) σε ολόκληρη την Κοινότητα και να εξασφαλίσει τη βαθμιαία κάλυψη όλων των κρατών μελών.
Η παρούσα απόφαση θεσπίζει κοινοτική διαδικασία για την κοινή επιλογή φορέων εκμετάλλευσης κινητών δορυφορικών συστημάτων που χρησιμοποιούν τη ζώνη συχνοτήτων των 2 GHz σύμφωνα με την απόφαση 2007/98/ΕΚ [της Επιτροπής, της 14ης Φεβρουαρίου 2007, σχετικά με την εναρμονισμένη χρήση ραδιοφάσματος στη ζώνη συχνοτήτων των 2 GHz για την υλοποίηση συστημάτων που παρέχουν κινητές δορυφορικές υπηρεσίες (ΕΕ 2007, L 43, σ. 32)]· η ζώνη περιλαμβάνει το ραδιοφάσμα από 1 980 έως 2 010 MHz για τις επικοινωνίες από τη Γη προς το διάστημα και το ραδιοφάσμα από 2 170 έως 2 200 MHz για τις επικοινωνίες από το διάστημα προς τη Γη. Επίσης, καθορίζει διατάξεις για τη συντονισμένη αδειοδότηση, εκ μέρους των κρατών μελών, των επιλεγμένων φορέων εκμετάλλευσης για χρήση του εκχωρούμενου ραδιοφάσματος, εντός της ζώνης αυτής, για τη λειτουργία κινητών δορυφορικών συστημάτων.
2. Οι φορείς εκμετάλλευσης κινητών δορυφορικών συστημάτων επιλέγονται μέσω κοινοτικής διαδικασίας, σύμφωνα με τον τίτλο II.
3. Οι επιλεγμένοι φορείς εκμετάλλευσης κινητών δορυφορικών συστημάτων αδειοδοτούνται από τα κράτη μέλη σύμφωνα με τον τίτλο III.
[…]»
10 Το άρθρο 2, παράγραφος 2, της εν λόγω αποφάσεως προβλέπει τα εξής:
«[…] ισχύουν οι ακόλουθοι ορισμοί:
α) ως “κινητά δορυφορικά συστήματα” νοούνται δίκτυα ηλεκτρονικών επικοινωνιών και συναφή συστήματα που είναι σε θέση να παρέχουν υπηρεσίες ραδιοεπικοινωνιών μεταξύ ενός κινητού επίγειου σταθμού και ενός ή περισσοτέρων διαστημικών σταθμών, ή μεταξύ κινητών επίγειων σταθμών μέσω ενός ή περισσότερων δορυφορικών σταθμών, ή μεταξύ κινητού επίγειου σταθμού και ενός ή περισσότερων [ΣΕΣ] που χρησιμοποιούνται σε σταθερές γεωγραφικές θέσεις. Το σύστημα αυτό περιλαμβάνει τουλάχιστον ένα διαστημικό σταθμό·
β) ως “[ΣΕΣ]” κινητών δορυφορικών σταθμών νοούνται σταθμοί εδάφους που χρησιμοποιούνται σε σταθερές γεωγραφικές θέσεις με σκοπό τη βελτίωση της διάθεσης της κινητής δορυφορικής υπηρεσίας σε γεωγραφικές περιοχές εντός του ίχνους του δορυφόρου ή των δορυφόρων του συστήματος, όπου οι επικοινωνίες με έναν ή περισσότερους δορυφορικούς σταθμούς δεν μπορούν να εξασφαλισθούν με την απαιτούμενη ποιότητα.»
11 Ο τίτλος II της αποφάσεως MSS, ο οποίος επιγράφεται «Διαδικασία επιλογής», περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τα άρθρα 3 και 4 της αποφάσεως. Το άρθρο 3, παράγραφος 1, της εν λόγω αποφάσεως προβλέπει τα εξής:
«Η Επιτροπή διοργανώνει διαδικασία συγκριτικής επιλογής για την επιλογή φορέων εκμετάλλευσης κινητών δορυφορικών συστημάτων. […]»
12 Το άρθρο 4, παράγραφος 1, της ίδιας αποφάσεως ορίζει τα εξής:
«Ισχύουν οι ακόλουθες απαιτήσεις για την αποδοχή των αιτήσεων:
[…]
β) οι αιτήσεις πρέπει να προσδιορίζουν το εύρος του αιτουμένου ραδιοφάσματος, το οποίο δεν θα υπερβαίνει τα 15 MHz για την επικοινωνία γης-διαστήματος και τα 15 MHz για την επικοινωνία διαστήματος-γης ανά μεμονωμένο αιτούντα, και περιλαμβάνουν δηλώσεις και τεκμήρια όσον αφορά το αιτούμενο ραδιοφάσμα, τους απαιτούμενους ενδιάμεσους στόχους και τα κριτήρια επιλογής·
γ) οι αιτήσεις περιλαμβάνουν δέσμευση του αιτούντος ότι:
[…]
ii) η κινητή δορυφορική υπηρεσία παρέχεται σε όλα τα κράτη μέλη και σε τουλάχιστον 50 % του πληθυσμού και τουλάχιστον 60 % της συνολικής χερσαίας έκτασης κάθε κράτους μέλους έως τη χρονική στιγμή που συνομολογεί ο αιτών, αλλά σε κάθε περίπτωση όχι πέραν των επτά ετών από την ημερομηνία δημοσίευσης της απόφασης της Επιτροπής [περί επιλογής των υποψηφίων].»
13 Ο τίτλος III της αποφάσεως MSS, ο οποίος επιγράφεται «Αδειοδότηση», περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τα άρθρα της 7 και 8. Το άρθρο 7 της εν λόγω αποφάσεως ορίζει τα εξής:
«1. Τα κράτη μέλη εξασφαλίζουν, σύμφωνα με το χρονικό πλαίσιο και την περιοχή εξυπηρέτησης για τα οποία έχουν δεσμευθεί οι αιτούντες, κατά το άρθρο 4 παράγραφος 1 στοιχείο γ) και κατά το εθνικό και κοινοτικό δίκαιο, ότι οι επιλεγέντες αιτούντες έχουν δικαίωμα χρήσης της συγκεκριμένης ραδιοσυχνότητας που προσδιορίζεται στην απόφαση της Επιτροπής [περί επιλογής των υποψηφίων] και το δικαίωμα λειτουργίας κινητού δορυφορικού συστήματος. Τα κράτη μέλη ενημερώνουν αναλόγως τους επιλεγέντες αιτούντες για τα δικαιώματα αυτά.
2. Τα δικαιώματα που εμπίπτουν στην παράγραφο 1 υπάγονται στους ακόλουθους κοινούς όρους:
[…]
γ) οι αιτούντες τηρούν κάθε δέσμευση που αναλαμβάνουν με την αίτησή τους ή κατά τη διάρκεια της διαδικασίας συγκριτικής επιλογής, ανεξαρτήτως εάν η συνδυασμένη ζήτηση ραδιοφάσματος υπερβαίνει το διαθέσιμο εύρος·
[…]».
14 Το άρθρο 8 της εν λόγω αποφάσεως προβλέπει τα εξής:
«1. Τα κράτη μέλη εξασφαλίζουν, σύμφωνα με το εθνικό και κοινοτικό δίκαιο, ότι οι αρμόδιες αρχές τους χορηγούν στους αιτούντες που έχουν επιλεγεί σύμφωνα με τον τίτλο ΙΙ και έχουν εξουσιοδοτηθεί να χρησιμοποιούν το ραδιοφάσμα κατ’ εφαρμογή του άρθρου 7, τις απαιτούμενες εγκρίσεις για την παροχή [ΣΕΣ] για κινητά δορυφορικά συστήματα στην επικράτειά τους.
[…]
3. Κάθε εθνική άδεια που έχει εκδοθεί για τη λειτουργία [ΣΕΣ] κινητών δορυφορικών συστημάτων στη ζώνη συχνοτήτων των 2 GHz υπάγεται στους ακόλουθους κοινούς όρους:
α) οι φορείς εκμετάλλευσης χρησιμοποιούν το εκχωρημένο ραδιοφάσμα για την παροχή [ΣΕΣ] κινητών δορυφορικών συστημάτων·
β) τα [ΣΕΣ] συνιστούν αναπόσπαστο μέρος ενός κινητού δορυφορικού συστήματος και ελέγχονται από το μηχανισμό δορυφορικών πόρων και διαχείρισης δικτύου· χρησιμοποιούν την ίδια κατεύθυνση μετάδοσης και τα ίδια μερίδια των ζωνών συχνοτήτων, όπως τα συναφή δορυφορικά σκέλη, και δεν αυξάνουν τις απαιτήσεις σε ραδιοφάσμα των συναφών κινητών δορυφορικών συστημάτων·
γ) η ανεξάρτητη λειτουργία [ΣΕΣ] σε περίπτωση αποτυχίας του δορυφορικού σκέλους του συναφούς κινητού δορυφορικού συστήματος δεν υπερβαίνει τους 18 μήνες·
δ) δικαιώματα χρήσης και άδειες χορηγούνται για χρονικό διάστημα που λήγει το αργότερο κατά τη λήξη της άδειας του συναφούς κινητού δορυφορικού συστήματος.»
Η απόφαση περί επιλογής
15 Κατά το άρθρο 2 της αποφάσεως 2009/449/ΕΚ της Επιτροπής, της 13ης Μαΐου 2009, σχετικά με την επιλογή φορέων εκμετάλλευσης πανευρωπαϊκών συστημάτων που παρέχουν κινητές δορυφορικές υπηρεσίες (ΚΔΥ) (ΕΕ 2009, L 149, σ. 65, στο εξής: απόφαση περί επιλογής):
«Με βάση τα αποτελέσματα της πρώτης φάσης επιλογής της διαδικασίας συγκριτικής επιλογής που προβλέπεται στον τίτλο ΙΙ της απόφασης [MSS], οι Inmarsat Ventures Limited και Solaris Mobile Limited είναι επιλέξιμοι υποψήφιοι.
Εφόσον η συνδυασμένη αίτηση για ραδιοφάσμα που ζητείται από τους επιλέξιμους υποψηφίους οι οποίοι επιλέχθηκαν με βάση τα αποτελέσματα της πρώτης φάσης της επιλογής της συγκριτικής διαδικασίας επιλογής που προβλέπεται στον τίτλο ΙΙ της απόφασης [MSS] δεν υπερβαίνει το διαθέσιμο εύρος ραδιοφάσματος το οποίο προσδιορίζεται στο άρθρο 1 παράγραφος 1 της απόφασης [MSS], οι Inmarsat Ventures Limited και Solaris Mobile Limited επιλέγονται.»
16 Το άρθρο 3 της αποφάσεως αυτής έχει ως εξής:
«Οι συχνότητες που επιτρέπεται να χρησιμοποιεί κάθε επιλεγμένος υποψήφιος σε κάθε κράτος μέλος σύμφωνα με τις διατάξεις του τίτλου ΙΙΙ της απόφασης [MSS] είναι:
α) Για τον Inmarsat Ventures Limited: από 1 980 έως 1 995 MHz για επικοινωνίες Γης-διαστήματος και από 2 170 έως 2 185 MHz για επικοινωνίες διαστήματος-Γης·
[…]».
Η διαφορά της κύριας δίκης και τα προδικαστικά ερωτήματα
17 Μετά το πέρας της διαδικασίας επιλογής που προβλέπεται στον τίτλο ΙΙ της αποφάσεως MSS, η Inmarsat επελέγη, δυνάμει του άρθρου 2, δεύτερο εδάφιο, της αποφάσεως περί επιλογής, ως ένας εκ των φορέων εκμετάλλευσης κινητών δορυφορικών συστημάτων.
18 Η ως άνω επιχείρηση ανέπτυξε σύστημα το οποίο καλείται «European Aviation Network» (EAN) και προορίζεται για την παροχή υπηρεσιών διασύνδεσης εν πτήσει σε αεροσκάφη τα οποία υπερίπτανται της Ένωσης, επιτρέπει δε την εξασφάλιση κινητής υπηρεσίας σε αεροσκάφη μέσω δορυφορικών μεταδόσεων που λαμβάνονται από τερματικό σταθμό ευρισκόμενο πάνω στην άτρακτο των αεροσκαφών και μέσω μεταδόσεων που πραγματοποιούνται από ΣΕΣ που έχουν αναπτυχθεί στο έδαφος της Ένωσης και λαμβάνονται από τερματικό σταθμό ευρισκόμενο κάτω από την άτρακτο των αεροσκαφών.
19 Με απόφαση της 21ης Οκτωβρίου 2014, η ARCEP χορήγησε στην Inmarsat άδεια χρήσης των συχνοτήτων του άρθρου 3, στοιχείο αʹ, της αποφάσεως περί επιλογής, στο έδαφος της μητροπολιτικής Γαλλίας. Επιπλέον, με απόφαση της 22ας Φεβρουαρίου 2018 (στο εξής: απόφαση της 22ας Φεβρουαρίου 2018), η ίδια αρχή χορήγησε στην Inmarsat την άδεια να εκμεταλλεύεται ΣΕΣ κινητών δορυφορικών συστημάτων.
20 Η Eutelsat, ανταγωνίστρια της Inmarsat, άσκησε ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου, του Conseil d’État (Συμβουλίου της Επικρατείας, Γαλλία), προσφυγή με αίτημα την ακύρωση της αποφάσεως της 22ας Φεβρουαρίου 2018, προβάλλοντας, μεταξύ άλλων, παραβίαση του δικαίου της Ένωσης.
21 Συναφώς, η Eutelsat προβάλλει κυρίως τρεις λόγους ακυρώσεως. Υποστηρίζει, πρώτον, ότι το σύστημα EAN που σχεδίαζε η Inmarsat δεν αποτελεί κινητό δορυφορικό σύστημα, διότι τα ΣΕΣ δεν αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του συστήματος αυτού. Δεύτερον, τα ΣΕΣ που εγκρίθηκαν με την απόφαση της 22ας Φεβρουαρίου 2018 δεν έχουν συμπληρωματικό χαρακτήρα σε σχέση με τη δορυφορική συνιστώσα του δικτύου. Τρίτον, το γεγονός ότι η Inmarsat δεν είχε παράσχει κινητές δορυφορικές υπηρεσίες μέχρι την ημερομηνία που προβλέπεται στο άρθρο 4, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, σημείο ii, της αποφάσεως MSS αποτελεί κώλυμα για τη χορήγηση άδειας εκμεταλλεύσεως ΣΕΣ κινητών δορυφορικών συστημάτων.
22 Οι Viasat Inc και Viasat UK Ltd (στο εξής, από κοινού: Viasat) παρενέβησαν προς στήριξη της προσφυγής ακυρώσεως που άσκησε η Eutelsat.
23 Το αιτούν δικαστήριο εκτιμά, κατ’ αρχάς, ότι η απάντηση στον πρώτο λόγο ακυρώσεως, ο οποίος μνημονεύεται στη σκέψη 21 της παρούσας αποφάσεως, απαιτεί, μεταξύ άλλων, τον καθορισμό των νομικών κριτηρίων βάσει των οποίων προσδιορίζεται ένας «κινητός επίγειος σταθμός», κατά την έννοια της αποφάσεως MSS, προκειμένου να εξακριβωθεί αν το σύστημα EAN μπορεί να θεωρηθεί ότι πληροί τα κριτήρια αυτά.
24 Εν συνεχεία, κατά το αιτούν δικαστήριο, η απάντηση στον δεύτερο λόγο ακυρώσεως, ο οποίος μνημονεύεται στη σκέψη 21 της παρούσας αποφάσεως, προϋποθέτει την αποσαφήνιση του ρόλου που επιτελούν, αντιστοίχως, τα δορυφορικά και τα επίγεια σκέλη ενός κινητού δορυφορικού συστήματος, δυνάμει του άρθρου 2, παράγραφος 2, της αποφάσεως MSS, καθώς και της έννοιας του όρου «απαιτούμενη ποιότητα», κατά το άρθρο 2, παράγραφος 2, στοιχείο βʹ, της αποφάσεως MSS.
25 Τέλος, το αιτούν δικαστήριο εκτιμά ότι η απάντηση στον τρίτο λόγο ακυρώσεως, ο οποίος μνημονεύεται στη σκέψη 21 της παρούσας αποφάσεως, απαιτεί να διευκρινιστούν οι επιπτώσεις του ενδεχομένου ο πάροχος που επελέγη σύμφωνα με τον τίτλο II της αποφάσεως MSS να μην τηρήσει την προθεσμία όσον αφορά την κάλυψη του εδάφους μέσω κινητού δορυφορικού συστήματος, η οποία προβλέπεται στο άρθρο 4, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, σημείο ii, της ως άνω αποφάσεως, και, ειδικότερα, να καθοριστεί αν, σε περίπτωση τέτοιου είδους παραβάσεως, οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών πρέπει να αρνηθούν τη χορήγηση αδειών εκμεταλλεύσεως ΣΕΣ ή αν μπορούν, τουλάχιστον, να αρνηθούν τη χορήγησή τους.
26 Υπό τις συνθήκες αυτές, το Conseil d’État (Συμβούλιο της Επικρατείας) αποφάσισε να αναστείλει την ενώπιόν του διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα:
«1) Βάσει ποιων νομικών κριτηρίων προσδιορίζεται ένας επίγειος κινητός σταθμός, υπό την έννοια της αποφάσεως [MSS]; Έχει η εν λόγω απόφαση την έννοια ότι επιτάσσει ένας επίγειος κινητός σταθμός ο οποίος επικοινωνεί με [ΣΕΣ] να δύναται επίσης, χωρίς ιδιαίτερο εξοπλισμό, να επικοινωνεί και με δορυφόρο; Σε περίπτωση καταφατικής απαντήσεως, πώς πρέπει να εκτιμάται ο ενιαίος χαρακτήρας του εξοπλισμού;
2) Έχει το άρθρο 2, παράγραφος 2, της αποφάσεως [MSS], την έννοια ότι ένα κινητό δορυφορικό σύστημα πρέπει να στηρίζεται κυρίως σε δορυφορικά σκέλη ή η εν λόγω διάταξη επιτρέπει να θεωρηθεί ότι ο ρόλος που διαδραματίζουν τα δορυφορικά και επίγεια σκέλη δεν είναι κρίσιμος, συμπεριλαμβανομένης της περιπτώσεως κατά την οποία το δορυφορικό σκέλος είναι χρήσιμο μόνον όταν οι επικοινωνίες με τα επίγεια σκέλη δεν μπορούν να διασφαλισθούν; Δύνανται τα [ΣΕΣ] να εγκατασταθούν κατά τρόπο ώστε να καλύπτουν το σύνολο του εδάφους της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τον λόγο ότι οι διαστημικοί σταθμοί δεν επιτρέπουν να διασφαλιστεί η απαιτούμενη ποιότητα επικοινωνιών σε κανένα σημείο, υπό την έννοια [του άρθρου 2, παράγραφος 2, στοιχείο βʹ, της εν λόγω αποφάσεως];
3) Σε περίπτωση που αποδειχθεί ότι ο φορέας που επελέγη σύμφωνα με τον τίτλο ΙΙ της αποφάσεως [MSS] δεν τήρησε τις συμφωνίες όσον αφορά την κάλυψη του εδάφους, όπως προβλέπεται στο άρθρο 7, παράγραφος 2, [της αποφάσεως αυτής] μέχρι την καταληκτική ημερομηνία που προβλέπεται στο άρθρο 4, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, σημείο ii, [της εν λόγω αποφάσεως] πρέπει οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών να αρνηθούν τη χορήγηση αδειών εκμεταλλεύσεως [ΣΕΣ]; Σε περίπτωση αρνητικής απαντήσεως, μπορούν να αρνηθούν τη χορήγηση των αδειών αυτών;»
Επί των προδικαστικών ερωτημάτων
Επί του δεύτερου προδικαστικού ερωτήματος
27 Προκειμένου να δοθεί απάντηση στο δεύτερο προδικαστικό ερώτημα, το οποίο θα πρέπει να εξεταστεί πρώτο, δέον να διευκρινιστεί ότι δεν αμφισβητείται εν προκειμένω το γεγονός ότι το σύστημα που ανέπτυξε η Inmarsat, παρότι διαθέτει δορυφόρο, στηρίζεται κυρίως, όσον αφορά τη χωρητικότητα μετάδοσης δεδομένων, στις επικοινωνίες με σταθμούς εδάφους οι οποίοι καλύπτουν το σύνολο του ευρωπαϊκού εδάφους των κρατών μελών. Επομένως, οι επίμαχοι στην υπόθεση της κύριας δίκης σταθμοί εδάφους, για την εκμετάλλευση των οποίων ως ΣΕΣ κινητών δορυφορικών συστημάτων χορηγήθηκε στην Inmarsat άδεια με την απόφαση της 22ας Φεβρουαρίου 2018, εκτείνονται σε ολόκληρο το έδαφος της μητροπολιτικής Γαλλίας.
28 Εξάλλου, όπως επισήμανε ο γενικός εισαγγελέας στο σημείο 67 των προτάσεών του, από τη δικογραφία που έχει στη διάθεσή του το Δικαστήριο προκύπτει ότι ο δορυφόρος που χρησιμοποιεί η Inmarsat στο πλαίσιο του κινητού δορυφορικού συστήματός της προορίζεται για χρήση μόνο σε περιοχές που δεν καλύπτονται από τους σταθμούς εδάφους τους οποίους εκμεταλλεύεται η εν λόγω επιχείρηση, ήτοι, μεταξύ άλλων, πάνω από τη θάλασσα.
29 Ως εκ τούτου, με το δεύτερο προδικαστικό ερώτημα, το αιτούν δικαστήριο ζητεί, κατ’ ουσίαν, να διευκρινιστεί αν το άρθρο 2, παράγραφος 2, στοιχεία αʹ και βʹ, της αποφάσεως MSS έχει την έννοια ότι ένα κινητό δορυφορικό σύστημα πρέπει να στηρίζεται κυρίως, όσον αφορά τη χωρητικότητα μετάδοσης δεδομένων, στο δορυφορικό σκέλος του, καθώς και αν τα ΣΕΣ κινητών δορυφορικών συστημάτων μπορούν να εγκατασταθούν κατά τρόπο ώστε να καλύπτουν το σύνολο του εδάφους της Ένωσης, για τον λόγο ότι το δορυφορικό σκέλος δεν επιτρέπει να διασφαλιστεί σε κανένα σημείο του εν λόγω εδάφους η «απαιτούμενη ποιότητα» των επικοινωνιών, υπό την έννοια της συγκεκριμένης διάταξης.
30 Υπενθυμίζεται ότι, κατά τον ορισμό του άρθρου 2, παράγραφος 2, στοιχείο αʹ, της αποφάσεως MSS, ως «κινητά δορυφορικά συστήματα» νοούνται δίκτυα ηλεκτρονικών επικοινωνιών και συναφή συστήματα που είναι σε θέση να παρέχουν υπηρεσίες ραδιοεπικοινωνιών μεταξύ ενός κινητού επίγειου σταθμού και ενός ή περισσοτέρων διαστημικών σταθμών, ή μεταξύ κινητών επίγειων σταθμών μέσω ενός ή περισσότερων δορυφορικών σταθμών, ή μεταξύ κινητού επίγειου σταθμού και ενός ή περισσότερων ΣΕΣ που χρησιμοποιούνται σε σταθερές γεωγραφικές θέσεις. Στην ίδια διάταξη διευκρινίζεται ότι τέτοιου είδους συστήματα περιλαμβάνουν τουλάχιστον έναν διαστημικό σταθμό.
31 Εξάλλου, κατά το άρθρο 2, παράγραφος 2, στοιχείο βʹ, της ως άνω αποφάσεως, τα «ΣΕΣ κινητών δορυφορικών σταθμών» είναι σταθμοί εδάφους που χρησιμοποιούνται σε σταθερές γεωγραφικές θέσεις με σκοπό τη βελτίωση της διάθεσης της κινητής δορυφορικής υπηρεσίας σε γεωγραφικές περιοχές εντός του ίχνους του δορυφόρου ή των δορυφόρων του συστήματος, όπου οι επικοινωνίες με έναν ή περισσότερους δορυφορικούς σταθμούς δεν μπορούν να εξασφαλισθούν με την απαιτούμενη ποιότητα.
32 Κατά το άρθρο 8, παράγραφος 1, της αποφάσεως MSS, οι άδειες που απαιτούνται για την παροχή ΣΕΣ κινητών δορυφορικών συστημάτων χορηγούνται από τις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών στους αιτούντες οι οποίοι έχουν επιλεγεί σύμφωνα με τον τίτλο ΙΙ της αποφάσεως και έχουν εξουσιοδοτηθεί να χρησιμοποιούν το ραδιοφάσμα κατ’ εφαρμογήν του άρθρου της 7, ισχύουν δε στην επικράτεια του οικείου κράτους μέλους.
33 Κατά το άρθρο 8, παράγραφος 3, της ίδιας αποφάσεως, οι ως άνω άδειες υπόκεινται σε κοινούς όρους, οι οποίοι απαριθμούνται στα στοιχεία αʹ έως δʹ της συγκεκριμένης διατάξεως. Κατά συνέπεια, απαιτείται από τους φορείς εκμετάλλευσης να χρησιμοποιούν το εκχωρημένο ραδιοφάσμα για την παροχή ΣΕΣ κινητών δορυφορικών συστημάτων. Περαιτέρω, τα ΣΕΣ πρέπει να συνιστούν αναπόσπαστο μέρος κινητού δορυφορικού συστήματος και να ελέγχονται από τον μηχανισμό δορυφορικών πόρων και διαχείρισης δικτύου, πρέπει να χρησιμοποιούν την ίδια κατεύθυνση μετάδοσης και τα ίδια μερίδια των ζωνών συχνοτήτων, όπως τα συναφή δορυφορικά σκέλη, και δεν πρέπει να αυξάνουν τις απαιτήσεις σε ραδιοφάσμα των συναφών κινητών δορυφορικών συστημάτων. Επιπλέον, η ανεξάρτητη λειτουργία ΣΕΣ σε περίπτωση αποτυχίας του δορυφορικού σκέλους του συναφούς κινητού δορυφορικού συστήματος δεν πρέπει να υπερβαίνει τους δεκαοκτώ μήνες.
34 Κατ’ αρχάς, από τις προμνημονευθείσες διατάξεις προκύπτει ότι ένα «κινητό δορυφορικό σύστημα», κατά την έννοια της αποφάσεως MSS, πρέπει οπωσδήποτε να περιλαμβάνει έναν τουλάχιστον διαστημικό σταθμό, ενώ η λειτουργία ΣΕΣ είναι προαιρετική. Επιπλέον, είναι υποχρεωτική η τήρηση των όρων του άρθρου 8, παράγραφος 3, της αποφάσεως αυτής στην περίπτωση που ορισμένος επιχειρηματίας επιθυμεί να χρησιμοποιήσει ΣΕΣ.
35 Συναφώς, διαπιστώνεται ότι ούτε το άρθρο 2, παράγραφος 2, στοιχεία αʹ και βʹ, της αποφάσεως MSS ούτε το άρθρο της 8, παράγραφοι 1 και 3, καθορίζουν, όσον αφορά τη χωρητικότητα μετάδοσης δεδομένων, τη σχέση μεταξύ, αφενός, του δορυφορικού σκέλους ενός κινητού δορυφορικού συστήματος και, αφετέρου, του επίγειου σκέλους του συστήματος.
36 Ειδικότερα, όσον αφορά το ως άνω ζήτημα, δεν μπορεί να εξαχθεί συμπέρασμα από τη χρήση του όρου «συμπληρωματικά» στη φράση «συμπληρωματικά επίγεια σκέλη», δεδομένου ότι, όπως επισήμανε ο γενικός εισαγγελέας στο σημείο 77 των προτάσεών του, ο όρος είναι ουδέτερος ως προς τη σχετική σημασία των δύο σκελών.
37 Κατά συνέπεια, δεν μπορεί να γίνει δεκτό ότι ένα κινητό δορυφορικό σύστημα, το οποίο περιλαμβάνει και δορυφόρο και ΣΕΣ, πρέπει να στηρίζεται κυρίως, από απόψεως χωρητικότητας μετάδοσης δεδομένων, στο δορυφορικό σκέλος.
38 Στη συνέχεια, όσον αφορά την έκταση κάλυψης των ΣΕΣ, επισημαίνεται ευθύς εξαρχής ότι, σύμφωνα με το άρθρο 8, παράγραφος 1, της αποφάσεως MSS, οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών χορηγούν τις αναγκαίες άδειες για την παροχή ΣΕΣ για κινητά δορυφορικά συστήματα στην επικράτειά τους.
39 Στο άρθρο 8, παράγραφος 3, στοιχείο αʹ, της αποφάσεως αυτής προβλέπεται ένας όρος ο οποίος είναι κοινός για όλες τις άδειες που χορηγούν τα κράτη μέλη, κατά τον οποίον ο φορέας εκμετάλλευσης πρέπει να χρησιμοποιεί το εκχωρούμενο ραδιοφάσμα για την παροχή ΣΕΣ κινητών δορυφορικών συστημάτων. Επομένως, οι σταθμοί εδάφους, τους οποίους ένας φορέας εκμεταλλεύσεως ζητεί να θέσει σε λειτουργία ως ΣΕΣ, πρέπει να αντιστοιχούν σε «ΣΕΣ κινητών δορυφορικών συστημάτων», κατά την έννοια του άρθρου 2, παράγραφος 2, στοιχείο βʹ, της εν λόγω αποφάσεως.
40 Από την τελευταία αυτή διάταξη συνάγεται ότι απαιτούνται δύο βασικά στοιχεία προκειμένου να είναι δυνατός ο χαρακτηρισμός ενός σταθμού εδάφους ως «ΣΕΣ κινητών δορυφορικών συστημάτων». Από απόψεως τοποθεσίας, ο εν λόγω σταθμός πρέπει να χρησιμοποιείται σε σταθερή γεωγραφική θέση και να καλύπτει γεωγραφική περιοχή εντός του ίχνους του δορυφόρου ή των δορυφόρων του οικείου κινητού δορυφορικού συστήματος. Επιπλέον, από λειτουργικής απόψεως, ο σταθμός εδάφους πρέπει να χρησιμοποιείται για την αύξηση της διαθεσιμότητας κινητής δορυφορικής υπηρεσίας σε περιοχές όπου οι επικοινωνίες με το δορυφορικό σκέλος του συστήματος δεν μπορούν να εξασφαλιστούν με την απαιτούμενη ποιότητα.
41 Επομένως, εφόσον πληρούνται οι ως άνω απαιτήσεις, καθώς και οι λοιποί κοινοί όροι που προβλέπονται στο άρθρο 8, παράγραφος 3, της αποφάσεως MSS, κανένας περιορισμός δεν μπορεί να συναχθεί ούτε από το άρθρο 2, παράγραφος 2, στοιχείο βʹ, της αποφάσεως αυτής ούτε από κάποια άλλη διάταξή της ως προς τον αριθμό των ΣΕΣ που μπορούν να τεθούν σε λειτουργία ή ως προς τη γεωγραφική τους κάλυψη.
42 Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή υποστηρίζει στις γραπτές παρατηρήσεις της ότι η έννοια της «απαιτούμενης ποιότητας», η οποία διαλαμβάνεται στο εν λόγω άρθρο 2, παράγραφος 2, στοιχείο βʹ, και στην οποία ειδικώς αναφέρεται το αιτούν δικαστήριο, πρέπει να ερμηνεύεται σε σχέση με το δορυφορικό σκέλος του οικείου κινητού δορυφορικού συστήματος. Έτσι, ως «απαιτούμενη ποιότητα» πρέπει να εκλαμβάνεται η μέγιστη χωρητικότητα μετάδοσης δεδομένων την οποία το σκέλος αυτό είναι σε θέση να παράσχει υπό κανονικές συνθήκες εμπορικής εκμετάλλευσης, υπό ιδανικές συνθήκες επικοινωνίας, σε συγκεκριμένο τόπο όπου βρίσκεται σταθμός εδάφους.
43 Η ως άνω ερμηνεία δεν μπορεί να γίνει δεκτή, καθώς δεν βρίσκει έρεισμα στο γράμμα του άρθρου 2, παράγραφος 2, στοιχείο βʹ, της αποφάσεως MSS.
44 Αντιθέτως, λαμβανομένου υπόψη του πλαισίου στο οποίο εντάσσεται το εν λόγω άρθρο 2, παράγραφος 2, στοιχείο βʹ, καθώς και των σκοπών που επιδιώκει η απόφαση MSS, πρέπει να γίνει δεκτό ότι η «απαιτούμενη ποιότητα», κατά την έννοια της διατάξεως αυτής, καθορίζεται, πρώτον, σε συνάρτηση με το επίπεδο ποιότητας που απαιτείται για την παροχή της υπηρεσίας που προσφέρει ο φορέας εκμετάλλευσης του οικείου κινητού δορυφορικού συστήματος.
45 Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 8, παράγραφος 3, στοιχείο βʹ, της αποφάσεως MSS, σε συνδυασμό με την αιτιολογική της σκέψη 18, τα ΣΕΣ αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του κινητού δορυφορικού συστήματος. Συναφώς, οι υπηρεσίες που παρέχονται από ένα τέτοιο σύστημα αποτελούν, όπως προκύπτει από την αιτιολογική σκέψη 5 της αποφάσεως, καινοτομική εναλλακτική πλατφόρμα για διάφορους τύπους πανευρωπαϊκών τηλεπικοινωνιών και υπηρεσιών ευρυεκπομπής/πολυεκπομπής, όπως διαδικτυακή/ενδοδικτυακή πρόσβαση υψηλών ταχυτήτων ή κινητά πολυμέσα. Επιπλέον, από τις αιτιολογικές σκέψεις 1 και 5 της εν λόγω αποφάσεως προκύπτει ότι αυτή αποσκοπεί στην προώθηση της καινοτομίας καθώς και των συμφερόντων των καταναλωτών.
46 Πάντως, η παροχή τέτοιων καινοτόμων και ποιοτικών υπηρεσιών απαιτεί πάντοτε μεγαλύτερη χωρητικότητα. Επιπλέον, δεν είναι ούτε τεχνικώς εφικτό ούτε εμπορικώς βιώσιμο για τον φορέα εκμετάλλευσης κινητού δορυφορικού συστήματος να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις όσον αφορά τη χωρητικότητα και, κατ’ επέκταση, την αυξημένη ποιότητα, μόνο με την ενίσχυση της δορυφορικής συνιστώσας του συστήματός του, δεδομένου ότι το εύρος του ραδιοφάσματος που διαθέτει είναι περιορισμένο και, κατά το άρθρο 4, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, της αποφάσεως MSS, δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 15 MHz για την επικοινωνία γης‑διαστήματος και τα 15 MHz για την επικοινωνία διαστήματος‑γης.
47 Υπό τις συνθήκες αυτές, η εκτεταμένη εκμετάλλευση σταθμών εδάφους, οι οποίοι, λαμβανομένων υπόψη των εγγενών τεχνικών χαρακτηριστικών τους, σημειώνουν καλύτερες επιδόσεις από απόψεως χωρητικότητας, μπορεί να είναι καταλληλότερη για την ικανοποίηση των αναγκών αυτών και καθιστά, πέραν των άλλων, δυνατή την αποτελεσματικότερη χρήση των ραδιοσυχνοτήτων, στο οποίο και αποσκοπεί η απόφαση MSS, όπως υπογραμμίζεται στην αιτιολογική της σκέψη 4.
48 Συναφώς, επισημαίνεται επίσης ότι η αρχή της τεχνολογικής ουδετερότητας, η οποία πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στον τομέα αυτόν, απαιτεί οι επίμαχες διατάξεις να ερμηνεύονται κατά τρόπο ώστε να μην τίθενται περιορισμοί στην καινοτομία και την τεχνολογική πρόοδο.
49 Κατά τα λοιπά, η αιτιολογική σκέψη 18 της αποφάσεως MSS, κατά την οποία τα ΣΕΣ χρησιμοποιούνται κατά κανόνα για τη βελτίωση των υπηρεσιών που παρέχονται μέσω δορυφόρου σε περιοχές στις οποίες, ενδεχομένως, δεν είναι δυνατή η διατήρηση συνεχούς οπτικής επαφής με τον δορυφόρο εξαιτίας των εμποδίων που δημιουργούν στη γραμμή του ορίζοντα τα κτίρια και η μορφολογία του εδάφους, δεν αντιτίθεται σε μια τέτοια ερμηνεία, καθόσον αναφέρεται μόνο σε συγκεκριμένο είδος ενδεχόμενης χρήσεως ΣΕΣ, χωρίς ωστόσο να αποκλείει άλλες.
50 Πρέπει ωστόσο να προστεθεί ότι, κατά το άρθρο της 1, παράγραφος 1, σκοπός της αποφάσεως MSS είναι να διευκολύνει την ανάπτυξη ανταγωνιστικής εσωτερικής αγοράς για κινητές δορυφορικές υπηρεσίες, ο σκοπός δε αυτός υπογραμμίζεται και στις αιτιολογικές της σκέψεις 5 και 19. Λαμβανομένου αυτού υπόψη, το δικαίωμα που χορηγείται σε φορέα εκμετάλλευσης τέτοιου συστήματος όσον αφορά τη λειτουργία των ΣΕΣ δεν πρέπει, πάντως, να έχει ως αποτέλεσμα τη στρέβλωση του ανταγωνισμού στην οικεία αγορά.
51 Επομένως, εναπόκειται στην αρμόδια εθνική αρχή, η οποία είναι και η μόνη που μπορεί να χορηγήσει τις άδειες που απαιτούνται για την παροχή ΣΕΣ κινητών δορυφορικών συστημάτων, να εξετάζει σε ποιο βαθμό συγκεκριμένη αίτηση για τη χορήγηση άδειας λειτουργίας ΣΕΣ είναι ικανή να προκαλέσει στρέβλωση του ανταγωνισμού και να εξαρτά την οικεία άδεια από κατάλληλους και αναγκαίους περιορισμούς και υποχρεώσεις, ώστε να αποφεύγεται η στρέβλωση ή, εφόσον συντρέχει περίπτωση, να μη χορηγεί την άδεια.
52 Επομένως, η αρμόδια αρχή κράτους μέλους μπορεί να χορηγεί άδεια εκμετάλλευσης ΣΕΣ κινητών δορυφορικών συστημάτων κατά τρόπο ώστε η λειτουργία τους να καλύπτει ολόκληρη την επικράτεια του εν λόγω κράτους μέλους, για τον λόγο ότι σε κανένα σημείο του εδάφους αυτού το δορυφορικό σκέλος του οικείου κινητού δορυφορικού συστήματος δεν επιτρέπει να διασφαλιστούν οι επικοινωνίες με την «απαιτούμενη ποιότητα», κατά την έννοια του άρθρου 2, παράγραφος 2, στοιχείο βʹ, της αποφάσεως MSS, η οποία θα πρέπει να εκλαμβάνεται ως το επίπεδο ποιότητας που είναι αναγκαίο για την παροχή της υπηρεσίας του φορέα εκμετάλλευσης, υπό την προϋπόθεση ότι δεν νοθεύεται ο ανταγωνισμός.
53 Τέλος, στην ίδια αρχή εναπόκειται επίσης να εξακριβώνει ότι θα τηρείται ο κοινός όρος που προβλέπεται στο άρθρο 8, παράγραφος 3, στοιχείο γʹ, της εν λόγω αποφάσεως, κατά τον οποίον η ανεξάρτητη λειτουργία των ΣΕΣ επιτρέπεται μόνο στην περίπτωση βλάβης του δορυφορικού σκέλους του συστήματος και δεν υπερβαίνει τους δεκαοκτώ μήνες.
54 Συγκεκριμένα, από τη διάταξη αυτή, σε συνδυασμό με το άρθρο 2, παράγραφος 2, στοιχεία αʹ και βʹ, της αποφάσεως MSS, προκύπτει ότι, όπως επισήμανε ο γενικός εισαγγελέας στο σημείο 72 των προτάσεών του, ένα κινητό δορυφορικό σύστημα πρέπει όχι μόνο να διαθέτει δορυφορικό σκέλος, αλλά το σκέλος αυτό πρέπει επίσης πράγματι να χρησιμοποιείται.
55 Επομένως, το δορυφορικό σκέλος ενός κινητού δορυφορικού συστήματος πρέπει να λειτουργεί, στην πράξη, από κοινού με τα ΣΕΣ και ο ρόλος του δεν μπορεί να περιορίζεται, στην πραγματικότητα, στην τυπική εκπλήρωση των όρων που προβλέπει η απόφαση MSS.
56 Η αρμόδια εθνική αρχή οφείλει συνεπώς να ελέγχει κατά πόσον το δορυφορικό σκέλος του οικείου κινητού δορυφορικού συστήματος έχει πραγματική και συγκεκριμένη χρησιμότητα, υπό την έννοια ότι πρέπει να είναι αναγκαίο για τη λειτουργία του συστήματος, υπό την επιφύλαξη, όπως διευκρινίστηκε στη σκέψη 33 της παρούσας αποφάσεως, της ανεξάρτητης λειτουργίας των ΣΕΣ σε περίπτωση αποτυχίας του δορυφορικού σκέλους, η οποία δεν πρέπει να υπερβαίνει τους δεκαοκτώ μήνες.
57 Κατόπιν όλων των ανωτέρω σκέψεων, στο δεύτερο προδικαστικό ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι το άρθρο 2, παράγραφος 2, στοιχεία αʹ και βʹ, της αποφάσεως MSS, σε συνδυασμό με το άρθρο 8, παράγραφοι 1 και 3, της ίδιας αποφάσεως, έχει την έννοια ότι ένα κινητό δορυφορικό σύστημα δεν απαιτείται να στηρίζεται κυρίως, από απόψεως χωρητικότητας μετάδοσης δεδομένων, στο δορυφορικό σκέλος του, τα δε ΣΕΣ των κινητών δορυφορικών συστημάτων μπορούν να εγκαθίστανται κατά τρόπο ώστε να καλύπτουν το σύνολο του εδάφους της Ένωσης, όταν το δορυφορικό σκέλος δεν επιτρέπει να διασφαλιστούν οι επικοινωνίες σε κανένα σημείο του εν λόγω εδάφους με την «απαιτούμενη ποιότητα», κατά την έννοια του άρθρου 2, παράγραφος 2, στοιχείο βʹ, της εν λόγω αποφάσεως, η οποία εκλαμβάνεται ως το επίπεδο ποιότητας που είναι αναγκαίο για την παροχή της υπηρεσίας του φορέα εκμετάλλευσης του εν λόγω συστήματος, υπό την προϋπόθεση ότι δεν νοθεύεται ο ανταγωνισμός και το δορυφορικό σκέλος έχει πραγματική και συγκεκριμένη χρησιμότητα, υπό την έννοια ότι πρέπει να είναι απαραίτητο για τη λειτουργία του κινητού δορυφορικού συστήματος, υπό την επιφύλαξη της ανεξάρτητης λειτουργίας των ΣΕΣ σε περίπτωση αποτυχίας του δορυφορικού σκέλους, η οποία δεν πρέπει να υπερβαίνει τους δεκαοκτώ μήνες.
Επί του πρώτου προδικαστικού ερωτήματος
58 Με το πρώτο προδικαστικό ερώτημα, το αιτούν δικαστήριο ζητεί, κατ’ ουσίαν, να διευκρινιστεί αν, προκειμένου να εμπίπτει στην έννοια του «κινητού επίγειου σταθμού» κατά το άρθρο 2, παράγραφος 2, στοιχείο αʹ, της αποφάσεως MSS, ένας τέτοιος σταθμός πρέπει να μπορεί να επικοινωνεί, χωρίς ιδιαίτερο εξοπλισμό, τόσο με ΣΕΣ όσο και με δορυφόρο.
59 Εκ προοιμίου, πρέπει να υπομνησθεί ότι, εν προκειμένω, στο πλαίσιο του συστήματος που ανέπτυξε η Inmarsat, τα αεροσκάφη που είναι εξοπλισμένα με το σύστημα αυτό διαθέτουν έναν τερματικό σταθμό λήψης ο οποίος βρίσκεται πάνω στην άτρακτο και έναν τερματικό σταθμό λήψης ο οποίος βρίσκεται κάτω από αυτήν. Ενώ ο πρώτος τερματικός σταθμός λαμβάνει δορυφορικό σήμα, ο δεύτερος λαμβάνει σήμα από ΣΕΣ. Επιπλέον, από τη δικογραφία που έχει στη διάθεσή του το Δικαστήριο προκύπτει ότι οι δύο τερματικοί σταθμοί συνδέονται μεταξύ τους με σύστημα διαχείρισης επικοινωνίας.
60 Συναφώς, η Eutelsat και η Viasat υποστηρίζουν, κατ’ ουσίαν, αφενός, ότι ο τερματικός σταθμός λήψης που βρίσκεται κάτω από την άτρακτο δεν μπορεί να θεωρηθεί ως «κινητός τερματικός σταθμός», υπό την έννοια του άρθρου 2, παράγραφος 2, στοιχείο αʹ, της αποφάσεως MSS, καθόσον ο εν λόγω σταθμός δεν μπορεί να επικοινωνήσει με δορυφόρο. Αφετέρου, κατά τις εν λόγω μετέχουσες στη διαδικασία, δεν είναι δυνατόν οι δύο τερματικοί σταθμοί και το σύστημα διαχείρισης επικοινωνίας να θεωρηθούν ότι συνιστούν, ως σύνολο, κινητό τερματικό σταθμό.
61 Επισημαίνεται ότι, ενώ η απόφαση MSS δεν παρέχει διευκρινίσεις ως προς το περιεχόμενο της έννοιας του όρου «κινητού επίγειου σταθμού» κατά το άρθρο της 2, παράγραφος 2, στοιχείο αʹ, ο κανονισμός ραδιοεπικοινωνιών περιέχει ορισμό της εν λόγω έννοιας.
62 Κατά πάγια νομολογία του Δικαστηρίου, τα νομοθετήματα της Ένωσης πρέπει, στο μέτρο του δυνατού, να ερμηνεύονται υπό το πρίσμα του διεθνούς δικαίου (απόφαση της 4ης Σεπτεμβρίου 2014, Zeman, C‑543/12, EU:C:2014:2143, σκέψη 58 και εκεί μνημονευόμενη νομολογία). Τούτο ισχύει ιδίως όταν ένα τέτοιο κείμενο διαλαμβάνει ειδικές έννοιες, οι οποίες χρησιμοποιούνται σε διεθνή συμφωνία συναφθείσα υπό την αιγίδα διεθνούς οργανισμού, όπως η ΔΕΤ, μέλη του οποίου είναι όλα τα κράτη μέλη της Ένωσης και η ίδια η Ένωση αποτελεί «μέλος τομέα» του εν λόγω οργανισμού.
63 Ως εκ τούτου, για την ερμηνεία της έννοιας του «κινητού επίγειου σταθμού» κατά το άρθρο 2, παράγραφος 2, στοιχείο αʹ, της αποφάσεως MSS, δέον ληφθεί υπόψη ο ορισμός του κανονισμού ραδιοεπικοινωνιών.
64 Κατά το άρθρο 1, σημείο 1.68, του κανονισμού ραδιοεπικοινωνιών, ο «κινητός επίγειος σταθμός» αποτελεί επίγειο σταθμό της κινητής δορυφορικής υπηρεσίας ο οποίος προορίζεται να χρησιμοποιείται όταν βρίσκεται σε κίνηση ή κατά τη στάση σε ακαθόριστα σημεία. Συναφώς, οι φράσεις «σταθμός», «επίγειος σταθμός» και «κινητή δορυφορική υπηρεσία» ορίζονται στα σημεία 1.61, 1.63 και 1.25 του εν λόγω άρθρου 1, αντιστοίχως.
65 Από το σύνολο των ανωτέρω διατάξεων προκύπτει ότι ο κινητός επίγειος σταθμός, όπως ορίζεται στον κανονισμό ραδιοεπικοινωνιών, χαρακτηρίζεται από τέσσερα διακριτά στοιχεία, τα οποία αφορούν τη δομή, τη θέση, την κινητικότητα και τη λειτουργία του.
66 Πρώτον, όσον αφορά τη δομή του, ένας τέτοιος σταθμός αποτελείται από έναν ή περισσότερους πομπούς ή δέκτες ή από έναν συνδυασμό πομπών και δεκτών μετά των πρόσθετων συσκευών.
67 Δεύτερον, όσον αφορά τη θέση του, ο κινητός επίγειος σταθμός είναι εγκατεστημένος είτε στην επιφάνεια της Γης είτε στο κύριο τμήμα της ατμόσφαιρας της Γης.
68 Τρίτον, όσον αφορά την κινητικότητά του, ένας τέτοιος σταθμός προορίζεται να χρησιμοποιείται όταν βρίσκεται σε κίνηση ή κατά τη στάση σε ακαθόριστα σημεία.
69 Τέταρτον, όσον αφορά την πτυχή της λειτουργίας του κινητού επίγειου σταθμού, επισημαίνεται ότι, στο πλαίσιο της παροχής ορισμένων ειδών υπηρεσιών ραδιοεπικοινωνιών, σκοπός του είναι να καθιστά δυνατή την επικοινωνία μεταξύ περισσότερων δορυφορικών σταθμών, ή να επικοινωνεί με έναν ή περισσότερους δορυφορικούς σταθμούς, ή με άλλους τέτοιου είδους σταθμούς, μέσω ενός ή περισσότερων δορυφορικών σταθμών.
70 Όσον αφορά τη λειτουργική αυτή πτυχή, όπως επισήμανε και ο γενικός εισαγγελέας στο σημείο 46 των προτάσεών του, το άρθρο 2, παράγραφος 2, στοιχείο αʹ, της αποφάσεως MSS, σε αντίθεση με τον κανονισμό ραδιοεπικοινωνιών, δεν περιλαμβάνει, όσον αφορά τις υπηρεσίες ραδιοεπικοινωνιών στις οποίες αναφέρεται η διάταξη αυτή, τις επικοινωνίες μεταξύ διαστημικών σταθμών, ενώ περιλαμβάνει τις επικοινωνίες μεταξύ ενός κινητού επίγειου σταθμού και ενός ή περισσότερων ΣΕΣ. Επιπλέον, η εν λόγω διάταξη προβλέπει ότι τα κινητά δορυφορικά συστήματα περιλαμβάνουν τουλάχιστον έναν διαστημικό σταθμό.
71 Επομένως, πρέπει να γίνει δεκτό ότι, κατά την έννοια του άρθρου 2, παράγραφος 2, στοιχείο αʹ, της αποφάσεως MSS, «κινητός επίγειος σταθμός» είναι ένας σταθμός, ήτοι ένας ή περισσότεροι πομποί ή δέκτες ή ένας συνδυασμός πομπών και δεκτών μετά των πρόσθετων συσκευών, εγκατεστημένος είτε στην επιφάνεια της Γης είτε στο κύριο τμήμα της ατμόσφαιρας της Γης, προοριζόμενος να χρησιμοποιείται όταν βρίσκεται σε κίνηση ή κατά τη στάση σε ακαθόριστα σημεία, ο οποίος πρέπει να έχει τη δυνατότητα να επικοινωνεί με έναν ή περισσότερους δορυφορικούς σταθμούς ή με άλλους σταθμούς του ίδιου είδους μέσω ενός ή περισσότερων δορυφορικών σταθμών και ο οποίος μπορεί να έχει τη δυνατότητα να επικοινωνεί με ένα ή περισσότερα ΣΕΣ.
72 Όσον αφορά τη διάταξη συστήματος όπως το επίμαχο στην υπόθεση της κύριας δίκης, διαπιστώνεται ότι τις ως άνω απαιτήσεις πληροί ο συνδυασμός δύο διακριτών τερματικών σταθμών λήψης, οι οποίοι συνδέονται μεταξύ τους με σύστημα διαχείρισης επικοινωνίας, εκ των οποίων ο πρώτος είναι τοποθετημένος πάνω στην άτρακτο αεροσκάφους και επικοινωνεί με δορυφορικό σταθμό και ο δεύτερος είναι τοποθετημένος κάτω από την άτρακτο και επικοινωνεί με ΣΕΣ.
73 Αντιθέτως, όπως επισήμανε, κατ’ ουσίαν, ο γενικός εισαγγελέας στο σημείο 57 των προτάσεών του, δεν ασκεί συναφώς επιρροή το γεγονός ότι τα επιμέρους στοιχεία δεν σχηματίζουν ένα πρακτικά αδιάσπαστο σύνολο.
74 Κατόπιν όλων των ανωτέρω σκέψεων, στο πρώτο προδικαστικό ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι, προκειμένου να εμπίπτει στην έννοια του «κινητού επίγειου σταθμού» κατά το άρθρο 2, παράγραφος 2, στοιχείο αʹ, της αποφάσεως MSS, ένας τέτοιος σταθμός δεν απαιτείται να μπορεί να επικοινωνεί, χωρίς ιδιαίτερο εξοπλισμό, τόσο με ΣΕΣ όσο και με δορυφόρο.
Επί του τρίτου προδικαστικού ερωτήματος
75 Με το τρίτο προδικαστικό ερώτημα, το αιτούν δικαστήριο ερωτά, κατ’ ουσίαν, αν το άρθρο 8, παράγραφος 1, σε συνδυασμό με το άρθρο 7, παράγραφος 1, της αποφάσεως MSS, έχει την έννοια ότι, σε περίπτωση στην οποία αποδεικνύεται ότι ένας φορέας εκμετάλλευσης ο οποίος επελέγη σύμφωνα με τον τίτλο ΙΙ της εν λόγω αποφάσεως και έλαβε άδεια χρήσης του ραδιοφάσματος δυνάμει του άρθρου 7 της ίδιας αποφάσεως δεν έχει παράσχει κινητές δορυφορικές υπηρεσίες μέσω κινητού δορυφορικού συστήματος μέχρι την καταληκτική ημερομηνία που προβλέπει το άρθρο 4, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, σημείο ii, της αποφάσεως MSS, οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών πρέπει, ή τουλάχιστον μπορούν, να αρνούνται στον φορέα αυτόν τη χορήγηση των αναγκαίων αδειών για την παροχή ΣΕΣ κινητών δορυφορικών συστημάτων, με την αιτιολογία ότι αυτός δεν τήρησε τη δέσμευση που είχε αναλάβει κατά την υποβολή της αίτησής του.
76 Στο μέτρο που, με την απόφαση της 5ης Μαρτίου 2020, Viasat UK και Viasat (C‑100/19, EU:C:2020:174), το Δικαστήριο κλήθηκε να εξετάσει ταυτόσημο προδικαστικό ερώτημα, η απάντηση του Δικαστηρίου, όπως διατυπώνεται στο διατακτικό της εν λόγω αποφάσεως, μπορεί κάλλιστα να εφαρμοστεί και στο παρόν προδικαστικό ερώτημα.
77 Κατόπιν όλων των ανωτέρω σκέψεων, στο τρίτο προδικαστικό ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι το άρθρο 8, παράγραφος 1, σε συνδυασμό με το άρθρο 7, παράγραφος 1, της αποφάσεως MSS έχει την έννοια ότι, σε περίπτωση στην οποία αποδεικνύεται ότι ένας φορέας εκμετάλλευσης ο οποίος επελέγη σύμφωνα με τον τίτλο ΙΙ της εν λόγω αποφάσεως και έλαβε άδεια χρήσης του ραδιοφάσματος δυνάμει του άρθρου 7 της ίδιας αποφάσεως δεν έχει παράσχει κινητές δορυφορικές υπηρεσίες μέσω κινητού δορυφορικού συστήματος μέχρι την καταληκτική ημερομηνία που προβλέπει το άρθρο 4, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, σημείο ii, της αποφάσεως MSS, οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών δεν μπορούν να αρνούνται στον φορέα αυτόν τη χορήγηση των αναγκαίων αδειών για την παροχή ΣΕΣ κινητών δορυφορικών συστημάτων, με την αιτιολογία ότι αυτός δεν τήρησε τη δέσμευση που είχε αναλάβει κατά την υποβολή της αίτησής του.
Επί των δικαστικών εξόδων
78 Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου, σ’ αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων. Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν όσοι υπέβαλαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, πλην των ως άνω διαδίκων, δεν αποδίδονται.
Για τους λόγους αυτούς, το Δικαστήριο (δεύτερο τμήμα) αποφαίνεται:
1) Το άρθρο 2, παράγραφος 2, στοιχεία αʹ και βʹ, της αποφάσεως 626/2008/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 30ής Ιουνίου 2008, για την επιλογή και αδειοδότηση συστημάτων που παρέχουν κινητές δορυφορικές υπηρεσίες (MSS), σε συνδυασμό με το άρθρο 8, παράγραφοι 1 και 3, της ίδιας αποφάσεως, έχει την έννοια ότι ένα κινητό δορυφορικό σύστημα δεν απαιτείται να στηρίζεται κυρίως, από απόψεως χωρητικότητας μετάδοσης δεδομένων, στο δορυφορικό σκέλος του, τα δε συμπληρωματικά επίγεια σκέλη των κινητών δορυφορικών συστημάτων μπορούν να εγκαθίστανται κατά τρόπο ώστε να καλύπτουν το σύνολο του εδάφους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όταν το δορυφορικό σκέλος δεν επιτρέπει να διασφαλιστούν οι επικοινωνίες σε κανένα σημείο του εν λόγω εδάφους με την «απαιτούμενη ποιότητα», κατά την έννοια του άρθρου 2, παράγραφος 2, στοιχείο βʹ, της εν λόγω αποφάσεως, η οποία εκλαμβάνεται ως το επίπεδο ποιότητας που είναι αναγκαίο για την παροχή της υπηρεσίας του φορέα εκμετάλλευσης του εν λόγω συστήματος, υπό την προϋπόθεση ότι δεν νοθεύεται ο ανταγωνισμός και το δορυφορικό σκέλος έχει πραγματική και συγκεκριμένη χρησιμότητα, υπό την έννοια ότι πρέπει να είναι απαραίτητο για τη λειτουργία του κινητού δορυφορικού συστήματος, υπό την επιφύλαξη της ανεξάρτητης λειτουργίας των συμπληρωματικών επίγειων σκελών σε περίπτωση αποτυχίας του δορυφορικού σκέλους, η οποία δεν πρέπει να υπερβαίνει τους δεκαοκτώ μήνες.
2) Προκειμένου να εμπίπτει στην έννοια του «κινητού επίγειου σταθμού» κατά το άρθρο 2, παράγραφος 2, στοιχείο αʹ, της αποφάσεως 626/2008, ένας τέτοιος σταθμός δεν απαιτείται να μπορεί να επικοινωνεί, χωρίς ιδιαίτερο εξοπλισμό, τόσο με συμπληρωματικό επίγειο σκέλος όσο και με δορυφόρο.
3) Το άρθρο 8, παράγραφος 1, σε συνδυασμό με το άρθρο 7, παράγραφος 1, της αποφάσεως 626/2008 έχει την έννοια ότι, σε περίπτωση στην οποία αποδεικνύεται ότι ένας φορέας εκμετάλλευσης ο οποίος επελέγη σύμφωνα με τον τίτλο ΙΙ της εν λόγω αποφάσεως και έλαβε άδεια χρήσης του ραδιοφάσματος δυνάμει του άρθρου 7 της ίδιας αποφάσεως δεν έχει παράσχει κινητές δορυφορικές υπηρεσίες μέσω κινητού δορυφορικού συστήματος μέχρι την καταληκτική ημερομηνία που προβλέπει το άρθρο 4, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, σημείο ii, της αποφάσεως 626/2008, οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών δεν μπορούν να αρνούνται στον φορέα αυτόν τη χορήγηση των αναγκαίων αδειών για την παροχή συμπληρωματικών επίγειων σκελών κινητών δορυφορικών συστημάτων, με την αιτιολογία ότι αυτός δεν τήρησε τη δέσμευση που είχε αναλάβει κατά την υποβολή της αίτησής του.
(υπογραφές)