Language of document : ECLI:EU:T:2014:254

Sprawa T‑406/09

Donau Chemie AG

przeciwko

Komisji Europejskiej

Konkurencja – Porozumienia, decyzje i uzgodnione praktyki – Rynek węglika wapnia i magnezu dla przemysłu metalurgicznego i gazowniczego w EOG, z wyłączeniem Irlandii, Hiszpanii, Portugalii i Zjednoczonego Królestwa – Decyzja stwierdzająca naruszenie art. 81 WE – Ustalanie cen i podział rynku – Grzywny – Artykuł 23 rozporządzenia (WE) nr 1/2003 – Wytyczne w sprawie obliczania kwoty grzywien z 2006 r. – Okoliczności łagodzące – Współpraca w toku postępowania administracyjnego – Obowiązek uzasadnienia – Równość traktowania – Proporcjonalność – Zdolność płatnicza

Streszczenie – Wyrok Sądu (trzecia izba) z dnia 14 maja 2014 r.

1.      Skarga o stwierdzenie nieważności – Zarzuty – Brak lub niewystarczający charakter uzasadnienia – Zarzut odrębny od zarzutu braku materialnej zgodności z prawem

(art. 253 WE)

2.      Akty instytucji – Uzasadnienie – Obowiązek – Zakres

(art. 81 WE, 253 WE)

3.      Konkurencja – Grzywny – Kwota – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji – Kontrola sądowa – Nieograniczone prawo orzekania – Skutek – Podleganie wytycznym w sprawie metody ustalania grzywien – Wyłączenie – Obowiązek przestrzegania zasady równego traktowania

(art. 81 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 31; komunikat Komisji 2006/C 210/02)

4.      Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Waga naruszenia – Ocena – Wprowadzenie w życie naruszenia – Rzeczywisty wpływ na rynek – Odrębne kryteria

(art. 81 WE; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 22)

5.      Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Waga naruszenia – Okoliczności łagodzące – Zmiana wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien – Obowiązek postępowania przez Komisję zgodnie z wcześniejszą praktyką wydawania decyzji – Brak

(art. 81 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3; komunikaty Komisji: 98/C 9/03, 2006/C 210/02)

6.      Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Waga naruszenia – Ocena – Ocena każdego konkretnego przypadku z osobna – Uwzględnienie kryteriów, które nie zostały wyraźnie wymienione w wydanych przez Komisję wytycznych

(art. 81 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3; komunikat Komisji 2006/C 210/02)

7.      Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Waga naruszenia – Ocena – Pierwszeństwo aspektu umyślności zachowania nad jego skutkami

(art. 81 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3; komunikat Komisji 2006/C 210/02)

8.      Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Waga i czas trwania naruszenia – Naruszenie popełnione przez kilka przedsiębiorstw – Waga naruszenia oceniana w sposób indywidualny

(art. 81 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3)

9.      Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Waga naruszenia – Waga uczestnictwa każdego przedsiębiorstwa – Rozróżnienie

(art. 81 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3; komunikat Komisji 2006/C 210/02)

10.    Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Waga naruszenia – Okoliczności łagodzące – Bierna rola przedsiębiorstwa lub pójście przez nie w ślad za liderem – Kryteria oceny

(art. 81 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3; komunikat Komisji 2006/C 210/02)

11.    Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Waga naruszenia – Okoliczności łagodzące – Przedsiębiorstwo, które przystąpiło do kartelu na skutek presji – Brak wpływu – Brak okoliczności łagodzącej

(art. 81 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3)

12.    Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Waga naruszenia – Uwzględnienie ograniczonej zdolności płatniczej przedsiębiorstwa – Pojęcie – Przedsiębiorstwo o mniejszej wielkości w stosunku do innych uczestników kartelu – Wyłączenie

(art. 81 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3; komunikat Komisji 2006/C 210/02)

13.    Konkurencja – Grzywny – Nałożenie – Konieczność zaistnienia korzyści uzyskanej przez przedsiębiorstwo z naruszenia – Brak – Ustalenie – Kryteria – Waga naruszenia – Okoliczności łagodzące – Brak korzyści – Wyłączenie

(rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23; komunikat Komisji 2006/C 210/02)

14.    Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Waga naruszenia – Okoliczności łagodzące – Współpraca przedsiębiorstwa, któremu zarzucono naruszenie poza zakresem stosowania komunikatu o łagodzeniu sankcji – Kryteria oceny – Uwzględnienie niekwestionowania okoliczności faktycznych przez dane przedsiębiorstwo – Granice

(art. 81 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 29)

15.    Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Waga naruszenia – Okoliczności łagodzące – Wdrożenie programu dostosowania się do reguł konkurencji – Uwzględnienie niemające obowiązkowego charakteru

(art. 81 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23; komunikaty Komisji: 98/C 9/03, 2006/C 210/02)

16.    Konkurencja – Normy Unii – Naruszenia – Popełnienie umyślnie lub w wyniku niedbalstwa – Pojęcie

(art. 81 WE)

17.    Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Waga naruszenia – Okoliczności łagodzące – Zła sytuacja finansowa danego sektora – Wyłączenie

(art. 81 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 2006/C 210/02)

18.    Postępowanie sądowe – Przedstawienie dowodów – Termin – Opóźnienie w złożeniu wniosków dowodowych – Przesłanki

(regulamin postępowania przed Sądem, art. 48 § 1)

19.    Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Obniżenie grzywny w zamian za współpracę przedsiębiorstwa, któremu zarzucono naruszenie – Przesłanki – Przedsiębiorstwo, które uczestniczyło w kilku częściach naruszenia, a które dostarczyło dowodów jedynie w odniesieniu do jednej z tych części – Uwzględnienie uczestniczenia tego przedsiębiorstwa w innych częściach naruszenia – Niedopuszczalność

(art. 81 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2; komunikat Komisji 2002/C 45/03)

20.    Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Zachowanie przedsiębiorstwa w trakcie postępowania administracyjnego – Zachowanie, które musiało ułatwić Komisji stwierdzenie wystąpienia naruszenia

(art. 81 WE; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 29)

21.    Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Odstraszający charakter grzywny – Konkretne zwiększenie w stosunku do przedsiębiorstw o szczególnie wysokim obrocie – Uprawnienia dyskrecjonalne Komisji

(art. 81 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3; komunikat Komisji 2002/C 45/03, pkt 30)

22.    Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Poszanowanie zasady proporcjonalności – Obowiązek nałożenia grzywny ściśle proporcjonalnej do korzyści uzyskanych przez przedsiębiorstwo na danych rynkach – Brak

(art. 81 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3; komunikat Komisji 2002/C 45/03)

23.    Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kwota maksymalna – Grzywna nałożona na przedsiębiorstwo o małej lub średniej wielkości – Grzywna bardzo zbliżona procentowo do pułapu wynoszącego 10% całkowitych obrotów – Procent wyższy od nałożonego na innych uczestników kartelu – Naruszenie z tego jedynego względu zasady równego traktowania – Brak

(art. 81 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3)

24.    Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kwota maksymalna – Obrót, jaki należy uwzględnić – Przestrzeganie zasad równego traktowania i proporcjonalności – Przyznanie obniżki grzywny przy uwzględnieniu konkretnych cech przedsiębiorstwa z uwagi zwłaszcza na ryzyko dysproporcjonalności grzywny – Wytyczne uchwalone przez Komisję – Możliwość odstąpienia od nich przez Komisję – Kontrola sądowa – Nieograniczone prawo orzekania sądu Unii

(art. 81 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 37)

25.    Konkurencja – Grzywny – Kwota – Ustalenie – Kryteria – Obowiązek uwzględnienia deficytowej sytuacji finansowej danego przedsiębiorstwa – Brak – Rzeczywista zdolność płatnicza przedsiębiorstwa w określonym kontekście społecznym i gospodarczym – Uwzględnienie – Przesłanki

(art. 81 WE; rozporządzenie Rady nr 1/2003, art. 23 ust. 2, 3; komunikat Komisji 2006/C 210/02, pkt 35)

26.    Konkurencja – Grzywny – Wytyczne w sprawie metody ustalania grzywien – Charakter prawny – Będąca wskazówką norma postępowania implikująca wyznaczenie przez samą Komisję granic uznania – Możliwość odstąpienia od nich przez Komisję – Przesłanki

(komunikat Komisji 2006/C 210/02)

1.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 28)

2.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 29, 30, 120)

3.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 58–60, 222, 306–310)

4.      W ramach postępowania na podstawie art. 81 WE, przy ocenie przez Komisję kwoty grzywny, jaką należy nałożyć na przedsiębiorstwo, istnieje rozróżnienie między kryterium dotyczącym wprowadzenia lub niewprowadzenia w życie naruszenia a kryterium dotyczącym jego rzeczywistego wpływu na rynek. Jeśli chodzi o naruszenie polegające na podziale rynków, ustalaniu kwot, podziale klientów, ustalaniu cen i wymianie istotnych informacji handlowych, należy uznać, iż pierwsze z tych dwóch kryteriów jest spełnione, jeżeli zostanie wykazane, że to co zostało uzgodnione między uczestnikami kartelu zostało faktycznie wprowadzone w życie w ramach ich praktyki handlowej, to znaczy że członkowie kartelu podjęli działania mające na celu zastosowanie ustalonych cen, na przykład poprzez poinformowanie o nich klientów, wydanie pracownikom instrukcji, że mają traktować je jako podstawę do negocjacji i poprzez kontrolowanie ich stosowania przez ich konkurentów oraz ich własne oddziały sprzedaży.

Jeśli chodzi o kryterium dotyczące rzeczywistego wpływu naruszenia na rynek, odnosi się ono do kwestii rzeczywistego oddziaływania wprowadzonego w życie naruszenia na konkurencję na danym rynku. Wprawdzie wprowadzenie w życie naruszenia stanowi istotny element, który – zważywszy na szczególne okoliczności każdej sprawy – może okazać się wystarczający, by uznać, że omawiane naruszenie miało rzeczywisty wpływ na rynek, jednak wprowadzenie w życie porozumienia niekoniecznie oznacza, że ma ono rzeczywisty wpływ. Kryteria oparte odpowiednio na wprowadzeniu lub niewprowadzeniu w życie naruszenia oraz na jego rzeczywistym wpływie na rynek są zatem odrębne i nie można domniemywać, że w razie spełnienia pierwszego kryterium drugie kryterium będzie również automatycznie spełnione.

(por. pkt 69, 70)

5.      Wprawdzie Komisja nie może odstąpić od reguł, które sama sobie narzuciła, chyba że przedstawi powody, które będą zgodne z zasadą równego traktowania, może ona jednak te reguły swobodnie zmieniać bądź zastępować innymi. W sytuacji, która objęta jest zakresem stosowania nowych reguł nie można zarzucać Komisji, że nie zbadała w celu określenia wagi naruszenia kryterium nieprzewidzianego w tych nowych regułach, jedynie na tej podstawie, iż jego analiza była przewidziana we wcześniejszych regułach.

(por. pkt 74, 87, 150–152, 175)

6.      Wagę naruszeń prawa konkurencji Unii należy ustalić na podstawie licznych okoliczności, do których należą szczególne okoliczności sprawy, jej kontekst i odstraszające działanie grzywien, przy czym nie ma potrzeby ustalania wiążącej lub wyczerpującej listy kryteriów, które należy obowiązkowo uwzględnić. Fakt, iż Komisja przedstawiła w wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1/2003 swoje podejście w zakresie oceny wagi naruszenia, nie wyklucza tego, że może ona dokonać tej oceny w sposób całościowy, z uwzględnieniem wszystkich istotnych okoliczności danej sprawy, w tym również elementów, które nie zostały wyraźnie wymienione w wytycznych.

Fakt, iż wytyczne nie przewidują wyraźnie – w ramach określenia wagi naruszenia w celu ustalenia kwoty podstawowej grzywny – analizy rzeczywistego wpływu naruszenia na rynek, nie przeszkadza Komisji w zbadaniu również tego czynnika. Na poparcie swych twierdzeń zmierzających do zakwestionowania kwoty grzywny nałożonej na skarżącego z tytułu naruszenia reguł konkurencji skarżący nie może jednak poprzestać na wskazaniu, że Komisja winna była też zbadać w celu oceny wagi naruszenia ten czy inny czynnik, którego analiza nie była przewidziana w wytycznych. Musi on również wykazać, w jaki sposób owa analiza zmieniłaby ocenę wagi naruszenia przyjętą przez Komisję i uzasadniłaby nałożenie niższej grzywny.

(por. pkt 76–78)

7.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 81)

8.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 92, 138)

9.      Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 93, 95, 115, 117, 127)

10.    Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 108, 143, 144)

11.    Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 110)

12.    Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 112)

13.    Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 145)

14.    Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 154)

15.    Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 162, 166, 169)

16.    Aby naruszenie reguł konkurencji Unii można było uznać za popełnione umyślnie, a nie wskutek niedbalstwa, nie jest konieczne, by dane przedsiębiorstwo było świadome naruszenia tych reguł, ale wystarczy, że nie mogło ono nie zauważać, iż jego postępowanie miało na celu naruszenie konkurencji na wspólnym rynku. Wynika stąd, że znajomość przez personel kierowniczy przedsiębiorstwa dokładnej treści wspomnianych reguł, którą można nabyć dzięki programowi kształcenia i zapewnienia zgodności, nie jest koniecznym warunkiem stwierdzenia naruszenia rzeczonych reguł. Przeciwnie pomimo braku takiej wiedzy można stwierdzić naruszenie tych reguł popełnione nie tylko wskutek niedbalstwa, ale również umyślnie.

(por. pkt 171)

17.    Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 175)

18.    Przedstawienie nowych dowodów po złożeniu dupliki pozostaje możliwe w przypadku, gdy przedstawiający dowody nie mógł przed zakończeniem procedury pisemnej uzyskać tychże dowodów lub jeśli spóźnione przedstawienie dowodów przez drugą stronę uzasadnia możliwość uzupełnienia akt, tak aby zapewnić zachowanie zasady kontradyktoryjności. Jeśli chodzi o odstępstwo od reguł dotyczących wskazania nowych dowodów, art. 48 § 1 regulaminu postępowania przed Sądem wymaga, by strony uzasadniły opóźnienie we wskazaniu przez siebie tych dowodów. Wymóg ten oznacza, że sądowi przysługuje uprawnienie do kontroli uzasadnienia opóźnienia we wskazaniu tych dowodów, oraz w odpowiednim przypadku, treści tych dowodów, a także, jeżeli wniosek nie został uzasadniony w sposób wystarczający z prawnego punktu widzenia, do ich odrzucenia. Tym bardziej tak samo jest w przypadku wskazania nowych dowodów po złożeniu dupliki.

(por. pkt 212)

19.    W celu określenia odpowiedniego poziomu obniżki, jaka powinna zostać zastosowana do kwoty grzywny, jaką należy nałożyć za naruszenie reguł konkurencji Unii, w zamian za współpracę przedsiębiorstwa w postępowaniu w sprawie stwierdzenia tego naruszenia, nie należy uwzględniać faktu, iż owa grzywna ma na celu ukaranie tego przedsiębiorstwa za udział nie tylko w części naruszenia, w odniesieniu do której przekazało ono dowody mające znaczącą wartość dodaną, ale również w innej części tego samego naruszenia, w odniesieniu do której nie przekazało ono takich dowodów.

(por. pkt 229)

20.    Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 233)

21.    Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 250)

22.    W ramach postępowania na podstawie art. 81 WE, przy ocenie przez Komisję kwoty grzywny, jaką należy nałożyć na przedsiębiorstwo, wprawdzie zysk, jaki zainteresowane przedsiębiorstwo mogło czerpać z naruszenia, i bardziej ogólnie korzyści, jakie odniosło na rynkach objętych naruszeniem, stanowią jeden z elementów, który można uwzględnić przy ustalaniu kwoty grzywny, jednak po stronie Komisji lub sądu Unii, gdy wykonuje on nieograniczone prawa orzekania w dziedzinie grzywien, nie istnieje żaden obowiązek zapewnienia, by ta kwota była wprost proporcjonalna do korzyści uzyskanych przez dane przedsiębiorstwo na tych rynkach lub by ich nie przekroczyła.

(por. pkt 258)

23.    Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 259)

24.    W ramach postępowania na podstawie art. 81 WE, przy ocenie przez Komisję kwoty grzywny, jaką należy nałożyć na przedsiębiorstwo, górna granica 10% dotycząca jego obrotu ustalona w art. 23 ust. 2 rozporządzenia nr 1/2003 ma na celu uniknięcie dysproporcji grzywien nakładanych przez Komisję w stosunku do znaczenia tego przedsiębiorstwa. Ta górna granica nie jest jednak wystarczająca do wyeliminowania ewentualnie nieproporcjonalnego charakteru grzywny nałożonej na kupca prowadzącego działalność w zakresie handlu materiałami o wysokiej wartości i osiągającego niewielkie zyski.

(por. pkt 266–269, 271, 309, 310)

25.    Zobacz tekst orzeczenia.

(por. pkt 285–290, 299)

26.    Wytyczne w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 23 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1/2003 określają normę postępowania, która stanowi pewną wskazówkę dla praktyki administracyjnej i od której administracja nie może odstąpić w konkretnym przypadku bez podania powodów, które są zgodne z zasadą równego traktowania. W konsekwencji nie można wykluczyć, iż w konkretnym przypadku Komisja będzie zmuszona odejść od własnych wytycznych, pod warunkiem że przedstawi powody zgodne z ogólnymi zasadami prawa, których musi przestrzegać przy ustalaniu kwoty grzywny, w tym w szczególności z zasadą równego traktowania. Zgodnie bowiem z hierarchią norm instytucja Unii nie może zupełnie zrezygnować – na podstawie wewnętrznej normy postępowania, którą sama sobie narzuca – z wykonywania uprawnień dyskrecjonalnych, które jej przysługują na podstawie przepisu takiego jak, w niniejszym przypadku, art. 23 rozporządzenia nr 1/2003.

(por. pkt 306, 307)