WYROK SĄDU (trzecia izba w składzie powiększonym)

z dnia 24 lutego 2021 r.(*)

Skarga o stwierdzenie nieważności – Pomoc państwa – Pomoc na restrukturyzację zapobiegawczą Banca Monte dei Paschi di Siena – Wstępny etap postępowania wyjaśniającego – Decyzja uznająca pomoc za zgodną z rynkiem wewnętrznym – Zarzut niedopuszczalności – Status zainteresowanego – Interes prawny – Legitymacja procesowa czynna – Dopuszczalność

W sprawie T‑161/18

Anthony Braesch, zamieszkały w Luksemburgu (Luksemburg),

Trinity Investments DAC, z siedzibą w Dublinie (Irlandia),

Bybrook Capital Master Fund LP, z siedzibą na Wielkim Kajmanie (Kajmany),

Bybrook Capital Hazelton Master Fund LP, z siedzibą na Wielkim Kajmanie,

Bybrook Capital Badminton Fund LP, z siedzibą na Wielkim Kajmanie,

których reprezentowali adwokaci M. Siragusa, A. Champsaur, G. Faella i L. Prosperetti,

strona skarżąca,

przeciwko

Komisji Europejskiej, którą reprezentowali K. Blanck i A. Bouchagiar, w charakterze pełnomocników,

strona pozwana,

mającej za przedmiot oparte na art. 263 TFUE żądanie stwierdzenia nieważności decyzji Komisji C(2017) 4690 final z dnia 4 lipca 2017 r. w sprawie pomocy państwa SA.47677 (2017/N) – Włochy, nowa pomoc i zmieniony plan restrukturyzacji Banca Monte dei Paschi di Siena,

SĄD (trzecia izba w składzie powiększonym),

w składzie: A.M. Collins, prezes, V. Kreuschitz, Z. Csehi, G. De Baere (sprawozdawca) i G. Steinfatt, sędziowie,

sekretarz: P. Cullen, administrator,

uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 9 lipca 2020 r.,

wydaje następujący

Wyrok

 Okoliczności powstania sporu

1        Skarżący, Anthony Braesch, Trinity Investments DAC, Bybrook Capital Master Fund LP, Bybrook Capital Hazelton Master Fund LP i Bybrook Capital Badminton Fund LP, są, w przypadku pierwszego z nich, przedstawicielem właścicieli obligacji zwanych „Floating Rate Equity-Linked Subordinated Hybrid-FRESH” 2008 (zwanych dalej „obligacjami FRESH”) oraz w przypadku pozostałych z nich, właścicielami tych obligacji.

2        W kwietniu 2008 r. Banca Monte dei Paschi di Siena (zwany dalej „BMPS”) dokonał podwyższenia kapitału o 950 mln EUR zarezerwowanego dla J.P. Morgan Securities Ltd (zwanego dalej „spółką JPM”), który subskrybował akcje BMPS, „akcje FRESH”. Jednocześnie w dniu 16 kwietnia 2008 r. spółka JPM zawarła z BMPS umowę użytkowania, zgodnie z którą spółka JPM zachowuje własność akcji bez ususfructus (nue‑propriété), podczas gdy BMPS ma prawo użytkowania, oraz porozumienie w sprawie zamiany spółek (zwane dalej „umowami FRESH”). Spółka JPM otrzymała fundusze niezbędne do subskrypcji akcji FRESH od Bank of New-York Mellon (Luksemburg), zastąpionego przez Mitsubishi UFJ Investor Services & Banking (Luksemburg) SA (zwanego dalej „spółką MUFJ”), który w dniu 16 kwietnia 2008 r. wyemitował obligacje FRESH zgodnie z prawem luksemburskim na kwotę 1 mld EUR. Spółka JPM zawarła ze spółką MUFJ porozumienie o zamianie podlegające prawu luksemburskiemu, a spółka MUFJ zawarła z właścicielami obligacji FRESH umowę powierniczą również podlegającą prawu luksemburskiemu. Na podstawie tych odrębnych umów, zakwalifikowanych przez skarżących jako „instrumenty FRESH”, opłaty pobierane przez spółkę JPM od BMPS z tytułu umów FRESH są przekazywane spółce MUFJ, a następnie właścicielom obligacji FRESH w postaci kuponów.

3        W drodze decyzji z dnia 27 listopada 2013 r. Komisja Europejska zatwierdziła pomoc na restrukturyzację przyznaną przez Republikę Włoską bankowi włoskiemu, BMPS, uwzględniwszy plan restrukturyzacji i zobowiązania. W czerwcu 2015 r. BMPS w całości zwrócił pomoc.

4        W dniu 29 lipca 2016 r. Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (EUNB) opublikował wyniki przeprowadzonego na skalę europejską w 2016 r. testu warunków skrajnych, który ujawnił deficyt w kapitale własnym BMPS w ramach scenariusza niekorzystnego.

5        W dniu 23 grudnia 2016 r. władze włoskie przyjęły decreto-legge n. 237 – Disposizioni urgenti per la tutela del risparmio nel settore creditizio (dekret z mocą ustawy nr 237 w sprawie przepisów doraźnych w zakresie ochrony oszczędności w sektorze kredytowym, GURI nr 299 z dnia 23 grudnia 2016 r.), przekształcony w ustawę i zmieniony przez legge di conversione (ustawę przekształcającą) z dnia 17 lutego 2017 r. (GURI nr 43 z dnia 21 lutego 2017 r.) (zwany dalej „dekretem z mocą ustawy 237/2016”), określający ramy prawne pomocy na utrzymanie płynności finansowej i przypadków prewencyjnego dokapitalizowania.

6        W następstwie oświadczenia Europejskiego Banku Centralnego (EBC) z dnia 23 grudnia 2016 r., zgodnie z którym BMPS był wypłacalny, decyzją z dnia 29 grudnia 2016 r. Komisja tymczasowo zatwierdziła indywidualną pomoc na utrzymanie płynności finansowej w wysokości 15 mld EUR na rzecz BMPS na podstawie zobowiązań zaproponowanych przez władze włoskie. Władze włoskie zobowiązały się do przedstawienia planu restrukturyzacji w terminie dwóch miesięcy od udzielenia gwarancji, chyba że pomoc zostanie zwrócona w tym terminie.

7        W dniu 30 grudnia 2016 r., jako że próba uzyskania przez BMPS nowego kapitału prywatnego nie powiodła się, złożył on wniosek o nadzwyczajne publiczne wsparcie finansowe w formie prewencyjnego dokapitalizowania na podstawie dekretu z mocą ustawy 237/2016.

8        W dniu 28 czerwca 2017 r. władze włoskie zgłosiły Komisji pomoc w zakresie dokapitalizowania BMPS w kwocie 5,4 mld EUR, wraz z nowym planem restrukturyzacji i nowymi zobowiązaniami.

9        W tym samym dniu EBC wysłał do Komisji pismo wskazujące, że BMPS jest wypłacalne w tym dniu.

10      W decyzji C(2017) 4690 final z dnia 4 lipca 2017 r. w sprawie pomocy państwa SA.47677 (2017/N) – Włochy, nowa pomoc i zmieniony plan restrukturyzacji Banca Monte dei Paschi di Siena (zwanej dalej „zaskarżoną decyzją”), wydanej po zakończeniu wstępnego etapu postępowania wyjaśniającego, Komisja dokonała oceny dwóch środków pomocy. Środek pierwszy (zwany dalej „środkiem 1”) służy pomocy na utrzymanie płynności finansowej w wysokości 15 mld EUR w formie gwarancji państwa na spłatę zobowiązań uprzywilejowanych, o której to pomocy mowa w pkt 6 powyżej. Środek drugi (zwany dalej „środkiem 2”) służy pomocy w ramach dokapitalizowania zapobiegawczego BMPS w kwocie 5,4 mld EUR, o której to pomocy mowa w pkt 8 powyżej.

11      Uznawszy, że środki 1 i 2 stanowią pomoc państwa, Komisja wskazała, iż podstawą prawną oceny ich zgodności z rynkiem wewnętrznym jest art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE dotyczący pomocy mającej na celu zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce państwa członkowskiego. Komisja uznała, że środki 1 i 2 są pomocą na restrukturyzację BMPS i zbadała ich zgodność z rynkiem wewnętrznym na podstawie planu restrukturyzacji w świetle sześciu komunikatów w sprawie globalnego kryzysu finansowego, w szczególności komunikatu Komisji w sprawie przywrócenia rentowności i oceny środków restrukturyzacyjnych stosowanych w sektorze finansowym w dobie kryzysu zgodnie z regułami pomocy państwa (Dz.U. 2009, C 195, s. 9), komunikatu Komisji w sprawie stosowania od dnia 1 stycznia 2012 r. reguł pomocy państwa w odniesieniu do środków wsparcia na rzecz banków w kontekście kryzysu finansowego (Dz.U. 2011, C 356, s. 7) oraz komunikatu Komisji w sprawie stosowania od dnia 1 sierpnia 2013 r. reguł pomocy państwa w odniesieniu do środków wsparcia na rzecz banków w kontekście kryzysu finansowego (Dz.U. 2013, C 216, s. 1; zwanego dalej „komunikatem dotyczącym sektora bankowego”).

12      Co się tyczy zgodności środków pomocy z rynkiem wewnętrznym w świetle komunikatów w sprawie kryzysu, po pierwsze, Komisja uznała, że plan restrukturyzacji nadaje się do przywrócenia długoterminowej rentowności BMPS. Po drugie, uznała ona, że podział obciążenia pomiędzy właścicieli akcji i podporządkowanych papierów wartościowych jest odpowiedni, ponieważ ogranicza koszty restrukturyzacji i kwotę pomocy do minimum, zgodnie z wymogami komunikatu dotyczącego sektora bankowego, i doszła do wniosku, że plan restrukturyzacji zawiera wystarczające środki podziału obciążenia. Po trzecie, uznała ona, że plan restrukturyzacji zawiera wystarczające gwarancje, aby ograniczyć nadmierne zakłócenia konkurencji. Wskazała ona również, że zapewniono odpowiedni nadzór nad wdrożeniem planu restrukturyzacji. Komisja doszła zatem do wniosku, że środki pomocy są proporcjonalne do celów zaradzenia skutkom poważnych zaburzeń we włoskiej gospodarce.

13      Komisja następnie zbadała zgodność środków pomocy z przepisami dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/59/UE z dnia 15 maja 2014 r. ustanawiającej ramy na potrzeby prowadzenia działań naprawczych oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w odniesieniu do instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych oraz zmieniającą dyrektywę Rady 82/891/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/24/WE, 2002/47/WE, 2004/25/WE, 2005/56/WE, 2007/36/WE, 2011/35/UE, 2012/30/UE i 2013/36/UE oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1093/2010 i (UE) nr 648/2012 (Dz.U. 2014, L 173, s. 190). Uznała ona, że warunki, na jakich przyznano środki pomocy (środki nr 1 i 2), są zgodne ze zwolnieniem przewidzianym w art. 32 ust. 4 lit. d) dyrektywy 2014/59.

14      W sentencji zaskarżonej decyzji Komisja stwierdziła, po pierwsze, że środki 1 i 2 stanowią pomoc państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE, a po drugie, że środki te spełniają wymogi art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE i że są zgodne z rynkiem wewnętrznym ze względu na stabilność finansową.

 Postępowanie i żądania stron

15      Pismem, które wpłynęło do sekretariatu Sądu w dniu 5 marca 2018 r., skarżący wnieśli niniejszą skargę.

16      Odrębnym pismem, złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 16 maja 2018 r., Komisja podniosła zarzut niedopuszczalności na podstawie art. 130 regulaminu postępowania przed Sądem. Skarżący przedłożyli swoje uwagi w przedmiocie tego zarzutu w dniu 10 lipca 2018 r.

17      Postanowieniem z dnia 8 października 2018 r. prezes ósmej izby Sądu postanowił, zgodnie z art. 69 lit. d) regulaminu postępowania, o zawieszeniu postępowania w niniejszej sprawie do chwili wydania przez Trybunał orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie C‑544/17 P, BPC Lux 2 i in./Komisja.

18      W dniu 30 stycznia 2019 r. w ramach środka organizacji postępowania przewidzianego w art. 89 regulaminu postępowania Sąd wezwał strony do przedstawienia uwag w przedmiocie konsekwencji wynikających dla niniejszej sprawy z wyroku z dnia 7 listopada 2018 r., BPC Lux 2 i in./Komisja (C‑544/17 P, EU:C:2018:880), i do udzielenia odpowiedzi na pytania, a Komisję do przedstawienia jawnej wersji planu restrukturyzacji BMPS. Komisja i skarżący przekazali odpowiedzi, odpowiednio, w dniach 7 i 8 marca 2019 r.

19      Ze względu na zmianę składu izb Sądu zgodnie z art. 27 § 5 regulaminu postępowania sędzia sprawozdawca został przydzielony do trzeciej izby, której w rezultacie została przekazana niniejsza sprawa.

20      Na wniosek trzeciej izby Sąd – na podstawie art. 28 regulaminu postępowania – postanowił przekazać sprawę składowi powiększonemu.

21      W dniu 3 lutego 2020 r. w ramach środka organizacji postępowania przewidzianego w art. 89 regulaminu postępowania Sąd wezwał strony do udzielenia odpowiedzi na pytania. Komisja i skarżący przekazali odpowiedzi, odpowiednio, w dniach 14 i 19 lutego 2020 r.

22      Na wniosek sędziego sprawozdawcy Sąd (trzecia izba w składzie powiększonym) postanowił otworzyć ustny etap postępowania i w ramach środków organizacji postępowania przewidzianych w art. 89 regulaminu postępowania zadał stronom pytania na piśmie, wzywając je do udzielenia na nie odpowiedzi na rozprawie.

23      Na rozprawie w dniu 9 lipca 2020 r. wysłuchano wystąpień stron oraz ich odpowiedzi na pytania Sądu zadane na piśmie oraz ustnie.

24      Skarżący wnoszą do Sądu o:

–        stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji;

–        tytułem żądania ewentualnego – stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim dotyczy ona postępowania z instrumentami FRESH;

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania;

–        podjęcie wszelkich środków, które Sąd uzna za stosowne, w tym środków organizacji postępowania na podstawie art. 89 § 3 regulaminu postępowania lub środków dowodowych na podstawie art. 91 lit. b) tego regulaminu.

25      Komisja wnosi do Sądu o:

–        odrzucenie skargi jako niedopuszczalnej;

–        obciążenie skarżących kosztami postępowania.

26      W uwagach w przedmiocie zarzutu niedopuszczalności skarżący wnoszą również do Sądu o oddalenie zarzutu niedopuszczalności podniesionego przez Komisję.

 Co do prawa

27      Na poparcie skargi skarżący podnoszą pięć zarzutów.

28      Poprzez zarzut pierwszy skarżący podnoszą, że Komisja niezgodnie z prawem zatwierdziła środki podziału obciążenia w ramach dokapitalizowania zapobiegawczego i powołują się na naruszenie art. 18 i 21 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 806/2014 z dnia 15 lipca 2014 r. ustanawiającego jednolite zasady i jednolitą procedurę restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji instytucji kredytowych i niektórych firm inwestycyjnych w ramach jednolitego mechanizmu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji oraz jednolitego funduszu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji oraz zmieniającego rozporządzenie (UE) nr 1093/2010 (Dz.U. 2014, L 225, s. 1), a także brak uzasadnienia.

29      Poprzez zarzut drugi skarżący podnoszą, że Komisja niezgodnie z prawem zażądała anulowania umów FRESH. W tym względzie utrzymują oni, że Komisja zatwierdziła środki podziału obciążenia, które wykraczają poza komunikat dotyczący sektora bankowego i są z tym komunikatem niezgodne, a zatem naruszyła podstawowe zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań i równości traktowania. Zaskarżona decyzja jest również dotknięta brakiem uzasadnienia, ponieważ Komisja nie przedstawiła żadnego powodu ani wyjaśnienia na poparcie anulowania umów FRESH.

30      Poprzez zarzut trzeci skarżący podnoszą, że zaskarżona decyzja jest dyskryminująca względem właścicieli obligacji FRESH. Zaskarżona decyzja jest niezgodna z prawem w zakresie, w jakim zatwierdzono w niej środki podziału obciążenia przewidziane w planie restrukturyzacji z naruszeniem zasady równości traktowania zapisanej w art. 20 i 21 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej oraz w art. 14 i w protokole nr 12 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, podpisanej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 r., ponieważ środki te przyznają właścicielom obligacji FRESH dyskryminujące traktowanie w porównaniu z innymi wierzycielami BMPS.

31      Poprzez zarzut czwarty skarżący utrzymują, że Komisja, zatwierdzając stosowanie środków podziału obciążenia do instrumentów FRESH, naruszyła prawa własności właścicieli obligacji FRESH zagwarantowane w art. 17 karty praw podstawowych i w art. 1 protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.

32      Poprzez zarzut piąty skarżący podnoszą, że Komisja naruszyła art. 108 ust. 2 i 3 TFUE, art. 4 ust. 3 i 4 rozporządzenia Rady (UE) 2015/1589 z dnia 13 lipca 2015 r. ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 108 TFUE (Dz.U. 2015, L 248, s. 9) oraz ich uprawnienia procesowe, ponieważ nie wszczęła formalnego postępowania wyjaśniającego, mimo że istniały „poważne wątpliwości” co do zgodności środków podziału obciążenia z prawem Unii.

33      Zgodnie z art. 130 §§ 1 i 7 regulaminu postępowania, jeżeli strona pozwana o to wnosi, Sąd może rozstrzygnąć w przedmiocie niedopuszczalności skargi lub niewłaściwości Sądu bez rozpatrywania sprawy co do istoty. W niniejszej sprawie w ramach zarzutu niedopuszczalności Komisja podnosi, że skarga jest niedopuszczalna z tego powodu, iż, po pierwsze, skarżący nie mają interesu prawnego, a po drugie, że nie mają legitymacji procesowej w rozumieniu art. 263 TFUE.

34      Sąd uznaje za konieczne uprzednie dokonanie oceny, czy skarżący są „zainteresowanymi stronami” w rozumieniu art. 108 ust. 2 TFUE, czy też „zainteresowanymi stronami” w rozumieniu art. 1 lit. h) rozporządzenia 2015/1589, ze względu na to, że w niniejszej sprawie kwalifikacja ta określa zarówno istnienie ich interesu prawnego, jak i ich legitymację procesową do wniesienia skargi o stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji jako decyzji o niewnoszeniu zastrzeżeń na podstawie art. 4 ust. 3 tego rozporządzenia.

 W przedmiocie statusu skarżących jako „zainteresowanych stron”

35      W art. 1 lit. h) rozporządzenia 2015/1589 zdefiniowano pojęcie „zainteresowanej strony”, synonimu pojęcia „zainteresowanej strony” w rozumieniu art. 108 ust. 2 TFUE, jako w szczególności „jakiekolwiek osoby, przedsiębiorstwa lub związki przedsiębiorstw, na których interesy może mieć wpływ przyznanie pomocy, w szczególności beneficjentów pomocy, konkurujące ze sobą przedsiębiorstwa lub stowarzyszenia handlowe”. Użycie wyrażenia „w szczególności” wskazuje, że przepis ten zawiera jedynie niewyczerpujące wyliczenie osób, które można uznać za zainteresowane strony, w związku z czym pojęcie to odnosi się do nieokreślonego zbioru adresatów (zob. podobnie wyroki: z dnia 14 listopada 1984 r., Intermills/Komisja, 323/82, EU:C:1984:345, pkt 16; z dnia 24 maja 2011 r., Komisja/Kronoply i Kronotex, C‑83/09 P, EU:C:2011:341, pkt 63; z dnia 13 czerwca 2019 r., Copebi, C‑505/18, EU:C:2019:500, pkt 34).

36      Mając na względzie powyższą definicję, sąd Unii dokonał szerokiej wykładni pojęcia zainteresowanej strony. I tak z orzecznictwa wynika, że art. 1 lit. h) rozporządzenia 2015/1589 nie wyklucza uznania za „zainteresowaną stronę” przedsiębiorstwa, które nie jest bezpośrednim konkurentem beneficjenta pomocy, jeśli podnosi ono, iż jego interesy mogą zostać naruszone przez przyznanie pomocy i w tym celu wystarczy, iż wykaże w sposób wymagany prawem, że pomoc może mieć konkretny wpływ na jego sytuację (zob. podobnie wyrok z dnia 24 maja 2011 r., Komisja/Kronoply i Kronotex, C‑83/09 P, EU:C:2011:341, pkt 63–65 i przytoczone tam orzecznictwo). Podobnie związek zawodowy pracowników może zostać zakwalifikowany jako „zainteresowana strona” w rozumieniu art. 108 ust. 2 TFUE, jeżeli związek ten lub jego członkowie wykażą, że ich interesy mogłyby zostać naruszone w wyniku przyznania pomocy, pod warunkiem że związek ten wykaże w sposób wymagany prawem, iż pomoc może mieć konkretny wpływ na jego sytuację lub sytuację członków, których on reprezentuje (zob. podobnie wyrok z dnia 9 lipca 2009 r., 3F/Komisja, C‑319/07 P, EU:C:2009:435, pkt 33).

37      W niniejszej sprawie skarżący wykazali w sposób wymagany prawem, że przyznanie rozpatrywanych środków pomocy, a zatem wydanie zaskarżonej decyzji, może mieć konkretny wpływ na ich sytuację, skutkiem czego należy ich uznać za „zainteresowane strony” w rozumieniu art. 1 lit. h) rozporządzenia 2015/1589.

38      Skarżący utrzymują, że stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji i wszczęcie formalnego postępowania wyjaśniającego umożliwiłyby im przedstawienie uwag jako zainteresowanym stronom poprzez skorzystanie z uprawnień procesowych przyznanych im w art. 108 ust. 2 TFUE w celu zapewnienia bardziej szczegółowego zbadania przez Komisję środków podziału obciążenia przewidzianych w planie restrukturyzacji, a także zobowiązań przedstawionych w tym względzie przez władze włoskie. Wszczęcie formalnego postępowania wyjaśniającego mogłoby zakończyć się podjęciem odmiennych i zgodnych z prawem Unii środków podziału obciążenia.

39      Ściślej rzecz ujmując, skarżący uważają, że część zaskarżonej decyzji, która dotyczy podziału obciążenia, narusza ich interesy, ponieważ w zatwierdzonym przez Komisję planie restrukturyzacji przewidziano możliwość anulowania umów FRESH, co nastąpiło później na ich niekorzyść. Na rozprawie skarżący wyjaśnili w tym względzie zasadniczo, że wskutek współzależności między szeregiem stosunków umownych leżących u podstaw instrumentów FRESH wynikła z tego długoterminowa strata gospodarcza, z uwagi na straty w wypłacie kuponów związanych z posiadanymi przez nich obligacjami FRESH, jest istotna, a nawet dotyczy kilkuset milionów euro.

40      Z powyższego wynika, że skarżący wykazali, iż wszystkie rozpatrywane środki pomocy, takie jak zgłoszone i uznane za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zaskarżonej decyzji, mogą mieć konkretny wpływ na ich sytuację w rozumieniu orzecznictwa przytoczonego w pkt 36 powyżej. W tym względzie nie jest istotne, że skarżący nie kwestionują uznanej we wspomnianej decyzji zgodności tych środków z rynkiem wewnętrznym jako takiej. Zobowiązania władz włoskich dotyczące planu restrukturyzacji i podziału obciążenia stanowią bowiem integralną część zgłoszonych środków pomocy, wobec czego decyzja ta dotyczy tych środków i tych zobowiązań rozpatrywanych jako całość (zob. podobnie i analogicznie postanowienie z dnia 1 grudnia 2015 r., Banco Espírito Santo/Komisja, T‑814/14, niepublikowane, EU:T:2015:936, pkt 31 i przytoczone tam orzecznictwo; wyrok z dnia 19 września 2019 r., FIH Holding i FIH/Komisja, T‑386/14 RENV, niepublikowany, EU:T:2019:623, pkt 52). Ze względu na to, że zgłoszone środki pomocy i będące przedmiotem oceny dokonanej przez Komisję zobowiązania przedstawione przez władze włoskie mają nierozerwalny charakter, ponieważ zobowiązania te są warunkiem uznania środków pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym oraz że w zaskarżonej decyzji zatwierdzono wdrożenie wspomnianych środków pomocy i uznano jednocześnie te zobowiązania za wiążące, wszystkie te elementy nieuchronnie mają wpływ na sytuację skarżących i mogą oni bronić swych interesów jedynie poprzez żądanie stwierdzenia nieważności tej decyzji w całości.

41      Z powyższego wynika, że rozpatrywane środki pomocy, takie jak zgłoszone i uznane za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zaskarżonej decyzji, mogą mieć konkretny wpływ na sytuację skarżących, który uzasadnia zakwalifikowanie jako „zainteresowanych stron”.

42      To w świetle tych rozważań należy ocenić, czy skarżącym przysługuje interes prawny, a także legitymacja procesowa czynna w rozumieniu art. 263 akapit czwarty TFUE.

 W przedmiocie interesu prawnego

43      Komisja utrzymuje, że skarżący nie mają interesu prawnego we wniesieniu skargi o stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji wydanej na podstawie art. 4 ust. 3 rozporządzenia 2015/1589 uznającej pomoc państwa przyznaną BMPS na podstawie zobowiązań dobrowolnie podjętych przez władze włoskie za zgodną z rynkiem wewnętrznym. W odpowiedzi na pisemne pytanie Sądu dotyczące konsekwencji, jakie należy wyciągnąć z wyroku z dnia 7 listopada 2018 r., BPC Lux 2 i in./Komisja (C‑544/17 P, EU:C:2018:880), Komisja wyjaśniła zasadniczo, że skarżący powinni wykazać, iż mają interes prawny na podstawie krajowego postępowania sądowego wszczętego przeciwko środkom podziału obciążenia wdrożonym przez władze włoskie i BMPS w ramach przyznanej BMPS pomocy państwa. Tymczasem skarżący nie wyjaśnili, w jakim zakresie stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji miałoby oczywisty korzystny wpływ na postępowanie, które zainicjowali przed sądem luksemburskim, a zatem nie wykazali swego interesu prawnego.

44      Skarżący kwestionują argumenty Komisji.

45      Skarga o stwierdzenie nieważności wniesiona przez osobę fizyczną lub prawną jest dopuszczalna jedynie w zakresie, w jakim osoba ta ma interes prawny w stwierdzeniu nieważności zaskarżonego aktu. Interes ten zakłada, że stwierdzenie nieważności tego aktu może samo w sobie wywołać skutki prawne i że w wyniku skargi strona skarżąca będzie mogła uzyskać jakąś korzyść. Ponadto interes ten musi powstać i być aktualny oraz podlega ocenie w dniu wniesienia skargi (zob. wyrok z dnia 7 listopada 2018 r., BPC Lux 2 i in./Komisja, C‑544/17 P, EU:C:2018:880, pkt 28, 29 i przytoczone tam orzecznictwo).

46      To na stronie skarżącej spoczywa obowiązek przedstawienia dowodu na istnienie jej interesu prawnego, co stanowi podstawową i pierwszą przesłankę każdej skargi przed sądem. W szczególności dla dopuszczalności złożonej przez osobę fizyczną lub prawną skargi o stwierdzenie nieważności aktu konieczne jest, by strona skarżąca w odpowiedni sposób uzasadniła interes, jaki dla niej przedstawia stwierdzenie nieważności tego aktu (zob. wyrok z dnia 7 listopada 2018 r., BPC Lux 2 i in./Komisja, C‑544/17 P, EU:C:2018:880, pkt 33, 34 i przytoczone tam orzecznictwo).

47      Ponadto interes prawny może wynikać z każdego powództwa wniesionego do sądów krajowych, w ramach którego ewentualne stwierdzenie nieważności aktu zaskarżonego do sądu Unii może przysporzyć stronie skarżącej korzyści (zob. wyrok z dnia 7 listopada 2018 r., BPC Lux 2 i in./Komisja, C‑544/17 P, EU:C:2018:880, pkt 44 i przytoczone tam orzecznictwo).

48      Wreszcie zadaniem sądu Unii, gdy bada on interes prawny we wniesieniu do niego skargi, nie jest dokonanie oceny prawdopodobieństwa zasadności powództwa wniesionego do sądów krajowych na mocy prawa krajowego, a zatem zastąpienie tych sądów w celu dokonania takiej oceny. Konieczne, a także wystarczające jest natomiast, by w wyniku skargi o stwierdzenie nieważności wniesionej do sądu Unii strona skarżąca mogła uzyskać korzyść (zob. wyrok z dnia 7 listopada 2018 r., BPC Lux 2 i in./Komisja, C‑544/17 P, EU:C:2018:880, pkt 56 i przytoczone tam orzecznictwo).

49      Na poparcie swego interesu prawnego skarżący podnoszą zasadniczo, że, po pierwsze, stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji zniosłoby obowiązek zapewnienia przez władze włoskie przestrzegania środków podziału obciążenia. Po drugie, skutkowałoby ono tym, że plan restrukturyzacji, na podstawie którego wydano tę decyzję, nie wiązałby już BMPS, co pozwoliłoby im, jako właścicielom obligacji FRESH, na przywrócenie ich uprawnień lub otrzymanie odszkodowania. Po trzecie, stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji prowadziłoby do wszczęcia formalnego postępowania wyjaśniającego, w ramach którego mieliby oni możliwość skorzystania z przysługujących im uprawnień procesowych poprzez przedstawienie uwag, władze włoskie lub BMPS mogłyby wówczas zmienić środki podziału obciążenia w celu zapewnienia ich zgodności z prawem Unii, a Komisja mogłaby nałożyć inne, mniej obciążające warunki i obowiązki niż środki podziału obciążenia, które wzięła pod uwagę. Wreszcie zdaniem skarżących uznanie faktu, że BMPS niezgodnie z prawem pozbawiło ich przysługujących im uprawnień, wzmocniłoby ich pozycję w ramach zainicjowanego przeciwko BMPS przed tribunal d’arrondissement de Luxembourg (sądem rejonowym w Luksemburgu) przez A. Braescha, działającego w charakterze przedstawiciela właścicieli obligacji FRESH wobec BMPS, MUFJ, JPM i spółki prawa amerykańskiego JP Morgan Chase Bank, postępowania cywilnego mającego na celu stwierdzenie niezgodności z prawem rozwiązania umów FRESH, a w szczególności porozumienia w sprawie zamiany spółek.

50      W tym względzie skarżący wyjaśniają w szczególności, że zaskarżona przed sądem luksemburskim decyzja BMPS o rozwiązaniu umów FRESH jest nierozerwalnie związana z zaskarżoną decyzją. Samo BMPS utrzymuje, że plan restrukturyzacji opiera się na zasadzie, iż umowy FRESH powinny zostać rozwiązane, a dokonana przez Komisję w zaskarżonej decyzji ocena, zgodnie z którą podział obciążenia jest wystarczający, opiera się na rozwiązaniu przez BMPS umów FRESH. Wywodzą oni z tego, że gdyby stwierdzono nieważność zaskarżonej decyzji, sąd luksemburski byłby w stanie przywrócić umowy FRESH.

51      Należy stwierdzić, że jako zainteresowane strony w rozumieniu art. 1 lit. h) rozporządzenia 2015/1589 skarżący wykazują, że mają interes prawny we wniesieniu skargi o stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji, której treści nie można oddzielić od zobowiązań władz włoskich dotyczących planu restrukturyzacji BMPS, w tym środków podziału obciążenia (zob. pkt 37–41 powyżej). Ów interes prawny wynika w szczególności z faktu, że w następstwie takiego stwierdzenia nieważności Komisja byłaby zobowiązana do wszczęcia formalnego postępowania wyjaśniającego, w ramach którego mogłyby one skorzystać z przysługujących im uprawnień procesowych na podstawie art. 108 ust. 2 TFUE w celu wpłynięcia na ocenę dokonaną przez tę instytucję na podstawie art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE, a tym samym na treść jej decyzji. Skarżący powołują się bowiem w ramach zarzutu piątego na naruszenie tych gwarancji proceduralnych, których ochronę mogą uzyskać jedynie poprzez możliwość zakwestionowania zaskarżonej decyzji przed sądem Unii (zob. podobnie i analogicznie wyroki: z dnia 24 maja 2011 r., Komisja/Kronoply i Kronotex, C‑83/09 P, EU:C:2011:341, pkt 47 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 20 czerwca 2019 r., a&o hostel and hotel Berlin/Komisja, T‑578/17, niepublikowany, EU:T:2019:437, pkt 41). Jest tak, tym bardziej że w niniejszej sprawie Komisja, po długim etapie przedzgłoszeniowym obejmującym liczne kontakty z władzami włoskimi i zgłoszenie rozpatrywanych środków w dniu 28 czerwca 2017 r., ograniczyła się do wstępnego badania trwającego jedynie sześć dni przed wydaniem zaskarżonej decyzji w dniu 4 lipca 2017 r., przy czym zainteresowane strony nie miały możliwości przedstawienia uwag.

52      Ponadto nie można wykluczyć, że ewentualne stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji może wpłynąć na wynik toczącego się sporu w szczególności przed sądem luksemburskim. W tym kontekście w ramach środka organizacji postępowania Sąd wezwał strony do wskazania, czy anulowanie umów FRESH wynika z planu restrukturyzacji BMPS. W odpowiedzi Komisja uznała, że anulowanie wspomnianych umów wynika z planu restrukturyzacji związanego z dekretem z mocą ustawy 237/2016 i że władze włoskie i BMPS ściśle współpracowały przy sporządzaniu wspomnianego planu, który stanowi część zobowiązań przedstawionych przez władze włoskie w trakcie badania środków pomocy przez Komisję. Natomiast w odpowiedzi na to samo pytanie skarżący wskazali, że ów plan restrukturyzacji zakłada wyraźnie, iż umowy FRESH są bezskuteczne.

53      W tym względzie wystarczy przypomnieć, że ocena dokonana przez Komisję zawarta w zaskarżonej decyzji opiera się na badaniu zgodności pomocy na restrukturyzację BMPS na podstawie planu restrukturyzacji, którego treść i wdrożenie są ściśle związane ze zobowiązaniami przedstawionymi przez władze włoskie jako całość, które zostały załączone do rzeczonej decyzji (zob. pkt 39–41 powyżej). Tymczasem w tych okolicznościach zadaniem sądu Unii nie jest zastąpienie oceny sądu krajowego swoją oceną ani nawet przesądzanie o zasadności wniesionej do niego skargi w świetle mającego zastosowanie prawa krajowego z uwagi na usunięcie skutków prawnych zaskarżonej decyzji w następstwie ewentualnego stwierdzenia jej nieważności (zob. orzecznictwo przytoczone w pkt 48 powyżej).

54      W związku z tym skarżący wykazali w sposób wymagany prawem, że ewentualne stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji może przynieść im korzyść.

55      W konsekwencji Komisja niesłusznie utrzymuje, że skarżący nie wykazali swego interesu prawnego w rozumieniu art. 263 akapit czwarty TFUE w celu stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji.

 W przedmiocie legitymacji procesowej

56      Komisja utrzymuje, że skarżący nie mają legitymacji procesowej. Komisja twierdzi w szczególności, że poprzez zarzut piąty skarżący kwestionują zaskarżoną decyzję, ponieważ formalne postępowanie wyjaśniające nie zostało wszczęte i muszą wykazać, iż są „zainteresowanymi stronami” w rozumieniu art. 1 lit. h) rozporządzenia 2015/1589. Podnosi ona, że skarżący nie są beneficjentami rozpatrywanych środków pomocy, że ich status właścicieli obligacji nie wystarcza do przyznania im statusu zainteresowanej strony i że nic nie wskazuje, iż mogą oni być konkurentami beneficjenta.

57      Skarżący kwestionują argumenty Komisji.

58      Wystarczy przypomnieć rozważania przedstawione w pkt 35–41 powyżej w celu oddalenia głównego argumentu Komisji, zgodnie z którym skarżący nie wykazali, że mają status „zainteresowanych stron”. A zatem Komisja bezskutecznie twierdziła na rozprawie w świetle wyroku z dnia 19 grudnia 2019 r., BPC Lux 2 i in./Komisja (T‑812/14 RENV, niepublikowanego, EU:T:2019:885), że zaskarżona decyzja ma jedynie wpływ na ich sytuację gospodarczą i pośredni wpływ na ich sytuację prawną, w szczególności ze względu na to, iż jedynie spółka JPM pozostaje w stosunku umownym z BMPS, jest jego wierzycielem i zawarła odrębną umowę ze spółką MUFJ, która zawarła odrębną umowę ze skarżącymi, właścicielami obligacji FRESH. To samo dotyczy podniesionego przez Komisję argumentu, że anulowanie umów FRESH wynika z dekretu z mocą ustawy 237/2016 i jest przewidziane w planie restrukturyzacji. W każdym wypadku z rozważań przedstawionych w pkt 37–41 powyżej wynika, że skarżący słusznie podnoszą, iż rozpatrywane środki pomocy mają konkretny wpływ na ich sytuację, co uzasadnia uznanie ich za „zainteresowane strony”.

59      Ponadto w niniejszej sprawie należy stwierdzić, że zaskarżona decyzja stanowi decyzję o niewnoszeniu zastrzeżeń opartą na art. 4 ust. 3 rozporządzenia 2015/1589, której zgodność z prawem zależy od tego, czy istnieją wątpliwości co do zgodności pomocy z rynkiem wewnętrznym. Ponieważ występowanie tego rodzaju wątpliwości powinno skutkować wszczęciem formalnego postępowania wyjaśniającego, w którym mogą uczestniczyć zainteresowane strony wymienione w art. 1 lit. h) rozporządzenia nr 2015/1589, należy uznać, że decyzja taka wywiera bezpośredni i indywidualny wpływ na każdą zainteresowaną stronę w rozumieniu tego ostatniego przepisu. Osoby, na których rzecz ustanowiono gwarancje proceduralne przewidziane w art. 108 ust. 2 TFUE i art. 6 ust. 1 rozporządzenia 2015/1589, mogą bowiem uzyskać ochronę tych gwarancji jedynie wtedy, gdy mają możliwość zaskarżenia decyzji o niewnoszeniu zastrzeżeń przed sądem Unii. Wobec tego szczególny status „zainteresowanej strony” w rozumieniu art. 1 lit. h) rozporządzenia 2015/1589, powiązany ze szczególnym przedmiotem skargi, wystarcza, by dokonać indywidualizacji dla potrzeb art. 263 akapit czwarty TFUE skarżącego, który kwestionuje decyzję o niewnoszeniu zastrzeżeń (zob. podobnie wyroki: z dnia 24 maja 2011 r., Komisja/Kronoply i Kronotex, C‑83/09 P, EU:C:2011:341, pkt 47, 48 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 27 października 2011 r., Austria/Scheucher-Fleisch i in., C‑47/10 P, EU:C:2011:698, pkt 43, 44 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 20 czerwca 2019 r., a&o hostel and hotel Berlin/Komisja, T‑578/17, niepublikowany, EU:T:2019:437, pkt 41).

60      Ponadto należy przypomnieć, że poprzez zarzut piąty skarżące utrzymują, że Komisja naruszyła art. 108 ust. 2 i 3 TFUE, art. 4 ust. 3 i 4 rozporządzenia 2015/1589 oraz ich uprawnienia procesowe, mimo że istniały „poważne wątpliwości” co do zgodności środków dotyczących podziału obciążenia z prawem Unii, które to wątpliwości powinny były skłonić Komisję do wszczęcia formalnego postępowania wyjaśniającego, ze względu w szczególności na naruszenia prawa, które skarżące podnoszą wobec Komisji w pierwszych czterech zarzutach, a mianowicie naruszenie dyrektywy 2014/59 poprzez zatwierdzenie anulowania umów FRESH i wprowadzenie obowiązku ich anulowania oraz naruszenie rozporządzenia nr 806/2014, komunikatu dotyczącego sektora bankowego, a także ogólnych zasad równości traktowania, niedyskryminacji, proporcjonalności i ochrony uzasadnionych oczekiwań.

61      Z utrwalonego orzecznictwa wynika bowiem, że w sytuacji gdy strona skarżąca wnosi o stwierdzenie nieważności decyzji wydanej na podstawie art. 4 ust. 3 rozporządzenia 2015/1589, kwestionuje tym samym fakt, że decyzja ta została wydana bez wszczynania przez tę instytucję formalnego postępowania wyjaśniającego, a co za tym idzie – z naruszeniem przysługujących skarżącej uprawnień procesowych. Na poparcie takiej skargi strona skarżąca może podnieść wszelkie zarzuty, aby wykazać, że ocena informacji i danych, którymi dysponowała lub mogła dysponować Komisja podczas wstępnego etapu postępowania wyjaśniającego, powinna była spowodować poważne trudności przy ustalaniu istnienia pomocy państwa lub wzbudzić wątpliwości co do zgodności takiej pomocy z rynkiem wewnętrznym, bez konsekwencji w postaci zmiany przedmiotu skargi lub zmiany warunków dopuszczalności. Przeciwnie, zgodnie z tym orzecznictwem istnienie takich trudności stanowi właśnie dowód, jaki powinien zostać przeprowadzony, aby wykazać, że Komisja była zobowiązana wszcząć formalne postępowanie wyjaśniające, o którym mowa w art. 108 ust. 2 TFUE i w art. 6 ust. 1 rozporządzenia 2015/1589 (zob. podobnie i analogicznie wyroki: z dnia 24 maja 2011 r., Komisja/Kronoply i Kronotex, C‑83/09 P, EU:C:2011:341, pkt 59 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 20 czerwca 2019 r., a&o hostel and hotel Berlin/Komisja, T‑578/17, niepublikowany, EU:T:2019:437, pkt 45, 46).

62      W tym względzie należy podkreślić, że analogicznie do tego, co zostało stwierdzone w orzecznictwie w przeszłości (zob. podobnie wyroki: z dnia 10 grudnia 2008 r., Kronoply i Kronotex/Komisja, T‑388/02, niepublikowany, EU:T:2008:556, pkt 85; z dnia 20 czerwca 2019 r., a&o hostel and hotel Berlin/Komisja, T‑578/17, niepublikowany, EU:T:2019:437, pkt 44), skarżący twierdzą wyraźnie w pkt 141 skargi, iż cztery pierwsze zarzuty wykazują, że Komisja powinna była przynajmniej mieć poważne wątpliwości w zakresie zgodności środków podziału obciążenia z prawem Unii. Ponieważ w niniejszej sprawie chodzi o skargę kwestionującą zgodność z prawem decyzji wydanej na podstawie art. 4 ust. 3 rozporządzenia 2015/1589 bez wszczęcia formalnego postępowania, w trakcie badania skargi co do istoty należy zbadać wszystkie zastrzeżenia i argumenty podniesione przez skarżących w ramach powołanych zarzutów w celu dokonania oceny, czy umożliwiają one ustalenie poważnych trudności w zakresie zgodności rozpatrywanych środków pomocy, w przypadku których Komisja byłaby zobowiązana do wszczęcia tego postępowania (zob. podobnie wyrok z dnia 20 czerwca 2019 r., a&o hostel and hotel Berlin/Komisja, T‑578/17, niepublikowany, EU:T:2019:437, pkt 45, 46, 49 i przytoczone tam orzecznictwo).

63      Należy zatem stwierdzić, że zatwierdzenie w zaskarżonej decyzji środków pomocy w świetle planu restrukturyzacji dotyczy skarżących bezpośrednio i indywidualnie jako „zainteresowanych stron” w rozumieniu art. 1 lit. h) rozporządzenia 2015/1589.

64      W związku z tym skarżący mają legitymację procesową.

65      Z całości powyższych rozważań wynika, że zarzut niedopuszczalności należy oddalić.

 W przedmiocie kosztów

66      Zgodnie z art. 133 regulaminu postępowania o kosztach orzeka się w wyroku lub postanowieniu kończącym postępowanie w sprawie. Ze względu na to, że niniejsze postanowienie nie kończy postępowania, rozstrzygnięcie o kosztach nastąpi w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

Z powyższych względów

SĄD (trzecia izba w składzie powiększonym)

orzeka, co następuje:

1)      Zarzut niedopuszczalności zostaje oddalony.

2)      Rozstrzygnięcie o kosztach nastąpi w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

Collins

Kreuschitz

Csehi

De Baere

 

      Steinfatt

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 24 lutego 2021 r.

Podpisy


*      Język postępowania: angielski.